1, 2. (a) Nukun tẹwẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ nọ yí do pọ́n Biblu? (b) Adà Biblu tọn tẹwẹ a yiwanna hugan?

KUNNUDETỌ JEHOVAH tọn lẹ yiwanna Biblu. E nọ na mí anademẹ dejidego lẹ bo nọ gọalọna mí nado mọ homẹmimiọn po todido po yí. (Lom. 15:4) Mí ma nọ pọ́n Biblu hlan taidi owe de he bẹ linlẹn gbẹtọvi lẹ tọn hẹn gba, ṣigba “kẹdẹdile e te do nugbonugbo, yèdọ taidi ohó Jiwheyẹwhe tọn.”—1 Tẹs. 2:13.

² Ayihaawe ma tin dọ dopodopo mítọn tindo adà Biblu tọn delẹ he ewọ yiwanna hugan. Owe Wẹndagbe tọn lẹ wẹ mẹdelẹ yiwanna hugan, yé do jẹhẹnu dagbedagbe Jehovah tọn he nọ yin mimọ to nuyiwa Visunnu etọn tọn mẹ lẹ hia. (Joh. 14:9) Na mẹdevo lẹ, adà Biblu tọn he bẹ dọdai hẹn lẹ wẹ yé nọ yiwanna—vlavo owe Osọhia tọn he do “nuhe dona jọ to madẹnmẹ lẹ” hia. (Osọ. 1:1) Podọ, mẹnu to mí mẹ wẹ ma nọ mọ homẹmimiọn yí sọn Salmu lẹ mẹ kavi nuplọnmẹ yọ́n-na-yizan lẹ sọn owe Howhinwhẹn lẹ tọn mẹ? Owe de na mẹlẹpo wẹ Biblu yin nugbo.

3, 4. (a) Nukun tẹwẹ mí nọ yí do pọ́n owe mítọn lẹ? (b) Owe he nọ yin awuwlena do pipli voovo lẹ tamẹ tẹlẹ wẹ mí nọ mọyi?

³ Na mí yiwanna Biblu wutu, mí sọ nọ yiwanna owe sinai do Biblu ji mítọn lẹ. Di apajlẹ, mí nọ yiwanna núdùdù gbigbọmẹ tọn he mí nọ mọyi to owe, alọnuwe, linlinnamẹwe po owe mítọn devo lẹ  po mẹ. Mí yọnẹn dọ awuwledainanu he wá sọn Jehovah dè enẹlẹ nọ gọalọna mí nado gbọṣi nukle to gbigbọ-liho, nado dùnú gọ́ho to gbigbọ-liho, podọ nado “pegan to yise mẹ.”—Titu 2:2.

⁴ Gbọnvona owe voovo he nọ yin awuwlena do Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ tamẹ to paa mẹ lẹ, mí sọ nọ mọ hosọ sinai do Biblu ji he nọ yin awuwlena do omẹ tangan delẹ tamẹ yí. Hosọ delẹ nọ yin awuwlena titengbe nado gọalọna jọja lẹ; devo lẹ nọ gọalọna mẹjitọ yetọn lẹ. Susu to hosọ he nọ yin zinzinjẹgbonu kavi he nọ yin zizedo nọtẹn Intẹnẹt tọn mítọn ji lẹ mẹ wẹ nọ yin awuwlena titengbe na mẹhe ma yin Kunnudetọ lẹ. Núdùdù gbigbọmẹ tọn susugege enẹlẹ nọ flinnu mí dọ Jehovah ko hẹn opagbe etọn di, enẹ wẹ nado “wleawuna hùnwhẹ he gọ́ na núdùdù dojó lẹ na gbẹtọ lẹpo.”—Isa. 25:6.

5. Jidide tẹwẹ mí sọgan tindo gando Jehovah go?

⁵ Matin ayihaawe, suhugan mítọn wẹ nọ jlo nado tindo whenu susu dogọ nado hia Biblu po owe sinai do Biblu ji lẹ po. Mí sọgan deji dọ vivẹnu he mí nọ do bo “nọ yí whenu [mítọn] zan” nado hia Biblu to gbesisọ mẹ podọ nado basi oplọn mẹdetiti tọn nọ hẹn homẹ Jehovah tọn hùn. (Efe. 5:15, 16) Nado dọ hójọhó, mí sọgan nọma penugo to whelẹponu nado nọ na ayidonugo he jẹ núdùdù gbigbọmẹ tọn he tin-to-aimẹ lẹpo. Etomọṣo, mí sọgan jai jẹ owù de mẹ eyin mí ma tin to aṣeji. Owù tẹwẹ?

