1. Tera kaokoron te bwai ae ti kainnanoia ao ae ti tangiria?

E A TIA n taekinaki bwa a karako baike e kainnanoi te aomata ma a rangi ni bati baike e tangiri. E taraa n ae a bati aika aki ota ni kaokoroni baika kainnanoaki ibukin te maiu ao baika tangiraki. Ma tera te kaokoro? Te “bwai ae kainnanoaki” bon te bwai ae riai n reke iroum ibukina bwa e boto maium iai. Aikai baika kainnanoaki: te amwarake, te kunnikai, ao katanara. Te “bwai ae tangiraki” bon te bwai ae ko kani karekea ma e aki kainnanoaki ibukin te maiu ni katoabong.

2. Baikara bwaai tabeua aika a tangiri aomata?

² E kona ni kakaokoro te bwai ae a tangiria aomata ni kaineti ma aia tabo ni maeka. N aaba aika tabe n rikirake, a bati aika a tii tangira te mwane ae tau ibukini boon te mobwaao, te rebwerebwe, ke te mwakoro n aba ae uarereke. N aaba aika kaubwai riki, e kona n tangiraki karekean te kabwate ni kunnikai ae bobuaka, te auti ae bubura riki, ke te kaa ae bobuaka riki. N aki ongea te tabo ae ti mena iai ma iai te kangaanga ae kakaiaki n aei, bwa ti kona ni mwane n te mataai ni kanibwaibwai, ae ­rikiraken tangirani baika tao ti kainnanoi ke ti aki, ao ti kona ni kabooi ke ti aki.

3. Tera te mataai ni kanibwaibwai?

³ Tera te mataai ni kanibwaibwai? Boni kaatuuan iangoani bwaai ao tiaki kaubwai n taamnei. E boto te mataai ni kanibwaibwai i aoni baike e tangiri te aomata, baike e moanibwai, ao ake e kaatuui iangoaia ni maiuna. E karikirakea i nanora tangirani baika bati. E kona naba n reke te mataai ni kanibwaibwai iroun ane e karako ana mwane ke e aki kakabooi baika bobuaka. Ao a a kona iai ni katoka ukoukorani moa te Tautaeka n Uea.​—Ebera 13:5.

4. E kangaa Tatan ni kamanenai “baika a tangiri maata”?

⁴ E kamanena Tatan ana waaki ni bitineti te aonnaba n anai nanora iai bwa ti na kakoauaa ae e kakukurei maiura ngkana a bati riki ara bwai nakon ake ti boni kainnanoi. E rangi ni mwaatai n anainano nakoni “baika a tangiri maata.” (1Ioa. 2:15-​17; KBwaai 3:6; TaeRab. 27:20) A tauraoi n te aonnaba bwaai ni kabane ni moa man ae moan te tamaroa nakon ae ai bon akea bonganana, ae tabeua mai iai a rangi n anainano. Ko a tia ni kabooa te bwai teuana ae ko aki kainnanoia ma ko kabooa ibukina bwa e anaaki nanom iai ngke ko noria n te titooa ke n te katanoata? Ko a tibwa ataia imwina ae ko aki rangi ni kainnanoia ni maium? A tii karikii kangaanga ao ni karawawataira ni maiura baikana ti aki kainnanoi akanne. A kona ni katikiiranako ao ni katabetabeira man ara beku ibukin Iehova n te aro are e a aikoa tau ara tai ibukin ara reirei n te Baibara, ara katauraoi ibukini bobotaki ao irirakia, ao te katoatai n uataboa te mwakuri ni minita. Uringnga are e anga te kauring aei te abotoro Ioane: “A tabe ni maunanako kaain te aonnaba ma baike a tatangiri.”

5. Tera ae kona n riki nakoia naake a kabanei riki korakoraia ni karekei baika bati?

⁵ E tangiria Tatan bwa ti na toro iroun te Kaubwai ao tiaki Iehova. (Mat. 6:24) Te koraki ake a kabanei riki korakoraia ni kabatiai aia bwai a na bon akea bonganani maiuia ibukina bwa a aki totoki nanoia n tangirani bwaai, ke ae moan te buakaka riki e na bua aia onimaki ao a na rangi n rawawata ao ni bwara nanoia. (1Tim. 6:​9, 10; TeKao. 3:​17) Titeboo anne ma te baere e kabwarabwaraa Iesu n ana kaikonaki ibukin te tia ununiki. Ngke e ‘unikaki rongorongon te Tautaeka n Uea i buakon aroka aika kateketeke, ao e karibwaa te taeka tangirani bwaai aika bati ao e a aki uaa.’​—Mareko 4:14, 18, 19.

