Skip to content

Skip to table of contents

Maʻu ʻAonga Kakato mei he Ngaahi Tokonaki ʻa Sihová

Maʻu ʻAonga Kakato mei he Ngaahi Tokonaki ʻa Sihová

“Ko au Sihova ko ho ʻOtua, ʻoku ou ako koe ke fai meʻa ʻaonga.”​—ʻAI. 48:17.

HIVA: 20, 37

1, 2. (a) Ko e hā ʻa e ongoʻi ʻa e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová fekauʻaki mo e Tohi Tapú? (e) Ko e hā ʻa e konga ʻi he Tohi Tapú ʻokú ke saiʻia taha aí?

 ʻI HE tuʻunga ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ʻoku tau fakamahuʻingaʻi ʻa e Tohi Tapú. ʻOku ʻomai ai ʻa e fakafiemālie, ʻamanaki mo e fakahinohino ʻe lava ke tau falala ki ai. (Loma 15:4) ʻOku ʻikai ko ha tohi ia ʻo e ngaahi fakakaukau fakaetangata ka “ko e folofola ia ʻa e ʻOtuá.”​—1 Tes. 2:13.

2 Ko hono moʻoní, ko kitautolu kotoa ʻoku ʻi ai ʻetau ngaahi konga Tohi Tapu ʻoku tau saiʻia taha ai. ʻOku saiʻia ʻa e niʻihi ʻi he Kōsipelí koeʻuhí ʻoku fakahaaʻi mai ai ʻa e ngaahi ʻulungaanga fakaʻofoʻofa ʻo Sihová fakafou mai ʻia Sīsū. (Sione 14:9) ʻOku saiʻia ʻa e niʻihi kehé ʻi he ngaahi tohi fakaekikité hangē ko e Fakahaá, ʻa ia ʻoku fakahaaʻi mai ai ʻa e “ngaahi meʻa kuo pau ke vavé ni ʻene hokó.” (Fkh. 1:1) ʻOku ongoʻi fiemālie ʻa e niʻihi ʻi he taimi ʻoku nau lau ai ʻa e Sāmé, pea ko e niʻihi ʻoku nau fiefia ʻi hono lau ʻa e faleʻi ʻaonga ʻi he tohi ʻa Palōvēpí. ʻOku hā mahino leva ai, ko e Tohi Tapú ko ha tohi maʻá e tokotaha kotoa pē.

3, 4. (a) ʻOku anga-fēfē ʻetau ongoʻi fekauʻaki mo ʻetau ʻū tohí? (e) Ko e hā ʻa e ʻū tohi ʻoku tau maʻu ʻa ia ʻoku fakatefito pē ki ha kakai pau?

3 Koeʻuhí ko ʻetau fakamahuʻingaʻi ʻa e Tohi Tapú, ʻoku tau toe fakamahuʻingaʻi ʻetau ʻū tohí koeʻuhí ʻoku makatuʻunga ia ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá. Ko e kotoa ʻo e ngaahi tohi, polosiua, makasini mo e ʻū tohi kehe ʻoku tau maʻú ko e ngaahi tokonaki ia meia Sihova. ʻOku tokoniʻi ai kitautolu ke nofoʻaki ofi kiate ia pea tauhi ke mālohi ʻetau tuí.​—Tai. 2:2.

4 ʻOku lahi ʻetau ʻū tohi ʻoku hiki ia maʻá e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová fakalūkufua. Kae kehe, ʻoku ʻi ai ʻa e ʻū tohi ʻe niʻihi ʻoku hiki ia maʻá e ngaahi kulupu pau hangē ko e toʻutupú pe ngaahi mātuʻá. Ko e lahi taha ʻo e ngaahi kupu mo e ngaahi vitiō ʻi heʻetau uepisaití ʻoku teuteuʻi ia ʻo fakatefito ki he kakai ʻoku ʻikai ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová. Ko e ngaahi fakamatala kehekehe ko iá ʻoku hā mei ai kuo tauhi ʻe Sihova ʻene talaʻofá ki heʻene tokonaki mai ʻa e fakahinohino hulu fau maʻá e kakai kotoa pē.​—ʻAi. 25:6.

