1, 2. Zunurani ŵanthu ŵanyake awo ŵakapambana maghanoghano. Kasi tikusambirapo vichi?

KASI muli kughanaghanirapo za ŵanthu ŵanyake awo Baibolo likuti ŵakakanganapo? Buku la Genizesi likuyowoya za ŵanthu ŵanyake awo ŵakapambana maghanoghano. Mwachiyelezgero, Kayini wakakoma Abelu. (Gen. 4:3-8) Lameki wakakoma munyamata munyake uyo wakamupweteka. (Gen. 4:23) Ŵaliska ŵa Abrahamu ŵakakangana na ŵaliska ŵa Loti. (Gen. 13:5-7) Hagara wakayuyura Sara ivyo vikapangiska kuti Sara wapambane maghanoghano na Abrahamu. (Gen. 16:3-6) Kweniso Ishumayeli wakimikananga na munthu waliyose, ndipo woko la munthu waliyose likimikana nayo.—Gen. 16:12.

² Chifukwa wuli nkhani izi zili kulembeka mu Baibolo? Chakwamba, nkhani izi zikutovwira kumanya chifukwa icho tikwenera kuŵira pa mtende na ŵanyithu. Zikutisambizga umo tingamazgira mphindano. Tikwandula chomene para tikuŵazga mu Baibolo nkhani za ŵanthu awo ŵakasangana na masuzgo ghanthena agha. Ivyo ŵanthu aŵa ŵakachita kuti ŵamazge mphindano, vikutisambizga umo nase tingamazgira mphindano. Kweniso tikumanya ivyo tikwenera kugega kuti tileke kupindana na ŵanyithu.—Rom. 15:4.

3. Kasi nkhani iyi yikulongosora vichi?

³ Nkhani iyi yikulongosora chifukwa icho ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakwenera kumazga mphindano kweniso umo ŵangachitira.  Yikulongosoraso fundo za mu Malemba izo zingatovwira kumazga mphindano na kulutilira kuŵa paubwezi na Yehova kweniso ŵazengezgani ŵithu.

4. Kasi ni maghanoghano wuli agho ghazara chomene mazuŵa ghano, ndipo ghapangiska vichi?

⁴ Satana ndiyo wali pakwamba kupangiska ŵanthu kuti ŵapindanenge. Mu Edeni, Satana wakati ŵanthu ŵangajilongozga ŵekha kwambura Chiuta. Iyo wakati ŵanthu ŵakwenera kusankha ŵekha pakati pa chiwemi na chiheni. (Gen. 3:1-5) Mzimu wa kujithemba uwu uli palipose mazuŵa ghano. Ŵanthu ŵanandi mu charu ichi mbakamphanda paŵekha. Ichi chapangiska kuti ŵaŵe ŵakujitemwa, ŵakujithemba, kweniso ŵakutemwa kupikisana. Waliyose uyo wakuchita vinthu ivi ndikuti wakukolerana na maghanoghano gha Satana. Iyo wakuti waliyose wakwenera kuchita icho mweneko wakuwona kuti ntchiwemi kwambura kughanaghanira umo chikhwaskirenge ŵanyake. Maghanoghano agha ghakupangiska kuti ŵanthu ŵakwiyenge luŵiro na kubuska mbembe. Ntheura ntchiwemi kuti nyengo zose tikumbukirenge fundo yakuti: “Munthu uyo wakutemwa kukalipa wakuwuska mbembe. Yose uyo wakutemwa kukwiya wakubuda vinthu vinandi.”—Zinth. 29:22.

5. Kasi Yesu wakapeleka ulongozgi wuli ku ŵasambiri ŵake?

⁵ Mwakupambana na maghanoghano gha Satana, Yesu wakasambizganga kuti ŵanthu ŵakwenera kuŵa pa mtende na ŵanyawo. Ŵakwenera kuchita nthena nanga ni para vingapangiska kuti ŵasangane na masuzgo. Pa Upharazgi wake wa pa Phiri, Yesu wakapeleka ulongozgi wakuzirwa chomene wa umo tingamazgira mphindano. Mwachiyelezgero, wakachiska ŵasambiri ŵake kuti ŵakwenera kuŵa ŵakuzika, na ŵamtende. Ŵakweneraso kugega kayowoyero kaheni, kumazga mphindano luŵiro, na kutemwa ŵalwani ŵawo.—Mat. 5:5, 9, 22, 25, 44.

6, 7. (a) Chifukwa wuli ntchakuzirwa kumazga mphindano mwaluŵiro? (b) Kasi ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakwenera kujifumba mafumbo wuli?

⁶ Usange tikukana kuŵa pa mtende na ŵanyithu, vyose ivyo tikuchita pakuteŵetera Yehova nga kulomba, kupharazga, kuwungana, ni vyawaka. (Mrk. 11:25) Tingaŵa paubwezi na Yehova pekha para tikugowokera maubudi gha ŵanyithu.—Ŵazgani Luka 11:4; Ŵaefeso 4:32.