6. Tera reireiara mairouni Baruka?

⁶ Iangoa te mwaane ae Baruka ae ana tia koroboki te burabeti are Ieremia. Ngke e a uakaan te tai are e a kaman taekinaki ibukini kamaunaan Ierutarem, ao Baruka e a “ukoukori baika kakannato” i bon ibukina ake a na waekoa ni mauna. Ma te bwai ae e riai ni kantaningaia boni kakororaoan ana berita Iehova aei: “N na kariaia bwa ko na rabanako ma maium.” (Ier. 45:1-5; kabwarabwara mai nano) E na bon aki kawakini kaubwaia aomata te Atua n te kaawa are e nang kamaunaaki anne. (Ier. 20:5) Ngkai ti a uakaan ma tokin te waaki ae ngkai, tiaki aio te tai ni kaikoikoi baika bati ibukira. Ti na aki kantaningaia ae imwin te rawawata ae korakora ao a na teimatoa ara bwai aika iroura ngkai, e ngae naba ngkana a rangi ni kakawaki iroura.​—TaeRab. 11:4, kabwarabwara mai nano; Mat. 24:21, 22; Ruka 12:15.

7. Tera ae ti na rinanona imwina, ao bukin tera?

⁷ E anganira te reirei ni kairiri ae moan te tamaroa Iesu ibukini kawakinani baika ti kainnanoi ni maiura n te aro ae ti na aki katikakinako iai, ti na aki mataai ni kanibwaibwai, ke ni karikirakei tabeaiangara aika aki riai. E taekina naba te taeka n reirei aei n ana Kabwarabwara i aon te Maunga. (Mat. 6:19-​21) Ti na wareki ao n neneri mwakorona aika ni Mataio 6:25-​34. Karaoan aei, ti na kakoauaa iai ae ti riai n ‘teimatoa n ukoukora te Tautaeka n Uea,’ ao tiaki bwaai.​—Ruka 12:31.

8, 9. (a) E aera bwa ti aki riai n rangi n raraoma ibukini baika ti kainnanoi? (b) Tera ae e ataia Iesu ibukia aomata ao baika a kainnanoi?

⁸ Wareka Mataio 6:25. Ngke e tuangia naake a ongora irouna Iesu bwa a na “katoka raraomaeakinani [maiuia],” titeboo ma e tuangia bwa a na “katoka tabeaiangaia.” A raraomaeakini baika a aki riai n raraomaeakin. Iai bukina ae raoiroi ngke e taekinna Iesu bwa a riai ni katoka aroia anne. E ataia ae ngkana a kabatiaa raraomaia e ngae naba ngkana ibukini baika a boni kainnanoi, ma a kona ni mwanuokini baika irekereke ma te onimaki ni maiuia. E rangi n tabeaianga Iesu ibukia taan rimwina, ngaia are e kauringia taekan te kangaanga aei aua riki te tai n ana kabwarabwara.​—Mat. 6:27, 28, 31, 34.

⁹ E aera bwa e tuangira Iesu ae ti na aki raraomaeakina kanara, nimara, ao kunnikaira? A aki rangi ni kainnanoaki baikai ibukin te maiu? A kainnanoaki! Ngkana e aki tau ara mwane ibukini karekeaia, tiaki ti bon riai n raraoma? Ti bon riai, ao e ataa anne Iesu. E atai naba baika kainnanoi aomata n te bong teuana ma teuana. Irarikin anne, e atai kangaanga ake a na kaaitarai taan rimwina ake a na maiu imwina bubua ma bubua te ririki ni “kabaneani boong,” ae a na roko iai “taai aika okoro aika karuanikai.” (2Tim. 3:1) E irekereke anne ma akean te mwakuri, bobuakani bwaai, aki taun te amwarake, ao te maiu ni kainnano ae korakora, ae a kaaitarai aomata aika bati. Ma e ngae n anne, e ataia Iesu bwa e ‘kakawaki riki te maiu nakon te amwarake, ao te rabwata nakon te kunnikai.’

10. Ngke e reireinia taan rimwina Iesu aroia n tataro, tera are e taekinna ae riai n rangi ni kakawaki ni maiuia?

¹⁰ E a kaman reireinia Iesu naake a ongora n ana kabwarabwara bwa a na bubutiia Tamaia are i karawa baika kainnanoi, ngke e taekinna bwa a kona n tataro ni kangai: “Anganira kanara ae ti a tau iai n te bong aei.” (Mat. 6:11) N te tai teuana imwina, e tuangia bwa a na tataro ni kangai: “Anganira kanara ni katoabong ae ti a tau iai.” (Ruka 11:3) Ma e aki nanonaki n te reirei ni kairiri anne bwa ti na kaatuui iangoani baika ti kainnanoi. N te tataro ni katoto naba anne ao Iesu e moanibwaia tataroakinan rokon Ana Tautaeka n Uea te Atua. (Mat. 6:10; Ruka 11:2) Ibukini karauan nanoia naake a ongora, e a katuruturua imwina Iesu rongorongon Iehova ae te tia Katauraoi Bwaai ae akea kabotauana.

