Bibliaqa nin Goliat “kinsa metros jina sayayniyoj” kasqanta (1 Samuel 17:4). Wakin runasqa mana creenkuchu Goliat ajina jatun runa kananta. ¿Yacharqankichu kay tiempomanta aswan jatun runa 270 centímetros kurajta midisqanta? Chayrayku Goliat 20 centímetros jinatawan midisqanqa cheqapuni karqa. Goliatqa refaitaspa ayllunmanta karqa, paykunaqa jatuchaj runas karqanku. Egipto suyupi uj qhelqasqapi parlan, wakin jatuchaj cananeo soldadosmanta, paykunaqa 240 centimetrosta midisqanku, chay qhelqasqaqa Jesús niraj jamushajtin 1201-1300 watas chaynejmanta. Chayrayku Goliat jatun runa kasqanqa mana nisqallachu.

Yachayniyoj runasqa creej kanku rey David uj cuentollamanta kasqanta. Chaywanpis Davidqa kausarqapuni. Chaytataj rikuchin arqueólogos uj qhelqasqata tarisqanku, maypichus Davidpa familianmanta parlan. Chantapis, Jesús ashkha kutista Davidmanta parlarqa (Mateo 12:3; 22:43-45). Jesús Davidpa mirayninmanta kasqantapis Mateo libropi, Lucas libropitaj rikuchin (Mateo 1:6-16; Lucas 3:23-31). Ajinamanta yachanchej David kausasqantapuni.

Bibliaqa nin wañuchinaku maqanakoqa Ela nisqa Vallepi kasqanta. Chantá filisteos Soco llajta chaynejpi tantakuspa jarakusqankuta. Chayqa kasharqa Soco llajtawan, Azeca llajtawan tinkuypi. Israelitastaj chay llajtaspa chimpanpi kasharqanku, chay vallej ujnin ladonpi. ¿Chay lugares karqapunichu?

Kunallanraj chay lugarman uj runa rispa jinata nin: “Ela nisqa Valleta rejsej runa, chay lugarta rejsichej pusawarqayku. Payqa mana cristianochu karqa. Uj ñansituntataj chay orqo patanman wicharerqayku. Chay patamanta chay valleta qhawarishajtiyku 1 Samuel 17:1-3 nisqanta leerinaykuta niwarqayku. Chantá nerqa: ‘Lloqʼe ladopi kashan Soco llajtaj laqayasnin’, nispa. Kutirispataj nerqa: ‘Paña ladopeqa Azeca llajtaj laqayasnin. Filisteosqa kay llajtaspi tantakorqanku, jaqay chimpaspi kanman karqa. Chayrayku ichá maypichus israelitas tantakorqanku chaypi kashanchej’, nispa. Tʼukurerqanitaj maypichus sayasharqani chaypi Saulwan Davidwan sayasqankuta. Chantataj Ela valleman uraykorqayku, chʼaki rumirara mayunejta. Chaypitaj tʼukurerqani David phishqa llosqʼo rumista oqharisqanpi. Ujninwantaj Goliatta wañuchisqanpi”, nispa. Chay runa, chantá wajkuna ima mayta tʼukorqanku Bibliaj nisqanqa cheqapuni kasqanmanta.

Chayrayku Davidwan Goliatwan kausasqankumanta, maypichus maqanakusqankumanta ima Bibliapi parlasqanqa cheqapuni. Chaytataj Diospuni yuyaycharqa, pichus cheqa Dios, “mana jaykʼaj llullakoj” (Tito 1:2; 2 Timoteo 3:16).