5. Ko e hā ʻa e meʻa ʻe lava ke tau fakapapauʻi ʻoku houngaʻia ai ʻa Sihová?

5 Ko e tokolahi taha ʻo kitautolu ʻoku tau saiʻia ke ʻi ai hotau taimi lahi ange ke lau ai ʻa e Tohi Tapú mo ʻetau ʻū tohí. Ko ia heʻikai nai ke lahi tatau maʻu pē ʻa e taimi ʻoku tau fakamoleki ki hono ako ʻa e ʻū tohi kotoa ʻoku tau maʻú. ʻE lava ke tau fakapapauʻi ʻoku hōifua mai ʻa Sihova ʻi he taimi ʻoku tau ngāueʻaki fakapotopoto ai hotau taimí ke lau mo ako ʻa e Tohi Tapú mo ʻetau ʻū tohí. (ʻEf. 5:15, 16) Kae kehe, ʻoku ʻi ai ha fakatuʻutāmaki kuo pau ke tau tokanga ke fakaʻehiʻehi mei ai. Ko e hā ia?

6. Ko e hā te ne ʻai kitautolu ke ʻoua te tau maʻu ʻaonga mei he ngaahi tokonaki ʻa Sihová?

6 Kapau heʻikai ke tau tokanga, te tau fakakaukau nai ʻoku ʻikai ke ʻaonga kia kitautolu ha konga ʻe niʻihi ʻo e Tohi Tapú pe ʻū tohi ʻe niʻihi. Ko e fakatātaá, fēfē kapau ko ha konga ʻo e Tohi Tapú ʻoku ʻikai hā ngali ʻaonga ki hotau tuʻungá? Pe fēfē kapau ʻoku ʻikai ke tau kau ʻi he faʻahinga ʻoku fakatefito ki ai ʻa e tohí? ʻOku tau lau fakavave pē ʻa e fakamatala ko iá pe aʻu ʻo ʻikai ke tau lau ia? Kapau ko ia, heʻikai lava ke tau maʻu ʻa e fakamatala mahuʻinga ʻe ʻaonga kia kitautolú. ʻE lava fēfē ke tau fakaʻehiʻehi mei he fakatuʻutāmaki ko iá. ʻOku totonu ke tau manatuʻi ko e fakamatala kotoa pē ʻoku tau maʻú ʻoku meia Sihova. ʻI he Tohi Tapú, ʻoku tau lau ai: “Ko au Sihova ko ho ʻOtua, ʻoku ou ako koe ke fai meʻa ʻaonga.” (ʻAi. 48:17) ʻI he kupu ko ení, te tau lāulea ai ki he fokotuʻu ʻe tolu ʻe tokoni kia kitautolu ke maʻu ʻaonga ai mei he kotoa ʻo e ngaahi tokonaki ʻoku ʻomai ʻe Sihová.

FOKOTUʻU KI HE ʻAONGA ʻO E LAU TOHI TAPÚ

7. Ko e hā ʻoku fiemaʻu ai ke tau lau ʻa e Tohi Tapú fakataha mo ha fakakaukau ʻataʻataá?

7 Lau mo ha fakakaukau ʻataʻatā. Ko e moʻoni ko e ngaahi konga ʻe niʻihi ʻo e Tohi Tapú naʻe hiki ia ʻo fakatefito pē ki ha taha pe falukunga kakai. Kae kehe, ʻoku fakahaaʻi mahino ʻe he Tohi Tapú “ko e potu Folofola kotoa pē kuo fakamānavaʻi ia ʻe he ʻOtuá pea ʻoku ʻaonga.” (2 Tīm. 3:16) Ko e ʻuhinga ia ʻoku fiemaʻu ai ke tau maʻu ha fakakaukau ʻataʻatā ʻi he taimi ʻoku tau lau ai ʻa e Tohi Tapú. ʻOku feinga ha tokoua ke ne manatuʻi ʻe lava ke ne ako ha lēsoni ʻe niʻihi mei ha fakamatala pē ʻe taha. ʻOku tokoni ia ke ne sio ki he ngaahi lēsoni ʻoku ʻikai ke fuʻu hā māʻalaʻalá. Ko ia ki muʻa ke tau lau ʻa e Tohi Tapú, ʻoku totonu ke tau kole kia Sihova ke ne ʻomai ha fakakaukau ʻataʻatā mo ha poto ke tau mahinoʻi ʻa e ngaahi lēsoni ʻokú ne fiemaʻu ke tau akó.​—ʻĒsela 7:10; lau ʻa e Sēmisi 1:5.

