1, 2. Ania dagiti problema ti tao a nadakamat iti Genesis, ket apay a paginteresantayo daytoy?

ADDA kadi malagipmo a di pagkikinnaawatan a nairekord iti Biblia? Usigentayo ti sumagmamano nga umuna a kapitulo ti Genesis. Pinatay ni Cain ni Abel (Gen. 4:3-8); pinatay ni Lamec ti maysa nga agtutubo a lalaki gapu iti panangdanogna kenkuana (Gen. 4:23); nagririri met dagiti pastor ni Abraham (Abram) ken ni Lot (Gen. 13:5-7); inumsi ni Agar ni Sara (Sarai) isu a narurod ken Abraham (Gen. 16:3-6); kabusor ni Ismael ti amin ket bumusor kenkuana ti amin.—Gen. 16:12.

² Apay a dinakamat ti Biblia dagitoy a di pagkikinnaawatan? Ti maysa a rason ket tapno maawatan dagiti imperpekto a tattao no apay a masapul a makikappiada. Ipakita met dayta no kasano a maaramidtayo daytoy. Magunggonaantayo no basaentayo dagiti salaysay ti Biblia maipapan kadagiti pudno a tattao a nangikagumaan a mangrisut kadagiti pudno a problema. Makasursurotayo iti resulta ti panagreggetda ket mayaplikartayo dagita iti dadduma a kasasaad a pakaipasanguantayo. Kinapudnona, makatulong amin dagitoy tapno maammuantayo no ania ti aramidentayo wenno saantayo nga aramiden no maipasangotayo kadagitoy.—Roma 15:4.

3. Ania dagiti mausig iti daytoy nga artikulo?

 ³ Mausig iti daytoy nga artikulo no apay a masapul a solbaren dagiti adipen ni Jehova dagiti di pagkikinnaawatan ken no kasano a maaramidda dayta. Mausig met dagiti prinsipio ti Biblia a makatulong kadakuada a mangsango kadagiti di pagkikinnaawatan ken mangtaginayon iti nasayaat a relasion iti padada a tao ken ni Jehova a Dios.

4. Ania a kababalin ti nasaknap iti lubong, ket ania ti resultana?

⁴ Ni Satanas ti kangrunaan a makagapu iti panagririri ken saan a pagkikinnaawatan dagiti tattao. Idiay Eden, imbagana a tunggal indibidual mabalinna ken masapul nga ikeddengna no ania ti naimbag ken dakes, uray saanna nga ikabkabilangan ti Dios. (Gen. 3:1-5) Nalawag a makita ti resulta dayta a panagrasrason. Adu a tattao ken organisasion iti lubong ti mangar-aramid iti kaykayatda isu nga adu ti napannakkel, managimbubukodan, ken mannakikompetensia. No ipalubos ti maysa a maimpluensiaan iti dayta nga espiritu, arigna kankanunonganna ti imbaga ni Satanas a pagimbagan ti maysa no aramidenna ti kaykayatna, aniaman ti epektona iti sabsabali. Dayta a panagimbubukodan ket agturong iti riri. Nagsayaat a laglagipentayo a “ti tao a managunget manggutugot iti rinnupir, ket ti asinoman nga agannayas nga agpungtot aduan iti salungasing.”—Prov. 29:22.

5. Ania ti insuro ni Jesus nga aramiden dagiti tattao maipapan iti panangtaming kadagiti di pagkikinnaawatan?

⁵ Iti sabali a bangir, insuro ni Jesus dagiti tattao nga agbalinda a mannakikappia, uray no agparang a saan a pabor dayta iti pagayatanda. Iti Sermonna iti Bantay, nangipaay ni Jesus iti nagsayaat a balakad no kasano a tamingen dagiti tumaud a riri wenno di pagkikinnaawatan. Kas pagarigan, pinaregtana dagiti adalanna nga agbalinda a naalumamay, mannakikappia, ikkatenda dagiti pakaigapuan ti pungtot, dagus a risutenda ti di pagkikinnaawatan, ken ayatenda dagiti kabusorda.—Mat. 5:5, 9, 22, 25, 44.

6, 7. (a) Apay a nagpateg a mataming a dagus dagiti personal a di pagkikinnaawatan? (b) Ania dagiti masapul nga isaludsod ti amin nga adipen ni Jehova?

