1, 2. Azo wa la awara tënë na popo ti ala so a fa ni na Genèse? Ngbanga ti nyen la ye so abâ nga e?

MO PENSÉ lâ oko awe na ndo ti atënë so asi na popo ti ambeni zo so Bible asara tënë ni? Zia e bâ gi ambeni kete na yâ ti akozo chapitre ti Genèse. Caïn afâ Abel (Gen. 4:3-8); Lémec afâ mbeni maseka-koli so apika lo (Gen. 4:23); aberger ti Abraham (Abram) na ti Lot apapa (Gen. 13:5-7); Hagar ake Sara (Saraï) na bê ti Sara ason na tere ti Abraham (Gen. 16:3-6); Ismaël ake azo kue nga tïtî azo kue ake lo.—Gen. 16:12.

² Ngbanga ti nyen la Bible asara tënë ti aye so? Mbeni raison ni ayeke ti mû maboko na e so siokpari ayeke na tere ti e ti bâ ndani so a lingbi e ngbâ ti duti na siriri na popo ti e. A fa nga na e lege so e lingbi ti sara na ni. E yeke hinga ti sara ni nzoni tongana e diko mbaï ti atâ zo so atingbi na atâ kpale. E yeke manda ye na lege ti ye so aga na peko ti angangu so ala sara nga e lingbi ti sara kua na ni ti leke na ambeni kpale so e wara. Aye so kue ayeke mû maboko na e ti bâ tongana nyen la e lingbi ti mû peko ti anzoni tapande so ayeke na yâ ti Bible ti leke atënë na popo ti e nga tongana nyen e lingbi ti kpe asioni ni.—aRom. 15:4.

3. Article so ayeke sara tënë na ndo ti nyen?

³ Article so ayeke mû maboko na e ti hinga ndani so awakua ti Jéhovah abezoin ti leke atënë na popo ti ala nga tongana  nyen la ala lingbi ti sara ni nzoni. A yeke sara nga tënë na ndo ti afango ye ti Bible, so alingbi ti mû maboko na ala ti leke tënë na popo ti ala na amba ti ala nga ti ngbâ ti duti na nzoni songo na amba ti ala nga na Jéhovah.

4. Bibe wa la amû yâ ti dunia kue? Ye ti pekoni ayeke nyen?

⁴ Satan la ayeke kozo zo so ayeke na peko ti atiri nga na atënë so ayeke londo ka na popo ti azo. Na Éden, lo tene so zo oko oko alingbi ti soro ye so ayeke nzoni nga ye so ayeke sioni, sân ti tene Nzapa la afa na lo. Na zo oko oko adoit ti sara ni (Gen. 3:1-5). Me tongana e bâ na yâ ti dunia laso, a yeke ye so aga na akpale mingi. Azo mingi abâ ti ala so ala yeke na droit ti soro ye so ayeke nzoni nga ye so ayeke sioni. Ala yeke sara ye na baba, na lege ti kion, na lege ti mandako na ala yeke gi nga ti hinga ape wala adesizion ti ala ayeke son bê ti amba ti ala. Asarango ye tongaso ayeke ga na ngonzo nga na tiri. A yeke nzoni e girisa ape so “zo ti ngonzo asara si tiri alondo, na zo so ayeke na ngonzo ti wâ awu na kengo-ndia.”—aProv. 29:22.

5. Tongana nyen la Jésus afa lani na azo ti leke atënë na popo ti ala?

⁵ Jésus afa ti lo na azo ti gi ti duti na siriri na amba ti ala, même tongana na bango ni sarango ni alingbi ti ga na ala kpale. Na yâ ti fango ye ti Jésus na ndo ti hoto, lo mû pendere wango na ndo ti lekengo atënë so alingbi ti londo na popo ti ala. Na tapande, lo tene na adisciple ti lo ti sara ye na ngangu pëpe, ti duti azo so ayeke sara si siriri amaï, ti ke aye so ayeke sara si e sara ngonzo, ti leke tënë hio nga ti ndoye awato ti ala.—Mat. 5:5, 9, 22, 25, 44.

6, 7. (a) Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti leke tënë na popo ti e hio? (b) Atënë wa la a lingbi awakua ti Jéhovah kue ahunda tere ti ala na ni?

⁶ E yeke sara ngangu ti voro Jéhovah na lege so e yeke sambela, e yeke gue na abungbi, e yeke fa tënë nga e yeke sara ambeni ye ti voro na lo. Me tongana e ke ti duti na siriri na amba ti e, e yeke sara aye so kue senge senge (Marc 11:25). E lingbi pëpe ti duti akamarade ti Nzapa tongana e ke ti pardonné afaute ti amba ti e.—Diko Luc 11:4; aÉphésien 4:32.