ʻOkú ke maʻu ʻa e kotoa ʻo e ngaahi ʻaonga ʻe lava ke ke maʻu mei hoʻo lau Tohi Tapú? (Sio ki he palakalafi 7)

8, 9. (a) ʻI he taimi ʻoku tau lau ai ʻa e Tohi Tapú, ko e hā ʻa e ngaahi fehuʻi te tau ʻeke hifo nai kia kitautolú? (e) Ko e hā ʻoku tala mai kia kitautolu fekauʻaki mo Sihová ʻe he ngaahi tuʻunga taau ki he kau mātuʻa Kalisitiané?

8 ʻEke ha ngaahi fehuʻi. ʻI he taimi ʻokú ke lau ai ʻa e Tohi Tapú, kiʻi tuʻu ʻo ʻeke hifo kiate koe ʻa e ngaahi fehuʻi ko ení: ‘Ko e hā ʻoku tala mai heni kiate au fekauʻaki mo Sihová? ʻE lava fēfē ke u ngāueʻaki ʻa e fakamatala ko ení ʻi heʻeku moʻuí? ʻE lava fēfē ke u ngāueʻaki ia ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé?’ ʻI he taimi ʻoku tau fakalaulauloto ai ki he ngaahi fehuʻi ko ení, ʻe lahi ange ai ʻa e ʻaonga te tau maʻu mei heʻetau lau Tohi Tapú. Tau sio angé ki ha fakatātā ʻe taha. ʻOku fakamatala ʻa e Tohi Tapú ki he ngaahi tuʻunga taau pau ki he kau mātuʻa Kalisitiané. (Lau ʻa e 1 Tīmote 3:2-7.) Ka ko e tokolahi taha ʻo kitautolú ʻoku ʻikai ko e kau mātuʻa, ko ia te tau fakakaukau nai ʻoku ʻikai ha founga ia ʻe lava ke tokoni kia kitautolu ʻa e fakamatala ko ení. Kae kehe, tau ngāueʻaki ʻa e fehuʻi ʻe tolu naʻe lave ki ai ʻi muʻá ke tau sio ai ki he founga ʻe lava ke tokoni kia kitautolu ʻa e ngaahi tuʻunga taau ko ení.

9 “Ko e hā ʻoku tala mai heni fekauʻaki mo Sihová?” ʻOku ʻomai ʻe Sihova kia kitautolu ʻa e lisi ʻo e ngaahi tuʻunga taau ki he kau mātuʻá. ʻOku ʻi ai ʻene ngaahi tuʻunga māʻolunga ki he kau tangata ʻoku nau tokangaʻi ʻa e fakatahaʻangá. ʻOku fakahaaʻi heni ʻoku mahuʻinga ʻa e fakatahaʻangá kia Sihova. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú naʻá ne fakatau ia “ʻaki ʻa e taʻataʻa ʻo hono ʻAló tonu.” (Ngā. 20:28) Ko ia ʻoku ʻamanekina ʻe Sihova ʻa e kau mātuʻá ke nau hoko ko e kau faʻifaʻitakiʻanga lelei, pea te nau fai ha fakamatala kiate ia ki he founga ʻenau fakafeangai ki he ngaahi mēmipa ʻo e fakatahaʻangá. ʻOkú ne loto ke tau ongoʻi malu ʻi he faʻahinga ʻoku nau tokangaʻi kitautolú. (ʻAi. 32:1, 2) ʻI he taimi ʻoku tau lau ai ʻa e ngaahi tuʻunga taau ko ení, te tau ako ai ki he lahi ʻo e tokanga moʻoni mai ʻa Sihova kia kitautolú.

10, 11. (a) ʻI heʻetau lau ʻa e ngaahi tuʻunga taau fekauʻaki mo e kau mātuʻá, ʻe lava fēfē ke tau ngāueʻaki ia ʻi heʻetau moʻuí tonu? (e) ʻE lava fēfē ke tau ngāueʻaki ʻa e fakamatala ko ení ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé?

10 “ʻE lava fēfē ke u ngāueʻaki ʻa e fakamatala ko ení ʻi heʻeku moʻuí?” Kapau ko e taha koe ʻo e kau mātuʻá, ʻoku totonu ke ke vakaiʻi maʻu pē ʻa e lisi ʻo e ngaahi tuʻunga tāú pea feinga ke fakalakalaka. Kapau ʻokú ke “kakapa atu ki he fatongia ʻo e ʻovasiá,” ʻoku totonu ke ke feinga ke aʻusia ʻa e ngaahi tuʻunga taau ko ení ki he lelei taha hoʻo malavá. (1 Tīm. 3:1) Ka ʻe lava ke ako ʻa e kau Kalisitiane kotoa pē mei he ngaahi tuʻunga taau ko ení. Ko e fakatātaá, ʻoku ʻamanekina mai ʻe Sihova meiate kitautolu taki taha ke tau fakakaukau lelei pea ngāueʻaki ʻa e fakafuofua leleí. (Fil. 4:5; 1 Pita 4:7) ʻI he taimi ʻoku hoko ai ʻa e kau mātuʻá ko e “ngaahi faʻifaʻitakiʻanga ki he tākangá,” ʻe lava ke tau ako meia kinautolu, pea “faʻifaʻitaki ki heʻenau tuí.”​—1 Pita 5:3; Hep. 13:7.

