DAVIDI wagunyuwananga ndi asilikali Ayisraele wo wajumphananga nawu. Yiwu ŵenga ndi mantha ukongwa po athaŵanga ku nkhondu. Kumbi awopanganji? Davidi waŵavwanga mwakuwerezawereza achizumbuwa munthu yo awopanga. Munthu mwenuyu wawonekanga wakofya ndipu wanguma mudambu. Iyu wawonekanga kuti wenga so munthu mukulu ukongwa kuphara munthu weyosi yo Davidi wanguwonapu.

Munthu mwenuyu wenga Goliati. Davidi wanguziŵa chifukwa cho asilikali achitiyanga mantha. Goliati wenga munthu mukulu ukongwa kuphara weyosi. Chinanga kuti waleki kuvwala vakuvwala va usilikali, panyaki uzitu waki wajumphanga uzitu wa ŵanthu ŵaŵi akhomi ukongwa. Kweni pa nyengu iyi wenga ndi vidya vinandi, wenga wanthazi ukongwa ndipuso wayiziŵanga ukongwa nkhondu. Goliati wanguŵadelera asilikali ŵenaŵa. Yeruzgiyani kuti mutuvwa kuti wabangula ndi mazu ngaki nganthazi wachinyoza gulu la asilikali lachiyisraele ndi Sauli, fumu yawu. Iyu wangukamba kuti asani pe munthu wanthazi waluti kuti wakapumani nayu.​—1 Samuele 17:4-10.

Ayisraele wosi ŵenga ndi mantha. Sauli fumu yawu, nayu wenga ndi mantha. Pengavi yo wakambanga kekosi pakati pa asilikali ŵa Afilisti ndi Ayisraele kweni zuŵa lelosi Goliati wanyozanga Ayisraele. Davidi wachifika pamalu yanga ndipu ivi vachitika kwa mwezi wamphumphu ndi mazuŵa. Iyu wangusuzgika ukongwa maŵanaŵanu. Venga vakuchitisa soni ukongwa kuti fumu ya Yisraele ndi asilikali ŵaki, kusazgapu aku ŵaki atatu aku Davidi achiti mantha. Davidi wawonanga kuti Goliati wanyoza Ayisraele pe cha kweni wanyoza so Yehova, Chiuta wa Ayisraele. Sonu kumbi Davidi watingi wachitengenji pakuti wenga waka mnyamata? Kumbi isi tingayezga wuli chivwanu chaki?​—1 Samuele 17:11-14.

Tiyeni tiwere vuli myezi yinandi ivi vechendachitiki. Zuŵa linyaki, Davidi waliskanga mbereri za awisi kuphiri linyaki kufupi ndi Betelehemu. Iyu wenga wakuwoneka umampha ndipuso muyera. Watenere so kuti wenga wechendakwanisi vyaka 20. Vinthu vo Chiuta wakulenga vamuchiskanga ukongwa. Kweniso kanandi wayanjanga kumba gitala. Lusu laki lakumba lakuwanga kamanakamana chifukwa wayeseriyanga kaŵikaŵi. Ndi mazulu pa zuŵa ili, awisi angumudana. Yiwu amupenjanga mwaliŵiliŵi.​—1 Samuele 16:12.

Wati wafika kunyumba, wangusaniya kuti awisi a Jese akambisana ndi munthu munyaki wakukota ukongwa. Munthu uyu wenga mchimi Samuele. Yehova wangumutuma kuti wakasankhi yumoza mwa ŵana aku Jese kuti waje fumu ya Ayisraele. Yapa ndipu Samuele waŵawona kali aku ŵaki 7 aku Davidi kweni Yehova wangumukambiya kuti palivi yo iyu wangusankha. Kweni Davidi wati wafika, Yehova wangukambiya Samuele kuti: ‘Mudili mafuta, chifukwa ndi mwenuyu.’ Pamasu pa aku ŵaki wosi aku Davidi, Samuele wangujula sengwi lo lenga ndi mafuta ndipu wangungadira pamutu waku Davidi. Pavuli paki, Davidi wangusintha ukongwa. Bayibolu likamba kuti: “Kutuliya pa zuŵa lenili, mzimu waku Yehova ungwamba kugwira ntchitu paku Davidi.”​—1 Samuele 16:1, 5-13.