6. Etẹwẹ sọgan zọ́n bọ awuwledainanu Jehovah tọn delẹ na gbọ mí go?

⁶ Owù lọ wẹ yindọ mí sọgan nọ lẹndọ awuwledainanu gbigbọmẹ tọn delẹ ma gando mí go, ehe sọgan zọ́n bọ ale delẹ na gbọ mí go. Di apajlẹ, etẹwẹ mí na wà eyin mí mọdọ adà Biblu tọn de ma sọgbe hẹ ninọmẹ mítọn? Kavi etẹwẹ lo eyin mí ma tin to mẹhe tamẹ owe de yin awuwlena do lẹ mẹ? Be mí nọ gbadopọnna hosọ mọnkọtọn to aliho mọmọ tọn mẹ kavi ma tlẹ nọ gbadopọnna ẹn paali wẹ ya? Eyin mí wàmọ, nudọnamẹ he na hẹn ale daho wá na mí lẹ sọgan gbọ mí go. Nawẹ mí sọgan dapana omọ̀ enẹ gbọn? Nuhe yin nujọnu hugan wẹ yindọ dopodopo mítọn dona hẹn do ayiha mẹ dọ Jiwheyẹwhe wẹ Asisa awuwledainanu gbigbọmẹ tọn mítọn lẹ tọn. Ewọ dọ gbọn yẹwhegán Isaia gblamẹ dọmọ: “Yẹn Jehovah wẹ Jiwheyẹwhe towe, Mẹhe nọ plọn we nado zan gbẹzan he na hẹn ale wá na we.” (Isa. 48:17) Enẹwutu, mí na gbadopọnna ayinamẹ atọ̀n delẹ he na gọalọna mí nado nọ mọaleyi sọn adà Biblu tọn lẹpo mẹ, podọ sọn núdùdù gbigbọmẹ tọn voovo he tin-to-aimẹ na mí lẹ mẹ.

7. Naegbọn mí dona tindo pọndohlan he gbloada to whenue mí to Biblu hia?

⁷ Nọ tindo pọndohlan he gbloada. Biblu dohia hezeheze dọ “Owe-wiwe lẹpo wẹ yin gbigbọdo sọn Jiwheyẹwhe dè bo yin alenu.” (2 Tim. 3:16) Nugbo wẹ dọ adà Biblu tọn delẹ nọ dọhona mẹde kavi pipli de tlọlọ. Enẹ wẹ zọ́n bọ mí dona tindo pọndohlan he gbloada to whenue mí to Owe-wiwe lẹ hia. Mẹmẹsunnu de dọ dọ: “Eyin n’to Biblu hia, n’nọ tẹnpọn nado flindọ nususu wẹ yè sọgan plọn sọn adà lọ mẹ.” E yidogọ dọmọ: “Enẹ finflin nọ zọ́n bọ n’nọ mọnú zẹ̀ nuhe sọawuhia to adà lọ mẹ lẹ go.” Whẹpo mí na hia Ohó Jiwheyẹwhe tọn, e na yọ́n nado nọ hodẹ̀, na Jehovah nido gọalọna mí nado tindo pọndohlan he gbloada bosọ tindo nuyọnẹn he na zọ́n bọ mí na tunwun nuhe Ewọ jlo dọ mí ni plọn lẹ go.—Ẹzla 7:10; hia Jakọbu 1:5.

8, 9. (a) Dile mí to Biblu hia, kanbiọ tẹlẹ wẹ mí sọgan nọ kanse míde? (b) Etẹwẹ nubiọtomẹsi Owe-wiwe tọn lẹ na mẹho agun tọn lẹ plọn mí gando Jehovah go?

