1, 2. 1) Albo skʼoplal junantik krixchanoetik ti lik skʼopike. 2) ¿Kʼu van yuʼun chal Vivlia li loʼiletik taje?

¿MI OY van anopoj ta sventa li krixchanoetik ti chalbe skʼoplal Vivlia ti lik skʼopike? Li ta baʼyel kapituloetik ta Genesise ep te ta jtatik ti jech kʼot ta stojolalike: «Li Caine lic stsac li yits’ine; te la smil comel» (Gén. 4:3-8); li Lameque la smil jun kerem ta skoj ti majate (Gén. 4:23); li jchabichijetik yuʼun Abraane (Abrame) laj yut sbaik xchiʼuk li jchabichijetik yuʼun Lote (Gén. 13:5-7); li Agare muʼyuk lek laj yil li Sarae (Sarai), jech ilin ta stojolal li Abraane (Gén. 16:3-6); li Ismaele la skontrain skotol li krixchanoetike, jaʼ yuʼun laj yichʼ kontrainel ek (Gén. 16:12).

² ¿Kʼu van yuʼun chal Vivlia li loʼiletik taje? Yuʼun chakʼ kiltik ti skʼan junuk koʼontontik xchiʼuk li yantike xchiʼuk chakʼ ta ilel kʼuxi ta pasel. Ta jtabetik sbalil li sloʼil xkuxlejalike, yuʼun jaʼik krixchanoetik kʼuchaʼal li voʼotike, jpasmulil echʼik xchiʼuk la snuptan svokolik ek. Pe chkakʼtik venta xtok ti lek kʼusi kʼot ta pasel yuʼunik kʼalal laj yakʼbeik yipal ta xchapanel li skʼopike xchiʼuk oy me kʼusi lek chakʼ jchantik. Li loʼiletik liʼe chakʼ jchantik kʼusitik skʼan jpastik xchiʼuk kʼusitik  mu stakʼ jpastik kʼalal mi jech la jnuptantike (Rom. 15:4).

3. ¿Kʼusi ta jchantik li ta xchanobil liʼe?

³ Li ta xchanobil liʼe ta jchanbetik skʼoplal kʼu yuʼun skʼan jchapan jkʼoptik xchiʼuk ti kʼu yelan skʼan jpastike. Jech xtok, ta jchantik batel tojobtaseletik ta Vivlia sventa jnaʼtikuk kʼuxi ta chapanel li jkʼoptike, ti lekuk xkil jbatik xchiʼuk li Jeovae xchiʼuk li kermanotaktike.

4. 1) ¿Kʼu yelan stalelal li krixchanoetike? 2) ¿Kʼusi kʼotem ta pasel ta skoj taje?

⁴ Jaʼ ta smul Satanas ti chlik jkʼoptike. Li ta nichimaltik Edene te laj yakʼ ta aʼiel ti xuʼ la snop stuk krixchanoetik li kʼusi lek xchiʼuk li kʼusi chopole, ti mu la persauk stsakik ta venta li Diose (Gén. 3:1-5). Jamal xvinaj kʼusi kʼotem ta pasel yuʼun li kʼusi laj yale. Li balumile noj ta krixchanoetik ti jaʼ noʼox tspasik li kʼusi tskʼan yoʼontonike. Jaʼ yuʼun oy toybail, tsalbail xchiʼuk jaʼ noʼox tsaʼ li kʼusi tskʼan stukike. Li buchʼutik jech tspasike chakʼik ta ilel ti oy srason li Satanase, li buchʼu yaloj ti xuʼ snop stuk li kʼusi mas lek chaʼi li jun krixchanoe. Li talelal taje jaʼ noʼox chakʼ ti oyuk utbail xchiʼuk kʼope. Pe li Vivliae chalbutik ti jaʼ noʼox tslikes kʼop xchiʼuk tsta smul li buchʼu ta anil noʼox chkap sjole (Prov. 29:22).

5. ¿Kʼusi tojobtaseletik laj yal Jesus sventa jchapan li jkʼoptike?

