1, 2. Mang boch e magawon ni i mada’nag boch e girdi’ ni bay murung’agen ko Genesis? Mang fan nib t’uf ni ngad nanged e pi n’ey?

 KAAM lemnag murung’agen boch e magawon ni i sum u thilin boch e girdi’ ni bay murung’agrad u Bible, fa? Am lemnag e tin som’on e guruy ko fare babyor ni Genesis. I li’ Kain Abel nge yim’ (Gen. 4:3-8); i li’ Lamek be’ nib pagel nge yim’ ni bochan e ke maad’ad ngak (Gen. 4:23); i maluagthin e piin ni yad be gafaliy e gamanman rok Abraham (Abram) nge Lot (Gen. 13:5-7); i darifannag Hagar Sarah (Sarai), me damumuw Sarah ngak Abraham (Gen. 16:3-6); me par Ishmael ni be togopuluw ngak urngin e girdi’, ma urngin e girdi’ ni yad be togopuluw ngak.​—Gen. 16:12.

² Mang fan ni be weliy e Bible murung’agen e pi n’ey? Reb i fan e bochan ni nge ayuweg e girdi’ ndawor ra flontgad ni ngar nanged fan nib t’uf ni ngaur pared nib aw e gapas u thilrad. Ku be dag e Bible rogon nrayog ni ngad rin’ed e re n’ey. Faan gad ra beeg boch e thin nu Bible ni be weliy murung’agen boch e girdi’ ni ur mada’naged boch e magawon ni ka gad ma mada’nag, ma ra yib angin ngodad. Ya rayog ni ngad nanged rogon angin e athamgil ni ur ted me yag ni ngad folwokgad rorad u nap’an ni gad ra mada’nag boch e magawon ni taareb rogon ko pi magawon ni ur mada’naged. Arrogon, pi n’en ni i buch rok e piin ni bay murung’agrad  u Bible e ra ayuwegdad ni ngad nanged rogon nib fel’ nge rogon nde fel’ ni ngaud pithiged boch e magawon ni gad ma mada’nag ni aray rogon.​—Rom. 15:4.

3. Mang e gad ra weliy ko re article ney?

³ Re article ney e gad ra weliy riy fan nib t’uf ni nga i pithig e pi tapigpig rok Jehovah e magawon ni ma sum u thilrad nge rogon nrayog ni ngar rin’ed e re n’ey. Ku gad ra weliy boch e pi kenggin e motochiyel u Bible nra ayuwegdad ni ngad pithiged boch e magawon ni ma sum nge rogon ni ngad pared Jehovah Got nge piin nib migid ngodad nib fel’ thildad.

4. Mang lem e ke garer u fayleng, ma mang wenegan e re n’ey?

⁴ Satan e ir tapgin e cham nge maluagthin ni ma sum u thilin e girdi’. I yog u Eden nde t’uf ni nge ayuweg Got e girdi’, ya ra be’ ma rayog ni nge dugliy rok e n’en nib fel’ ni nge rin’ nge n’en nib kireb ndabi rin’. (Gen. 3:1-5) Rib tamilang wenegan e re lem ney ni gad be guy e ngiyal’ ney. Ya ke sug e fayleng ko girdi’ nge boch e ulung ndubrad ni nge yog be’ e n’en ni ngar rin’ed, ma kub tolangan’rad, ma yad ma rin’ boch ban’en ni yad e nga nog e sorok riy ngorad, ma kub gel e tagenging ni yad be tay. Ra pag be’ ir ni nge af e re lem ney ngak, ma aram e bod ni be yog nib gonop Satan ko n’en ni yog ni aram e ra be’ ma thingari rin’ e n’en ni baadag ni yugu demtrug rogon wenegan nra yib ngak yugu boch e girdi’. Mit ney e lem e ma k’aring e damumuw nge cham. Ma kub fel’ ndab da paged talin ni “girdi’ nib papey e damumuw ngak e ma k’aring e tugthin nge wagey.”​—Prov. 29:22, BT.