⁸ Nọ kàn kanbiọ lẹ sè. Dile a to adà Biblu tọn de hia, nọ yì agbọ́ji bo nọ kàn kanbiọ ehelẹ nkọ sè dewe: ‘Etẹwẹ ehe plọn mi gando Jehovah go? Nawẹ n’sọgan yí nudọnamẹ ehe zan to gbẹzan ṣie mẹ gbọn? Nawẹ n’sọgan yí i zan nado gọalọna mẹdevo lẹ gbọn?’  E họnwun dọ Biblu hihia mítọn na hẹn ale susu wá na mí eyin mí nọ lẹnayihamẹpọn do kanbiọ mọnkọtọn lẹ ji. Di apajlẹ, lẹnnupọndo nubiọtomẹsi Owe-wiwe tọn lẹ na mẹho agun tọn lẹ ji. (Hia 1 Timoti 3:2-7.) Na suhugan mítọn ma to sinsẹ̀n taidi mẹho agun tọn wutu, onú tintan he mí sọgan lẹn wẹ yindọ wefọ ehelẹ ma yọ́n-na-yizan na mí sọmọ. Etomọṣo, eyin mí lẹnnupọndo delẹ to gblọndo voovo he sọgan yin nina na kanbiọ he bọdego ehelẹ mẹ ji, mí na mọdọ nubiọtomẹsi he yin sislẹ lọ lẹ sọgan hẹn ale wá na mímẹpo to adà susu mẹ.

⁹ Etẹwẹ ehe plọn mi gando Jehovah go? Todohukanji nubiọtomẹsi tọn enẹ he Jehovah na, dohia dọ mẹhe nọ sẹ̀n to otẹn azọngban tọn mẹ lẹ dona jẹ nubiọtomẹsi he yiaga lẹ kọ̀n. E nọ jlo dọ yé ni ze apajlẹ dagbe dai, podọ yé dona dogbè lehe yé nọ yinuwa hẹ agun lọ do tọn na ẹn, yèdọ agun he “e yí ohùn Visunnu etọn titi tọn do họ̀.” (Owalọ 20:28) Ojlo Jehovah tọn wẹ yindọ mí ni nọ tindo numọtolanmẹ hihọ́ tọn to nukunpedomẹgo lẹngbọhọtọ pẹvi he yin dide lẹ tọn glọ. (Isa. 32:1, 2) Nubiọtomẹsi Owe-wiwe tọn lẹ na mẹho agun tọn lẹ pinpọnhlan to aliho enẹ mẹ nọ flin mí obá he mẹ Jehovah yiwanna mí jẹ.

10, 11. (a) To whenue mí to nubiọtomẹsi he yin sislẹ na mẹho lẹ hia, nawẹ mí sọgan yí nubiọtomẹsi enẹlẹ zan to gbẹzan mítọn mẹ gbọn? (b) Nawẹ mí sọgan yí nubiọtomẹsi enẹlẹ zan nado gọalọna mẹdevo lẹ gbọn?

¹⁰ Nawẹ n’sọgan yí nudọnamẹ ehe zan to gbẹzan ṣie mẹ gbọn? Mẹhe yin dide do otẹn azọngban tọn mẹ dona nọ yí nubiọtomẹsi gbigbọmẹ tọn ehelẹ do gbeje ede pọ́n sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ nado dín adà he mẹ e sọgan basi vọjlado te lẹ. Mẹmẹsunnu he “to vivẹnudo nado yin nugopọntọ” dona na ayidonugo sọwhiwhe tọn nubiọtomẹsi ehelẹ, na ewọ dona dovivẹnu nado jẹ yé kọ̀n sọgbe hẹ nugopipe etọn. (1 Tim. 3:1) Na nugbo tọn, Klistiani dopodopo wẹ sọgan plọnnu sọn nubiọtomẹsi he yin sislẹ to wefọ ehelẹ mẹ, na suhugan yetọn wẹ bẹ nuhe Jehovah nọ biọ to Klistiani lẹpo si lẹ hẹn wutu. Di apajlẹ, mímẹpo wẹ dona yin lẹnpọn dagbenọ podọ wunzanọ. (Flp. 4:5; 1 Pita 4:7) To whenue mẹho lẹ yin “apajlẹ na lẹngbọpa lọ,” mí sọgan plọnnu sọn yé dè bo “hodo apajlẹ yise yetọn tọn.”—1 Pita 5:3; Heb. 13:7.

