1. Apokapoka ango ma tye i kin jami ma mitte ki mitiwa?

KIWACO ni jami ma mitte pi kwo nok, ento mitiwa pol ma pe wacce. Nen calo jo mapol pe gingeyo apokapoka ma tye i kin jami ma mitte ki mitiwa. Apokapokane tye ningo? “Jami ma mitte” obedo gin ma myero wabed kwede pien kwowa jenge i komgi. Cam, ginaruka ki ot​—magi gubedo jami ma kadi ningo gimitte pi kwo. “Mitiwa” obedo jami ma wamito ni wabed kwede, ento pigi pe tek tutwal pi kwowa me nino ducu.

2. Jami macalo mene ma dano gimito?

² Jami ma dano gimito patpat, dok lubbe ki ka ma gibedo iye. I lobo ma pud tye ka dongo adonga, pol dano gimito mere cente ma romo wilo cim cing, pikipiki nyo ngom mo matidi. I lobo mulony, miti pa dano polle bedo me wilo bongi mogo ma welgi tego, ot madit, nyo mutoka magwar. Labongo akalakala mo, peko bedo tye​—watwero poto i wic me bedo ki miti mukato kare woko pi jami me kom, miti me nongo jami mapol,  kadi bed gimitte nyo pe ki dok ka watwero wilone nyo pe watwero.

3. Ngat moni twero cako dongo cwiny me maro jami me kom nining?

³ Ngat ma tye ki miti mukato kare pi jami me kom nongo keto tamme cawa ducu i kom jami me kom ma ka jami me cwiny. Miti mukato kare pi gin moni bino pien nongo ngat meno keto cwinye iye, tero calo gin ma pire tek loyo, ki dong yelle ki kwok matino me nongone. Man weko en dongo miti me bedo ki jami me kom mapol adada. Romo bedo ni ngat ma tye ki miti mukato kare pi jami me kom nongo pe lalonyo nyo bene pe wilo jami ma welgi tek. Kadiwa lucan bene gitwero poto i owic me bedo ki miti mukato kare woko pi jami me kom kun nongo pe giketo cwinygi i kom Ker-ri.​—Ibru 13:5.

4. Catan tiyo ki “gin ma waneno ki wangwa” nining?

⁴ Catan tiyo ki lobo man me bwolowa wek waye ni bedo ki jami me kom mapol weko wabedo ki yomcwiny. En tiyo ki diro me bitowa wek wadong miti pi “gin ma waneno ki wangwa.” (1 Jon 2:15-17; Acak. 3:6; Car. 27:20) Lobo man tye ki jami me kom mapol adada, cakke ki i ma ginen mwonya o kwede wa i ma ginen malik adada, dok mogo gibitowa adada. In tika dong nino mo iwilo gin mo, pe ni onongo mitte, ento pien ni ogamo wangi adada ki i lok angeya me cato wil nyo ki ka ma giketo i iye me acata? Tika lacen iniang ni onongo iromo kwo labongo gin meno? Jami magi ma pe gimitte-ni twero nyweno kwowa dok weko wabedo ki par. Gitwero bedo macalo owic botwa kun gigengowa ki yubwa me cwiny calo kwano Baibul, yubbe ki dong bedo i cokke, ki dong nywako i ticwa me pwony. Wi opo ni, lakwena Jon owaco ni: “Lobo tum woko ki mitine ducu.”

5. Ngo ma twero timme i kom jo ma gibalo kerogi ducu me nongo jami me kom mapol?

⁵ Catan mito ni wati pi Lonyo ma ka tic pi Jehovah. (Mat. 6:24) Jo ma gibalo kerogi ducu me duru jami me kom gibedo labongo tyen lok me kwo, cwinygi tur dok gidonyo i pekki mapol. (1 Tem. 6:9, 10; Yabo 3:17) Man rwatte ki kit ma Yecu otito kwede i carolokke madok i kom laco kodi. Ka kwena me Ker ‘gicoyo i kin okuto . . . , miti me jami mukene, donyo i cwinygi ci diyo lok, weko pe nyak.’​—Mar. 4:14, 18, 19.