⁷ Mkhristu waliyose wakwenera kujisanda kuti wamanye usange wakugowokera ŵanji na kuŵa nawo pa mtende. Kasi nkhugowokera Ŵakhristu ŵanyane? Kasi nkhukondwa para nkhuchezga nawo? Yehova wakukhumba kuti ŵateŵeti ŵake ŵagowokeranenge. Para njuŵi yinu yikumuphalirani kuti pali vinyake ivyo mukwenera kunozga kuti mugowokerenge ŵanji, pemphani Yehova kuti wamovwirani. Dada withu wakuchanya wakupulika na kuzgora malurombo ghakufumira pasi pa mtima.—1 Yoh. 5:14, 15.

8, 9. Kasi mukwenera kuchita wuli para mwakhuŵazgika?

⁸ Ŵanthu wose mbakwananga, ntheura ŵalekenge yayi kuyowoya panji kuchita vinthu vinyake ivyo vingatikhuŵazga. Nakuti palije uyo wangagwentha kuti ivi vileke kumuchitikira. (Muph. 7:20; Mat. 18:7) Kweni kasi muchitenge wuli para munyake wamukhuŵazgani? Wonani ivyo vikachitika zuŵa linyake apo ŵabali na ŵadumbu ŵanyake ŵakaŵa pa chiphikiro. Mudumbu munyake wakati watawuzga ŵabali ŵanyake ŵaŵiri, yumoza wa ŵabali aŵa wakakhuŵara chifukwa wakawona kuti mudumbu uyu wakayowoya makora yayi. Mudumbu uyu wakati wafumapo, mubali uyu wakamba kudandawulira munyake ivyo mudumbu yura wakayowoya. Kweni munyake wakamukumbuska kuti mudumbu yura wateŵetera Yehova mwakugomezgeka kwa vyaka 40 mu nyengo zakusuzga. Paumaliro, wakamuphalira kuti mudumbu uyu wandabude  chifukwa wachezgangapo waka. Mubali yura wakati waghanaghanirapo, wakazomerezga ndipo wakati: “Mukuneneska mubali.” Ntheura nkhani yira yikazimwira penepapo.

⁹ Kasi nkhani iyi yikulongora vichi? Waliyose payekha wali na udindo wakusankha usange wakukhumba kuti nkhani yinyake iyo yamukhuŵazga yilutilire panyake yayi. Munthu uyo wakutemwa ŵanyake wakusulako waka panji kuti kubenekelera maubudi ghachokoghachoko. (Ŵazgani Zintharika 10:12; 1 Petrosi 4:8.) Yehova wamuwonaninge kuŵa ‘wakutowa’ para ‘mukusulako waka maubudi.’ (Zinth. 19:11; Muph. 7:9) Ntheura usange munthu munyake wamuchitirani vinthu ivyo imwe mukuwona kuti vyamukhuŵazgani, chakwamba mujifumbenge kuti, ‘Kasi nisuleko waka nkhani iyi? Kasi nkhwenera kuluta nayo patali?’

10. (a) Kasi mudumbu munyake wakakhwaskika wuli na viheni ivyo ŵanyake ŵakamuyowoyeranga? (b) Kasi ni fundo wuli ya mu Malemba iyo yikamovwira?

¹⁰ Ntchipusu yayi kujikora para ŵanyithu ŵakutiyowoyera uheni. Wonani ivyo vikachitikira mudumbu munyake uyo wakaŵa mupayiniya. Ŵanthu ŵakamuyowoyeranga vinthu viheni vyakukhwaskana na uteŵeti wake kweniso umo wakagwiliskiranga ntchito nyengo yake. Mudumbu uyu wakati wapulika, wakakhuŵara chomene ndipo wakapempha wovwiri ku ŵabali ŵakukhwima mwauzimu. Iyo wakati: “Ŵabali ŵakanipa ulongozgi wa mu Malemba uwo ukanovwira kuti nilutilire kuwona maghanoghano gha ŵanji mwakwenelera na kuŵika mtima wane wose pakukondweska Yehova.” Wakakhozgeka chomene wati waŵazga lemba la Mateyu 6:1-4. (Ŵazgani.) Lemba ili likamukumbuska fundo yakuti nyengo zose wakwenera kukondweska Yehova. Wakayowoyaso kuti: “Nangauli ŵanthu ŵanyake ŵakuniyowoyera vinthu viheni vyakukhwaskana na uteŵeti wane, kweni nkhulutilira kuteŵetera Yehova mwakukondwa. Nkhumanya kuti nkhuchita vyose ivi kuti nikondweske Yehova.” Paumaliro, mudumbu uyu wakasankha kusulako waka viheni ivyo ŵanthu ŵakamuyowoyeranga.