¹¹ Nawẹ n’sọgan yí nudọnamẹ ehe zan nado gọalọna mẹdevo lẹ gbọn? Mí sọgan yí nubiọtomẹsi he yin sislẹ na mẹho agun tọn lẹ zan nado gọalọna jlodotọ kavi plọnmẹ Biblu lẹ,  nado mọ aliho he mẹ mẹho agun tọn lẹ to Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ ṣẹnṣẹn gbọnvona nukọntọ sinsẹ̀n Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ te. Humọ, to whenue mí hia nubiọtomẹsi voovo ehelẹ, yé sọgan flin mí vivẹnu he mẹho he to agun mítọn mẹ lẹ to dido do ota mítọn mẹ lẹ. Ayihamẹlinlẹnpọn do lehe yé nọ zan yede do ji nọ whàn mí nado “nọ na sisi [sisosiso] mẹhe to azọ́n sinsinyẹn wà” to ṣẹnṣẹn mítọn lẹ. (1 Tẹs. 5:12) Podọ lehe mí to sisi ahundopo tọn dohia nugopọntọ azọ́n sinsinyẹn watọ ehelẹ do, mọ wẹ mí nọ yidogọna ayajẹ yetọn do.—Heb. 13:17.

12, 13. (a) Gbọn azọ́nwanu he tin-to-aimẹ na mí lẹ yiyizan dali, nudọnamẹ tẹlẹ nkọ wẹ mí sọgan dín? (b) Na apajlẹ de he do lehe nudọnamẹ dodonu tọn lẹ sọgan gọalọna mí nado doayi nuplọnmẹ he ma nọ họnwun to afọdopolọji lẹ go do hia.

¹² Nọ basi dodinnanu. Gbọn azọ́nwanu he tin-to-aimẹ na mí lẹ yiyizan dali, mí sọgan dín nudọnamẹ taidi ehelẹ nkọ:

• Mẹnu wẹ kàn adà Owe-wiwe lẹ tọn ehe?

• Fie wẹ e yin kinkan te podọ whetẹnu?

• Onú titengbe tẹlẹ wẹ to jijọ to whenue owe Biblu tọn ehe yin kinkan?

Nudọnamẹ dodonu tọn mọnkọtọn lẹ sọgan gọalọna mí nado doayi nuplọnmẹ he ma nọ họnwun to afọdopolọji lẹ go.

¹³ Di apajlẹ, lẹnnupọndo Ezekiẹli 14:13, 14 ji, fie mí hia te dọmọ: “Eyin aigba de waylando bo ma yin nugbonọ na mi, yẹn na dealọ ṣie jẹgbonu sọta ẹ bo na súali núdùdù tọn etọn, yẹn nasọ hẹn huvẹ wá e ji bo na sán gbẹtọ po kanlin po sẹ̀ sọn e ji. ‘Eyin omẹ atọ̀n ehelẹ tlẹ tin to e ji, yèdọ Noa, Daniẹli po Jobu po, yede kẹdẹ wẹ yé na whlẹn na dodowiwa yetọn wutu,’ wẹ Oklunọ Nupojipetọ Jehovah dọ.” Eyin mí basi dodinnanu delẹ, mí na mọdọ nudi owhe 612 J.W.M. wẹ adà Ezekiẹli tọn ehe yin kinkan. To ojlẹ enẹ mẹ, Noa po Jobu po ko kú e ko yì owhe kanweko susu, podọ kandai nugbonọ-yinyin yetọn tọn tin to oflin Jiwheyẹwhe tọn mẹ. Ṣigba, Daniẹli gbẹ́ pò to ogbẹ̀. Na nugbo tọn, e sọgan ko to tintọ́n sọn owhe aflanmẹ tọn mẹ kavi ko tindo owhe 20 linlán to whenue Jehovah dọ dọ ewọ yin nugbonọ kẹdẹdi Noa po Jobu po. Etẹwẹ yin nuplọnmẹ lọ? Jehovah nọ doayi tenọgli sinsẹ̀n-basitọ nugbonọ etọn lẹpo tọn go bosọ nọ yọ́n pinpẹn etọn, eyin yé tlẹ yin jọja.—Salm. 148:12-14.