11 “ʻE lava fēfē ke u ngāueʻaki ʻa e fakamatala ko ení ke tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé?” ʻE lava ke tau ngāueʻaki ʻa e lisi ʻo e ngaahi tuʻunga taau ki he kau mātuʻa Kalisitiané ke tokoniʻi ʻa e kau ako Tohi Tapú mo e faʻahinga mahuʻingaʻiá ke nau mahinoʻi ʻa e founga ʻoku kehe ai ʻa e kau mātuʻá mei he haʻa faifekaú. ʻE lava ke toe tokoniʻi kitautolu ʻe he lisi ko ení ke tau manatuʻi ʻa e ngāue mālohi ʻoku fai ʻe he kau mātuʻá ʻi heʻetau fakatahaʻangá. ʻI heʻene peheé, ʻe tokoniʻi kitautolu ʻe he meʻá ni ke tau fakaʻapaʻapaʻi ʻa e fanga tokoua ko ení. (1 Tes. 5:12) Ko e lahi ange ʻetau fakaʻapaʻapaʻi kinautolú, ko e lahi ange ia ʻa e fiefia te nau maʻu ʻi heʻenau ngāué.​—Hep. 13:17.

12, 13. (a) Ko hono ngāueʻaki ʻa e ngaahi meʻangāue ʻoku tau ala maʻú, ko e hā nai ʻa e fekumi te tau faí? (e) ʻOmai ha fakatātā ʻo e anga hono fakaeʻa nai ʻe he puipuituʻa ʻo e fakamatalá ʻa e ngaahi lēsoni ʻoku ʻikai ke hā māʻalaʻala mai ʻi he taimi pē ko iá.

12 Fai ha fekumi. ʻI he taimi ʻoku tau ako ai ʻa e Tohi Tapú, ʻe lava ke tau sio ki he tali ʻo e ngaahi fehuʻi ko ení:

  •   Ko hai naʻá ne hiki ʻa e konga ko eni ʻo e Tohi Tapú?

  •   Naʻe hiki ia ʻi fē pea ʻanefē?

  •   Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa mahuʻinga naʻe hoko ʻi he taimi naʻe hiki ai ʻa e tohi ko ení?

 Ko e fakamatala ko iá te ne tokoniʻi nai kitautolu ke tau sio ki he ngaahi lēsoni ʻoku ʻikai ke hā māʻalaʻala mai ʻi he taimi pē ko iá.

13 Ko e fakatātaá, ʻoku pehē ʻi he ʻIsikeli 14:13, 14: “Ka hia kiate au ha fonua he fai kākā, pea ʻoku ou hikitā hoku nima ki ai ʻo maumauʻi hono falalaʻanga meʻakai, mo fekau ki ai ha honge, ʻo tuʻusi mei ai ʻa e tangata mo e manu. Pea neongo ʻoku ʻi ai ʻa e tuʻunga meʻa ʻe toko tolu na, ʻa Noa, Taniela, mo Siope, te nau fakahaofiʻaki ʻenau faitotonu ʻa e moʻui ʻanautolu pe​—ko Atonai Sihova ia mei he Taʻehamai.” Kapau te tau fai ha fekumi, te tau ʻilo ai naʻe tohi ʻe ʻIsikeli ʻa e ngaahi lea ko iá ʻi he taʻu nai ʻe 612 ki muʻa ʻia Kalaisí. Naʻe mate ʻa Noa mo Siope ʻi he taʻu ʻe lauingeau, ka ʻoku kei manatuʻi pē ʻe Sihova ʻena faitōnungá. Kae kehe, naʻe kei moʻui ʻa Taniela. ʻOku ngalingali, naʻá ne taʻu 20 nai ʻi he taimi naʻe pehē ai ʻe Sihova naʻá ne māʻoniʻoni ʻo hangē ko Noa mo Siopé. Ko e hā ʻoku tau ako mei aí? ʻOku ʻafioʻi mo fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova ʻa e kotoa ʻo ʻene kau sevāniti faitōnungá, kau ai ʻa e toʻutupú.​—Saame 148:12-14.