5. Uw rogon ni fil Jesus ko girdi’ rogon ni ngaur pithiged boch e magawon ni ke sum u thilrad be’?

⁵ Machane, Jesus e i fil ko girdi’ rogon ni ngaur awnaged e gapas u thilrad ni mus ni faanra ba mo’maw’ ngorad ni ngar rin’ed e re n’ey. Nap’an fare Welthin rok u Daken e Burey, me pi’ boch e fonow nib manigil u rogon ni ngan pithig boch e magawon ni ma sum u thiliy. Bod ni, yog ngak pi gachalpen ni ngaur sumunguygad, ma ngaur guyed rogon ni nge aw e gapas u thilrad e girdi’, mar siyeged boch ban’en ni ma k’aring e damumuw, ma ngar gurgad ngar pithiged boch e magawon ni ma sum, ma ngaur t’ufeged e pi toogor rorad.​—Matt. 5:5, 9, 22, 25, 44.

6, 7. (a) Mang nib ga’ fan ni ngad gurgad ngad pithiged e magawon ni ke sum u thildad be’? (b) Mang deer e ba fel’ ni nge reb e tapigpig rok Jehovah me fith ir riy?

⁶ Faanra dubdad ni ngad guyed rogon ni nge aw e gapas u thildad boch e girdi’, ma ra yan i aw nib m’ay fan e meybil, nge muulung, nge machib, nge ku boch ban’en ni gad ma rin’ ni fan ko liyor ni gad ma tay. (Mark 11:25) Dabiyog ni ngad manged fager rok Got ni faanra dab ud n’aged fan e kireb ni ke rin’ be’ ngodad.​—Mu beeg e Luke 11:4; Efesus 4:32.

⁷ Gubin e Kristiano nthingar ra fal’eged i lemnag rogon ni yad ma n’ag fan e kireb ni ke rin’ be’ ngorad nge rogon thilrad boch e girdi’. Ba mom ni ga ma n’ag fan e kireb ni ke rin’ reb e walag ngom, fa? Ga baadag ni ngaum chag ko pi walag ney, fa? Baadag Jehovah ni nga i n’ag e pi tapigpig rok fan e kireb ni ke rin’ boch e girdi’ ngorad. Ere, faanra be yog e nangan’ rom ngom ni bay boch ban’en ni bay rogon ko re n’ey nib t’uf ni ngam thilyeg ko ngongol rom, mag meybil ngak Jehovah ni nge ayuwegem! Ya ra rung’ag ma ra fulweg e Chitamangidad ni bay u tharmiy taban e meybil ni aray rogon ni yima tay ngak u fithik’ e sobut’an’.​—1 John 5:14, 15.

8, 9. Mang e susun ni ngad rin’ed ni faanra ke rin’ be’ ban’en ndubdad?

⁸ Bochan ndawor da flontgad, ma aram fan ni bay yu ngiyal’ nrayog ni nge yog ara rin’ be’ ban’en ndabum. Re n’ey e ka ban’en ni ma buch. (Ekl. 7:20; Matt. 18:7) Ere, mang e ga ra rin’ u nap’an nra buch ban’en ni aray rogon? Am lemnag e re n’ey: Bay l’agruw e walag ni pumoon nranow nga reb e abich, me yib reb e walag nib pin i non ngorow. Machane, bay bagayow fa gal walag ndabun rogon ni yib i non fare walag nib pin ngorow. Ere, nap’an ni yow bay fa bin baaram e walag ni pumoon u bang ni goo yow, ma aram me tabab fare walag i gathibthibnag  fare walag nib pin ni bochan e n’en ni ke yog. Machane, me puguran fa bin baaram e walag ngak ni fare walag nib pin e ke gaman 40 e duw ni ke pigpig ngak Jehovah u fithik’ e yul’yul’ ni yugu aram rogon ni boor e magawon ni ke mada’nag; ma be lemnag nder lemnag fare walag nib pin boch ban’en nib kireb u nap’an ni be non ngorow. Tomuren ni fal’eg i lemnag fa bin baaram e walag e n’en ni ke yog fare walag ngak, ma aram me gaar, “Ba puluw e n’en ni ka mog.” Angin ni yib riy e yag ni nge puf fare magawon ndaki ga’.

