1, 2. Ne a fakalavelave ne fe‵paki mo tino e maua i te Kenese, kae kaia e ‵tau ei o ‵saga malosi atu ki ei?

KAI mafaufau aka eiloa koe ki kinauga i va o tino kolā e fakamau i te Tusi Tapu? Mafaufau fua ki nai mataupu muamua o te Kenese. Ne tamate ne Kaino a Apelu (Kene. 4:3-8); ne tamate ne Lameko se tamataene me ne ‵pago ne ia a ia (Kene. 4:23); ne kinau a tausi mamoe a Apelaamo (Apelamo) mo tausi mamoe a Lota (Kene. 13:5-7); ne fakamasei ne Hakala a Sala (Salai), telā ne kaitaua ki a Apelaamo (Kene. 16:3-6); ne ‵teke atu a Isamaeli ki tino katoa kae ne ‵teke atu a tino katoa ki a ia.—Kene. 16:12.

² Kaia ne taku mai ei i te Tusi Tapu a vaegā kinauga penā? Ia, e tasi te pogai me e fesoasoani mai ki tino sē ‵lei katoatoa ke iloa ne latou a te pogai e ‵tau ei o tausi ne latou te filemu. E fakaasi mai foki i ei a te auala e mafai o fai ne tatou te mea tenei. E maua ne tatou a mea aoga mai te faitau ki tala i te Tusi Tapu e uiga ki tino ‵tonu kolā ne fe‵paki mo fakalavelave ‵tonu. E iloa ne tatou a ikuga o olotou taumafaiga kae e mafai ei o fakagalue aka ne tatou a vaegā manatu penā ki nisi tulaga kolā e fe‵paki mo tatou i te olaga. A te ‵tonuga loa, e fesoasoani mai a mea katoa konei ke mafau‵fau tatou ki mea e ‵tau o fai mo mea e se ‵tau o fai i vaegā tulaga tai ‵pau penā.—Loma 15:4.

3. Ne a manatu ka fakamatala mai i te mataupu tenei?

 ³ Ka fakamatala mai i te mataupu tenei a te pogai e ‵tau ei mo tavini a Ieova o fakatoka a va sē ‵lei mo te auala e mafai ei o fai ne latou te mea tenei mo te manuia. E se gata i ei, ka fakasino atu ki akoakoga fakavae i te Tusi Tapu kolā e mafai o fesoasoani mai ke fakafesagai atu ki kinauga kae fakatumau a va ‵lei mo olotou tuakoi, penā foki mo Ieova te Atua.

4. Se a te uiga ko salalau atu ki te lalolagi kātoa, kae se a te ikuga?

⁴ A Satani ko te pogai muamua o fakalavelave mo va sē ‵lei o tino. I te fatoaga o Etena, ne kinau mai a ia me e mafai kae e ‵tau o fakaiku aka ne tino taki tokotasi a te mea ‵lei mo te mea masei, e aunoa mo te fakalagolago ki te Atua. (Kene. 3:1-5) E lavea ‵lei atu a ikuga o vaegā fakamatalaga penā. E ‵fonu te lalolagi i tino mo potukau o tino kolā e fakamalosi aka ne te agaga o te fia tu tokotasi kae e fakamāfua mai i ei a te fakamatamata, fakamaualuga mo te fakatau‵fai. So se tino telā e talia ne ia ke fakamalosigina ne te agaga tenei, ko talia foki ne ia a te kinauga a Satani me se mea poto ke kausaki atu ki manakoga totino faitalia a te logo‵mae o nisi tino i ei. E iku atu a vaegā manakoga kaima‵nako penā ki taua. Kae se mea ‵lei ke masaua me i “tino mataitaita e fakatupu ne latou a finauga mo fakalavelave e uke.”—Faata. 29:22.

