Bzimogeni bzinthu bzimwebzi

Ndokoni pa mbuto ya misolo ya nkhani

Kumalisa Kusaya Kubvesesana na Mzimu wa Lufoyi

Kumalisa Kusaya Kubvesesana na Mzimu wa Lufoyi

‘Sungani mtendere pakati panu.’—MAR. 9:50.

NYIMBO: 39, 77

1, 2. Kodi ni mabvuto yaponi yomwe wanthu adagumana nayo yakufotokozedwa m’bukhu la Ciyambo ndipo thangwe ranyi kupfunza nkhani zimwezi n’kwakuthandiza?

KODI mudakumbukirambo kale nkhani zakusaya kubvesesana kwa wanthu zakunembedwa m’Bibliya? Kumbukirani makapitulo matatu yokha yakuyambirira ya Ciyambo (Genesis). Kaini ankupha Abeli (Ciy. 4:3-8) Lameke ankupha mulumbwana m’bodzi thangwe adam’menya (Ciy. 4:23); anyakabusa wa Abalahamu (Abramu) na wa Loti ankupopotezana (Ciy. 13:5-7); Hagari akunyoza Sara (Sarayi), omwe akhadakhumudwa na Abalahamu (Ciy. 16:3-6); Ismayeri ankulimbana na ali-wense ndipo munthu ali-wense ankulimbana naye.—Ciy. 16:12.

2 Thangwe ranyi Bibliya limbafotokoza bza nkhani za kusaya kubvesesanazi? Njira ibodzi njakuti iro limbathandiza wanthu wakusaya kulungama kudziwa thangwe lomwe iwo an’funikira kukhazikisa mtendere. Limbatilatizambo momwe tingacitire bzimwebzi. Timbagumana phindu mwa kuwerenga nkhani za m’Bibliya zakulewa bza wanthu womwe adalimbana na mabvuto yacaiyo. Timbapfunza bzakutewera bza nyongo yawo ndipo tingakwanise kuphatisa basa nfundo zimwezi pa bzakucitika bzibodzi-bodzi bzomwe tingagumane nabzo pa moyo. N’cadidi, nkhani zimwezi zingatithandize momwe tingafunikire ayai momwe tingafunikire lini kucitira pa nkhani zakundendemerana nazo.—War. 15:4.

3. Kodi ni nfundo ziponi za nkhaniyi zomwe zin’fotokozedwa?

3 Nkhani ino in’dzafotokoza thangwe race atumiki wa Yahova an’funika kumalisa kusaya kubvesesana na momwe iwo angacitire bzimwebzo kuti bziwafambire bwino. Kuthumizira bzimwebzi, in’fotokozambo mitemo ya m’Bibliya yomwe ingawathandize kumalisa kusaya kubvesesana na kuti apitirize kukhala pa mbverano wabwino na anansi wawo pabodzi na Yahova Mulungu.

THANGWE RANYI ATUMIKI WA MULUNGU AN’FUNIKA KUMALISA KUSAYA KUBVESESANA

4. Kodi n’ciyani comwe camwazika pa dziko lense, ndipo bzakutewera bzace n’bziponi?

4 Sathani ndiye wakuyambirira kubweresa kusaya kubvesesana ku mtundu wa wanthu. Mu Edeni, bzomwe adalewa mpsakuti munthu ali-wense an’funika kubzisankhulira bzabwino na bzakuipa si kuti mwa kutsogoledwa na Mulungu. (Ciy. 3:1-5) Bzakutewera bza makumbukidwe yamweya bzinkuwonekera. Dziko ladzala na wanthu wakutsogoleredwa na mzimu wakubziimira pawokha bzomwe bzimbabweresa kubzikuza, dyera na mzimu wa mapici. Ali-wense omwe an’lekerera kutsogoleredwa na mzimu umweyu ambakhala ankubvuma bzomwe Sathani adalewa na cakulinga ca kucita bzakufuna bzace, bziribe basa momwe bzingatokonyere winango. Bzimwebzi bzimbayambisa kusaya kubvesesana. Ndipo mpsabwino kukumbukira kuti ‘munthu omwe ambakulumiza kukalipa ambanyosa ndewo, ndipo ali-wense omwe ambafuna kukalipa ambacita pikado kwene-kwene.’—Mim. 29:22.