⁹ Mang e be dag e re n’ey? Be dag ni gur e rayog ni ngam taleg e magawon ni nge dabi ga’, maku gur e ga ra k’aring e magawon nge ga’. Machane, be’ ni ma t’ufeg e girdi’ e ma n’ag fan nochi oloboch ni ke rin’ be’ nde ga’. (Mu beeg e Proverbs 10:12; 1 Peter 4:8.) Faanra um ‘n’ag fan e kireb u wan’um’ ma aram reb e ban’en nrib ‘fel’’ u wan’ Jehovah. (Prov. 19:11; Ekl. 7:9) Ere, nap’an nra rin’ be’ ban’en ndabum ma som’on e ngam fithem ni nge lungum: ‘Rayog ni nggu fek owcheg riy fa dabiyog? Rib t’uf ni nggu k’aring e re magawon ney nge ga’, fa?’

10. (a) Nap’an ni gathibthibnag boch e girdi’ reb e walag nib pin, ma mang e som’on ni rin’? (b) Mang thin nu Bible e ayuweg e re walag ney ni nge par nib gapas laniyan’?

¹⁰ Ku rayog ni nge mo’maw’ ni ngad feked owchedad ko gathibthib ni ma tay boch e girdi’ ngodad. Am lemnag e n’en ni buch rok reb e pioneer ni ka nog Lucy ngak. Bay boch e girdi’ ni ur gathibthibnaged ni bochan rogon e machib ni be tay nge rogon ni be maruwel ko tayim rok. Bochan ni ke magawon laniyan’ ma aram me yan i guy boch e walag ni pumoon ni kar ilalgad ko tirok Got ban’en ni nge ning e ayuw ngorad. I yog ni gaar: “Fonow nu Bible nra pied ngog e ayuwegeg ni nge dab kug lemnag e pi n’en ni ma yog e girdi’ nge pag rogon, ya en th’abi ga’ fan ni nggu lemnag e aram Jehovah.” Nap’an ni beeg Lucy fare thin ni bay ko Matthew 6:1-4, mi ri pi’ e athamgil nga laniyan’. (Mu beeg.) I puguran e re thin nem ngak ni n’en th’abi ga’ fan e aram e nge felfelan’nag Jehovah. I yog ni gaar: “Yugu aram rogon ni be gathibthibnageg boch e girdi’ ni bochan e pi n’en ni gu be rin’, machane kug be par ni gub felfelan’ ni bochan e gu manang ni gu be athamgil ni nggu par ni gub fel’ u wan’ Jehovah.” Bochan ni lemnag Lucy e pi n’ey, ma aram me dugliy ni nge dabki lemnag e pi thin nem ni yibe weliy u murung’agen.

11, 12. (a) Mang e susun ni nge rin’ reb e Kristiano ni faanra be lemnag ni “bay ban’en nib togopluw” u wan’ walagen ngak? (b) Mang e rayog ni ngad filed u rogon ni pithig Abraham reb e magawon ni sum? (Mu guy e sasing ni bay u tabolngin e re article ney.)

¹¹ “Gadad gubin ni ba ga’ ni gadad ma oloboch.” (Jas. 3:2) Ere, mang e susun ni ngam rin’ ni faanra kam nang ni bay reb e walag ni ke dabuy ban’en ni ka mog ara kam rin’? I gaar Jesus: “Faanra mman ni ngam pi’ e n’en ni ngam pi’ ngak Got u altar me yib ngan’um ni bay ban’en nib togopluw u wan’ walagem ngom, ma ga pag e n’en ni ngam pi’ ngak Got u mit e altar ma ga yan ni ka chingiyal’ nem ngam fal’eg thilmew walagem; ma aram e fin mu sul ngam pi’ e n’en ni ngam pi’ ngak Got.” (Matt. 5:23, 24) Ere, mu fol ko fonow ni pi’ Jesus ni aram e ngam man mu non ngak walagem. Machane, dab mu pagtalin ni gathi ngam man mu guy walagem ni bochan e nga mon’ e kireb nga daken, ya kam man mu guy ni nga mog nib kireb e rom mag guy rogon ni nge aw e gapas u thilmew. Rib ga’ fan ni ngaud pared pi walagdad nib aw e gapas u thildad.

