1. O le ā le eseesega o mea tatou te manaʻomia moni ma mea tatou te mananaʻo ai?

E IAI le faaupuga e faapea, e tele atu mea e manaʻo i ai le tagata nai lo o mea e na te manaʻomia moni. E foliga mai, e lē iloa e le toʻatele le eseesega o mea e manaʻomia moni ma mea e mananaʻo ai. O le ā le eseesega? O mea e manaʻomia moni, o mea ia e tatau ona iai ona e faalagolago i ai le ola. O “mea e manaʻomia moni,” e aofia ai meaʻai, lavalava, ma mea e nonofo ai. Ae o “mea e mananaʻo ai,” e faasino atu i se mea e te fia mauaina ae e lē faalagolago i ai le ola i aso taʻitasi.

2. O ā nisi o mea ua mananaʻo ai tagata?

² E eseese mea e mananaʻo ai tagata e fua i le vaipanoa o loo ola ai. I atunuu tauatiaʻe, e toʻatele e mananaʻo ia lava se tupe e faatau ai se telefoni feaveaʻi, se pasika, po o se fasi fanua. Ae i atunuu tamaoaiga, atonu e naunau tagata e maua ofu taugatā, se fale e telē atu po o se taavale e sili atu ona taugatā. I nei tulaga uma, o loo iai se lamatiaga o le maileia i le matapeʻapeʻa po o le manaʻo tele lea i meafaitino, e tusa pe e lē manaʻomia moni pe e lē gafatia foʻi.

3. O le ā le matapeʻapeʻa?

³ O le ā le matapeʻapeʻa? O le naunau tele lea i ʻoa faaletino nai lo o ʻoa faaleagaga. O le matapeʻapeʻa e aafia ai faanaunauga, o mea e faamuamua ma mea e taulaʻi i ai le olaga. E totō ai iā i tatou le manaʻo ia tele ni meafaitino. O le tagata matapeʻapeʻa atonu e lē tele ni ana tupe pe faia foʻi ni faatauga taugatā. E oo foʻi i tagata matitiva, e mafai ona latou aafia i le matapeʻapeʻa ma lafoaʻia le saʻilia muamua o le Malo.—Epe. 13:5.

4. E faapefea ona faaaogā e Satani “tuʻinanauga o mata”?

⁴ Ua faaaogā e Satani faiga faapisinisi a lana lalolagi e faatalitonu ai i tatou, o le mauaina o le tele o meafaitino e maua ai le fiafia i le olaga. E atamai Satani e maileia i tatou i “tuʻinanauga o mata.” (1 Ioa. 2:15-17; Kene. 3:6; Faata. 27:20) Ua ofoina mai e le lalolagi ituaiga o meafaitino eseese, e aofia ai mea e sili ona mananaia ma mea e lē masani ai, ma o nisi o na mea e tosina i ai le vaai. Pe na e faatauina se mea e te lē manaʻomia ona na seetia lau vaai i se faasalalauga pe na faaali i se faleoloa? Pe na e iloa mulimuli ane e mafai ona e ola i lou olaga atoa e aunoa ma lenā oloa? O na mea e lē manaʻomia, e na o le faafaigatā ai o o tatou olaga ma mamafa ai la tatou avega. E mafai ona maileia ma tosina ese ai i tatou mai la tatou faasologa faaleagaga o le suʻesuʻeina o le Tusi Paia, sauniuni ma auai i sauniga, ma faia se sao e lē aunoa i le faiva. Ia manatua le lapataʻiga a le aposetolo o Ioane: “E mavae atu foʻi le lalolagi faapea ma ona tuʻinanauga.”

5. O le ā e tupu iā i latou e faaaogā lo latou malosi e maua ai ni mea se tele?

⁵ E manaʻo Satani e tatou te pologa i ʻOa nai lo o le pologa mo Ieova. (Mata. 6:24) O i latou e faaaogā le malosi e faaputu ai meafaitino, e iʻu atu i se olaga iʻuvale ona o le faamalieina o faanaunauga manatu faapito, e oo foʻi ina vaivai faaleagaga, ma tumu ai i le faanoanoa ma le atuatuvale. (1 Timo. 6:9, 10; Faaa. 3:17) O le mea lenā na faamatalaina e Iesu i lana tala faatusa i le tagata lūlū fatu. Pe a lūlūina le feʻau o le Malo i le vaotuitui, o le a ʻoo i totonu o le loto le tuʻinanau atu i isi mea, ma fetinaʻiina ai le upu ma lē fua mai ai.’—Mare. 4:14, 18, 19.

