ПАШИ һьнә рʹожед ба у баране, рʹожәкә гәрм у бь тәʹв дәркʹәт. Әԝ рʹожа Дӧшәме, 1 Илоне, сала 1919 бу. Ве рʹоже щьвата мәзьн дәрбаз дьбу Сидар Поинтеда, (Оһайо, Дәԝләтед Йәкбуйи). Ве одеда щийе 2 500 мәрьва һәбу. Нивро пешийа дәстпебуна пʹара пешьн йа щьвата мәзьн, ԝәкә 1 000 мәрьв һатьн. Ле бәре еваре, 2 000 мәрьва зедәтьр һатьн бь ԛәйька, әʹрәба, у бь трена. Рʹожа Сешәме, һаԛас зәʹф мәрьв һатьн, кӧ щи тʹӧнә бу, у гәләк мәрьв дәрва бьн бахед мәзьнда рʹуньштьбун, сәва бәрнама щьвата мәзьн бьбьһен.

Сийа ԝан бәлгед баха, дькʹәтьнә сәр кʹьнще гӧһдарвана. Жь Гола Ирие, баки нәрм дьһат. Бьрак әԝе рʹоже тинә бира хԝә, у дьбежә: «Әԝ щи мина бахчәки пʹьрʹ бәдәԝ, гәләк рʹьһʹәт у жь ве дьнйайе дур бу. Әԝ бь рʹастийе жи щьнәт бу».

Ле әԝ щи һаԛас шабун нә дьани, чьԛас кӧ бәшәра ԝанә хԝәш, йед кӧ һатьбун сәр щьвата мәзьн. Рʹожнәʹма ԝи шәһәрида һатә готьне: «Сәр ԝан һʹәмушка дьһатә кʹьфше кӧ баԝәрийа ԝан ԛәԝи йә, у ӧса жи кӧ әԝ мәрьв гәләк ша нә у бәхтәԝар ьн». Бәле, Леколинкʹаред Кʹьтеба Пироз гәләк ша дьбун, илаһи сәва ԝе йәке кӧ тʹәви хушк-бьра нә, чьмки һьнә салед пашԝәхтийе, әԝана щерʹьбандьнед гьранда бун. Мәсәлә, ԝәʹде шәрʹ мьԛабьли ԝан дәрдькʹәтьн, щьватеда дәʹԝед мәзьн һәбун, Бәйтʹәла Бруклине һатә дадане. Хенщи ве йәке, бона бәлакьрьна мьзгина Пʹадшатийе, гәләк бьра кьрьнә кәле, жь ԝана һʹәйшт бьра йед щабдар бун, кʹижанарʹа 20 сал дан. *

Ԝәʹде ԝан щерʹьбандьна, һьнә Леколинкʹаред Кʹьтеба Пироз дьлтәнг бун у тʹәвһәв бун, у шьхӧле бәлакьрьна мьзгине һиштьн. Ле һʹәчʹи зәʹф, чь кӧ дькарьбун һʹәму тьшт дькьрьн, сәва ԛәԝи бьсәкьньн бәр мьԛабьлибуна сәрԝеред дәԝләте. Щарәке, леколинкʹарәки шьхӧле диԝане, гьли кьр кӧ Леколинкʹаред Кʹьтеба Пирозрʹа гәләк сәрт һатә готьне, кӧ шьхӧле хԝә бьдьнә сәкьнандьне, ле йәкә әԝана сәр йа хԝә сәкьнин, у готьн кӧ ԝе «бәрдәԝам кьн һʹәта хьлазийе Хәбәра Хԝәде бәла кьн».

Нава ԝан салед щерʹьбандьнада, Леколинкʹаред Кʹьтеба Пирозә амьн, «дина хԝә дьдан рʹебәрийа Хӧдан, . . . һәр гав дӧа дькьрьн кӧ Баве ԝан рʹебәрийе ԝан бькә». У ньһа, сәр ве щьвата мәзьнә Сидар Поинтеда, әԝана бь шабуне йәктийеда ньн. Хушкәк гьли дькә, кӧ ԝи чахи гәләк хушк-бьра дьфькьрин, һәла ньһа ча  бь организә «дәстпебә шьхӧле бәлакьрьна мьзгине». Әԝана гәләк дьхԝәстьн кӧ зу дәстпекьн әԝи шьхӧли.

Чахе хушк у бьра дьһатьн сәр щьвата мәзьн, ԝанарʹа бәрнама щьвине дьдан, сәр кʹижани ӧса жи дӧ һʹәрфед мәзьн бь зьмане Инглизи һатьбун ньвисаре. Әԝ дӧ һʹәрф ӧса жи ль сәр щурʹә-щурʹә плаката ньвисар бун, ле тʹӧ кәси фәʹм нәдькьр әԝ һʹәрф чь тенә һʹәсабе. Хьлазийа һʹәфтийе, Инийе, Щозеф Рутерфорд 6 000 гӧһдарванарʹа әʹйан кьр, кӧ чь дьһатьнә һʹәсабе әԝ дӧ һʹәрф. Әԝ һʹәрфед пешьн жь дӧ хәбәред Инглизи бун, кʹижан кӧ сәр зьмане мә те һʹәсабе «Ԛьрʹна Зерʹин». Ӧса һатә навкьрьне журнала тʹәзә бона хьзмәткьрьне. *

Готареда Бьре Рутерфорд дәрһәԛа рʹункьрийа гот: «Ԝәʹде тәнгасийа, ԝана бь чʹәʹве баԝәрийе дьдитьн Ԛьрʹна Зерʹин йа ԝәʹде сәрԝертийа Мәсиһйә пʹьрʹ баш. . . . Ԝана һʹәсаб кьр кӧ әԝана борщдар ьн у бона ԝан ԛәдьр ә кӧ дьнйайерʹа әʹлам кьн дәрһәԛа һатьна Ԛьрʹна Зерʹин. Әԝ пʹара щабдарийа ԝан бу, кӧ Хԝәде дабу ԝан».