5. Kodi Jezu adapfunzisa tani wanthu kuti ambamalise kusaya kubvesesana?

5 Mwa kusiyana na Sathani, Jezu adapfunzisa wanthu kuti alinge mtendere, napo penu bzomwe adapfunzisabzo bzingadawoneka ninga bzakuipa pa bzakufuna bzawo. Pa Nkhani yace ya pa Phiri, Jezu adapereka malango yabwino ya kumalisira kusaya kubvesesana ayai mabvuto yomwe yangabwere. Mwa ciratizo, iye adacenjeza anyakupfunza wace kuti akhale wakupfatsa, wakukhazikisa mtendere, wakumalisa bzomwe bzimbayambisa ukali, wakumalisa mwakamfulumize kusaya kubvesesana na kufuna anyamadulanthaka wawo.—Mat. 5:5, 9, 22, 25, 44.

6, 7. (a) Thangwe ranyi mpsakufunika kumalisa kusaya kubvesesana mwakusaya kucedwa? (b) Kodi ni mibvunzo iponi yomwe atumiki wense wa Yahova an’funika kubzibvunza?

6 Nyongo yathu pa kutumikira Mulungu yomwe imbaphatanidza mipembo, kugumanika pa mitsonkhano, utumiki bwa kumunda na mbali zinango za kunamata kwathu, ingakhale yakusaya phindu tikasaya kukhala pa mtendere na anzathu. (Mar. 11:25) Tingakhale lini xamwali wa Mulungu tikambasaya kukhululukira bzakuphonya bza winango.—Werengani Luka 11:4; Wayefezo 4:32.

7 Mkristau ali-wense an’funika kumbakumbukira bwino bza kukhululukira na kukhala pa mtendere na winango. Kodi mumbakhululukira akristau anzanu na mtima wense? Kodi mumbakhala wakutsudzuka kubverana nawo? Yahova ambafuna kuti atumiki wace akhale wakukhululukira. Penu cikumbu-mtima canu cikukuuzani kuti mucinje pa nkhani imweyi, kumbirani thandizo la Yahova kucokera mu mpembo, kuti mukhale na khalidweri! Baba wathu wakudzulu an’dzatetekera mipembo yakucokera pansi pa mtimayi ndipo an’dzaitawira.—1 Ju. 5:14, 15.

KODI MUNGALEKERERE MUKAKHUMUDWISIDWA?

8, 9. N’ciyani comwe tin’funika kucita munthu akatikhumudwisa?

8 Pakuti wanthu wense mbakuperewera, nthawe iri-yense munthu an’dzalewa ayai kukucitirani cinthu comwe cingadzakukhumudwiseni. Bzimwebzi n’bzakuthawika lini. (Mpal. 7:20; Mat. 18:7) Kodi mungadzacite ciyani? Onani bzomwe bzidacitika pomwe cakucitika cinango cidakula: Pa nkonkhano winango pomwe pakhana mboni zinango, abale awiri adatambiridwa na mpfumakazi inango mu njira yakuti m’bodzi wa iwo adabzibva kukhala wakusaya kufunika. Abale awiriwo atakhala pawokha, m’bale wakukhumudwayo adayamba kutsutsa bzomwe mpfumakaziyo idalewa. Tenepo, m’bale munangoyo adamukumbusa kuti mpfumakaziyo idatumikira Yahova mwakukhulupirika pa nthawe yakunesa kwa magole 40; iye akhana citsimikizo cakuti mpfumakaziyo ikhafuna lini kumukhumudwisa. Atakumbukira nkhaniyi kwa ka nthawe, m’bale akhadakhumudwayo adatawira kuti, “Iwepo unkulewa cadidi.” Ninga bzakutewera, nkhaniyo idamalira pamwepo.