14. Nawẹ hosọ he yin zinzinjẹgbonu na jọja lẹ nọ gọalọna yé gbọn, podọ nawẹ mẹdevo lẹ lọsu sọgan mọaleyi sọn yé mẹ gbọn? (Pọ́n yẹdide he tin to bẹjẹeji hosọ ehe tọn.)

¹⁴ Mí sọgan mọaleyi sọn núdùdù gbigbọmẹ tọn he tin-to-aimẹ na mí lẹpo mẹ kẹdẹdile mí nọ mọdọ alenu wẹ e yin nado nọ plọn adà Ohó Jiwheyẹwhe tọn lẹpo do. Lẹnnupọndo apajlẹ delẹ ji. Hosọ he nọ yin awuwlena do jọja lẹ tamẹ lẹ. To owhe agọe tọn lẹ mẹ, susu owe mítọn lẹ tọn wẹ yin zinzinjẹgbonu na jọja lẹ. ^[1] Delẹ to hosọ ehelẹ mẹ yin awuwlena nado gọalọna yé nado pehẹ kọgbidinamẹnu lẹ to wehọmẹ kavi avùnnukundiọsọmẹnu owhe aflanmẹ tọn lẹ. Ṣigba, nawẹ mímẹpo sọgan mọaleyi sọn hosọ enẹlẹ hihia mẹ gbọn? To whenue mí hia yé, enẹ nọ flin mí nuhe jọja nugbonọ mítọn lẹ to pipehẹ lẹ. Ehe nọ zọ́n bọ mí nọ penugo dogọ nado gọalọna yé bo na yé tuli.

15. Naegbọn Klistiani he ko whẹ́n lẹ dona nọ tindo ojlo to nudọnamẹ he tin to hosọ jọja lẹ tọn lẹ mẹ?

¹⁵ Susu to nuhahun he nọ yin nùdego to hosọ he nọ yin awuwlena do jọja lẹ tamẹ lẹ ma nọ gando yewlẹ kẹdẹ go. Mímẹpo wẹ dona yiavùnlọna yise mítọn, dava numọtolanmẹ mítọn lẹ, duto kọgbidinamẹ hagbẹ lẹ tọn ji, bosọ dapana gbẹdido po ayidedai he ma sọgbe lẹ po. Hosọ ehelẹ po susu devo lẹ po wẹ ko yin hodọdeji to zinjẹgbonu he yin awuwlena do jọja aflanmẹ lẹ tamẹ lẹ mẹ. Be Klistiani he ko whẹ́n lẹ dona lẹndọ owe he yin awuwlena do jọja lẹ tamẹ lẹ hihia de emi pò wẹ ya? Paali! Dile etlẹ yindọ hosọ lọ lẹ nọ yin kinkan to aliho he nọ dọ̀n jọja lẹ mẹ, nudọnamẹ  he yé nọ bẹhẹn lẹ nọ sinai do nunọwhinnusẹ́n Owe-wiwe lẹ tọn he ma nọ ṣá gbede lẹ ji, podọ mímẹpo wẹ sọgan mọaleyi sọn awuwledainanu gbigbọmẹ tọn enẹlẹ mẹ.

16. Onú devo tẹlẹ wẹ owe mítọn lẹ nọ gọalọna jọja lẹ nado wà?

¹⁶ Gbọnvona dọ owe mítọn lẹ nọ gọalọna jọja lẹ nado duto nuhahun lẹ ji, yé sọ nọ gọalọna yé nado whẹ́n to gbigbọ-liho bo dọnsẹpọ Jehovah. (Hia Yẹwhehodọtọ 12:1, 13.) To adà ehe mẹ, Klistiani he ko whẹ́n lẹ sọgan mọaleyi ga. Di apajlẹ, hosọ lọ “Les jeunes s’interrogent . . . Comment trouver du plaisir à lire la Bible?” he sọawuhia to zinjẹgbonu Réveillez-vous! avril 2009 tọn mẹ bẹ ayinamẹ susu hẹn bosọ tindo apotin de he yè sọgan sán bo sẹ̀ ẹ do dó Biblu mẹ nado sọgan nọ yí i zan. Be mẹhe ko whẹ́n lẹ lọsu mọaleyi sọn hosọ lọ mẹ ya? Whési owhe 24 mẹvi de he tindo ovi dọmọ: “E nọ vẹawuna mi nado hia Biblu. N’hodo ayinamẹ hosọ ehe tọn lẹ bo yí apotin he yin awuwlena do e mẹ lọ zan ganji. Todin, n’nọ to jejeji nado hia Biblu. N’sọgan mọ lehe owe Biblu tọn lẹ sọgbe hẹ yedelẹ bo tindo kanṣiṣa do kẹdẹdile yè nọ yí okàn sinmẹ voovo lẹ do lọ̀n avọ̀ bọ e nọ lẹzun anazọ́n whanpẹnọ de do. Apàpà Biblu hihia tọn ma ko sọ mi domọ pọ́n.”