ʻAONGA ʻO E KEHEKEHE ʻA E ʻŪ TOHÍ

14. ʻOku anga-fēfē tokoni ʻa e fakamatala kuo pulusi maʻá e toʻutupú kiate kinautolú, pea ʻe lava fēfē ke toe ʻaonga ia ki he niʻihi kehé? (Sio ki he ʻuluaki fakatātā ʻi he kupú ni.)

14 ʻŪ tohi maʻá e toʻutupú. Kuo tau ako heni ʻa e lava ke tau maʻu ʻaonga mei he ngaahi konga kotoa ʻo e Tohi Tapú. ʻI ha founga meimei tatau, ʻe lava ke tau maʻu ʻaonga mei kotoa ʻo ʻetau ʻū tohí. Tau lāulea angé ki ha fakatātā ʻe niʻihi. ʻI he ngaahi taʻu ki mui ní, kuo lahi e ʻū fakamatala kuo tokonaki mai ʻe Sihova maʻá e toʻutupú. [1] ʻOku tokoniʻi kinautolu ʻe he fakamatala ko ení ke nau fekuki mo e ngaahi tenge ʻi he ʻapiakó mo e ngaahi pole ʻo e tupu haké. Ka ʻe lava fēfē ke tau maʻu ʻaonga kotoa mei hono lau ʻa e ngaahi kupu mo e ngaahi tohi ko ení? ʻI heʻetau lau ʻa e fakamatala ko ení, te tau ako ai fekauʻaki mo e ngaahi palopalema ʻoku fehangahangai mo e toʻutupú pea ʻe malava ke toe lelei ange ai ʻetau tokoniʻi mo fakalototoʻaʻi kinautolú.

15. Ko e hā ʻoku totonu ai ke mahuʻingaʻia ʻa e kakai lalahí ʻi he fakamatala maʻá e toʻutupú?

15 ʻOku ʻikai totonu ke fuʻu pōlepole ʻa e kakai lalahí ʻi hono lau ʻa e fakamatala fekauʻaki mo e toʻutupú. Ko e ngaahi palopalema lahi ʻoku lāulea ki ai ʻi he ngaahi kupu ki he toʻutupú ʻoku kaunga ia ki he kau Kalisitiané kotoa. Ko e fakatātaá, ʻoku fiemaʻu kia kitautolu kotoa ke tau taukapoʻi ʻetau ngaahi tuí, mapuleʻi ʻetau ngaahi ongoʻí, talitekeʻi ʻa e tenge mei he toʻumeʻá, pea fakaʻehiʻehi mei he feohi mo e fakafiefia ʻoku koví. Ko ia neongo ko e ʻū tohi ko ení naʻe hiki maʻá e toʻutupú, ko e fakamatala ʻi aí ʻoku haʻu ia mei he Tohi Tapú pea ʻe lava ke maʻu ʻaonga mei ai ʻa e kau Kalisitiane kotoa pē.

16. Ko e hā mo ha toe meʻa kuo tokoni ai ʻetau ʻū tohí ke fai ʻe he toʻutupú?

16 Ko e ʻū tohi kuo hiki maʻá e toʻutupú ʻe lava ke toe tokoniʻi kinautolu ke fakaivimālohiʻi ʻenau kaumeʻa mo Sihová. (Lau ʻa e Koheleti 12:1, 13.) Pea ʻe lava ke maʻu ʻaonga foki mo e kakai lalahí. Ko e fakatātaá, ko e ʻīsiu ʻo e ʻĀ Hake! ʻo Siulai 2009 ʻoku kau ai ʻa e kupu “ʻOku ʻEke ʻe he Toʻutupú . . . ʻE Lava Fēfē Ke U ʻAi ke Fakafiefia ʻa e Lau Tohi Tapú?” ʻI he kupu ko iá naʻe ʻi ai ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻaonga ʻe niʻihi pea kau ai ha puha ʻe lava ke kosiʻi, tauhi, pea ngāueʻaki ki he akó. Naʻe maʻu ʻaonga ʻa e kakai lalahí mei he kupú? Ko e uaifi ʻe taha pea ko ha faʻē ia naʻá ne pehē, ko e lau tohi Tapú naʻe faingataʻa maʻu pē kiate ia. Ka naʻá ne ngāueʻaki ʻa e ngaahi fokotuʻu ʻi he kupú pea ʻokú ne fakatuʻotuʻa atu ʻi he taimi ní ki he lau Tohi Tapú. ʻOkú ne fiefia ʻi he sio ki he anga ʻo e fekauʻaki ʻa e ngaahi tohi ʻi he Tohi Tapú pea maʻu mei ai ʻa e fakakaukau fakalūkufuá, ʻo ne tānaki mai, “Kuo teʻeki ai ʻaupito ke u fiefia peheni ʻi hono lau ʻa e Tohi Tapú.”