11, 12. Tera reireiara man aron Iehova n tabeakinia mannikiba ake i annang? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.)

¹¹ Wareka Mataio 6:26. Ti riai n “taraiia raoi mannikiba i annang.” E ngae ngke a uarereke mannikiba ma a kang uaanikai aika bati, koraa, maan aika uarereke, ke taiani mwata. Ngke arona bwa titeboo buburan te mannikiba ma te aomata, e na kana ae bati riki nakoni kanan te aomata. Ma a aki riribana ao n uniki koraa ibukini kanaia. E katauraoi Iehova bwaai nako ake a kainnanoi. (TaiAre. 147:9) E aki karina te amwarake ni wia! A riai ni kakaaei kanaia ao e tauraoi te amwarake ae bati.

¹² E aki nanououa Iesu bwa ngkai e katauraoi kanaia mannikiba Tamana are i karawa, e na boni karaoa naba anne nakoia aomata. (1Bet. 5:6, 7) E na aki karina te amwarake ni wira Iehova, ma e bae ni kakabwaiai ara kakorakora n ununiki ibukini kanara, ke ara karekemwane ibukini kabooani baika ti kainnanoi ni katoabong. Ngkana iai te bwai ae ti kainnanoia, e kona ni kairiia tabemwaang bwa a na tibwai aia bwai nakoira. E ngae ngke e aki mwanewea te tabo ni katantan Iesu ibukia mannikiba ake i annang, ma e angania Iehova te konabwai, te wanawana, ao baika kainnanoi ibukini karaoani ngaoia. E kona naba Iehova ni buokira ni karekei mwengara aika tau ibukia ara utu.

13. E kangaa ni kakoauaaki ae ti kakawaki riki nakoia mannikiba ake i annang?

¹³ E titirakinia naake a ongora irouna Iesu ni kangai: “Tiaki kam kakawaki riki nakoia [mannikiba ake i annang]?” E bon ataia Iesu ae e na waekoa n anga maiuna ibukin te botannaomata. (Kabotaua ma Ruka 12:6, 7.) E aki katauraoaki ana karea ni kaboomwi Kristo ibukia maan. E aki mate Iesu ibukia mannikiba ake i annang, ma e mate ibukira bwa ti aonga ni maiu n aki toki.​—Mat. 20:28.

14. Tera ae e aki kona n reke iroun te aomata ae raraoma?

¹⁴ Wareka Mataio 6:27. E aera ngke e taekinna Iesu bwa e aki kona te aomata ae raraoma ni kaananaua riki maiuna teuana te mwanokunibai? Ibukina bwa ti aki kona ni kaananaui maiura ngkana ti raraomaeakini baika ti kainnanoi ni katoabong. Ma e kona ni kakimototoi maiura te raraoma ae riao.

15, 16. (a) Tera reireiara man aron Iehova n tabeakini kiebun te tawaana? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.) (b) Baikara titiraki aika ti riai n titirakinira iai, ao bukin tera?

¹⁵ Wareka Mataio 6:28-30. Antai ae e aki tangira ana kunnikai ae tamaroa, moarara riki ni karaoani mwakuri aika irekereke ma te Atua ae uataboan te mwakuri ni minita ke irakini bobotaki ao taian runga? Ma e koaua bwa ti riai n ‘raraomaeakini karabaara’? E a manga kairira Iesu nakon ana karikibwai Iehova. N te tai aei, ti kona n reiakina ae bati man taraani “kiebu aika rikirake n te tawaana.” E bae n iangoi Iesu uee aika bati ake a tamaroa aika ai aroni kiebu. A aki bibinoka baikai ao ni waewae ke n raranga ibukia. Ma a rangi ni kantara ueeia! Ao “e ngae ngke moan te kaubwai Toromon, ma e aki roko tamaroan ana kunnikai n tamaroan tekaina mai buakoia”!

¹⁶ Iangoa te reirei man te bwai ae e taekinna Iesu aei: “Ngkana ngaia bwa aei aron te Atua ni kunnikaia arokan te tawaana . . . , tiaki e na kukurei ni kunnikaingkami riki, ngkami aika e karako ami onimaki?” Eng, e na boni karaoia! Ma e ngae n anne, e kerikaaki aia onimaki taan rimwin Iesu. (Mat. 8:26; 14:31; 16:8; 17:20) A kainnanoa te onimaki ae korakora riki ao onimakinan Iehova. Ma tera arora ngaira? E korakora iroura onimakinan ae iai nanon Iehova ao ana konabwai ni katauraoi bwaai ibukira?