Журнала «Ԛьрʹна Зерʹин», сәр рʹуйе кʹижан ньвисар бу «Журнала Избаткьрьн, Баԝәри, у Һʹәбандьн», мьзгинвана гәрәке бь щурʹе тʹәзә бьдана хәбьтандьне, сәва рʹастийе бәла кьн. Ԝана гәрәке кампанйа бәлакьрана журнала мал бь мал дәстпекьра. Чахе һатә әʹламкьрьне кӧ кʹе жь гӧһдарвана дьхԝазә кʹомәке бьдә ԝи шьхӧлида, гьшк рʹабунә сәр пʹийа. Паше, бьре Щ. М. Норрис тинә бира хԝә, кӧ «бь дьл у щан у бь хирәт, әԝед кӧ пәй пʹегәһа Иса дьчьн, дьстьран: ‹Рʹонайи у рʹастийа хԝә бьшинә, Йа Хӧдан›. Әз тʹӧ щар бира накьм, кӧ дәнге ԝан ӧса бьльнд бу, кӧ те бежи хьшә-хьша бәлга бу».

Паши пʹара пешьн, гӧһдарван бь сьһʹәта сьрийеда дьсәкьнин, сәва әԝ журнала тʹәзә бьстиньн. Гәләка мина бьре Мабел Филбрик хԝә тʹәхмин дькьрьн, йе кӧ гот: «Чьԛас шабунәкә мәзьн бу бона мә, кӧ диса жи әм заньн кӧ чь шьхӧли гәрәке бькьн!»

Ԝәкә 7 000 Леколинкʹаред Кʹьтеба Пироз һазьр бун бона ԝи шьхӧли. Әʹдәбйәт бь наве «Метода Тʹәшкиләте» у брошура «Кʹерʹа Әԝ Шьхӧл Һатә Дайине» рʹебәрийа һур бь һур дьдан, кӧ ча әԝ шьхӧл гәрәке бе кьрьне: Офиса сәрәкәда, Идара Хьзмәтийе йа тʹәзә гәрәке рʹебәрийа ԝи шьхӧли бькьра. Комитета Хьзмәтийе гәрәке саз буйа щьватеда, у кәсәки гәрәке кʹьфшкьрьна, сәва рʹебәрийе шьровәкьра. Мьһалә һатьнә пʹарәвәкьрьне, жь 150 һʹәта 200 мала. Щьвата Хьзмәтийе гәрәке һәр Пешәма, еваре дәрбаз буйа, у бьра гәрәке гьли кьрана ԛәԝьмандьнед дәштеда у һʹәсабе хьзмәтийе.

Бьре Һерман Филбрик гьли дькә: «Паши хьзмәтийе, чахе әм вәдьгәрʹийан мале, мә һʹәсаб дькьр кӧ мә чьԛас журнал бәла кьр». Бь рʹастийе, ԝана гәләк мәрьв дьдитьн, йед кӧ дьхԝәстьн ԝана бьбьһен. Беулаһ Кове, дьбежә: «Ӧса дьһатә кʹьфше кӧ паши шәрʹ у гәләк кӧл-дәрда, әʹламәтийа дәрһәԛа ԛьрʹна зерʹин дьлбини дьда һәр кәси». Артур Клауд ньвиси: «Тʹәмамийа щьвате әʹщебмайи ма, кӧ чьԛас журнал һатьнә бәлакьрьне». Нава дӧ мәһада, паши дәрхьстьна ве журнале, ԝәкә нив милйон журнала «Ԛьрʹна Зерʹин» һатьнә бәлакьрьне, у 50 000 мәрьв рʹази бун, кӧ тʹьме ԝанрʹа әԝе журнале биньн.

«Журнала Бьрща Ԛәрәԝьлийеда» йа сала 1920, 1 Тирмәһе, һәбу готар бь наве «Мьзгина Пʹадшатийе» А. Һ. Макмилан гот кӧ, ве готареда «пешийе бь офисиал һатә әʹламкьрьне дәрһәԛа шьхӧле бәлакьрьна мьзгине нав тʹәмамийа дьнйайе, кʹижан кӧ әм иро дькьн». Әԝе готаре һʹәму рʹункьри һелан кьрьн, кӧ «дьнйайерʹа шәʹдәтийе бьдьн ԝәки пʹадшатийа әʹзмана незик дьбә». Иро, рʹункьри, кʹижанарʹа «әԝ шьхӧл һатә дайине», һивийа ԛьрʹна зерʹин ьн, у тʹәви милйона мьзгинвана, бь хирәт дьнйайерʹа мьзгине бәла дькьн.