1, 2. (a) Mimbe miñañ mi ngimanôgla mi mpôda i kaat Bibôdle? (b) Inyuki mi yé nseñ?

BAA u ma hoñol ngim miñañ mi Bibel, mi mi mpôdôl ngimanôgla ipôla bôt? Di béñge ndik bipes bi bisu bi kaat Bibôdle. Kain a nol Abel (Bibôdle 4:3-8); Lamek ki a nol mañge wanda inyule a bi bép nye (Bibôdle 4:23); batééda mintômba ba Abraham (Abram) bo Lôt ba bi nomol (Bibôdle 13:5-7); Hagar a yahal Sara (Sarai). Sara a unbene Abraham (Bibôdle 16:3-6); Ismaél a kolba hiki mut, hiki mut ki a kolba nye.​—Bibôdle 16:12.

² Inyuki Bibel i nsima i nya miñañ? Njom yada i yé le, mi nhôla bikwéha bi bôt i nigil inyuki ba gwé ngôñ i tééda nsañ ikété yap. Mi ñunda ki bés lelaa di nla boñ hala. Di ñôt nseñ i añ miñañ mi bôt ba binam ba ba bi boma mandutu kiki més. Ngéda di nigil matam malam ba bi bumbul mu kiki ba bi boñ biliya, di nla pam i boñ kiki bo ngéda di mboma minlélém mi mandutu. Ntiik, hala a nhôla bés i yi i jam di nlama boñ tole i jam di nlama bé boñ ngéda di yé i bisu mi minlélém mi mandutu.​—Rôma 15:4.

3. Mambe matode di ga tehe munu yigil ini?

³ I yigil ini, i ga toñol inyuki bagwélél ba Djob ba gwé ngôñ i sañgal ngimanôgla, ni lelaa ba nla pam i boñ hala. Jam lipe  ki li yé le, i ga unda ngim matiñ ma Bibel ma ma nla hôla bo i sañgal ngimanôgla, i tééda maada malam ni bôt bap ba libôk, ni i tééda maada malam ni Yéhôva.

4. (a) Umbe mbuu u yé ntjamak ni nkoñ isi wonsôna? (b) Mambe matam i mbuu u, u ma numus?

⁴ Satan a yé njom i bisu i mindañ ni ngimanôgla yosôna i bôt ba binam ba bi boma. I wom Eden, mahoñol mé ma bé le, hiki mut a nla, a nlama ki kit ni nyemede kii i yé loñge ni kii i yé béba inyu yé ibabé i yi i jam Djob a nhoñol. (Bibôdle 3:1-5) I nya mahoñol i, matam mé ma nene ngi ndutu yo ki yo. Nkoñ isi u yé nyonok ni bôt ba ba ngwés bé le mut a bana kunde i ngii yap. Mahoñol ma, mon ma ntinde bo i ngôgôp, i tôñ ndik ni bomede ni i pémsan. Nu ni nu a neebe le mbuu u nkoñ isi u, u yuu nye, wee a neebe le mahoñol ma Satan mon ma yé njel pék. Mahoñol ma, ma yé le, di tôñ ndik inyu mam més ibabé i béñge too hala a nla nôgha bôt bape njôghe. U ntén libak le di tôñ ndik ni bésbomede li nla boñ le di bana mindañ ipôla yés. Ndi, i yé loñge le di bigda le i “mut a nyai a nsugde ndañ, yak mut kundul a nyaba ni matjañg.”​—Bingéngén 29:22.

5. Lelaa Yésu a bi niiga bôt i sañgal ngimanôgla?

⁵ Maselna ni la, Yésu a bi niiga bôt i tééda nsañ, to ibale i nene wengoñle bon ba ga nimis. Ikété nkwel wé i ngii hikôa, Yésu a bi ti maéba malam inyu sañgal ngimanôgla ni ngim mindañ mi mi nla nene. Kiki hihéga, a bi ti banigil bé makénd le ba ba bôt ba miñem mi nwee, le ba ba bakôp nsañ, le ba héa manjom ma hiun, le ba hoo sañgal mindañ, ni le ba gwés babala bap.​—Matéô 5:5, 9, 22, 25, 44.

6, 7. (a) Inyuki i yé nseñ i hoo sañgal ngimanôgla? (b) Mambe mambadga bagwélél ba Djob bobasôna ba nlama badba?