⁵ Yan li Jesuse la xchanubtas yajtsʼaklomtak ti jaʼuk saʼik li jun oʼontonale xchiʼuk ti jaʼuk spasik li kʼusi lek chaʼi yantike. Li ta Mantaletik ta Vitse te laj yakʼ lekil tojobtaseletik sventa junuk noʼox koʼontontik. Te laj yal ti skʼan manxoukutike, ti jip lokʼel li skʼakʼal koʼontontike, ti jchapan noʼox li jkʼoptike xchiʼuk ti jkʼan li kajkontratike (Mat. 5:5, 9, 22, 25, 44).

6, 7. 1) ¿Kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti jchapan noʼox li jkʼoptike? 2) ¿Kʼusi skʼan jakʼbe jbatik li yajtunelutik Jeovae?

⁶ Mi muʼyuk ta jsaʼtik li jun oʼontonale, muʼyuk me sbalil li kʼusitik ta jpastik sventa xkichʼtik ta mukʼ li Diose, ti te tsakal skʼoplal li spasel orasione, li tsobajele xchiʼuk li cholmantale (Mar. 11:25). Mi muʼyuk chkakʼtik pertone mu me xuʼ xijkʼot ta yamigo li Jeovae (kʼelo Lukas 11:4; Efesios 4:32).

⁷ Li Jeovae tskʼan ti xkakʼtik ta perton li jchiʼiltaktike xchiʼuk ti junuk noʼox koʼontontik xchiʼukike. ¿Mi vokol chkaʼitik yakʼel perton? ¿Mi ta sjunul koʼonton ta jchiʼintik ta loʼil li buchʼu oy kʼusi chopol la spasbutike? Li Jeovae tskʼan ti xkakʼtik pertone. Mi chal jol koʼontontik ti skʼan to jchantik yakʼel pertone, jkʼanbetik koltael Jeova sventa spas kuʼuntik. Ta me xaʼi j-orasiontik li Jtotik ta vinajele xchiʼuk tstakʼbutik (1 Juan 5:14, 15).

8, 9. ¿Kʼusi skʼan jpastik mi oy buchʼu chopol kʼusi la spasbutike?

⁸ Ta skoj ti jpasmulilutike, oy onoʼox buchʼu tsaʼ smul ta jtojolaltik (Ecl. 7:20; Mat. 18:7). ¿Kʼusi van ta jpastik? Jnoptik avaʼi kʼusi kʼot ta pasel ta jun reunion sosial ti oy jayvoʼuk stestigotak Jeova tee. Oy jun ermana kʼot skʼopon chaʼvoʼ ermanoetik, pe ta skoj ti kʼu yelan kʼot kʼopojuke, toj chopol laj yaʼi li jun ermanoe. Kʼalal stukik xa ox li ermanoetik taje, li buchʼu chopol laj yaʼie lik sloʼilta li ermanae. Li jun ermanoe la svulesbe ta sjol ti oy xa ta 40 jabil tukʼ tunem tal ta stojolal Jeova li ermanae, akʼo mi tsots tajek yiloj svokol. Laj yalbe xtok ti mu jechuk ta yoʼonton spasel li ermanae. Li ermano ti chopol laj yaʼi sbae, la snop lek xchiʼuk xi laj yale: «Oy arason avaʼuk». Jaʼ yuʼun  muʼyuk la stsak ta venta li kʼusi kʼot ta pasele.

⁹ ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ ti xuʼ jnop jtuktik mi chopol chkaʼitik o mi muʼyuk kʼalal oy buchʼu chopol kʼusi tspasbutike. Li kʼanelale jaʼ tskoltautik sventa mu jtsaktik ta mukʼ li kʼusitik mu toj tsotsuk skʼoplale (kʼelo Proverbios 10:12; 1 Pedro 4:8). Kʼalal ta ‹smukʼul koʼontontik chkuch kuʼuntik li ilbajinele› toj kʼupil sba chil li Jeovae (Prov. 19:11; Ecl. 7:9). Jaʼ yuʼun, mi oy buchʼu chopol kʼusi laj yalbutik o la spasbutike, xi jakʼbe jbatike: «¿Mi persa van ta jtsak ta venta li kʼusi laj kichʼ pasbele? ¿Mi skʼan van jvul-o koʼonton ta skoj li kʼusi kʼot ta pasele?».