⁷ Jéhovah aye si awakua ti lo kue apardonné amba ti ala nga ala duti na siriri na ala. Mo yeke nduru ti pardonné aita ti mo? A yeke nzere na mo ti sara kamarade na ala même tongana ala son bê ti mo? Tongana mo hinga na bê ti mo so a lingbi mo sara ngangu ti pardonné azo, sambela Jéhovah na hunda na lo ti mû maboko na mo ti sara ni mingi ahon ti kozo. Babâ ti e ti yayu ayeke mä asambela tongaso, ndali ti so e sara tere ti e kete, na lo yeke kiri tënë na ni.—1 Jean 5:14, 15.

8, 9. Nyen la a lingbi e sara tongana mbeni zo ason bê ti e?

⁸ So azo kue ayeke na siokpari na tere ti ala, lawa lawa mbeni zo ayeke sara mbeni tënë wala mbeni ye so alingbi ti son mo. Zo apeut ti kpe ni ape (Zo-ti. 7:20; Mat. 18:7). Mo yeke sara ye ande tongana nyen? Gbu li ti mo na ndo ti ye so: Na mbeni ngoi ti ngia so ambeni Témoin asara, mbeni ita-wali abara ambeni ita-koli use. Oko ti ita-koli ni abâ ti lo so fason so ita-wali ni abara na ala so ayeke na lege ni ape. Na ngoi so aita-koli ni ayeke gi ala use, lo so bê ti lo ason so akomanse ti kasa ita-wali ni ndali ti tënë so lo tene fade. Ye oko, oko ti ita-koli ni adabe ti ita so bê lo ason so, so ita-wali so asara na Jéhovah be-ta-zo na yâ ti angangu kpale teti  ngu 40, lo yeke sûr so ita-wali ni aye ti son bê ti lo ape. Na peko ti so ita-koli ni agbu li ti lo kete, lo tene na mba ti lo ni: “Mo yeke na raison.” Na nda ni, ita-koli so bê ti lo ason so ahon na ndo ti tënë ni.

⁹ Ye so asi so afa na e nyen? Tongana mbeni zo ason bê ti e, e lingbi ti soro ye so e ye ti sara. Zo so asara ye na ndoye ayeke hon na ndo ti akete faute ti amba ti lo. (Diko aProverbe 10:12; 1 Pierre 4:8.) Tongana e “girisa sioye ti azo,” Jéhovah ayeke bâ ni tongana “gloire” ti e (aProv. 19:11; Zo-ti. 7:9). Tongaso, tongana ande mbeni zo asara mbeni tënë wala mbeni ye so ason mo, hunda tere ti mo na atënë so: ‘Mbi lingbi ti hon na ndo ni? Eskê mbi bezoin biani ti ngbâ ti pensé na ni?’

10. (a) Mbeni ita-wali asara ye kozo tongana nyen na ngoi so a kasa lo? (b) Pensé wa ti Bible amû maboko na lo ti ngbâ ti duti na siriri?

¹⁰ Tongana mbeni zo atene mbeni sioni tënë na ndo ti e, a yeke duti peut-être ngangu na e ti hon na ndo ti tënë ni. Zia e bâ ye so asi na mbeni pionnier so iri ti lo ayeke Lucy. Ambeni ita ti congrégation atene sioni tënë na ndo ti fason ti fango tënë ti lo nga na fason so lo yeke sara kua na angoi ti lo. Bê ti Lucy ason ngangu na lo hunda wango na ambeni ita-koli biazo. Lo tene: “Awango so ala mû na mbi na yâ ti Bible amû maboko na mbi ti duti na nzoni bango ndo na ndo ti atënë so azo ayeke tene nga ti zia bê ti mbi gi na ndo ti zo so ayeke kota mingi ahon azo kue: Jéhovah.” Bê ti Lucy adë na ngoi so lo diko Matthieu 6:1-4. (Diko ni.) Aversê so adabe ti lo so ti zia ngia na bê ti Jéhovah ayeke kota ye mingi ahon ye kue. Lo tene: “Même tongana azo atene asioni tënë na ndo ti kua ti mbi, mbi yeke ngbâ ti duti na ngia, ndali ti so mbi hinga so mbi yeke sara ngangu ti zia ngia na bê ti Jéhovah.” Fadeso, na ndara Lucy asoro ti hon na ndo ti asioni tënë so azo atene na ndo ti lo.

11, 12. (a) A lingbi mbeni Chrétien asara ye tongana nyen tongana lo hinga so ita ti lo “ayeke na mbeni tënë na tere” ti lo? (b) E manda nyen na lege ti fason so Abraham aleke na mbeni tënë? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article ni.)