5. Ne akoako pefea ne Iesu a tino ki te faka‵leiga o kinauga?

⁵ E ‵kese mai i ei, ne akoako ne Iesu a tino ke tausi te filemu, ke oko foki eiloa māfai e fakalogo‵mae atu a te mea tena ki a latou eiloa. I tena Lāuga i luga i te Mauga, ne tuku atu ne Iesu a te ‵toe fakatakitakiga ‵lei e uiga ki te faka‵leiga o kinauga. E pelā mo tena fakamalosi atu ki ana soko ke agamalū, ke fai mo tino tausi te filemu, ke fakatoka fakavave a va sē ‵lei, kae ke a‵lofa ki olotou fili.—Mata. 5:5, 9, 22, 25, 44.

6, 7. (a) Kaia e tāua ei ke faka‵lei fakavave a va sē ‵lei? (e) Ne a fesili e ‵tau o mafau‵fau faka‵lei ki ei a tino katoa o Ieova?

⁶ A ‵tou taumafaiga ke tavini atu ki te Atua—e auala i ‵talo, ‵kau atu ki fakatasiga, galuega talai, mo nisi vaega o ‵tou tapuakiga—e seai se aoga māfai e ita fitifiti tatou ke faka‵lei aka ‵tou va mo nisi tino. (Maleko 11:25) E se mafai o fai tatou mo taugasoa o te Atua māfai e se loto fia‵fia tatou ke fakamagalo a mea ‵se a nisi tino.—Faitau te Luka 11:4; Efeso 4:32.

⁷ E ‵tau mo Kelisiano katoa o mafau‵fau faka‵lei kae fakamaoni foki e uiga ki te loto fakamagalo mo te mauaga o se va ‵lei mo nisi tino. E fakamagalo faeloa ne koe ou taina tali‵tonu? E mata, e fiafia koe ke ‵kau fakatasi mo latou tiga loa me ne ita mai ki a koe? E fakamoemoe a Ieova ke maua ne ana tavini a te loto fakamagalo. Kafai e fai atu tou loto lagona me e ‵tau o galue malosi koe i te feitu tenei, ke akai atu ki a Ieova fakatasi mo te faiga o ‵talo ko te mea ke galue koe ki ei! Ka lagona ne te ‵tou Tamana faka-te-lagi a vaegā ‵talo loto maulalo penā kae tali ki ei.—1 Ioane 5:14, 15.

8, 9. Se a ‵tou mea e tau o fai māfai ko fai ne se tino ke ita tatou?

⁸ Ona ko tino katoa e se ‵lei katoatoa, kāti i se taimi, ka faipati io me fai ne se tino se mea telā ka se fiafia koe ki ei. E tonu eiloa te mea tenei. (Fai.7:20; Mata. 18:7) Ka saga atu koe pefea ki ei? Mafaufau ki te tulaga tenei: I se maopoopoga ne ‵kau atu ki ei a nisi Molimau, kae ne faipati atu se tuagane ki taina e tokolua i se auala telā e mafaufau se tino e tokotasi i a lāua me e se ‵lei. I te taimi ne ‵nofo tokolua atu ei a taina konā, ne kamata o fakamasei ne te taina sē fiafia a te tuagane ona ko ana pati ne fai. Kae ne fakamasaua atu a te suā  taina ki a ia me ne tavini atu eiloa tou fafine mo te fakamaoni ki a Ieova mai lalo i tulaga faiga‵ta i se 40 tausaga; ne mautinoa eiloa me ne seki mafaufau lele tou fafine ke fakalogo‵mae atu ki tou tagata. Mai te mafaufau malie ki te mea tenei, ne fai atu te taina muamua, “E tonu koe.” Ne gata atu eiloa i konā a te fakalavelave tenā.

⁹ Se a te mea e fakaasi mai i te tala tenei? A te auala e saga atu ei koe ki tulaga kolā e mafai o iku atu ki te sē fiafia e faka‵na eiloa ki a koe. E ‵tao ne se tino alofa a tamā agasala. (Faitau te Faataoto 10:12; 1 Petelu 4:8.) E mafaufau a Ieova “me se mea tafasili i te tāua” māfai e “se saga koe” ki te mea ‵se. (Faata. 19:11; Fai. 7:9) Tela la, a te mea muamua ke fesili ifo māfai ko fakaasi atu ne se tino a te sē atafai mo te sē āva ko te: ‘E mata, e mafai o se saga atu au ki ei? E a, e ‵tau eiloa o fakalasilasi ne au?’