⁶ Ti panagreggettayo nga agserbi iti Dios babaen ti panagkararag, pannakigimong, panangasaba, ken dadduma pay a pamay-an ti panagdayaw ket awan mamaayna no saantayo a makikappia. (Mar. 11:25) Saantayo nga agbalin a gayyem ti Dios no saantayo a sisasagana a pakawanen ti kamali ti sabsabali.—Basaen ti Lucas 11:4; Efeso 4:32.

⁷ Masapul a panunoten a naimbag ti tunggal Kristiano ken agbalin a napudno maipapan iti panagbalin a manangpakawan ken pannakaadda iti nasayaat a relasion iti sabsabali. Talaga kadi a pakpakawanem dagiti kapammatiam? Naragsakka kadi a makilangen kadakuada? Namnamaen ni Jehova nga agbalin a manangpakawan dagiti adipenna. No ibaga ti konsiensiam nga adda masapul a parang-ayem iti daytoy a banag, ikararagmo a tulongannaka ni Jehova a mangaramid iti dayta! Denggen ken sungbatan ti Amatayo idiay langit dagita a napakumbaba a kararag.—1 Juan 5:14, 15.

8, 9. Ania ti masapul nga aramidentayo no nasairtayo?

⁸ Gapu ta imperpekto ti amin a tattao, sigurado nga addanto makaibaga wenno makaaramid iti pakasaktam. Saan a maliklikan dayta. (Ecl. 7:20; Mat. 18:7) Ania ti aramidem? Kitaem ti napasamak iti daytoy a situasion: Iti maysa nga okasion nga inatenderan ti sumagmamano a Saksi, kinablaawan ti maysa a kabsat a babai ti dua a kakabsat a lallaki. Impagarup ti maysa kadakuada a saan a  maitutop ti panangkablaawna. Idi nakapanawen ti kabsat a babai, rinugian a dinillaw ti nasaktan a kabsat a lalaki ti kabsat a babai gapu iti imbagana. Ngem impalagip ti sabali a kabsat a lalaki a matalek nga agserserbi ken Jehova ti kabsat a babai iti laksid ti narigat a kasasaad iti 40 a tawen ken masiguradona nga awan ti dakes a panggepna. Pinampanunot dayta ti nasair a kabsat, ket kinunana, “Hustoka.” Gapuna, saanen a dimmakkel ti isyu.

⁹ Ania ti ipakita daytoy a kapadasan? Agdepende kenka no ipalubosmo a ti reaksionmo kadagiti situasion ti mangpataud iti di pagkikinnaawatan. Ti naayat a tao palabsenna dagiti babassit a kamali. (Basaen ti Proverbio 10:12; 1 Pedro 4:8.) Ibilang ni Jehova a “kinapintas” iti biangmo no ‘palabsem ti salungasing.’ (Prov. 19:11; Ecl. 7:9) Gapuna, ti umuna nga isaludsodmo iti bagim no pagarupmo a saan a naimbag wenno awanan respeto ti panangtratoda kenka ket: ‘Mabalin kadi a palabsek lattan? Masapul kadi a pagbalinek nga isyu daytoy?’

10. (a) Idi damo, ania ti reaksion ti maysa a kabsat iti negatibo a komento maipapan kenkuana? (b) Ania a balakad ti Biblia ti nakatulong iti kabsat nga agtalinaed a kalmado?

¹⁰ Saan a nalaka a palabsen dagiti negatibo a komento. Alaentayo a pagarigan ti payunir nga awagantayo iti Lucy. Adda dagiti nagkomento iti negatibo iti ministeriona ken iti panangusarna iti tiempona. Nasaktan ni Lucy isu a nagpabalakad kadagiti natataengan a kakabsat a lallaki. Kinunana: “Nakatulong kaniak dagiti naibatay iti Biblia a balakadda tapno agtalinaed ti umiso a panangmatmatko iti opinion ti sabsabali ken ipamaysak ti kapatgan—ni Jehova.” Naparegta ni Lucy iti panangbasana iti Mateo 6:1-4. (Basaen.) Impalagip dayta a teksto kenkuana a ti panangparagsak ken Jehova ti masapul a kalatna. Kinunana: “Uray no negatibo ti komento ti dadduma iti ar-aramidek, naragsakak latta ta ammok nga ar-aramidek ti amin a kabaelak tapno maparagsakko ni Jehova.” Gapuna, inkeddeng ni Lucy a palabasen lattan dagiti negatibo a komento.