⁶ Biliya gwés inyu sélél Djob​—ni njel masoohe, makoda, likalô ni mam mape ma mbéñge bibégés gwés​—bi yé yañga ibale di ntjél kôp nsañ ni bôt bape. (Markô 11:25) Di nla bé ba mawanda ma Djob ibale di ta bé bebee i nwéhél bon ba mahôha ma bôt bape.​—Añ Lukas 11:4; Efésô 4:32.

⁷ Hiki kristen i nlama wanba loñge loñge, i yi ni maliga, ibale a nwéhél bôt bape, a ban-ga ki maada ma nsañ ni bo. Baa nwéhél yoñ inyu bilôk bikéé gwoñ i nyaaba? Baa u yé maséé i ba lôñ yada ni bo? Yéhôva a nsômbôl le bagwélél bé ba nwéhél. Ibale kiññem yoñ i nkal we le u gwé biliya i boñ mu jam li, soohe Yéhôva le a hôla we i boñ gwo! Tata wés nu a yé i ngii a ga emble nya masoohe ma suhulnyu, a timbhe ki mo.​—1 Yôhanes 5:14, 15.

8, 9. Kii di nlama boñ ibale ba mbabaa bés?

⁸ Inyule bôt ba binam bobasôna ba yé bikwéha, to kii i leñek i ga pam le mut i kal tole a boñ ngim jam li li ga babaa we. Di nla bé keñgle i jam li. (Ñañal 7:20; Matéô 18:7) Lelaa u ga boñ? Di béñge i jam lini li bi tagbe: Kel yada, mankéé nu muda a bi lo i man ngand, ndi mu kiki a bé a nyéga bilôk bikéé biba, a pôdôs bo i nya i yé le wada wap a nôgda njôghe. Ngéda bilôk bikéé bi, bi bi yégle boba, i mankéé ba bi suu a bôdôl yahal sista inyu jam a bi kal. Ndi, nuu numpe a hôñlaha nye le, i sista i, a bé a tiñi i gwés Yéhôva ikété mandutu hala a yé 40 ma  ñwii; a bé nkwoog nkaa le, i sista i, i bé hégél bé nye bipék bibe. Mankéé ba bi babaa a bi yoñ ndék ngéda i ôt pék. Mbus a kal nuu numpe le: “Mbale i.” Yak ngimanôgla i telep ki ha.

⁹ Kii ñañ u, u ñunda? I ngéda u mboma mam ma nla unbaha we, we nyen u nkit lelaa u ga yoñ mo. Mut gwéha a ntagbe i ngii bon ba mahôha. (Añ Bingéngén 10:12; 1 Pétrô 4:8.) I mis ma Yéhôva, kinjee jam lilam i pes yoñ le u “hôya litjañg.” (Bingéngén 19:11; Ñañal 7:9) Jon, jam li bisu u nlama boñ ngéda mut a mboñ wengoñle a ñunbaha we, tole a nti bé we lipém i yé le u badba le: Baa me nla yan jam li? Baa me gwé toi ngôñ i boñ ndañ mu?

10. (a) Lelaa sista yada i bi bôk i boñ i ngéda ba bi yahal nye? (b) Mambe maéba ma Bitilna ma bi hôla nye i yén nwee?

¹⁰ I nla ba bés nledek jam i yan tole i tagbe i ngii bipôdôl bi mbaabana. Di yoñ hihéga hi nsañal wada, nu di ga sébél le Lusi. Bibuk bibe bi bé léña inyu likalô jé, ni inyu ligwéélak jé li ngéda. Hala a bi unbaha Lusi ngandak; jon a bi ke i yéñ maéba ma minhôôlak mi bilôk bikéé i pes i mbuu. A ntoñol le: “Maéba map, ma ma bé lôl Bitilna, ma bi hôla me i tééda matehge malam inyu mahoñol ma bôt bape, ni i bok mis mem i ngii nwet a nlôôha ba nseñ inyu yem​—Yéhôva.” Lusi a kôhna makénd ngéda a soñgol kaat Matéô 6:1-4. (Añ.) I pes kaat i, i bi hôñlaha nye le i kônha Yéhôva maséé, yon i nlama ba jam li bisu i niñ yé. A nkal ki le: “To ibale bôt bape ba nleñ me bibuk bibe inyu likalô jem, me ntééda maséé mem inyule me nyi le me mboñ biliya gwem gwobisôna inyu lémél Yéhôva.” Mbus le a bi yoñ makidik ma, Lusi a pohol njel pék i tagbe i ngii bipôdôl bibe.

11, 12. (a) Lelaa kristen i nlama boñ ibale a nhoñol le mankéé wé ‘a gwééne nye nsohi’? (b) Bimbe biniigana di nla ôt mu kii Abraham a bi sañgal mindañ? (Béñge titii i bibôdle.)