11, 12. (a) Kasi Mkhristu wakwenera kuchita vichi para wawona kuti mubali wake wamubudira nadi? (b) Kasi tikusambirako vichi kwa Abrahamu pa nkhani yakumazga mphindano? (Wonani chithuzi chakwamba.)

¹¹ “Tose tikukhuŵara nyengo zinandi.” (Yak. 3:2) Kasi tikwenera kuchita wuli para tamanya kuti ivyo tikayowoya panji kuchita vikakhuŵazga mubali munyake? Yesu wakati: “Usange ukwiza na chawanangwa chako ku jotchero ndipo penepara wakumbuka kuti mubali wako wali nawe na kafukwa, uchileke chawanangwa chako penepapo panthazi pa jotchero. Ulute, ukawezgerepo dankha mtende na mubali wako. Para wawerako ndipo upeleke chawanangwa chako.” (Mat. 5:23, 24) Yesu wakapeleka ulongozgi wakuti tikadumbiskane na mubali withu. Chifukwa wuli wakati tikadumbiskane nayo? Chilato ntchakuti tisange uyo wabuda yayi, kweni kuti tiwezgerepo mtende. Tikwenera kumanya kuti chinthu chakuzirwa chomene nkhuŵa pa mtende na Ŵakhristu ŵanyithu.

¹² Nkhani yakukhwaskana na Abrahamu na Loti yikulongora umo ŵateŵeti ŵa Chiuta mu nyengo yakale ŵakamazgiranga mphindano mwamtende. Abrahamu na Loti ŵakaŵa na viŵeto, ndipo ŵaliska ŵawo ŵakamba kukangana pa nkhani ya malo ghakuliskako viŵeto. Abrahamu wakapeleka mwaŵi kwa Loti kuti ndiyo wambe kusankha malo ghakuti iyo na ŵamumbumba yake ŵakakhalenge. Wakachita nthena kuti paleke kuŵa mphindano pakati pawo. (Gen. 13:1, 2, 5-9) Abrahamu ntchiyelezgero chiwemi nadi! Iyo wakakhumbanga mtende, kujikondweska yekha chara. Kasi apa Abrahamu wakajikomora pakupeleka mwaŵi kwa Loti kuti wambe kusankha malo ghawemi? Chara nadi! Pakati pajumpha nyengo yichoko waka, Yehova wakalayizga Abrahamu kuti wamutumbikenge chomene.  (Gen. 13:14-17) Ntheura Yehova wazomerezgenge yayi kuti ŵateŵeti ŵake ŵalutilire kusuzgika chifukwa chakulondezga fundo za mu Baibolo kuti ŵamazge mphindano mwachitemwa. ^[1]

13. Kasi mulaŵiliri munyake wa ungano wakachita wuli na mazgu ghamsinjiro, ndipo tikusambirapo vichi?

¹³ Ghanaghanirani nkhani iyo yikachitika mwasonosono. Mulaŵiliri muphya wa dipatimenti ya ungano wakimbira foni mubali munyake kumupempha usange wangajipeleka kuchitako milimo yinyake pa ungano. Mubali uyu wakazgora mwamsinjiro chomene na kudumura foni. Iyo wakazgora nthena chifukwa wakaghanaghananga kuti wakudumbiskana na mulaŵiliri wakale wa ungano uyo ŵakakhuŵazgana. Mulaŵiliri muphya wa ungano wakakhuŵara yayi na umo mubali uyu wakamuzgolera, kweniso wakayisura waka yayi nkhani iyi. Pakati pajumpha ora limoza, wakamwimbiraso foni mubali yura na kumuphalira kuti iwo ŵandakumanepo nakuti nkhakwamba kuyowoyeskana. Ntheura wakamupempha kuti ŵakumane na kudumbiskana. Pamanyuma pa sabata yimoza, ŵakakumana ku Nyumba ya Ufumu. Ŵakati ŵalomba, ŵakadumbiskana kwa ora limoza ndipo mubali yura wakalongosora chifukwa icho wakazgolera mwamsinjiro. Mulaŵiliri yura wakamutegherezga mwakupwelelera. Pamanyuma wakadumbirana nayo fundo za mu Malemba izo zikawovwira kuti ŵaŵeso pamtende. Ntheura mubali yura wakajipeleka ndipo wakachitako milimo yinyake pa ungano. Pasono wakuwonga chomene kuti mulaŵiliri wa ungano yura wakaŵa na mtima wakuzika na walusungu.

14, 15. (a) Kasi mphawuli apo tingalondezga ulongozgi wa pa Mateyu 18:15-17? (b) Kasi ni fundo wuli zitatu izo Yesu wakayowoya pa Mateyu 18:15-17, ndipo chilato chake ntchakuti wuli?