¹¹ “Fani mingi e kue e yeke pika gere ti e.” (Jacq. 3:2). Tara ti bâ so mo mä a tene mbeni tënë so mo tene wala ye so mo sara ason bê ti mbeni ita. Nyen la mo yeke sara? Jésus atene: “Tongana mo yeke ga na matabisi ti mo na gbele gbalaka, na kâ mo dabe ti mo so ita ti mo ayeke na mbeni tënë na tere ti mo, zia matabisi ti mo kâ na gbele gbalaka ni na mo gue. Leke tënë na ita ti mo kozoni, na pekoni tongana mo kiri awe, mû matabisi ti mo ni.” (Mat. 5:23, 24). Ti gue oko na wango ti Jésus so, sara tënë ni na ita ti mo ni. Na ngoi so mo yeke sara tënë ni na lo, ye so mo yeke gi ayeke ti tene siriri akiri na popo ti mo na lo. A yeke nzoni mo gi ti sö benda pëpe wala ti forcé pëpe ita ti mo ti tene lo yeda so lo la lo sara faute. Ti duti na siriri na popo ti e ayeke kota ye mingi ahon atanga ti ye kue.

¹² Mbeni mbaï ti Bible so na yâ ni awakua ti Nzapa aleke na yâ ti siriri mbeni tënë so aye ti kangbi yâ ti ala ayeke ti Abraham na Lot, molenge ti ita ti lo, so e sara tënë ni fade. Ala use kue ayeke na gbâ ti anyama, na peut-être aberger ti ala apapa na popo ti ala ndali ti ando ti tengo pere ti anyama ni. Teti so Abraham aye mingi ti tene tënë alondo na popo ti lo na Lot ape, lo zia lege kozo na Lot ti soro ti lo ndo so lo ye ti tene lo na azo ti da ti lo ague aduti dä (Gen. 13:1, 2, 5-9). So ayeke mbeni pendere tapande teti e. Abraham agi lani siriri, me pëpe aye so agbu bê ti lo. Abraham abâ lani pasi na yâ ti gigi ti lo kue ndali ti nzoni bê ti lo? Ên-ën. Hio na peko ti ye so asi na popo ti Abraham na Lot, Jéhovah atene na Abraham so lo yeke iri tënë nzoni mingi na ndo ti lo  (Gen. 13:14-17). Nzapa ayeke zia lâ oko ape si awakua ti lo abâ pasi na yâ ti gigi ti ala kue ndali ti so ala sara ye alingbi na afango ye ti lo ti leke atënë na yâ ti ndoye. ^[1]

13. Mbeni surveillant asara ye tongana nyen na ngoi so mbeni ita atene na lo atënë ti songo bê? Nyen la e lingbi ti manda na lege ti tapande ti lo?

¹³ Zia e bâ mbeni tapande ti ngoi ti e. Mbeni fini surveillant ti mbeni ndokua ti kota bungbi airi mbeni ita na téléphone ti hunda lo wala lo lingbi ti sara kua tongana volontaire na ngoi ti mbeni kota bungbi. Ita ni atene ambeni tënë ti songo bê na surveillant ni na ita ni araccroché téléphone ni na ngangu. Bê ti ita ni angbâ lani ti son na sarango ye ti kozo surveillant ni. Bê ti fini surveillant ni ason na tënë ni so ape, me lo peut ti hon na ndo ni ape. Lo ku asara l’heure oko, lo kiri lo iri ita ni, lo tene na lo so ade ala bâ tere ape na lo hunda na ita ni wala ala lingbi ti wara tere ti leke kpale ni ala use. Yenga oko na pekoni, ala use kue awara tere na mbeni Da ti Royaume. Na peko ti so ala sambela awe, ala sara lisoro l’heure oko, ita ni afa ye so asi na popo ti lo na kozo surveillant ni. Na nzoni bê, surveillant ni amä ita ni, na pekoni lo diko na lo ambeni versê, lo na ita ni asara lisoro na ndo ni na ala kangbi na siriri. Ye so asara si ita ni asara kua lani na ngoi ti kota bungbi ni na lo kiri singila na surveillant so asara ye na lo yeke nga na nzoni bê.

14, 15. (a) Na ngoi wa la a lingbi mo sara ye alingbi na wango so ayeke na Matthieu 18:15-17? (b) Aye ota wa la Jésus asara tënë ni? Nyen la a lingbi mo gi na ngoi so mo yeke sara ye alingbi na aye ota so?