¹¹ “Bés bobasôna di mbaage ngandak.” (Yakôbô 3:2) Hégda le, u nok le mankéé wada a bi nok njôghe inyu ngim jam u bi boñ tole ngim jam u bi pot. Kii u nlama boñ? Yésu a kal le: “Inyu hala ibale u nlona likébla joñ i juu li bisesema, ndi u hoñol ha le maasoñ a gwéne we nsohi, yék likébla joñ i mbombom juu, u nya ke ndugi sañgla ni maasoñ, ndi to le u ntémb, u nti likébla joñ.” (Matéô 5:23, 24) Inoñnaga ni maéba ma Yésu, kwel ni manyuñ. U hôya bañ kii i nlama ba ngôñ yoñ i bisu. I ta bé i unda mankéé woñ le nyen a gwé njom. Ndi le u neebe hihôha hioñ, ni le u kôp nsañ. I niñ ikété nsañ ni baso bagwélél ba Djob li yé jam li nlôôha ba nseñ.

¹² Ñañ wada u Bibel i het bagwélél ba Djob ba bi sañgal ndañ ni nsañ, u u bé lama bagal bo, u yé ñañ u Abraham ni man mayañ le Lôt. U ñañ u, won di mbôk di pôdôl. Hiki wada wap a bééna bémba. I nene le, batééda bémba gwap ba bi nomol inyu homa bikai inyu jés bémba. Kiki a bééna ngôñ i mélés ndañ, Abraham a bi ti Lôt pôla le nyen a bôk a pohol i mbok a’ ke ni lihaa jé. (Bibôdle 13:1, 2, 5-9) Kinjee loñge ndémbél! Abraham a bi yéñ nsañ, ha yéñe yé bé. Ndi, baa a bi nimis inyule a bé mut a nkap? To jam. Kunda yada, i mbus ndañ u ni Lôt, Yéhôva a bi bôn Abraham bisai bikeñi. (Bibôdle 13:14-17) Kekikel, Djob a ga neebe bé le bagwélél bé ba nok njôghe i nom inyule ba niñ inoñnaga ni matiñ mé, ni inyule ba nsañgal ngimanôgla ikété gwéha. ^[1]

13. (a) Lelaa mañ wada u u bi tip kôs ngim nson u tôbôtôbô i likoda li ndôn li bi boñ i ngéda ba bi leñ nye bibuk bibe? (b) Kii di nla nigil mu ndémbél yé?

 ¹³ Di yoñ hihéga hiada hi ngéda yés. Kel yada, mañ wada u u bi tip kôs ngim nson u tôbôtôbô i likoda li ndôn a bi sébél ngim mañ i téléfôn inyu bat nye ibale a bé le a hôla nye bôlô i likoda li ndôn. Ndi mañ u, u bi bep timbhe nye ngandak, inyu hiun a bé a ngi gwé ikété yé inyu mañ u bi bôk u sal nson u. U mañ u bi tip kôs nson u, a bi timbhe bé nye ni hiun; ndi a bi yib bé mis mu jam li. Mbus ngeñ yada, a bi témb a sébél nye, inyu kal nye le ba bé ngi bomna, a ti nye pék le ba kwélél mu jam li. Mbus sonde yada, boba ba bomna i Ndap Ane. Ba bôdôl ni masoohe. I mbus, ba kwel ngim ngeñ. I mankéé a bi bep timbhe, a añle nye ñañ wé. Ngéda a bi mal emble nye ni ñem wé wonsôna, mañ nu ba bi tip téé a unda nye ngim minlôñ mi Bibel, ni boba ba bagla ikété nsañ. Mbus, boba ba bi sal ntôñ i likoda li ndôn. Mañ u bi kôs maéba u bi ti nye mayéga inyule a bi sañgal ndañ ikété nwee, ni loñgeñem.

14, 15. (a) Imbe ngéda u nlama noñ maéba ma kaat Matéô 18:15-17? (b) Mimbe mintjep maa Yésu a bi sima? (c) Kii i nlama ba bés su jam ngéda di mbii mo bisélél?