9 Kodi ciratizoci cinkuthandauza ciyani? Bzimbathemba momwe mungacitire pa bzinthu bzomwe bzimbayambisa kusaya kubvesesana. Munthu walufoyi ambalekerera sikuti kokha pikado zing’ono-zing’ono. (Werengani Mimwani 10:12; 1 Pedru 4:8.) Yahova ambawona kuti ‘mpsakudeka’ kwa iye ‘kumbayebwa bzinthu bzakusunamisa.’ (Mim. 19:11; Mpal. 7:9) Tenepo, munthu winango akakucitirani bzinthu mu njira yakuphonyeka ayai mwakusaya kukulemekezani, mun’funika kubzibvunza kuti: ‘Kodi ndingalekerere bzimwebzi? Kodi mpsakufunikadi kulewalewa naye?’

10. (a) Kodi mpfumakazi inango idacita tani na mafala yakuphonyeka? (b) Kodi ni cinembo ciponi comwe cidathandiza mpfumakaziyi kuti ipitirize kukhala na mtendere wace?

10 Bzingakhale bzakunesa kulimbana na kutsutsa kwaukali. Kumbukirani bza mpfumakazi ibodzi yomwe ni mpainiya, yomwe tiniicemera na dzina lakuti Lucy. Padawoneka mafala yakuphonyeka pakulewa bza utumiki na kaphatisidwe basa ka nthawe yace. Mwa kukhumudwa, Lucy adakumbira thandizo kwa abale wakukhwima. Iye adalewa kuti: ‘Malango yawo ya m’Bibliya yadandithandiza kuti ndipitirize kuwona makumbukidwe ya wanthu winango mu njira yabwino na kumbaikha patsogolo Yahova omwe ngwakufunika kwene-kwene.’ Lucy adalimbisidwa mwa kuwerenga Mateu 6:1-4. (Werengani.) Nkhaniyi idamukumbusa kuti kukondwesa Yahova kun’funika kukhala cakulinga cace. Iye adati: ‘Napo penu winango ambalewa mwakuphonyeka bza basa langu, ine ndin’pitiriza kukhala wakukondwa, pakuti ndin’dziwa kuti ndinkuyeza kucita bzomwe ndingakwanise kuti ndimbafunidwe na Yahova.’ Titafika kuphampha kwa nkhaniyi, Lucy mwa nzeru adasankhula kulekerera maceza yakuphonyekayo.

MOMWE MUNGACITIRE MUKAKHUMUDWISIDWA

11, 12. (a) Kodi mkristau an’funika kucita ciyani penu nyakukhulupira mwanzace omwe ni m’bale ‘anaye mathangwe’? (b) Kodi tingapfunze ciyani na momwe Abalahamu adacitira na bvuto linango? (Onani cithunzi-thunzi pa tsamba 8.)

11 “Tensenefe timbakhumudwa kawiri-kawiri.” (Tiy. 3:2) Tindendemeze kuti mwadziwa kuti m’bale wakhumudwa na cinthu cinango comwe imwepo mwalewa ayai mwacita. Kodi mungacite ciyani? Jezu adati: ‘Penu wabweresa mphaso yako pa mphatso, ndipo pamwepo wakumbukira kuti m’bale wako anawe thangwe, siya mphaso yako patsogolo pa mphatsoyo. Ndoko ukatome kuyanjana na m’bale wako cakuyamba; ndipo ukabwerera, pereka mphaso yakoyo.’ (Mat. 5:23, 24) Mwa kubverana na malango ya Jezu, cezani na m’bale wanu. Kodi cakulinga ca macezayo cin’funika kukhala ciponi? Cakulinga canu cin’funika lini kukhala ca kulatiza m’bale wanuyo kuti iye ngwakuphonyekambo koma cikhale ca kubvuma kuphonya kwanu na kukhazikisa mtendere. Kukhala pa mtendere na akristau anzathu n’kwakufunika kwene-kwene.