11, 12. (a) Ania ti aramiden ti maysa a Kristiano no mariknana a ti kabsatna ket “addaan iti maysa a banag a maibusor” kenkuana? (b) Ania ti masursurotayo iti panangtaming ni Abraham iti maysa a problema? (Kitaen ti ladawan iti rugi ti artikulo.)

¹¹ “Maitibkoltayo amin iti adu a daras.” (Sant. 3:2) No kas pagarigan ta naammuam a nasaktan ti maysa a kabsat gapu iti imbagam wenno inaramidmo, ania ti masapul nga aramidem? Kinuna ni Jesus: “No . . . ip-ipanmo ti sagutmo iti altar ket sadiay malagipmo a ti kabsatmo addaan iti maysa a banag a maibusor kenka, panawam ti sagutmo sadiay sanguanan ti altar, ket mapanka; umuna a makikappiaka ken kabsatmo, ket kalpasanna, inton nakasublikan, idatonmo ti sagutmo.” (Mat. 5:23, 24) Maitunos iti balakad ni Jesus, kasaritam ti kabsatmo. Laglagipem no ania koma ti panggepmo. Saan a tapno ibagam nga adda met basolna no di ket tapno bigbigem ti kamalim ken makikappia. Ti pannakikappia kadagiti kapammatiantayo ti kapatgan iti amin.

¹² Nadakamat iti rugi ti maysa a salaysay ti Biblia no kasano a sitatalna a sinolbar dagiti adipen ti Dios ti maysa nga isyu a mabalin koma a pakaigapuan ti panagsisina. Maipapan dayta kada Abraham ken ti kaanakanna a ni Lot. Agpada nga addaanda kadagiti taraken, ken agparang a nagaapa dagiti pastorda gapu iti pagpaaraban. Tapno maawan ti tension, pinagpili ni Abraham ni Lot no sadino ti kayatna a pagnaedan ti sangakabbalayanna. (Gen. 13:1, 2, 5-9) Talaga a nagsayaat dayta nga ulidan! Impangpangruna ni Abraham ti kappia, saan a ti kayatna. Nalugi kadi ni Abraham gapu iti panagpabus-oyna? Saan. Kalpasan dayta a pasamak, inkari ni Jehova ken Abraham ti  aglaplapusanan a bendision. (Gen. 13:14-17) Saan nga ipalubos ti Dios a naan-anay a malugi dagiti adipenna gapu iti panagtignayda maitunos kadagiti prinsipiona ken iti panangrisutda kadagiti di pagkikinnaawatan babaen ti ayat. ^[1]

13. Ania ti reaksion ti maysa a manangaywan iti makasair a sasao, ket ania ti maadaltayo iti ulidanna?

¹³ Usigentayo ti maysa a kapadasan iti kaaldawantayo. Idi tinawagan ti kabbaro a nadutokan a manangaywan iti maysa a departamento ti kombension ti maysa a kabsat a lalaki no mabalin nga agboluntario, makasair ti sungbat ti kabsat ken pinutedna lattan ti saritaanda iti telepono. Nasakit pay laeng ti nakemna iti dati a manangaywan gapu iti pannakilangenna kenkuana. Pinalabas ti kabbaro a manangaywan ti panagpungtot ti kabsat, ngem saanna met a binaybay-an lattan dayta. Kalpasan ti maysa nga oras, timmawag manen ti manangaywan ket imbagana a nasaysayaat no agkitada tapno masolbarda ti problema. Kalpasan ti makalawas, nagkitada iti Kingdom Hall. Idi nakapagkararagdan, maysa nga oras a nagtungtongda, ket imbaga ti kabsat ti dasigna. Kalpasan a dimngeg a naimbag ti manangaywan, nangipaay kadagiti balakad manipud iti Biblia ket sitatalna a narisutda ti problema. Idi agangay, nagboluntario ti kabsat iti kombension ken agyamyaman ta nasayaat ken kalmado ti pannakisarita ti manangaywan kenkuana.

14, 15. (a) Kaano a rumbeng a mayaplikar ti balakad iti Mateo 18:15-17? (b) Ania ti tallo nga addang a dinakamat ni Jesus, ken ania koma ti panggeptayo no aramidentayo dagita?