17, 18. ʻE lava fēfē ke tau maʻu ʻaonga mei hono lau ʻa e fakamatala kuo hiki maʻá e kakaí? ʻOmai ha fakatātā.

17 ʻŪ tohi maʻá e kakaí. Talu mei he 2008 mo ʻetau maʻu ʻa e pulusinga ako ʻo e Taua Leʻo. ʻOku hiki ʻa e pulusinga ko ení ʻo fakatefito ki he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová, ka ʻoku tau toe maʻu ʻa e ngaahi makasini ʻoku fakatefito ki he kakaí. ʻE lava fēfē ke tau toe maʻu ʻaonga mei ai? Tau ngāueʻaki ha fakatātā. ʻI he taimi ʻokú ke fakaafeʻi ai ha taha ki he Fale Fakatahaʻangá peá ne haʻú, ʻokú ke fiefia. Lolotonga hono fai ʻe he tokotaha-malangá ʻene malangá, ʻokú ke fakakaukau ki hoʻo tokotaha ʻaʻahí. ʻOkú ke fifili ki he anga ʻo e ongoʻi ʻa e tokotahá ni ki he ngaahi meʻa ʻokú ne fanongo aí mo e founga ʻe lava ke liliu ai ʻe he fakamatalá ʻene moʻuí. Ko hono olá, ʻoku maongo ai ki ho lotó pea ʻokú ke houngaʻia lahi ange ʻi he kaveinga ko iá.

18 ʻE hoko nai kiate kitautolu ha meʻa meimei tatau ʻi he taimi ʻoku tau lau ai ha ʻū tohi maʻá e kakaí. Ko e fakatātaá, ko e pulusinga Taua Leʻo maʻá e kakaí mo e ngaahi kupu ʻi he jw.org ʻoku fakamatalaʻi ai ʻa e Tohi Tapú ʻo ngāueʻaki ʻa e ngaahi lea mo e ngaahi kupuʻi lea ʻoku faingofua ke mahinoʻi. ʻI heʻetau lau ʻa e fakamatala ko ení, ʻoku fakalolotoʻi ai ʻetau mahinó mo ʻetau mahuʻingaʻia ʻi he ngaahi moʻoni Fakatohitapú kuo tau ʻosi ʻiloʻi leleí. Pehē foki, te tau ako nai ai ha ngaahi founga foʻou ke fakamatalaʻi ʻaki ʻetau tuí ʻi he ngāue fakafaifekaú. ʻI ha founga meimei tatau, ʻoku fakaivimālohiʻi ʻe he makasini ʻĀ Hake! ʻetau tui ʻoku ʻi ai ʻa e Tokotaha-Fakatupú. ʻOku toe tokoniʻi ai kitautolu ke tau ako ki he founga ke taukapoʻi ai ʻetau ngaahi tuí.​—Lau ʻa e 1 Pita 3:15.

19. ʻE lava fēfē ke tau fakahāhā ʻa e houngaʻia kia Sihová ʻi heʻene ngaahi tokonakí?

19 ʻOku hā mahino, ʻoku lahi ʻa e faleʻi mo e fakahinohino kuo tokonaki mai ʻe Sihova ke tau maʻu ʻaonga ai. (Māt. 5:3) ʻOfa ke tau hokohoko atu hono lau mo ngāueʻaki ʻa e fakamatala kotoa kuó ne tokonaki maí. Kapau te tau fai ia, te tau maʻu ai ʻa e ʻaonga pea te tau fakahaaʻi ai kia Sihova ʻoku tau houngaʻia ʻi he kotoa ʻo ʻene ngaahi tokonakí.​—ʻAi. 48:17.

^ [1] (palakalafi 14) Ko e fakamatala ko iá ʻoku kau ai ʻa e Questions Young People Ask​—Answers That Work, Voliume 1 mo e 2, pea pehē ki he ngaahi kupu hokohoko “ʻEke ʻe he Toʻutupú,” ʻa ia ʻoku ʻi he ʻinitanetí he taimí ni.