12 Nkhani inango ya m’Bibliya ya kulatiza momwe atumiki wa Mulungu adamalisira kusaya kubvesesana njakulewa bza Abalahamu na mzukulu wace Loti womwe tawafotokoza pakuyamba wale. Amuna awiriwa akhana bzifuwo, ndipo anyakabusa wawo akhapokerana mbuto ya komwe akhadyesera bzifuwobzo. Pa kufuna kumalisa kunesanako, Abalahamu adawuza Loti kuti ayambe ni Lotiyo kusankhula mbuto yomwe angadafuna kukakhala. (Ciy. 13:1, 2, 5-9) Cimweci n’ciratizo cabwino kwene-kwene! Abalahamu adalinga mtendere, sikuti bzakufuna bzace. Kodi iye adaluza thangwe ra kupasa kwace? Ne na pang’onopo. Pa nthawe ibodzi-bodziyo atamala kunesana kwace na Loti, Yahova adapicira Abalahamu bzisimbo bzizinji. (Ciy. 13:14-17) Mulungu an’dzalekerera lini atumiki wace kuti abonere mwa kuluza mpaka kale-kale kuti acite bzinthu mwakubverana na mitemo yace na kumalisa kusaya kubvesesana mu mzimu wa lufoyi. [1]

13. Kodi nyakunyang’anira munango adacita tani na mafala yakuphonyeka, ndipo tinkupfunza ciyani na ciratizo cace?

13 Kumbukirani bzakucitika bza nsiku zino. Pomwe nyakung’anira mupsa wa depatimenti inango ya pamtsonkhano wacigawo adapfuwira mtedwe m’bale munango kuti amubvunze penu iye angadabzipereka, m’baleyo adatawira mafala yakuphonyeka acithimiratu mtedweyo. Iye akhana cakumtima na nyakunyang’anira wakale-kale. Nyakunyang’anira mupsayo alibe kukalipa na cakucitikaco, koma sikuti angadandosiya tenepo. Mwakusaya kucedwa, iye adamupfuwira pomwe mtedweyo, ndipo adamuuza kuti agumane kuti acezerane nkhaniyo pabodzi. Pambuyo pa mdzinga ubodzi, awiriwo adagumana pa Nyumba ya Umambo. Iwo adayamba na mpembo acicezerana kwa nthawe ibodzi, tenepo m’baleyo adalewa nkhani yace. Pambuyo pa kutetekera na mtima wense, nyakunyang’anirayo adacezerana naye mavesi ya m’Bibliya, ndipo wensenewo adasiyana mwa mtendere. Patsogolo pace, m’baleyo adadzatumikira pamtsonkhano wacigawoyo ndipo tsapano ankutenda kwene-kwene nyakunyang’anirayo thangwe rakuti adacita naye bzinthu mwakuderekha na mwakudeka mtima.

KODI IMWEPO MUN’FUNIKA KUPHATANIDZA AKULU WA GWERE?

14, 15. (a) Kodi ni lini pomwe tingaphatise basa malango ya pa Mateu 18:15-17? (b) Kodi ni mbali zitatu ziponi zomwe Jezu adazifotokoza, ndipo tin’funika kukhala na cakulinga ciponi pakuziphatisa basa?

14 Akristau akambasaya kubvesesana bzimbafunika kawiri-kawiri kuimalisa nkhaniyo pawokha. Tenepo, Jezu adawona kuti nkhani zinango zingafunike kuti gwere liphatanidzidwe. (Werengani Mateu 18:15-17.) Kodi cingacitike n’ciyani penu nyakuphonyayo walamba kubvera m’bale wace, mboni na gwere? Iye an’funika kuwonedwa ‘ninga munthu wa mitundu ndipo ninga nyakukhomesa mtsonkho.’ Nsiku zino, tilewe kuti iye an’funika kucosedwa m’gwere. Bzimwebzi bzinkulatiza kuti ‘pikado’ ikhali lini nkhani ya kundopitana mafala kwakucepa. M’mbuto mwace, bzimwebzi bzikhathandauza (1) pikado yomwe ingadasamalidwa pakati pa wanthu womwe akhadaphonyeranawo, ndipo bzikhaphatanidzambo (2) pikado ikulu yakuthemera kucosedwa penu yanesa kusamalidwa. Kuphonyaku kungaphatanidze cinyengo ayai kuipisa mbiri ya munthu thangwe ra magunkha. Mbali zitatu zomwe Jezu afotokoza panozi zingaphatisidwe basa kokha pomwe mikhalidweyo ingabvume. Kukhumudwisaku kumbaphatanidza lini pikado ninga upombo, kugonana amuna okha-okha, upandu, kunamata bzifanikiso ayai pikado zinango zikulu-zikulu zomwe zingafunike kusamalidwa na akulu wa mugwere.