6. Pwony ango ma wanongo ki i gin ma otimme i kom Baruk?

⁶ Nen kong labol pa Baruk, karan pa lanebi Jeremia. Ka kare me jwero Jerucalem woto ki nyiko cok, Baruk ocako “yenyo gin mogo madito” pire kene​—gin ma onongo pe birii matwal. Ento, gin acel keken ma onongo myero en obed ki gen i iye aye me nongo gin ma Jehovah onongo ocikke me timone pire ni: ‘Olo twal ibibwot, abimiyo kwoni bedo boti macalo mot.’ (Jer. 45:1-5) Lubanga onongo pe bigwoko jami me kom mo keken ma tye i boma meno ma kibijwero woko-ni. (Jer. 20:5) Ka wawoto ki nyiko cok ki agikki me lobo man, man pe obedo kare me duru jami me kom mapol piwa. Myero pe watam ni jami mo keken ma watye kwede, kadi dong pire tek ningo nyo welle dit lakwene, bilarowa ki i twon can madit atika-ni.​—Car. 11:4; Mat. 24:21, 22; Luka 12:15.

7. Gin ango ma wabinyamo, ki dok pingo?

⁷ Yecu ominiwa tira maber loyo ma lubbe ki kit me nongo jami ma gimitte kun nongo gin mo keken pe dwoyo tamwa, pe wabedo ki mitti mukato kare  woko, nyo pe wabedo ki par ma konye pe. Tira man nonge i Pwonye me Wi Got. (Mat. 6:19-21) Kong dong wakwanu ci wanyam bute mogo ma lubbe ki kit ma kicoyo kwede i Matayo 6:25-34. Timo meno bitugo mitiwa me ‘keto cwinywa i kom kerre,’ ento pe i kom jami.​—Luka 12:31.

8, 9. (a) Pingo pe myero wabed ki par madwong tutwal pi jami ma mitte? (b) Yecu onongo ngeyo gin ango madok i kom dano kacel ki jami ma mitte pi kwogi?

⁸ Kwan Matayo 6:25. I kare ma Yecu owaco bot jo ma gitye ka winye ni: “Pe wubed ki tam mapol pi kwowu,” onongo roma tye ka wacone ni: “Pe wubed ki par mapol.” Gin onongo gitye ki par pi jami ma onongo pe myero gupar pigi. Yecu owaco ni pe myero gupar​—dok pi tyen lok matir. Bedo ki par ma konye pe, kadi wa pi jami ma mitte twero weko cwiny ngat moni pokke kun bene dwoyo tamme woko, man weko pe keto cwinye i kom jami ma pire tek loyo i kwo, ma en aye jami me cwiny. Yecu onongo tye ka paro pi lupwonnyene adada ma oweko en ocikogi i kom lok man tyen angwen kulu i pwonye.​—Mat. 6:27, 28, 31, 34.

⁹ Pingo Yecu owacciwa ni pe myero wabed ki par pi ginacama, ginamata, nyo ginaruka? Tika jami magi pe gitye i kin jami ma mitte pi kwo? Ki lok ada, gimitte! Ka wape ki yo mo me nongo jami magi ci pe ngene kene ni wabibedo ki par? Kadi ningo wang ma wabedo ki par, dok Yecu onongo bene ngeyo meno. En onongo ngeyo maber adada jami ma mitte nino ki nino pi kwo pa dano. Medo i kom meno, en onongo ngeyo kit ma kwo bibedo tek kwede pi lupwonnyene ma gibikwo i “i kare me agikki,” ma nongo “piny bibedo marac i kare mogo.” (2 Tem. 3:1) Man onongo kwako medde pa wel jami acata, kec, can malit adada, ki dok nongo tic bibedo tek adada. Kadi bed kumeno, Yecu onongo ngeyo ni ‘kwo pire tek kato cam ki dok kom pire tek kato ginaruka.’

10. I kare ma Yecu opwonyo lulub kore me lega, gin ango ma en owacci myero pire obed tek loyo i kwogi?

¹⁰ I acakki me pwonye, Yecu opwonyo jo ma onongo gitye ka winye me lega bot Wongi pi jami ma mitte, kun waccigi me lega kit man: “Miwa tin camwa me tin.” (Mat. 6:11) I nino mukene en dok owaccigi ni guleg kit man: “Miwa nino ki nino camwa me nino ducu.” (Luka 11:3) Man pe nyuto ni omyero wabed ka tam i kom jami me kom cawa ducu. I lega man ma en omiyo macalo lapor-ri, Yecu kong okwongo wacone ni me acel myero kong kileg pi Ker pa Lubanga wek obin. (Mat. 6:10; Luka 11:2) I ngeye, wek jo ma gitye ka winye gubed agonya, en owaccigi ni Jehovah aye Lami jami ducu.