10. 1) ¿Kʼu van yelan laj yaʼi sba Luci ta skoj ti kʼusi chalik ta stojolale? 2) ¿Kʼusi tojobtaseletik ta Vivlia koltae sventa junuk noʼox yoʼonton?

¹⁰ Kʼalal oy buchʼu chopol kʼusi chal ta jtojolaltike, xuʼ van vokol chkaʼitik ti mu jtsaktik ta ventae. Jnoptik ta stojolal jun prekursora ti Luci chkalbetik sbie. Junantik ermanoetike chopol kʼusi laj yalik ta stojolal ta skoj ti kʼu yelan chchol mantale xchiʼuk ti kʼu yelan tstunes li skʼakʼale. Toj chopol laj yaʼi li Lucie, jaʼ yuʼun la skʼanbe tojobtasel ermanoetik ti lek xa chanemik ta mantale. Xi chale: «Li kʼusi laj kaʼi ta Vivliae la skoltaun sventa xkakʼ venta ti jelajtik li kʼusi tsnop yantike xchiʼuk ti jaʼuk xkakʼ ta koʼonton li kʼusitik tsots skʼoplale: li kʼusi tsnop Jeovae». Li kʼusi koltaate jaʼ li kʼusi chal Mateo 6:1 kʼalal ta 4 (kʼelo). Li versikuloetik la skʼele jaʼ vulesbat-o ta sjol ti jaʼ skʼan smuyubtabe yoʼonton li Jeovae. Xi to chal li Lucie: «Akʼo mi chopol kʼusi chalik ta sventa ti kʼu yelan ta jchol mantale, xi muyubaj noʼox, yuʼun jnaʼoj ti ta jpas ti bu kʼalal xuʼ kuʼun sventa lekuk xilun li Jeovae». Kʼalal laj yaʼibe smelolal taje muʼyuk xa la stsak ta mukʼ li kʼusi chal yantike.

11, 12. 1) ¿Kʼusi skʼan jpastik mi oy kʼusi chopol la spasbutik junuk ermanoe? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik li Abraan xchiʼuk Lote? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

¹¹ Xi chal li Vivliae: «Ep ta velta ta jmak kok jkotoltik» (Sant. 3:2). Jaʼ yuʼun, ¿kʼusi van chapas mi kʼot ta achikin ti chopol laj yaʼi sba jun ermano ta skoj li kʼusi la aval o la apase? Xi laj yal li Jesuse: «Mi yakal chavichʼ batel matanal ti chavakʼ ta skajleb matanale, pe ti te chvul ta ajol ti ilinem ta atojolal li avermanoe, iktao komel ta yeloval skajleb li matanal avichʼoj batele. Baʼyel bat lajesbo yoʼonton li avermanoe, vaʼun sutan talel sventa chavakʼ li matanale» (Mat. 5:23, 24). Jpastik kʼuchaʼal chal Jesuse, jchiʼintik ta loʼil li ermanoe. Pe mu me xchʼay xkaʼitik ti jaʼ sventa jchapan li jkʼoptike, maʼuk me sventa chbat kalbetik ti jaʼ ta smul jutuk eke, moʼoj, jaʼ sventa xbat kalbetik ta jamal li jmultike xchiʼuk ti jlajesbetik yoʼonton li kermanotike. Li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti junuk noʼox koʼontontik xchiʼuke.

¹² Li kʼusi laj kaltik ta slikebal ta sventa li Abraan xchiʼuk Lote chal kʼuxi la xchapan li skʼopike, ti muʼyukuk jech la spasike xuʼ van la skontrain-o sbaik. Yuʼun li jchabichijetik yuʼunike la spasik kʼop, jaʼ ta skoj yaʼeluk ti bu chveʼ li xchijike. Sventa mu stsatsaj mas li skʼopike, li Abraane laj yalbe Lot ti jaʼ akʼo stʼuj baʼyuk ti bu tskʼan chbat ta naklej xchiʼuk li yutsʼ yalale (Gén. 13:1, 2, 5-9). ¡Toj lek ta chanbel stalelal li Abraane! Ta skoj ti mu skʼan oyuk skʼopike, maʼuk la spas li kʼusi lek chaʼi stuke. ¿Mi oy van kʼusi la xchʼay ta skoj li slekil yoʼontone? Moʼoj, mi jsetʼuk. Kʼalal jaʼo jech kʼot ta pasele, li Jeovae laj yalbe Abraan ti ta xakʼbe epal  bendisione (Gén. 13:14-17). Li Diose muʼyuk me chakʼ xkil-o jvokoltik ta skoj ti chkakʼ ta jkuxlejaltik li tojobtaseletik ta Vivliae xchiʼuk ti ta slekil koʼonton ta jchapan li jkʼoptike. ^[1]