¹² Fare thin nu Bible ni murung’agen Abraham nge Lot ni kad weliyed boch kafram e be weliy rogon ni yag rok e gal tapigpig rok Got ney ni ngar pithigew e magawon ni sum u thilrow u fithik’ e gapas. Ya yow l’agruw ni immoy e gamanman rorow. Machane faani taw nga ba ngiyal’ ma aram me tabab fapi pumoon ni yad ma ayuweg e gamanman rorow ko maluagthin ni bochan e dakir gaman e binaw ni nge abich e gamanman rorow riy. Ere gur Abraham nge pithig e magawon ni ke sum u thilrow Lot ni aram e yog ngak Lot ni nge mel’eg e re binaw ni baadag ni nga ranod ra pared chon e tabinaw rok ngay. (Gen. 13:1, 2, 5-9) Rib fel’ e n’en ni rin’ Abraham, ya guy rogon ni nge awnag e gapas ko bin ni nge rin’ e n’en ni baadag. Ere gur, yan i aw ndakuriy  ban’en rok ni bochan e n’en ni rin’? Danga’, ya tomuren ni buch e re n’ey u thilrow Lot ma aram me micheg Jehovah ngak nra tow’athnag. (Gen. 13:14-17) Ere, dabi pag Got e pi tapigpig rok ni ngar pared ndakuriy ban’en rorad ni bochan e yad be fol ko pi kenggin e motochiyel rok, ma yad be guy rogon ni ngar pithiged e magawon ni ke sum u thilrad be’ u fithik’ e t’ufeg. ^[1]

13. Mang e rin’ reb e piilal u nap’an ni yog be’ boch e thin nib gel ngak? Mang e gad ra fil ko n’en ni rin’?

¹³ Am lemnag reb e ban’en ni ke buch e ngiyal’ ney. Bay reb e piilal ni ir e nni dugliy ni nge yarmiy reb e convention. Ere, nap’an ni callnag yugu reb e walag ni pumoon ni nge ning e ayuw ngak, ma aram me tabab fare walag i yog boch e thin nib gel ngak fare piilal ngemu’ me hangnag e telefon ngak. Fan ni ke non fare walag ni aram rogon e bochan e bay boch ban’en ndabun ni i rin’ yugu reb e piilal ni kun tay ni nge yarmiy yugu reb e convention. I guy fare piilal rogon ndabi aw e re n’em nga laniyan’, machane ki guy nib t’uf ni nge pithig e re magawon nem. Ere, reb e awa nga tomuren miki callnag fare walag bayay, ma aram me yog ngak ndawor ra mada’gow bayay, ma baadag ni ngar pithigew e re magawon nem u taabang. Reb e wik nga tomuren ma aram me mada’ fare piilal nge fare walag nga reb e Kingdom Hall. Tomuren nra meybilgow, ma aram me tabab fare walag ni nge weliy salpen. Reb e awa nra nonow. I motoyil fare piilal ngak fare walag, me beeg boch e thin nu Bible ngak. Tomur riy ma aram mar dargow ni ke aw e gapas u thilrow. Tomuren e re n’ey ma aram me pi’ fare walag e ayuw u nap’an e convention miki pining e magar ngak fare piilal ni ke ngongol ngak u fithik’ e sumunguy nge gol.

14, 15. (a) Mingiyal’ e susun ni ngad folgad ko fare fonow ni bay ko Matthew 18:15-17? (b) Mang dalip ban’en ni yog Jesus, ma mang fan ni ngad rin’ed e re n’ey?

¹⁴ Yooren e magawon ni ma sum u thilin e piin Kristiano e rayog ni ngar pithiged ni yigoo yad. Maku reb e susun ni aram rogon ni ngar rin’ed. Machane, bay boch e magawon ni ma sum ni yog Jesus nrayog ni nge pi’ e ulung e ayuw riy. (Mu beeg e Matthew 18:15-17.) Mang e susun ni ngan rin’ ni  faanra ke yan reb e walag i non ngak yugu reb e walag ni ke rin’ ban’en nib kireb ngak ma de motoyil, ara ke fek e piin ni ngar manged mich ko fare magawon ni ngar uned ngak maku de motoyil, ara ke fek fare magawon ko ulung maku de motoyil? Susun e ngan tay fare walag ni “gowa be’ u yugu reb e nam fa reb e tamukun tax” ara ngan tharbog ko ulung. Re n’ey e be dag ni fare “denen” e gathi yugu bochi magawon u thilin fa gal walag nde ga’. Ya fare magawon e (1) reb e denen nrayog ni nge pithig fa gali cha’ ni yigoo yow, machane (2) ban’en nrayog ni ngan tharbog be’ riy. Mit ney e denen e rayog ni nge un ngay e sasalap ni ke tay be’, ara be’ ni ke t’ar e thin nga daken be’. Fa dalip i n’em ni yog Jesus nib t’uf ni ngan rin’ e kemus ni yigoo fan ko mit ney e denen. De un ngay e tin baaray e denen ni bod rogon ni nge par be’ nge be’ ni gathi mabgol rok, ara par ko pumoon nge pumoon nge ppin nge ppin, ara ngan chel ngan togopuluw ko bin riyul’ e liyor, ara meybil ko liyos, ara ku boch e denen nib ubchiya’ nthingar nog ko piin piilal u lan e ulung.