17, 18. Nawẹ mí sọgan mọaleyi sọn hosọ he nọ yin kinkan na mẹlẹpo lẹ mẹ gbọn? Na apajlẹ de.

¹⁷ Hosọ he nọ yin awuwlena do mẹlẹpo tamẹ lẹ. Sọn 2008, mí ko to vivi zinjẹgbonu oplọn tọn Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn dù; omẹ tintan he sin tamẹ e nọ yin awuwlena do lẹ wẹ Kunnudetọ Jehovah tọn lẹ. Ṣigba, etẹwẹ dogbọn linlinnamẹwe mítọn lẹ he nọ yin awuwlena titengbe na mẹlẹpo dali? Be mílọsu sọgan mọaleyi sọn e mẹ ya? Lẹnnupọndo apajlẹ de ji. Mí ni dọ dọ to gbèdopo, jẹnukọnna togunmẹho de, a doayi e go dọ mẹhe a basi oylọna de wá Plitẹnhọ Ahọluduta tọn mẹ. E họnwun dọ homẹ towe hùn taun. Dile hodọtọ lọ to hodidọ etọn na, ayihaawe ma tin dọ a to nulẹnpọn do jonọ enẹ ji. Na nugbo tọn, a ze dewe do otẹn etọn mẹ dile a to todoaina hodidọ lọ. Taidi kọdetọn de, pọndohlan devo pete wẹ a tindo gando hosọ lọ go.

¹⁸ Onú mọnkọtọn sọgan jọ to whenue mí hia hosọ de he yin kinkan na mẹlẹpo. Di apajlẹ, zinjẹgbonu mẹlẹpo tọn Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn nọ gbadopọnna hosọ Owe-wiwe lẹ tọn to aliho de mẹ bọ wehiatọ he ma yin Kunnudetọ de sọgan mọnukunnujẹemẹ. Nudopolọ wẹ gando hosọ he nọ yin awuwlena do jw.org ji lẹ go, taidi dehe tin to adà lọ lẹ “Kanbiọ Sinai Do Biblu Ji” po “Kanbiọ He Mẹsusu Nọ Kanse Lẹ” po glọ lẹ. To whenue mí hia nudọnamẹ ehelẹ, mí nọ hẹn pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn mítọn na nugbo he mí jẹakọ hẹ lẹ siso dogọ. Humọ, mí sọgan plọn aliho yọyọ lẹ nado nọ basi zẹẹmẹ nuyise mítọn lẹ tọn to whenue mí to mahẹ tindo to lizọnyizọn lọ mẹ. Mọdopolọ, gbọnvona dọ Réveillez-vous! nọ hẹn nujikudo mítọn sinyẹn deji whẹwhẹ dọ Jiwheyẹwhe nugbo lọ tin, e sọ nọ gọalọna mí nado plọn lehe mí na yiavùnlọna nuyise mítọn lẹ do.—Hia 1 Pita 3:15.

19. Nawẹ mí sọgan do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn mítọn hia Jehovah na awuwledainanu etọn lẹ gbọn?

¹⁹ E họnwun dọ Jehovah ko na mí awuwledainanu gbigbọmẹ tọn susugege nado sudo “nuhudo gbigbọmẹ tọn” mítọn lẹ tọn. (Mat. 5:3) Mì gbọ mí ni zindonukọn nado nọ yí awuwledainanu gbigbọmẹ tọn he tin-to-aimẹ na mí lẹpo zan. Gbọnmọ dali, mí na do pinpẹn-nutọn-yinyọnẹn mítọn hia Mẹhe nọ plọn mí nado zan gbẹzan he na hẹn ale wá na mí.—Isa. 48:17.