11, 12. Pwony ango ma wanongo ki i kom kit ma Jehovah gwoko kwede winyi me polo? (Nen cal ma tye i pot karatac 9.)

¹¹ Kwan Matayo 6:26. Omyero ‘kong wanen winyo me polo.’ Kadi bed gitino adada, gicamo nyig yat, kodi, gin ma lak alaka ki dong kwidi mapol adada. Ka onongo winyi gubed dongo calo dano onongo cam ma gicamo kato ma dano gicamo woko. Ento, pe mitte ni gupur poto nyo gupit ginapita me acama. Jehovah minigi jami ducu ma mitte. (Jab. 147:9) Ngene kene ni en pe keto cam wa i doggi! Gin myero gucit guyeny wek gunong, ento camgi tye mapol ata.

¹² Yecu onongo ngeyo atir ni pe twere bot Jehovah me miyo jami ma mitte bot winyi kun nongo wiye wil woko i kom dano. ^[1] (1 Pet. 5:6, 7) En pe biketo cam  wa i dogwa, ento en twero goyo laane i kom yellewa me pito cam ma mitte nyo me nongo cente me wilo jami ma mitte me nino ducu. I kare mukene ka wape ki gin ma mitte, en twero tugo cwiny jo mukene me nywako kwedwa jami ma gitye kwede. Kadi bed Yecu pe oloko i kom ot pa winyi me polo, Jehovah ominigi ryeko, diro, ki dong jami ma mitte wek gin guyub otgi. I yo acel-li, Jehovah bene twero konyowa me nongo ot ma opore pi jo me gangwa.

13. Ngo ma nyuto ni piwa tek loyo pi winyi me polo?

¹³ Yecu openyo jo ma onongo gitye ka winyo lokke ni: “Wun pe piwu tek kato pigi woko?” Labongo akalakala, Yecu onongo ngeyo ni en onongo dong ecok miyo kwone pi koko dano. (Por ki Luka 12:6, 7.) Ginkok pa Kricito pe kimiyo pi cwec mukene mapat. Yecu pe oto pi winyi me polo, ento pi wan wek wanong kwo ma pe tum.​—Mat. 20:28.

14. Gin ango ma ngat ma bedo ki par mapol pe twero timone?

¹⁴ Kwan Matayo 6:27. Pingo kono dok Yecu owaco ni ngat ma bedo ki par mapol pe twero medo mwaka acel i kom kwone? Pien par pi jami ma mitte pi nino ducu pe twero weko warii i lobo. Ma ka meno, bedo ki par mapol twero jwiko nino me kwowa ajwika.

15, 16. (a) Pwony ango ma wanongo ki i kit ma Jehovah paro kwede pi lenga me tim? (Nen cal ma tye i pot karatac 9.) (b) Lapeny mene ma myero wapenye kwede kekenwa, dok pingo?

¹⁵ Kwan Matayo 6:28-30. Anga ma pe mito bedo ki ginaruka mabeco, tutwalle ka tye ka nywako i jami me cwiny​—i tic me pwony nyo i cokke ki gure madito?  Kadi bed kumeno, tika mitte ni wabed ki “par mapol pi ginaruka”? Yecu dok oloko tamwa i kom tic cing Jehovah. Ma lubbe ki ngo ma en owaco, watwero nongo pwony ki i kom kit ma “lenga me tim” nen kwede. Nen calo Yecu onongo tye ka lok i kom atura mogo mamwonya dok ma nenogi mit calo lenga. Cwec magi pe giwiyo uci, dok bene pe gicweyo bongo pigi. Ento nenogi mit adada! Dok bene, “kadi bed Solomon orukke ki deyone ducu, ento pe orukke macalo mo acel i kingi”!

¹⁶ Tam kong i kom ngo ma Yecu onongo tye ka wacone: “Ka ce Lubanga ruko lum ma i tim kit meno . . . , ci en pe birukowu makato, wun jo ma niyewu nok?” Ngene kene ni wang ma en otimo! Lupwonnye pa Yecu nen calo onongo gitye ki niye manok. (Mat. 8:26; 14:31; 16:8; 17:20) Onongo mitte ni gubed ki niye kacel ki gen matek i kom Jehovah. Wan kono? Tika waye ada ni Jehovah tye ki miti kacel ki kero me miniwa jami ma mitte?