13. 1) ¿Kʼu yelan laj yaʼi sba li buchʼu sbainoj jun departamento ti muʼyuk lek takʼbate? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi kʼot ta stojolalike?

¹³ Jkʼelbetik junuk skʼelobil ti jech kʼot ta pasel li ta jkʼakʼaltike. Jun ermano ti laj yichʼ akʼbel sbain jun departamento ta asambleae, la skʼopon batel ta telefono yan ermano sventa sjakʼbe mi xuʼ xkoltae. Li ermanoe mu ta slekiluk yoʼonton la stakʼ xchiʼuk la stupʼ li stelefonoe. Yuʼun jaʼ ta skoj ti oy kʼusi pasbat yuʼun li buchʼu jaʼ toʼox sbainoj departamentoe. Li buchʼu jaʼ xa sbainoj li departamento taje, muʼyuk bu chopol laj yaʼi, pe muʼyuk la xchʼay ta sjol xtok li kʼusi kʼot ta pasele. Jun ora ta mas tsʼakale, la skʼopon batel yan velta xchiʼuk laj yalbe ti jaʼ mas lek ti xojtikin sbaike xchiʼuk ti xchapan li skʼopike. Li ta yan xemanae la xchap skʼopik sventa te xil sbaik ta jun Salon sventa Tsobobbail, vaʼun la spasik orasion xchiʼuk jun ora loʼilajik. Li ermanoe laj yal ti kʼusi la snuptane. Li ermano ti jaʼ to laj yichʼ akʼbel sbain li departamentoe, lek la xchikinta xchiʼuk koʼol la skʼelik junantik tojobtaseletik ta Vivlia. Chapaj li skʼopike, li ermano une koltavan li ta asambleae xchiʼuk la stojbe ta vokol ti tsʼikbate xchiʼuk ti ta slekil yoʼonton chiʼinat ta loʼile.

14, 15. 1) ¿Bakʼin skʼan jtsaktik ta venta li kʼusi chal Mateo 18:15 kʼalal ta 17? 2) ¿Kʼusitik skʼan jpastik sventa xchapaj li jkʼoptike? 3) ¿Kʼusi oy ta yoʼonton Jesus kʼalal ta jchapan li jkʼoptike?

¹⁴ Jutuk mu skotoluk veltae, xuʼ xchapaj kuʼuntik ta jtuktik noʼox li jkʼoptike. Akʼo mi jech, li Jesuse laj yal ti xuʼ xichʼ albel tsobobbail  bakʼintike, jaʼ xkaltik, li moletike (kʼelo Mateo 18:15-17). Li kʼusi laj yalbe skʼoplal Jesuse, maʼuk skʼoplal kʼalal chlik jutuk jkʼoptik xchiʼuk li kermanotaktike. ¿Kʼuxi jnaʼojtik? Yuʼun laj yal ti jaʼ jech skʼan xichʼ ilel «kʼuchaʼal jun jyanlum» xchiʼuk «kʼuchaʼal jun jtsobpatan» mi muʼyuk la sutes yoʼonton li jpasmulile. Pe jaʼ to me chichʼ lokʼesel ta tsobobbail mi laj xa ox yichʼ chiʼinel ta loʼil yuʼun li yermanoe, ti ta stojolal testigoetik la xchiʼin ta loʼile xchiʼuk ti la xchiʼinik ta loʼil ek li moletik ta tsobobbaile. Yuʼun li mulil laj yalbe skʼoplal Jesuse xuʼ te tsakal skʼoplal stikʼbel smul jun krixchano o ti jloʼlatik yantik ta skoj ti ta jkʼantik mas takʼine. Pe muʼyuk me te tsakal skʼoplal li mulivajele, li buchʼutik chchiʼin sbaik ta vayel ti xchiʼil noʼox sbaik ta antsil o ta vinikale, li svalopatinel mantale xchiʼuk li yichʼel ta mukʼ jecheʼ diosetike. Yuʼun li muliletik taje skʼan me jaʼ xchapan li moletike.