¹⁴ Libim li ngimanôgla i pôla bikiristen li nla sañglana, li nlama ki sañglana ikété yap ndigi. Ndi, Yésu a bi kal le ngim mindañ ikété yés i nla bat le di tehe mimañ mi likoda. (Añ Matéô 18:15-17.) Kii i nla bôña ibale mankéé nu a ñunbaha manyañ a ntjél emble nye, a tjél emble bilôk bikéé bipe a nsébél kiki mbôgi, yak mimañ, a tjél emble? A nlama yaa bane bés “kiki man loñ, to nkottas.” I len ini, di ga kal le ba nlama  pémés nye ntôñ. Kiki u ntjep unu u nla boñ le ba yoñ makidik ma ngui inyu ngim mut, hala a ñunda le i “béba” ba mpôdôl hana i ta ndik bé sii ngimanôgla. Maselna ni la, i bé tihba (1) béba i i nla sañglana ipôla bôt iba. Ndi i bé tihba yak (2) béba i i nla boñ le ba pémés mut i ntôñ ibale i sañglana bé. Ikété bibéba bi, di nla sima: I tjél saa moni u mpoo, tjañgbene mut nu we ni nye ni nôgla inyu mam ma moni, tole i bep ôbôs jôl li mut ni njel hilégé. Maéba ma mintjep maa Yésu a bi ti hana, ma ga gwéélana ndik ibale mam ma ñunda le bibéba bi gwon bi bôña toi. Ikété bibéba bi, mam kiki bo ndéñg, malal ipôla bôlôm ni bôlôm tole bôda ni bôda, li tjôô maliga, li bégés bisat, tole bibéba bikeñi bipe bi bi mbat ndik le mimañ nwon mi kéés nwo.

¹⁵ Su jam u maéba ma Yésu u bé le ba hôla mankéé ikété gwéha. (Matéô 18:12-14) Jam li bisu li yé le, ngimanôgla i nlama sañglana ibabé le bôt bape ba yi wo. I nla ba nseñ le di kwélés mboñbéba iloo ngélé yada. Ibale mam ma nla bé ke, kwélés mankéé i bisu bi mbôgi bipe, tole ni bôt bape ba ba nla hôla bé i yi too béba i mbôña ni toi. Ibale ni mpam i nôgla ni mahôla map, wee u “nyoña maasoñ.” Ngimanôgla i nlama ke bisu bi mimañ ndik ibale biliya gwoñ gwobisôna inyu hôla mboñbéba bi nkwo i lép.

16. Kii i ñunda le maéba ma Yésu ma yé nseñ inyu niñ yés i hiki kel, ni le ma yé nyonok ni gwéha?

¹⁶ Hala a ntôl bé i tehe le bilôk bikéé ba mba nyéksaga i yônôs letee ni mintjep maa mi kaat Matéô 18:15-17 inyu sañgal mindañ. Kinjee maséé i yi le mindañ mi yé mi sañglana ilole mam ma mpam i likala le ba pémés mboñbéba i ntôñ inyule a ntjél hielñem. Ngim mangéda, mboñbéba a yé a neebe hihôha hié, i mbus a kodol hio. I mankéé ba bi babaa, a nla tehe le njom i ta ha bé i ke ni bisu i yéñ hihôha; a tehe ki nseñ i nwéhél. Bibañga bi Yésu bi ñunda le ba nlama bé hoo jubus mimañ ikété ngimanôgla ipôla bilôk bikéé. Mimañ mi nla jôp ikété ngimanôgla ipôla bilôk bikéé ndik ibale mii mintjep nwo ima mi bisu mi mbôña, ni ibale mimañ mi nléba mam ma nkwés bo nkaa le béba i mbôña.

17. Bimbe bisai di ga bana i ngéda di nyéñ nsañ ipôla yés?

¹⁷ Mu kiki hiai hini hi ngi kenek ni bisu i nom, bôt ba ga ba ndik bikwéha bi bôt, ba bablaga bo ni bo. Inyu hala nyen, nnigil Yakôbô a tila le: “Ibale mut a mbaage bé ikété bibanga, wee mut nu a yé peles, a gwé ki ngui i ane ngim yé nyuu [nyuu yé yosôna].” (Yakôbô 3:2) Inyu sañgal ngimanôgla, di nlama ‘yéñ nsañ di noñ ki wo’ ni ñem wés wonsônsa. (Tjémbi 34:15) Ibale di yé bakôp nsañ, di ga bana maada malam ni bilôk bikéé gwés, di ga sal ki ni ngui inyu nit adna i likoda. (Tjémbi 133:1-3) I ngii mam momasô, di ga bana maada malam ni Yéhôva, nu a yé “Nyambe nu nsañ.” (Rôma 15:33) I nya bisai bi, bi yé inyu i bet ba nsañgal ngimanôgla ikété gwéha.