6. O le ā le lesona tatou te aʻoaʻoina mai iā Paruka?

⁶ Seʻi o tatou manatu iā Paruka le failautusi a le perofeta o Ieremia. A o lata i le faaumatiaga o Ierusalema lea na valoia mai, na amata ona ʻsaʻili e Paruka mea tetele’ mo ia lava lea e leai se aogā tumau. Peitaʻi, e pau le mea na manaʻomia ona ia tulimataʻia, o le mea sa folafola atu e Ieova iā te ia: “Ou te tuuina atu iā te oe lou ola.” (Iere. 45:1-5) E mautinoa, e leʻi faasaoina e le Atua ni meafaitino na iai i le aai o le a faaumatiaina. (Iere. 20:5) A o lata atu i le iʻuga o lenei faiga o mea, e lē o se taimi lenei e tatou te saʻilia ai le tele o meafaitino. E tusa po o le ā le tautele o a tatou meafaitino, ae e lē tatau ona tatou faatalitalia o le a faasaoina na mea pe a tatou sao atu i le puapuaga tele.—Faata. 11:4; Mata. 24:21, 22; Luka 12:15.

7. O le ā o le a tatou iloiloina, ma aiseā?

⁷ Na aumaia e Iesu le fautuaga sili i le mauaina o mea manaʻomia o le olaga, e aunoa ma le tosina ese, aafia i le matapeʻapeʻa, po o le soona popole naʻuā. Na ia faaaofia lenā fautuaga i lana Lauga i luga o le mauga. (Mata. 6:19-21) Seʻi o tatou faitauina ma iloiloina se vaega o lenā lauga o loo faamauina i le Mataio 6:25-34. O le faia  faapea, e faamautinoa mai ai iā i tatou, e tatau ona tatou ʻsaʻili pea le malo’ ae lē o meafaitino.—Luka 12:31.

8, 9. (a) Aiseā e lē tatau ai ona soona popole i mea tatou te manaʻomia? (e) O le ā sa silafia e Iesu e faatatau i tagata ma o latou manaʻoga?

⁸ Faitau le Mataio 6:25. Ina ua fetalai Iesu i lana ʻaufaalogologo e ʻaua neʻi toe popole i o latou ola,’ sa tutusa ma lona fetalai atu e “aua le toe atuatuvale.” Sa latou popole i mea sa lē tatau ona latou popole i ai. Na fetalai Iesu e lē tatau ona latou toe faapena, ma sa iai se māfuaaga lelei. O le soona popole naʻuā e oo lava i manaʻoga talafeagai, e mafai ona vaeluaina ai le mafaufau o se tagata ma tosina ese ai, ma lafoaʻia ai mea faaleagaga lea e sili ona tāua i le olaga. Na manatu mamafa Iesu i ona soo, ma e faafā ona ia toe lapataʻia i latou i lana lauga e faatatau i le mataʻutia o lenei faanaunauga.—Mata. 6:27, 28, 31, 34.

⁹ Aiseā na fetalai ai Iesu e aua neʻi popole i a tatou meaʻai, meainu po o lavalava? Pe e lē o mea ea na e manaʻomia moni i le olaga? O le tulaga moni lenā. Pe afai e tatou te lē mauaina na mea, pe lē o se mea masani ea le lagona ai o le atuatuvale? O le mea moni lenā o le a tupu, ma na silafia e Iesu lenā mea. Na ia malamalama lelei i mea e manaʻomia e tagata i aso taʻitasi. Ae sili atu i lenā, na ia silafia tulaga faigatā o le a fesagaʻia e ona soo o le a soifua i senituri mulimuli ane, a o faagasolo “aso e gata ai” lea e oo mai ai “aso e sili ona faigatā.” (2 Timo. 3:1) O na tulaga e aofia ai le leai o ni galuega, taugatā o le soifuaga, utiuti o meataumafa ma le matuā matitiva o le toʻatele. Peitaʻi, na silafia foʻi e Iesu e tāua atu le ola nai lo o meaʻai, ma le tino nai lo o lavalava.

10. Ina ua aʻoaʻoina e Iesu ona soo i le auala e tatalo ai, o le ā na ia taʻua o le mea e tatau ona sili ona tāua i o latou olaga?