¹⁴ Ŵakhristu ŵakubudirana kanandi waka. Kweni maubudi ghanandi ŵakwenera kughamazga ŵekha awo ŵabudirana. Ndipouli, Yesu wakati pali maubudi ghanyake agho tikwenera  kuphalira mpingo. (Ŵazgani Mateyu 18:15-17.) Kasi ntchivichi icho chingachitika para uyo wabuda wakukana kupulikana na mubali wake uyo ŵabudirana, ŵakaboni, kweniso mpingo? Tikwenera kumuwona nga “ni munthu wamitundu na wakusonkheska msonkho.” Mazuŵa ghano, tingayowoya kuti munthu uyu wakwenera kusezgeka mu mpingo. Nkhani yakusezga munthu mu mpingo yikulongora kuti munthu uyu wapambana waka maghanoghano na munyake yayi. Kweni yikulongora kuti wachita “ubudi” uwo (1) watenge wadumbiskanenge na munyake uyo ŵabudirana paŵekha kweniso (2) uwo wangasezgekerapo usange wakukana kupulikana na mubali wake. Ubudi uwu ungasazgapo katangali, kweniso kunanga lumbiri lwa munthu munyake mwakumusesa. Fundo zitatu izo Yesu wakayowoya zikugwira ntchito pekha para mubali wachita zakwananga zanthena izi. Kweni zakwananga nga ni uleŵi, kugonana kwa ŵanalume panji ŵanakazi pera, upusikizgi ukuru, kusopa vikozgo, ndiposo zakwananga zinyake zikuru, ŵalara ŵa mpingo ndiwo ŵakwenera kweruzga.

¹⁵ Chilato cha ulongozgi wa Yesu chikaŵa chakuti tovwire mubali withu uyo tabudirana mwachitemwa. (Mat. 18:12-14) Chakwamba, yezgani dankha kudumbiskana na mubali winu pamwekha. Para pakwamba wakana, ntchiwemi kusangaso nyengo yinyake kuti mudumbiskaneso. Usange walutilira kukana, yezgani kudumbiskanaso nayo pamaso pa ŵakaboni awo ŵangamovwirani kumanya kuti pali kuchitika nadi ubudi. Para ŵakaboni ŵamovwirani kuti mudumbiskane makora ndipo nkhani iyo yanguŵapo yamara, ‘ndikuti mwamuwezga mubali winu.’ Kuchimbilira yayi kuphalira mpingo pekha para wakubuda watemeska mbavi palibwe.

16. Chifukwa wuli ntchiwemi kulondezga fundo za Yesu?

¹⁶ Kanandi para Ŵakhristu ŵabudirana ŵakumazga luŵiro suzgo lawo. Iwo ŵakuwoneseska kuti suzgo lawo lileke kukura m’paka pakuti lifike na ku mpingo wuwo. Fundo iyi njakukhozga chomene chifukwa yikulongora kuti Ŵakhristu ŵakumazga mphindano pambere zindafike pakuti uyo wabuda kwambura kulapa wasezgeke mu mpingo. Kanandi uyo wabuda wakuwona ubudi wake na kuchitapo kanthu mwaluŵiro. Kweniso uyo wabudilika wakusankha kumugowokera waka munyake m’malo mwakulutilira kupenjerezga tuvifukwa. Mulimose umo vingaŵira, mazgu gha Yesu ghakulongora kuti mpingo ukwenera yayi kunjilirapo luŵiro para ŵabali ŵapambana maghanoghano. Ŵalara ŵanganjilirapo pekha para fundo ziŵiri zakwambilira izo Yesu wakayowoya zatondeka, ndipo pali ukaboni wakukwana kuti ubudi uli kuchitika nadi.

17. Kasi tisangenge vitumbiko wuli para tikulondezga mtende?

¹⁷ Mu mazuŵa ghaumaliro agha, ŵanthu ŵalekenge yayi kukhuŵazga ŵanyawo. Vili nthena chifukwa tose tili ŵakwananga. Lekani Yakobe wakalemba kuti: “Usange munyake wakuleka kukhuŵara mu mazgu, uyu ni munthu wakufikapo, wakumanya kukora thupi lake lose.” (Yak. 3:2) Ntheura tikwenera kuŵikapo mtima kupenja “mtende na kuwulondezga” kuti timazge mphindano. (Sal. 34:14) Para tikulondezga mtende, tiŵenge paubwezi na Ŵakhristu ŵanyithu ndipo mpingo wose uŵenge wakukolerana. (Sal. 133:1-3) Chakuzirwa chomene ntchakuti tiŵenge paubwezi na Yehova, “Chiuta uyo wakupeleka mtende.” (Rom. 15:33) Ŵekha awo ŵakumazga mphindano mwachitemwa ndiwo ŵakusanga vitumbiko ivi.