10. (a) Ne saga atu muamua pefea se tuagane ki fakatauemuga? (e) Ne a manatu i te Tusi Tapu ne fesoasoani atu ki te tuagane tenei ke fakatumau tena loto ‵lei?

¹⁰ Kāti e faigata ke se fia saga atu ki fakamaseiga. Mafaufau ki se paenia, telā ka fakaigoa ne tatou ki a Lucy. E isi ne pati ne fai me e se magoi tena galuega talai mo te fakaaogaga o ana taimi. Ne sē fiafia a Lucy, telā ne ‵sala atu ei ki ne pati fakatonutonu mai i taina ma‵tua i te feitu faka-te-agaga. Ne fai mai tou fafine: “Ne fesoasoani mai olotou pati fesoasoani mai te Tusi Tapu ke fakatumau ne au se kilokiloga tonu e uiga ki mafaufauga o nisi tino kae ne saga tonu atu au ki te ‵toe mea tāua—ko Ieova.” Ne maua ne Lucy a te malosi mai te taimi ne faitau ei a ia ki te Mataio 6:1-4. (Faitau.) Ne fakamasaua atu a te fuaiupu tenā me i te fakafiafia atu ki a Ieova ko te fakamoemoega telā e ‵tau o kausaki atu a ia ki ei. “Kafai foki e fai ne nisi tino a pati sē ‵lei e uiga ki taku galuega,” ne fai mai tou fafine, “e tumau toku fiafia, me e iloa ne au i a au e fai te ‵toe mea e mafai o fai ke maua te taliaga a Ieova.” I te mauaga ne ia a te kilokiloga tenei, ne filifili eiloa mo te poto ne Lucy ke se saga atu a ia ki pati sē ‵lei konā.

11, 12. (a) E ‵tau o pefea a faifaiga a se Kelisiano māfai e iloa ne ia “me e isi se mea e ita ei” tena taina ki a ia? (e) Ne a mea e mafai o tauloto ne tatou mai i te auala ne faka‵lei ei ne Apelaamo se kinauga? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.)

¹¹ “A tatou katoa e ‵siga i taimi e uke” (Iako. 3:2) Kāti e iloa ne koe me ne ita tou taina ki a koe ona ko au pati io me se mea ne fai ne koe. Ne a au mea e ‵tau o fai? Ne fai mai a Iesu: “Kafai e avatu ne koe tau meaalofa ki te fatafaitaulaga kae masaua ne koe me e isi se mea e ita ei tou taina ki a koe, tuku la tau meaalofa i tafa o te fatafaitaulaga. Fano muamua o faka‵lei mo tou taina ko vau ei koe o ofo atu tau meaalofa.” (Mata. 5:23, 24) E ‵tusa mo pati fakatonutonu a Iesu, ke faipati atu ki tou taina. Masaua a te mea telā e ‵tau o kausaki koe ki ei. E se ko te ‵losi atu o te mea ‵se ki tou taina, kae ko te fakaasi atu tau mea ‵se kae faka‵lei koulua. A te ‵lei o te va o tatou mo ‵tou taina tapuaki ko te ‵toe mea tāua.