¹⁰ I se taimi muamua atu i lana lauga, na aʻoaʻo e Iesu lana ʻaufaalogologo ina ia tatalo atu i lo latou Tamā i le lagi mo mea e latou te manaʻomia e ala i le faapea atu: “Ia e foaʻi mai i le aso nei a matou meaʻai mo le asō.” (Mata. 6:11) Na ia taʻua foʻi i se isi taimi mulimuli ane: “Ia e foaʻi mai i le aso nei a matou meaʻai e tatau mo le aso.” (Luka 11:3) Peitaʻi, e lē o le uiga o lenā fautuaga, e tatau ona faamamafa naʻuā i o tatou mafaufau o tatou manaʻoga faaletino. I lenā lava tatalo faaaʻoaʻo, na faamuamua ai e Iesu le tatalo mo le oo mai o le Malo o le Atua. (Mata. 6:10; Luka 11:2) Na sosoo ai ma le faatoʻafilemu e Iesu o mafaufau o lana ʻaufaalogologo, e ala i le faamatilatila o le tomai uigaese o Ieova e saunia ai mea.

11, 12. O le ā ua tatou aʻoaʻoina i le auala e tausia ai e Ieova manufelelei o le lagi? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

¹¹ Faitau le Mataio 6:26. E tatau ona tatou “vaavaai lelei i manufelelei o le lagi.” O na meafaiola lāiti e latou te ʻaina le tele o fualaau ʻaina, o fatu, iniseti po o anufe. Pe a fua i o latou tino, e tele atu mea e mafai ona latou ʻaina nai lo o tagata. Peitaʻi, e latou te lē galueaʻiina le laueleele pe lūlūina fatu mo ni meaʻai. E saunia e Ieova mea uma e latou te manaʻomia. (Sala. 147:9) E lē tuuina saʻo mai e Ieova meaʻai iā i latou. Peitaʻi, e tatau ona latou saʻilia auā e fau ma soloi a latou meaʻai.

¹² Sa lē talitonu Iesu e mafai e lona Tamā ona foaʻi meaʻai mo manulele, ae lē mafai ona ia tausia manaʻoga faaletino o tagata. ^[1] (1 Pete. 5:6, 7) E na te lē tuuina saʻo mai meaʻai iā i tatou, ae e mafai ona ia faamanuia i a tatou taumafaiga e totō meaʻai e manaʻomia, po o le saʻilia o tupe e faatau ai  a tatou meaʻai i aso taʻitasi. I taimi e tatou te manaʻomia ai le fesoasoani, e mafai ona ia uunaʻia isi e foaʻi mai. E leʻi taʻua e Iesu le foaʻiina mai e Ieova o mea e nonofo ai manufelelei. Peitaʻi, ua foaʻi e Ieova i manufelelei le tomai ma mea e mafai ona fai ai lava a latou faamoega. E mafai foʻi ona fesoasoani mai Ieova i le mauaina o fale talafeagai mo o tatou aiga.

13. O le ā e faamaonia ai e sili atu ona tāua i tatou nai lo o manufelelei?

¹³ Na fesili Iesu i lana ʻaufaalogologo: “Pe e lē sili ea ona tāua outou i lo o na manufelelei?” E lē taumatea, sa mafaufau Iesu ua toe o se aga ona foaʻi lea o lona ola mo le fanau a tagata. (Faatusatusa i le Luka 12:6, 7.) E leʻi saunia le taulaga togiola a Keriso mo nisi lava meafaiola. E leʻi maliu o ia mo manufelelei, peitaʻi na ia maliu mo i tatou ina ia mafai ai ona tatou maua le ola e faavavau.—Mata. 20:28.

14. O le ā e lē mafai ona faia e le tagata e soona popole naʻuā?

¹⁴ Faitau le Mataio 6:27. Aiseā na fetalai ai Iesu e lē mafai e le tagata popole ona faaopoopo ni nai aso i lona olaga? Talu ai, o le soona popole naʻuā i o tatou manaʻoga i aso taʻitasi, e lē fesoasoani iā i tatou e ola umi ai. Nai lo o lea, o le soona popole naʻuā e mafai ona faapuupuuina ai o tatou ola.

15, 16. (a) O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i le auala e tausia ai e Ieova lili o le vao? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.) (e) O ā fesili e ao ona tatou fesili ifo ai, ma aiseā?