¹⁴ Kaaduan a di pagkikinnaawatan dagiti Kristiano ket mabalin ken masapul koma a tamingen iti pribado dagiti karaman nga indibidual. Nupay kasta, imbaga ni Jesus nga  adda dagiti situasion a kasapulan nga iraman ti kongregasion. (Basaen ti Mateo 18:15-17.) Ania ti mabalin a resultana no ti nakabasol ket saan a dumngeg iti kabsatna, kadagiti saksi, ken iti kongregasion? Masapul a maibilang “kas maysa a tao dagiti nasion ken kas maysa nga agsingsingir iti buis.” Ita, maikunatayo a masapul a mailaksid. Ipakita ti kinaserioso daytoy nga addang a ti “basol” ket saan a simple a di pagkikinnaawatan. Imbes ketdi, dayta ket (1) basol a mabalin a risuten dagiti indibidual a karaman ngem dayta met ket (2) basol a nakaro unay nga umdas a pakailaksidan no saan a marisut. Mabalin a ramanen dagita a basol ti panagsuitik wenno panangdadael iti reputasion ti maysa a tao babaen ti panangpardaya. Dagiti tallo nga addang a dinakamat ni Jesus ket agaplikar laeng no adda dagitoy a kasasaad. Saan a karaman ti basol kas iti pannakikamalala, homoseksualidad, apostasia, idolatria, wenno dadduma pay a nadagsen a basol a masapul a tamingen dagiti panglakayen.

¹⁵ Ti panggep ti balakad ni Jesus ket tapno matulongan ti kabsat babaen ti ayat. (Mat. 18:12-14) Umuna, masapul nga ikagumaan a risuten ti parikut a saan a mangiraman iti sabali a tao. No kasapulan, mabalin a maulit-ulit a kasaritam ti nakabasol. No saan a marisut ti parikut, kasaritam ti nakabasol iti sango dagiti nakasaksi iti basol wenno dadduma a mabalin a makatulong a mangikeddeng no adda naaramid a basol. No marisutmo ti parikut babaen ti tulongda, “nagun-odmo ni kabsatmo.” Maibaga laeng dayta kadagiti panglakayen no saan a narisut ti parikut kalpasan ti maulit-ulit a panangikagumaan a matulongan ti nakabasol.

16. Apay a praktikal ken naayat ti panangsurot iti balakad ni Jesus?

¹⁶ Manmano laeng ti kasasaad a masapul a mayaplikar ti tallo nga addang a nadakamat iti Mateo 18:15-17. Makaparegta dayta ta kaipapananna a marisuten ti parikut sakbay pay a masapul a mailaksid ti saan nga agbabbabawi a nakabasol iti kongregasion. Masansan a mabigbig ti nakabasol ti kamalina ket ilintegna dayta. Mabalin a makita ti napasaktan a tao nga awanen ti rasonna tapno agbirok iti kamali ket mabalin a pilienna a pakawanen ti nakabasol. Aniaman ti situasion, ipakita dagiti sasao ni Jesus a saan a dagus a makiraman ti kongregasion kadagiti di pagkikinnaawatan. Makiraman laeng dagiti panglakayen no naaramiden ti umuna a dua nga addang ken no adda nalagda a pangibatayan a mangpaneknek iti talaga a napasamak.

17. Ania dagiti bendision a tagiragsakentayo no makikappiatayo iti sabsabali?

¹⁷ Agingga nga adda pay laeng daytoy a sistema ti bambanag, imperpekto latta dagiti tattao ken agtultuloy a masaktanda ti sabsabali. Umiso ti insurat ni adalan a Santiago: “No ti asinoman saan a maitibkol iti sao, daytoy ket perpekto a tao, a kabaelanna met a ngedngedan ti intero a bagina.” (Sant. 3:2) Tapno marisut dagiti di pagkikinnaawatan, masapul a sapulentayo ti kappia, ket surotentayo dayta. (Sal. 34:14) Kas mannakikappia, matagiragsaktayo ti nasayaat a relasion kadagiti kapammatiantayo ken maadda ti panagkaykaysa iti kongregasion. (Sal. 133:1-3) Kangrunaanna, maaddaantayo iti nasayaat a relasion ken Jehova, “ti Dios a mangipaay iti talna.” (Roma 15:33) Dagita a bendision ti magun-odan dagiti mangsolbar kadagiti di pagkikinnaawatan babaen ti ayat.