¹² A te tala i te Tusi Tapu telā ne aofia i ei a tavini a te Atua kolā ne faka‵lei aka ne lāua i se auala filemu se mea telā ne mafai o mavae‵vae ei lāua ko te tala ne taku atu muamua e uiga ki a Apelaamo mo tena fakatama ko Lota. Ne isi katoa ne lafu manu a tāgata e tokolua konei, kae ne kinau lā tausi mamoe e uiga ki laukele ke fagai ei olotou lafu manu. Ona ko tena loto fiafia ke fakagata te kinauga, ne tuku atu ne Apelaamo a te avanoaga muamua ki a Lota ke filifili te koga e fia ‵nofo ei a ia mo tena kāiga. (Kene. 13:1, 2, 5-9) Ko tafaga la te ‵lei o te fakaakoakoga tenā! Ne kausaki atu a Apelaamo ki te filemu, kae e se ko ana manakoga totino. E mata, ne galo atu i a ia se mea ‵lei ona ko tena kaimalie? Ikai. Mai tua malie ifo o te mea tenei ne tupu i a  lāua mo Lota, ne tauto atu a Ieova ki a Apelaamo me ka tuku atu ne ia a fakamanuiaga e uke. (Kene.13:14-17) Ka se talia ne te Atua ke logo‵mae ana tino i te ‵galo atu o nisi mea ‵lei ona ko te tau‵tali atu ki akoakoga fakavae mai te Atua kae faka‵lei a va sē ‵lei i te agaga o te alofa. ^[1]

13. Ne saga atu pefea se ovasia e tokotasi ki pati fakalogo‵mae, kae se a te mea e mafai o tauloto ne tatou mai i tena fakaakoakoga?

¹³ Mafaufau ki se tala penā i aso nei. I te taimi ne telefoni atu ei se ovasia fou i se matagaluega i te fono, ki se taina o fakamolemole atu me e mafai o galue fakavolenitia a ia, ne fai atu ne te taina a pati fakalogo‵mae kae tuku ‵kini ki lalo te telefoni. Ne nofo eiloa mo ia tena logo‵mae i te taimi ne ga‵lue fakatasi ei lāua mo te ovasia muamua. Ne seki ita a te ovasia fou ki te mea tenei, kae ne seki mafai foki o se saga atu a ia ki ei. I se itula mai tua ifo, ne toe telefoni atu a ia, kae fai atu me ne seki fetaui aka eiloa lāua, kae e mata, e mafai o faka‵lei fakatasi aka ne lāua a te fakalavelave. I se vaiaso mai tua ifo, ne fetaui lāua i se Fale Tapuaki. I te otiga o te lā ‵talo, ne fai‵pati ei lāua mo se itula e tasi, telā ne fai atu ei ne te taina tena tala. Mai tua o te fakalogologo atu mo te loto alofa, ne fakaasi atu ne te ovasia a kilokiloga mai te Tusi Tapu, kae ne olo eiloa a taina e tokolua konei mo te ‵lei. Mai tua ifo, ne tavini atu a te taina tenei i te fono kae ne fakafetai a ia ki te ovasia mo te auala ne fakafesagai atu ei ki a ia i se auala filemu kae atafai.

14, 15. (a) Ko te taimi fea e ‵tau o fakagalue aka ne tatou a pati fakatonutonu i te Mataio 18:15-17? (e) Ne a manatu e tolu e ‵tau o fai kolā ne fakaasi mai ne Iesu, kae se a te fakamoemoega e ‵tau o taumafai ki ei māfai e fakagalue aka a manatu konā?

¹⁴ A te ukega o va sē ‵lei o Kelisiano e mafai kae e ‵tau fua o faka‵lei aka ne tino kolā e aofia i ei. Kae ne iloa ne Iesu me e manakogina  ke aofia te fakapotopotoga i nisi tulaga. (Faitau te Mataio 18:15-17.) Se a te ikuga māfai e ita fitifiti te tino fai mea ‵se ke fakalogo ki tena taina, ki molimau, kae penā foki ki te fakapotopotoga? E ‵tau o fai a ia “e pelā me se tagata o fenua fakaa‵tea io me se tino ao lafoga.” I aso nei, e fai ne tatou me e ‵tau mo ia o fakatea. E fakaasi mai i te mea tenei me i te “agasala” ko tō lasi. I lō te fai penā, ko fai eiloa mo fai (1) se agasala telā ne mafai fua o faka‵lei ne tino konā kae ko fai foki mo fai (2) se agasala matagā telā ko ‵tau ei o fakatea se tino māfai e se faka‵lei aka. E mafai o aofia i vaegā agasala penā se faifaiga sē fakamaoni io me e fakamasei ei te ata o se tino ona ko te tino gutu fatufatu. A mea e tolu kolā ne fakaasi mai ne Iesu e aoga fua māfai e ‵sae aka a tulaga konei. Ne seki aofia i te mea ‵se a vaegā agasala e pelā mo te mulilua, amioga fakasotoma, aposetasi, ifo ki tupua, io me ko nisi agasala matagā kolā e manakogina ke ‵saga atu ki ei a toeaina i te fakapotopotoga.