Kumbi Davidi wakhumbanga kuti wayambepu nyengu yeniyi kulamuliya? Awa. Iyu walindizanga mzimu waku Yehova kuti umuwovyi kuziŵa nyengu yo wakhumbikiyanga kwamba kulamuliya. Pa nyengu iyi, iyu wangulutiriza kugwira ntchitu yaki yakuliska  mbereri. Iyu wenga wakujipereka ukongwa pa ntchitu iyi ndipu wayigwiranga kwambula mantha. Nyengu yinyaki, nkharamu yakhumbanga kubaya mbereri za awisi. Nyengu so yinyaki, chimbalangondu chakhumbanga kuko mbereri zenizi. Davidi, wanguvidikisa waka cha vinyama vakofya venivi. Kweni wangulimbana navu mpaka kuvibaya. Iyu wangubaya vinyama vakofya venivi kwambula kuwovyeka ndi munthu munyaki.​—1 Samuele 17:34-36; Yesaya 31:4.

Pati pajumpha nyengu, Davidi wangudanika ndi Sauli. Fumu Sauli yinguvwa mbiri yaki. Chinanga kuti Sauli wenga weche msilikali wanthazi, kweni Yehova wanguleka kumuyanja chifukwa chakuti wanguleka kumuvwiya. Mzimu waku Yehova ungutuwamu mwaku Sauli. Mwaviyo, kanandi Sauli wasuzgikanga ndi mzimu uheni. Ndipu wayanjanga kukwiya, kukayikiya ŵanthu kweniso kuŵachitiya nkhaza. Asani mzimu wenuwu utimusuzga, sumu ndizu zamuwovyanga kuti mtima waki uziki. Asilikali anyaki aku Sauli anguvwa mbiri yaku Davidi kuti waziŵanga kumba kweniso kuti wangubaya vinyama vakofya. Mwaviyo, Sauli wangumudana Davidi ndipu pambula kuswera wanguja mugulu la ŵanthu wo amumbiyanga sumu kweniso amupingiyanga vidya.​—1 Samuele 15:26-29; 16:14-23.

Achinyamata angasambira vinandi kwaku Davidi pa nkhani ya chivwanu. Iyu wachitanga vinthu vo vingumuwovya kuti waje pa ubwezi wakukho ndi Yehova. Kweniso wachitanga vinthu vo vingumuwovya kuti waje ndi malusu ngakupambanapambana. Kuphara vosi, wanguzomereza kulongozgeka ndi mzimu waku Yehova. Izi ndi fundu zakukhumbika ukongwa, ndipu tosi zingatiwovya.​—Wakutaula 12:1.

Asani wamuteŵete Sauli, kanandi Davidi waweriyanga kwawu kuti wakaliski mbereri. Nyengu zinyaki wajangaku kwa nyengu yitali. Zuŵa linyaki Davidi wati wawere kwawu, awisi a Jese angumutuma kuti wakawoni aku ŵaki atatu wo ŵenga m’gulu la asilikali aku Sauli. Davidi wanguluta kuchiwona aku ŵaki ku Dambu la Ela ndipu wanguŵapingiya vinthu vinandi. Wati wafika, wanguguŵa ukongwa kuwona kuti asilikali aleresana waka nge mo takonkhose kukwamba kwa nkhani iyi. Gulu linyaki lenga sirya linyaki pa phiri ndipu gulu linyaki lenga so sirya linyaki pa phiri, pakati pawu penga dambu.​—1 Samuele 17:1-3, 15-19.

Davidi wanguzizwa ukongwa ndi vo wanguwona. Watenere kuti wajifumbanga kuti, ‘Vingachitika wuli kuti asilikali aku Yehova Chiuta, athaŵi munthu yo wasopanga angoza?’ Iyu wanguwona kuti Goliati wanyozanga Yehova. Mwaviyo, wangwamba kukamba ndi asilikali aku Sauli mwambula mantha kuti wakhumba kuthereska Goliati. Eliabu mku waki waku Davidi, wanguvwa vo wakambanga. Wangumususka mwanthazi ndipuso wangumunena kuti iyu waza waka kuziwonere nkhondu. Kweni Davidi wangumumuka kuti: “Kumbi ndananganji? Ini ndaŵafumbanga waka!” Iyu wangulutiriza kukamba mwambula mantha kuti wakhumba kuthereska Goliati, mpaka munthu munyaki wanguchikambiya Sauli vo wakambanga. Fumu yingulamula kuti Davidi wazi kwaku iyu.​—1 Samuele 17:23-31.

Davidi wangukambiya fumu Sauli mazu ngakuchiska ukongwa ngakukwaskana ndi Goliati. Iyu wanguti: “Ŵanthu angawopanga cha chifukwa chaku iyu.” Sauli ndi asilikali ŵaki anguchita nadi mantha chifukwa chaku Goliati. Panyaki yiwu ajiyeruzgiyanga ndi mo munthu uyu wawonekiyanga. Iyu wenga mutali ukongwa ndipu awonanga kuti amuwenga mulufu. Chifukwa cha mo wavwaliyanga, yiwu awonanga kuti wangaŵatheresa  mwambula kusuzga. Kweni Davidi wawonanga viyo cha. Nge mo tiwoniyengi, iyu wanguwona nkhani iyi mwakupambana ukongwa ndi mo yiwu ayiwoniyanga. Mwaviyo, wangujipereka kuti wakapumani ndi Goliati.​—1 Samuele 17:32.