¹⁵ Li kʼusi tskʼan li Jesuse jaʼ ti ta slekiluk koʼontontik jkoltatik li kermanotaktike (Mat. 18:12-14). Baʼyuke skʼan jkʼel jtuktik kʼuxi ta jchapan li jkʼoptike. Taje jaʼ skʼan xal ti ep ta velta skʼan jchiʼintik ta loʼil li buchʼu chopol kʼusi yaloj ta jtojolaltike. Mi muʼyuk xchapaj kuʼuntike, skʼan xkikʼtik batel li buchʼutik laj yilik li kʼusi kʼot ta pasel kʼalal chbat jchiʼintik ta loʼile o yan buchʼutik ti jaʼ xuʼ xalbutik mi mulil li kʼusi kʼot ta pasele. Mi chapaj kuʼuntike ‹laj xa me jkolta jun kermanotik sventa jaʼ spas li kʼusi tukʼe›. Jaʼ noʼox skʼan xbat kalbeik moletik mi ep xa ta velta la jchiʼintik ta loʼil li buchʼu oy jkʼop jchiʼuktike xchiʼuk ti muʼyuk xchapaj-o kuʼuntike.

16. ¿Kʼu yuʼun toj lek tajek li kʼusi laj yal Jesus ta sventa li xchapanel jkʼoptike?

¹⁶ Ep ta veltae mu persauk jech ta jpastik skotol li kʼusi chal Mateo 18:15 kʼalal ta 17. ¿Mi mu tauk spat koʼontontik taje? Yuʼun bakʼintike chchapaj noʼox ta anil li jkʼoptike, koliyal taje mu persauk xkʼot ta tsatsal mulil o ti skʼan xichʼ lokʼesel ta tsobobbail junuk ermano ta skoj ti mu sutes yoʼontone. Ta onoʼox xakʼ venta ti oy smul xchiʼuk chakʼ persa stukʼibtasel li kʼusi la spas li buchʼu saʼoj smul ta jtojolaltike. Jaʼ yuʼun, mi laj xa kakʼtik ta perton li buchʼu oy kʼusi chopol la spasbutike jech kʼot ta pasel kʼuchaʼal laj yal li Jesuse, ti mu persauk xkalbetik li moletike. Jaʼ to me xuʼ xkoltavanik moletik ta tsobobbail mi laj xa ox yichʼ pasel skotol li kʼusitik laj yal Jesuse xchiʼuk mi oy lek sprevailtak ti kʼusi kʼot ta pasele.

17. ¿Kʼusi ta jtatik mi chkakʼbetik yipal sventa junuk noʼox koʼontontik xchiʼuk li ermanoetike?

¹⁷ Yoʼ to liʼ kuxulutik li ta sbalumil Satanase, jpasmulilutik-o xchiʼuk ep ta velta chopol kʼusi chkaltik ta stojolal yantik. Xi la stsʼiba li jchankʼop Santiagoe: «Mi oy buchʼu mu smak yok ta skʼopojele jaʼ jun tukʼil vinik ti xuʼ yuʼun ta spajesel sjunul li sbekʼtal eke» (Sant. 3:2). Sventa jchapan li jkʼoptike, skʼan xkakʼtik persa sventa junuk koʼontontik xchiʼuk li yantike xchiʼuk ti jech-o jpastike (Sal. 34:14). Mi jun noʼox koʼontontik xchiʼuk li kermanotaktike, lek me chkil jbatik xchiʼuk jun me yoʼonton li tsobobbaile (Sal. 133:1-3). Li kʼusi mas tsots skʼoplale jaʼ ti chkamigointik «li Dios ti chakʼ jun oʼontonale» (Rom. 15:33). Mi ta slekil koʼontontik ta jchapan li jkʼoptike, ta me jkʼupintik li bendisionetik taje.