¹⁵ Fan ni pi’ Jesus e re fonow ney e bochan ni nge dag rogon ni ngan ayuweg reb e walag ni ke oloboch u fithik’ e t’ufeg. (Matt. 18:12-14) Som’on e ngam guy rogon ni ngam pithig fare magawon ndabi un yugu boch e girdi’ ngay. Ere, rayog ni ngam non ngak facha’ ni boor yay. Machane, faanra dabi fol, mag fek in e girdi’ ni ngar uned ngom ya nge yag nra micheged ko bay ban’en nib kireb ni ke rin’ facha’ fa dariy. Faanra kam rin’ ma ke yib angin, ma aram e “kam sulweg walagem.” Fin ngiyal’ ni ngan fek fare magawon i yan ko piilal e u tomuren ni kan rin’ urngin e pi n’ey ma dawori kal fare walag ngan’.

16. Mang fan nrayog ni nga nog ni faan yira fol ko n’en ni yog Jesus ma aram e bin th’abi fel’ e kanawo’ nrayog ni ngan pithig boch e magawon riy u fithik’ e t’ufeg?

¹⁶ Gathi ri ma buch boch ban’en ni be dag nthingar ni rin’ fa dalip i n’em ni kan weliy ko Matthew 18:15-17. Ba manigil e re n’ey ni bochan e be dag nib ga’ nnap’an nra sum boch e magawon ni aray rogon ma ma guy e pi walag rogon ni ngar pithiged u m’on ni nge taw ko ngiyal’ nrayog ni ngan tharbog facha’ nde kalngan’ ko ulung. Ba ga’ nnap’an ni yira rin’ e n’en ni be yog e re thin ney ma ma ayuweg faen ni ke oloboch ni nge nang e kireb rok me yal’uweg. Ma aram e ra guy facha’ ni kan rin’ e kireb ngak ndaki t’uf ni nge lemnag fare kireb ma rayog ni nge n’ag fan. Demtrug rogon, mab tamilang ko thin rok Jesus nsusun e dab ni gur nga nog ko piilal u lan e ulung boch e magawon ndawor ni guy rogon ni ngan pithig u m’on riy. Faanra kan rin’ fa gali n’em ni be yog e Bible maku dawori puf fare magawon ara rayog ni ngan micheg e n’en ni ke buch, mfin aram e ngiyal’ nrayog ni nge pi’ e piin piilal e ayuw.

17. Mang boch e tow’ath nra yag ngodad ni faan gad ra guy rogon ni nga i par nib aw e “gapas” u thildad?

¹⁷ N’umngin nap’an ni gad be par ko re m’ag ney, maku ra ud olobochgad ara da rin’ed boch ban’en nra kirebnag laniyan’ be’. Ba puluw e n’en ni yoloy James ni gaar: “Cha’ nder ma oloboch ko tin ni ma yog e be’ nrib yal’uw, ni ku rayog rok ni nge gagiyegnag ir.” (Jas. 3:2) Ere, faanra ngad pithiged e magawon ni ke sum u thildad be’, ma thingari ‘t’uf rodad e gapas ma gad athamgiliy nge yog ngodad.’ (Ps. 34:14) Faanra ud guyed rogon ni ngaud pared pi walagdad ni bay e gapas u thildad, ma aram e rayog ni ngad pared nib fel’ thildad mab taareban’ e ulung rodad. (Ps. 133:1-3) Ma bin th’abi fel’ riy e rayog ni nge par nib fel’ e tha’ u thildad Jehovah ni ir fare ‘Got ni ma yib e gapas rok.’ (Rom. 15:33) Ra yag e pi tow’ath ney ngak e piin ni yad ma guy rogon ni ngar pithiged e magawon ni ke sum u thilrad boch e girdi’ u fithik’ e t’ufeg.