Sauli wangumukambiya kuti: “Iwi ungachipumana ndi Mufilisti uyu cha chifukwa ndiwi mwana ndipu iyu wakwamba usilikali kutuwa pa unyamata waki.” Kumbi Davidi wenga nadi mwana? Awa, kweni wenga wendafiki msinkhu wakuti wasere usilikali ndipu wawonekanga mnyamata waka. Kweni pa nyengu iyi, Davidi waziŵikanga kuti wenga munthu wambula mantha ndipu wenga pafupi kukwanisa vyaka 20.​—1 Samuele 16:18; 17:33.

Davidi wangusimikiziya Sauli mwakumukonkhose vo wanguchita ndi nkharamu kweniso chimbalangondu. Kumbi wajiŵikangamu waka? Awa. Davidi waziŵanga yo wangumuwovya kumalana ndi nyama zenizi. Iyu wanguti: “Yehova yo wangunditaska ku njoŵi za nkharamu kweniso chimbalangondu, ndiyu wanditaskengi mu janja la Mufilisti uyu.” Pakumaliya, Sauli wanguzomera waka ndipu wangukambiya Davidi kuti: “Luta, ndipu Yehova waŵi nawi.”​—1 Samuele 17:37.

Kumbi mungayanja kuja ndi chivwanu nge Davidi? Iyu waŵanaŵananga waka cha kuti we ndi chivwanu kweni wamugomezanga nadi Yehova. Vo waziŵanga kweniso vo vingumuchitikiya ndivu vingumuwovya kuti wagomezengi Chiuta waki. Iyu waziŵanga kuti Yehova wavikiriya ŵanthu ŵaki kweniso wafiska malayizgu ngaki. Asani nasi tikhumba kuja ndi chivwanu chaviyo, tikhumbika kulutiriza kusambira vakukwaskana ndi Chiuta. Kweniso titenere kuchita vo tisambira. Asani tichitengi viyo, tijengi ndi chivwanu chakukho.​—Ŵahebere 11:1.

Pakwamba, Sauli wanguvwalika Davidi vakuvwala vaki vankhondu. Vakuvwala venivi venga nge vaku Goliati ndipu vingupangika ndi mkuŵa. Pa vakuvwala ivi, patenere kuti penga so chakuvwala chaki chakuchanya cho chenga ndi vinthu vakuwoneka nge mamba. Davidi wanguyesa kwenda ndi vakuvwala venivi, kweni venga vikulu ndipuso vizitu ukongwa ndipu wanguwona kuti wamufiska cha kwenda navu. Iyu wanguziŵiriya cha kuvwala vakuvwala vankhondu chifukwa wangusambizika usilikali cha. Chifukwa chinyaki chenga chakuti vakuvwala vaku Sauli vapambananga ndi va asilikali anyaki chifukwa chakuti iyu wenga mtali ukongwa. (1 Samuele 9:2) Mwaviyo, wanguvizuwa ndipu wanguvwala vakuvwala vo wavwalanga pakuchiliska mbereri chifukwa ndivu wanguziŵiriya.​—1 Samuele 17:38-40.

Davidi wangupinga vidya vo wapinganga pakuchiliska mbereri, chikwama ndi legeni. Legeni lawonekanga kuti lingachita kanthu cha, kweni lenga chidya chanthazi. Lenga ndi tivingwi tiŵi ndipuso kachikopa pakati. Ndipu lenga chidya chamampha ukongwa cha muliska. Iyu waŵikanga mwa pachikopa, ndi kuupukusa mwanthazi. Pavuli paki, watayanga kachingwi kamoza ndi kuuponya kwambula kumbwita. Legeni lenga chidya chakovya ukongwa mwakuti nyengu zinyaki asilikali aligwirisiyanga ntchitu ku nkhondu.

Davidi wati wanozeka, wangwenda mwaliŵi kuti wakakumani ndi murwani waki. Iyu watenere kuti wapempheranga mwakuŵeyere panyengu yo wangukotama kuti watondo mya mumphepeti mwa msinji. Wangutondo mya 5 yimanayimana ndipuso yakusilirika. Pavuli paki, wangutchimbiya kuti wakapumani ndi Goliati.