17. Tera ae kona n urua ara iraorao ma Iehova?

¹⁷ Wareka Mataio 6:31, 32. Ti aki riai ni kakairi irouia “kaain te aonnaba,” aika aki onimakina raoi te Tama ae tatangira i karawa, ae tabeakinia naake a moanibwaia ana Tautaeka n Uea. E na uruaki ara iraorao ma Iehova ngkana ti kataia ni karekei ‘baika a ukoukori kaain te aonnaba.’ Ma ti kona ni kakoauaa ae e na bon aki taua te bwai ae raoiroi mairoura Iehova, ngkana ti karaoa ae ti riai ni karaoia, ae moanibwaiani bwaai n taamnei. Ti riai ni kairaki n “tangiran te Atua” bwa a na rau nanora ni “kanara ma kunnikaira,” ke “marikera ma katanara.”​—1Tim. 6:6-8, kabwarabwara mai nano.

18. Tera ae e ataia Iehova ibukira n tatabemanira nako, ao teraae e na karaoia ibukira?

¹⁸ Wareka Mataio 6:33. A riai ni moanibwaia te Tautaeka n Uea taan rimwini Kristo n taai nako. Ngkana ti karaoa anne, ao n aron are e taekinna Iesu, “a na karekeaki baikai” nakoira. E aera bwa e kona n taekina anne? E kabwarabwaraa n te kibu are mai mwaina ni kangai: “E ataia Tamami are i karawa bwa kam kainnanoi baikai ni kabane,” ae baika kainnanoaki ibukin te maiu. E atai Iehova baika ti kainnanoi n tatabemanira nako ni kaineti ma kanara, kunnikaira, ao katanara, imwain naba ataakina iroura. (IBir. 4:19) E ataia bwa tera kunnikaira ae e na mangaingai imwina. E atai kanara aika ti kainnanoi ao mwengara ae tau ibukin ara utu. E na taraia raoi Iehova bwa a na reke iroura baika ti boni kainnanoi.

19. E aera bwa ti aki riai n raraomaeakini kanoan te tai ae imwaira?

¹⁹ Wareka Mataio 6:34. Noria bwa ana kauoua n tai n taekina aei Iesu: “Tai iango n raraoma.” E tangirira bwa ti na tabeakini baika ti kainnanoi ibukini maiura tii ibukin tebongina, ao ni kakoauaa raoi bwa e na buokira Iehova. Ngkana e rangi n raraoma temanna ibukini kanoan te tai ae imwaina, e bae ni kataia n onimakinna i bon irouna ao tiaki te Atua, ao e kona n uruaki iai ana iraorao ma Iehova.​—TaeRab. 3:5, 6; IBir. 4:6, 7.

20. (a) Tera tiam ae ko kona ni kateia n am beku ibukin Iehova? (b) Tera ae ko kona ni karaoia ni kabebetea iai maium?

²⁰ E kananokawaki ngkana e a aki tau korakorara ibukin ukoukorani baika irekereke ma te Tautaeka n Uea bwa ti a tabe riki ma kabatiaan ara bwai. N oneani mwin anne, ti riai n angan Iehova ara kabanea n tamaroa. N te katoto, ko kona ni mwaing nakon te ekaretia ae korakora riki iai kainnanoaia taan uarongorongoa te Tautaeka n Uea? Ko kona ni bwaiania? Ngkana te bwaiania ngkoe, ko a tia n iangoa ae ko na bubutii rinim n Te Kuura Ibukia Taan Uarongorongoa te Tautaeka n Uea? Ko kona ni kabanea tabeua te bong n te wiki n ibuobuoki n te Betaera ke n te aobiti n rairai? Ko kona n anganano ni mwakuri n te Local Design/Construction, n itera n tai n te mwakuri ni kateitei ibukin Taabo n Taromauri? Iangoi baika ko kona ni karaoi ni kabebetea iai maium bwa ko aonga ni kabatiaa riki am tai ibukini mwakuri aika irekereke ma te Tautaeka n Uea. Tataroi ao iangoi kanoan te bwaoki ae “ Aroni Kabebeteani Maium,” ao karaoi mwaneka aika kainnanoaki bwa ko aonga n roko n tiam.

21. Tera ae e na buokiko ni kaania riki Iehova?

²¹ Iai bukina ae raoiroi ngkai e reireinira Iesu bwa ti na ukoukora te Tautaeka n Uea ao tiaki bwaai. Ni karaoan anne, ti a aki kona iai n raraomaeakini baika ti kainnanoi ibukini maiura. Ti na kaania riki Iehova ngkana ti onimakinna ao n aki kataia ni kabooi bwaai ni kabane aika ti tangiri n te aonnaba, e ngae naba ngkana iai booia. Kabebeteani maiura ngkai, e na buokira n “taua raoi te maiu ni koaua” ae e a kaan roko.​—1Tim. 6:19.