17. Gin ango ma twero balo wat i kinwa ki Jehovah?

¹⁷ Kwan Matayo 6:31, 32. Omyero pe walub ngo ma “lurok” gitimo, pien gipe ki niye i kom Wonwa ma lamar me polo dok ma paro pi jo ma giketo pi Kerre bedo mukwongo i kwogi. Bedo ka duru jami ma ‘lurok gitye ka yenyone-ni’ twero balo wat i kinwa ki Jehovah. Ma ka meno, watwero bedo ki tekcwiny ni ka watimo gin ma mitte ni watim​—keto pi jami me cwiny wek obed mukwongo i kwowa​—ci Jehovah pe bikano jami mabeco ki botwa. Cwiny me “dini [me lworo Lubanga]” omyero okonywa me yeng ki “cam ki ginaruka.”​—1 Tem. 6:6-8.

18. Gin ango ma Jehovah ngeyo ma lubbe ki ngat acel acel, ki dok ngo ma en bitimo piwa?

¹⁸ Kwan Matayo 6:33. Lupwonnye pa Kricito myero guket pi Ker pa Lubanga wek obed mukwongo i kwogi. Ka watimo meno, Yecu owaco ni, “ci jami magi ducu gibimedo” botwa. Pingo en owaco kumeno? En otito i tyeng 32 ni: ‘Wonwu ma tye i polo ngeyo bene ni wumito jami magi ducu,’ dok magi gubedo jami ma mitte pi kwowa. Jehovah ngeyo jami ma mitte pi wan ducu ki acel acel ma pud peya waniang ni jami magi gimitte. (Pil. 4:19) En ngeyo bongowa ma dong cok yec woko. En ngeyo kit cam mene ma mitte ni myero wacam, ki ot ma romowa ma rwatte ki wel dano ma gitye i gang acel acel. Jehovah binone ni wanongo jami ma mitte kikome.

19. Pingo myero pe wabed ki par pi gin ma twero timme anyim?

¹⁹ Kwan Matayo 6:34. Wii opo ni man dong obedo tyen me aryo ma Yecu tye ka wacciwa ni: “Pe wubed ki par mapol.” En mito ni wawek peko me nino acel acel otum ki ninone​—kun wabedo ki gen ni Jehovah bikonyowa. Ka ngat mo tye ki par mapol pi gin ma twero timme anyim, ci en cako jenge i kome kene ma ka jenge i kom Lubanga, dok man twero balo watte ki Jehovah woko.​—Car. 3:5, 6; Pil. 4:6, 7.

20. (a) Yub ango ma itwero ketone me tic pi Jehovah? (b) Gin ango ma itwero timone me dwoko rwom me kwoni lapiny?

²⁰ Obedo ryemo kor yamo ka wajalo lok me Ker pien wamito ni wabed ki jami me kom mapol. Ma ka meno, omyero waket pi yubwa me cwiny obed mukwongo. Me labolle, tika itwero kobo i kacokke ma can lutit kwena me Ker tye iye? Tika itwero tic macalo painia? Ka itye painia, tika dong itamo pi pongo fom me donyo i Cukul pi Lutit Kwena me Ker-ri? Tika itwero tic calo ngat ma wire awira i kare mogo, kun imiyo kony i Betel nyo opic me gonyo leb ma tye cok kwede? Tika itwero tic calo ngat ma mine me konyo me goyo pulan nyo gedo pi ot me Ker? Tam kong i kom gin ma itwero timone me dwoko rwom me kwoni piny wek imed cawani i tic me Ker-ri. Tam matut i kom bok ma wiye tye ni “Kit me Dwoko Rwom me Kwoni Lapiny,” ci icak timo alokaloka ma mitte wek icob yub man.

21. Gin ango ma twero konyowa me nyikke cok bot Jehovah?

²¹ Pi tyen lok matir, Yecu opwonyowa me keto cwinywa i kom lok me Ker-ri, ento pe i kom jami. Ka watimo meno, ci pe wabibedo ki par pi jami me kom ma mitte. Wabinyikke cok bot Jehovah pien nongo waketo genwa ducu i kome kun watemme pe me wilo jami ducu ma lobo-ni miyo, kadi bed ni watwero wilone. Ka wadwoko rwom me kwowa lapiny i kare-ni, ci bikonyowa me ‘mako kwo ma en aye kwo kikome.’​—1 Tem. 6:19.