Kumbi muwona kuti Goliati wanguŵanaŵananji wati wawona murwani waki? Bayibolu likamba kuti: ‘Wangumuleresa mwakumudelera chifukwa wamuwonanga kuti wenga waka mnyamata muyera ndipuso wakuwoneka umampha.’ Goliati wangudaniriza kuti: “Kumbi ndini galu po utuza kwaku ini ndi tivimiti?” Viwoneka kuti Goliati wanguwona kuti Davidi wapinga vinthu kweni wanguwona cha kuti wapinga so legeni. Iyu wangunyoza Davidi mu zina la achiuta a Afilisti ndipu wangukamba kuti thupi laki waliperekengi ku tiyuni ndi nyama za mudondu kuti ziryi.​—1 Samuele 17:41-44.

Vo Davidi wangumuka vilongo kuti iyu wenga ndi chivwanu chakukho. Ŵanaŵaniyani vo wangukambiya Goliati. Wanguti: “Iwi utuza kwaku ini ndi lipanga kweniso mkondu, kweni ini ndituza kwaku iwi mu zina laku Yehova Chiuta wa maliŵanja, Chiuta wa asilikali a Ayisraele wo iwi waŵanyoza.” Davidi wanguziŵa kuti nthazi zakutuliya ku ŵanthu ndipuso vidya venga vakukhumbika ukongwa cha. Goliati wangudelera Yehova Chiuta, ndipu Yehova wakhumbanga kuchitapu kanthu. Ndichu chifukwa chaki Davidi wangukamba kuti, “Nkhondu njaku Yehova.”​—1 Samuele 17:45-47.

Davidi wawonanga kuti Goliati wenga mukhomi, mtali ndipuso wenga ndi vidya vanthazi. Kweni wanguzomereza cha kuchita mantha chifukwa cha vinthu ivi.  Iyu wanguchita cha vo Sauli ndi asilikali ŵaki anguchita, mwakujiyeruzgiya ndi mo Goliati wawonekiyanga. Kweni asani wawona Goliati, wamuyeruzgiyanga ndi Yehova. Goliati wenga mtali mamita pafupifupi 2.9 ndipu wapharanga munthu weyosi. Chinanga kuti wenga mtali viyo, kumbi wenga mukulu ukongwa kuphara Yehova Chiuta Wachilengedu Chosi? Kukamba uneneska, iyu wenga kanthu cha kwaku Yehova ndipu Yehova wenga wakunozgeka kumubaya!

Davidi wangutchimbiriya ko kwenga murwani waki ndipu wanguto mwa muchikwama chaki. Wanguwuŵika pa legeni laki ndipu wangwamba kulipukusa ukongwa. Goliati wangundere kufupi ndi Davidi ndipu panthazi paki penga msilikali yo wapinganga chishangu chaki. Chifukwa chakuti Goliati wenga mtali ukongwa, msilikali yo wamupingiyanga chishangu wangufiska cha kuchikweza ukongwa kuti wavikiriyi mutu waku Goliati. Mwaviyo, Davidi wanguwona kuti vingaja umampha kuponya mwa pachisku chaku Goliati.​—1 Samuele 17:41.

Davidi wanguponya mwa. Weyosi watenere kuti wenga cheticheticheti Davidi wati waponya mwa wenuwu. Yehova wanguwonesesa kuti Davidi wangambwitanga cha. Mwa wo unguchifikiya pachisku chaku Goliati ndipu ungusere mukati. Goliati yo wenga chinkhara wanguwa kavunama! Msilikali yo wamupingiyanga chishangu, wanguthaŵa chifukwa cha mantha. Davidi wanguza po penga Goliati, ndipu wanguto lipanga laku Goliati ndi kumudumuwa mutu.​—1 Samuele 17:48-51.

Pakumaliya, Sauli ndi asilikali ŵaki angusaniya nthazi. Yiwu angwamba kutchimbiza Afilisti uku adaniriza. Nkhondu iyi yingumala nge mo Davidi wangukambiya Goliati kuti: “Yehova. . . wakuperekeningi mosi mujanja lidu.”​—1 Samuele 17:47, 52, 53.

Mazuŵa nganu, ŵanthu aku Chiuta achita nkhondu yakuliŵavu cha. Nyengu yakuchitiya nkhondu yikujumphapu. (Mateyu 26:52) Kweni titenere mbwenu kuyezga chivwanu chaku Davidi. Nge mo Davidi wanguchitiya, nasi tikhumbika kugomeza kuti Yehova waliku nadi ndipu titenere kuteŵete iyu pe kweniso kumuwopa. Nyengu zinyaki, tingawona kuti te amana kuyeruzgiya ndi masuzgu ngo takumana nangu. Kweni masuzgu ngidu ngamana ukongwa kungayeruzgiya ndi nthazi zaku Yehova. Asani tasankha Yehova kuja Chiuta widu ndipuso kumugomeza ukongwa nge mo Davidi wanguchitiya, palivi masuzgu ngo tingachita nangu mantha. Palivi masuzgu ngo Yehova wangatondeka kungamalisa!