¹⁴ Aita alingbi ti leke mingi ti atënë so alondo na popo ti ala gi ala wani. Na a lingbi ala sara tongaso. Ye oko, na ambeni ngoi a yeke ngangu ti sara tongaso. Ambeni kpale ayeke  dä so alingbi ti hunda mungo maboko ti ambeni ita tongana ti so Jésus afa na Matthieu 18:15-17. (Diko ni.) Ka tongana zo so bê ti lo ason ake ti mä ita ti lo, ti mä atémoin ni, nga ti mä a-ancien? Jésus atene so a lingbi a bâ lo “tongana mbeni zo ti amara nga tongana zo ti rongo nginza ti lapo.” Laso, ye so aye ti tene so a lingbi a bi lo na gigi ti congrégation. Ye so afa so “siokpari” so ayeke pëpe mbeni kete kpale na popo ti ambeni ita. Me, a yeke lani (1) mbeni siokpari so azo ni wani alingbi ti leke ni na popo ti ala me nga (2) mbeni kota siokpari so alingbi ti bi zo na gigi ndali ni tongana a leke ni gbä. Asiokpari ni alingbi ti ndu aye tongana sarango ye ti likisi wala pango ndo. Me na yâ ti aye so, a yeke wara pëpe tënë ti gingo koli wala wali nde, tënë ti bungbingo koli na koli wala wali na wali, tënë ti vorongo ayanda nga na ambeni kota siokpari so ahunda ti tene a-ancien la abâ tënë ni.

¹⁵ Ye so Jésus aye na yâ ti wango ti lo so ayeke ti fa na e tongana nyen la e lingbi ti mû maboko na mbeni ita ndali ti so e ye lo (Mat. 18:12-14). Kozoni, a lingbi mo gi ti leke tënë na aita ti mo sân ti sara tënë ni na ambeni ita. Peut-être a lingbi mo sara tënë na lo fani mingi. Tongana mo sara gbä, mo lingbi ti sara tënë na ita ni na lê ti ambeni ita so ahinga tënë ni wala na lê ti ambeni ita so alingbi ti bâ wala mbeni sioni ye ayeke dä. Tongana ala mû maboko na mo ti leke tënë ni, andâ mo “kiri na [ita ti mo] na nzoni lege awe.” E yeke sara tënë ti mbeni kpale tongaso na a-ancien gi tongana angangu so e sara fani mingi, ti mû maboko na zo so ason bê ti e so, atï na ngu.

16. Nyen la afa so ti sara ye alingbi na wango ti Jésus so ayeke nzoni lege ti lekengo tënë nga sarango ye na ndoye?

¹⁶ A yeke ngangu ti tene aita awara akpale so ahunda ti tene ala sara aye ota so Jésus asara tënë ni na Matthieu 18:15-17 so. Ye so adë bê ti e, ndali ti so a ye ti fa so mingi ni, aita ayeke leke tënë ti ala kozo ti tene tënë ni asi na mbeni ye so alingbi ti sara si a bi zo ti sioni so ake ti changé bê ti lo na gigi ti congrégation. Mingi ni ka, zo ni ayeke yeda na faute so lo sara na lo yeke zia lege ni. Ita so bê ti lo ason nga kue alingbi ti bâ so a lingbi lo pardonné ita ti lo ti tene siriri aduti na popo ti ala. Atâa tënë ni ahunzi tongana nyen, a yeke polele so wango ti Jésus so afa so e bezoin ape ti gue ti bâ a-ancien hio tongana e na mbeni ita e wara tënë. E yeke gue ti sara tënë ni na a-ancien gi tongana e sara aye use so kozoni na nga tongana e yeke na aye so afa biani so mbeni sioni ye ayeke dä.

17. Anzoni ye wa la e yeke wara tongana e yeke “duti lakue na siriri” na amba ti e?

¹⁷ So ade a futi dunia ti Satan so ape, siokpari ayeke ngbâ na tere ti azo nga ala yeke ngbâ ti son bê ti amba ti ala. A yeke na lege ni so disciple Jacques atene: “Tongana mbeni zo apika gere ti lo na tënë ti yanga ti lo pëpe, zo tongaso alingbi kue awe, na lo lingbi nga ti komande tere ti lo kue.” (Jacq. 3:2). Ti leke atënë na popo ti e, a lingbi e sara kue ti “gi lege ti siriri, na [e] tambela dä.” (Ps. 34:15). Tongana e gi ti duti na siriri na amba ti e, e yeke duti na nzoni songo na ala nga e yeke sara si congrégation aduti beoko (Ps. 133:1-3). Kota ye ni ayeke so, e yeke duti na nzoni songo na Jéhovah Nzapa, “lo so ayeke mû siriri”. (aRom. 15:33). Azo so aye ti leke atënë na popo ti ala na amba ti ala na yâ ti ndoye la ayeke wara anzoni ye so.