Pangafunike kucezerana na m’bale wanuyo kazinji kense sikuti kabodzi kokha, kuti mum’pulumuse (Onani ndime 15)

15 Cakulinga ca malango ya Jezu cikhali ca kuthandiza m’bale na mzimu wa lufoyi. (Mat. 18:12-14) Cakuyamba, pan’funika kucitidwa nyongo ya kumalisa bvutolo mwakusaya kupitisa winango. Pangafunike kucezerana na nyakuphonyayo kazinji kense sikuti kabodzi kokha. Bzimwebzi bzikatazika, cezani na omwe wakuphonyeraniyo pabodzi na mboni yomwe inkudziwa bza nkhaniyo ayai na wanthu winango womwe angathandize kutsimikiza penu pana kuphonyekadi. Mukakwanisa kumalisa bvutolo na thandizo lawolo, imwepo ‘mwapulumusa m’bale wanuyo.’ Nkhani ingafunike kuyendesedwa kwa akulu kokha pomwe pacitidwa nyongo yakumalisa mwakubwereza-bwereza ndipo mulibe kukwanisa kuthandiza nyakuphonyayo.

16. Kodi n’ciyani comwe cinkulatiza kuti kuphatisa basa malango ya Jezu n’kwaphindu ndipo ni njira ya lufoyi?

16 Nkhani zomwe zingafunike kuteweza m’bali zensene zitatu zakunembedwa pa Mateu 18:15-17 zimbacitika lini kawiri-kawiri. Bzimwebzi n’bzakulimbisa, thangwe bzinkuthandauza kuti nkhaniyo kawiri-kawiri imbamala inati kufika pa kuti munthuyo acosedwe m’gwere. Kawiri-kawiri nyakuphonya ambazindikira kuphonya kwace acikonzesa. Munthu wakuphonyeredwayo angawone kuti alibe mathangwe yakuti agumanire bzakuphonya ndipo angafune kundolekerera. Bziribe basa na momwe bzingakhalire, mafala ya Jezu yankulatiza kuti gwere lin’funika lini kumbandophatanidzidwa pa nkhani zing’ono-zing’ono. Akulu wa gwere angapitire pokha-pokha penu mbali ziwirizo zacitidwa ndipo penu pana mathanwe yakubveka ya nkhaniyo.

17. Kodi tin’dzagumana bzisimbo bziponi tikambatsungira ‘kukhazikisa mtendere’ winango na mwanzace?

17 Pakuti tinkukhala mu nsiku zakumalizira za mkonzedwe uno wa bzinthu, wanthu an’pitiriza kukhala wakusaya kulungama na kukhumudwisa winango. Tiyago, nyakupfunza wa Jezu adanemba kuti: ‘Penu munthu an’phonya lini m’mafala, iye ngwakulungamiratu, ndipo angakwanise kutonga thupi race lense.’ (Tiy. 3:2) Kuti timalise kusaya kubvesesana, tin’funika pakuyamba ‘kulinga mtendere ticikhala nawo.’ (Psal. 34:14) Ninga wanthu wakuyambisa mtendere, tin’dzapfatsa thangwe ra kukhala pa uxamwali wabwino na akristau anzathu pabodzi na kupitisa patsogolo ciphatano cathu mu gwere. (Psal. 133:1-3) Kuposa bzense, tin’dzakhala pa uxamwali wabwino na Yahova, ‘Mulungu omwe ambapasa mtendere.’ (War. 15:33) Wale womwe ambamalisa kusaya kubvesesana na mzimu wa lufoyi ambatambira bzisimbo bzimwebzi.

^ [1] (ndime 12) Winango womwe adamalisa mabvuto mwa mtendere ni: Djakobi na Esau (Ciy. 27:41-45; 33:1-11); Zuze na abale wace (Ciy. 45:1-15); Gidiyoni pabodzi na a Efraimu. (Way. 8:1-3) Pinango imwepo mungakumbukembo bziratizo bzinango bzakunembedwa m’ Bibliya.