¹⁵ A te fakamoemoega i pati fakatonutonu a Iesu ko te fesoasoani atu ki se taina i te alofa. (Mata. 18:12-14) Muamua la, e ‵tau o taumafai ke faka‵lei aka te fakalavelave e aunoa mo te aofia o nisi tino i ei. Kāti e manakogina ke fai‵pati faka‵lei mo te tino fai mea ‵se, e se fakatasi fua kae ne nai taimi. Kafai e se ‵lei te mea tenā, ke faipati atu ki te tino fai mea ‵se i mua o molimau e uiga ki ei io me ko nisi tino kolā e mafai o iloa ‵lei ne latou me e isi eiloa se mea ‵se ne fai. Kafai e manumalo koe i te faka‵leiga o te fakalavelave fakatasi mo te lotou fesoasoani, ka “maua ne koe tou taina.” E ‵tau fua o avatu te fakalavelave tenā ki toeaina māfai e seai se aoga o taumafaiga ne fai ke fesoasoani atu ki te tino fai mea ‵se.

16. Se a te mea e fakaasi mai ki a tatou me i te tau‵tali ki pati fesoasoani a Iesu e aoga kae se faiga alofa?

¹⁶ E faigata eiloa o isi ne fakalavelave kolā e ‵tau ei o fai ne taina a mea katoa e tolu i te Mataio 18:15-17. E fakamalosi loto eiloa te mea tenā, me e fakauiga i ei, me e masani o faka‵lei aka te fakalavelave kae koi tuai o oko atu ki te tulaga telā e ‵tau o tapale keatea se tino agasala sē salamo mai te fakapotopotoga. E masani o lavea ne te tino fai mea ‵se tena mea ‵se ne fai kae faka‵tonu faka‵lei aka. Kāti e mafai o lavea ne te tino logo‵mae me ko se toe ai se pogai e ‵tau ei o fakasino atu a ia ki te mea ‵se kae ko ‵lei atu ke fakamagalo ne ia. Faitalia me se a te tulaga, e fakaasi mai ne pati a Iesu me e se ‵tau o aofia vave a te fakapotopotoga i kinauga. E mafai fua o aofia a toeaina māfai ko oti ne fai a mea muamua e lua kae e isi ne fakamaoniga mautinoa o mea ne ‵tupu.

17. Ne a fakamanuiaga ka maua ne tino kolā e taumafai ‘ke maua te filemu’ i va o latou mo nisi tino?

¹⁷ I te taimi eiloa e tumau ei te olaga masei tenei, ka se ‵lei katoatoa a tino kae ka tumau eiloa i te fakalogo‵mae atu ki nisi tino. E fetaui ‵lei eiloa a pati ne tusi mai ne te soko ko Iakopo: “Kafai se tino e se siga i ana pati, a ia se tino e ‵lei katoatoa, kae e mafai foki o pule atu te tino tenā ki tena foitino kātoa.” (Iako. 3:2) Ko te mea ke faka‵lei a va sē ‵lei, e ‵tau mo tatou o taumafai malosi ‘ke maua te filemu mo te loto kātoa.’ (Sala. 34:14) E pelā me ne tino faka‵tupu filemu, ka maua ne tatou se fesokotakiga ‵lei mo ‵tou taina tali‵tonu kae ka fakamalosi aka foki ei te fealofani i te fakapotopotoga. (Sala. 133:1-3) E sili atu i mea katoa, ka maua ne tatou se fesokotakiga ‵lei mo Ieova, “te Atua o te filemu.” (Loma 15:33) Ka maua a vaegā fakamanuiaga penā ne tino kolā e faka‵lei aka ne latou a va se ‵lei i te agaga o te alofa.