¹⁵ Faitau le Mataio 6:28-30. O ai e lē fia manaʻo i ni ofu mananaia aemaise pe a auai i mea faaleagaga, e pei o le faiva i le fanua, po o sauniga ma fonotaga? Ae pe e tatau ai la ona tatou ʻpopole i o tatou ofu?’ Na toe  faauaʻi e Iesu i tatou i foafoaga a Ieova. O se faaaʻoaʻoga, e tele mea e tatou te aʻoaʻoina mai i “lili o le vao.” Atonu na mafaufau Iesu i le matagofie o lili o le vao, e pei o le tulipe ma isi ituaiga lili eseese. O nei foafoaga uma e latou te lē milo, lalaga, pe suʻiina ni ofu mo i latou. Peitaʻi, e matagofie nei fugālaau pe a fuga mai. O le mea moni, “e oo lava iā Solomona ma lona mamalu uma, e leʻi tutusa lona matagofie ma se tasi o nei lili.”

¹⁶ Ae ia aua neʻi misia le manatu autū o le fetalaiga a Iesu: “Afai ua faaofuina e le Atua laau o le vao . . . , pe e lē sili ea ona ia faaofuina outou o ē faatuatua itiiti?” E mautinoa o le a ia faia faapea. E ui i lea, sa faatuatua itiiti soo o Iesu. (Mata. 8:26; 14:31; 16:8; 17:20) Sa latou manaʻomia le faatuatua malosi ma maufaatuatuaina Ieova. Ae e faapefea i tatou? O le ā le malosi o lo tatou faatuatua i le tomai ma le faanaunauga o Ieova e saunia mea mo i tatou?

17. O le ā e mafai ona faaleagaina ai la tatou faiā ma Ieova?

¹⁷ Faitau le Mataio 6:31, 32. E lē tatau ona tatou faataʻitaʻi i “tagata o nuu ese,” o ē e lē faatuatua moni i le Tamā alofa o i le lagi, o lē e manatu mamafa iā i latou e faamuamuaina manaʻoga o le Malo. O le taumafai e maua “mea uma ia o loo saʻilia ma le naunau e tagata o nuu ese,” e faaleagaina ai la tatou faiā ma Ieova. Nai lo o lea, e mafai ona tatou mautinoa e lē taofia e Ieova se mea lelei mai iā i tatou, pe a faamuamua mea faaleagaga. O lo tatou “faamaoni i le Atua,” e uunaʻia ai i tatou e lotomalilie i a tatou “meaʻai, o mea e oofu ai, ma mea e nonofo ai.”—1 Timo. 6:6-8.

18. O le ā e silafia e Ieova e faatatau iā i tatou taʻitoʻatasi, ma o le ā o le a ia faia mo i tatou?

¹⁸ Faitau le Mataio 6:33. E tatau i soo o Keriso ona faamuamua pea le Malo o le Atua i o latou olaga. Na fetalai Iesu pe a tatou faia faapea, ona “faaopoopoina ai lea o nei mea uma iā te outou.” Aiseā na ia fetalai ai faapea? Na ia taʻua i le fuaiupu na muamua atu: “Ua silafia e lo outou Tamā o i le lagi, o mea uma ia o loo outou manaʻomia,” po o mea e manaʻomia moni i le olaga. E muaʻi silafia e Ieova manaʻoga o tagata taʻitoʻatasi e pei o meaʻai, lavalava ma mea e nonofo ai, e tusa pe e tatou te leʻi iloaina. (Fili. 4:19) E na te silafia o tatou ofu o le a pala. E na te silafia meaʻai e tatou te manaʻomia, faapea fale e talafeagai ma le toʻatele o o tatou aiga. E faamautinoa e Ieova e tatou te mauaina le mea e tatou te manaʻomia moni.

19. Aiseā e lē tatau ai ona tatou popole i mea e ono tutupu i le lumanaʻi?

¹⁹ Faitau le Mataio 6:34. Mātau o le taimi lona lua lea na fetalai ai Iesu: “Aua neʻi outou popole.” E manaʻo Iesu e tatou te uaʻi atu i popolega o le aso lava ia, ma mautinoa atoatoa e fesoasoani mai Ieova. Pe a soona popole se tagata i se mea e ono tupu i le lumanaʻi, atonu o le a ia faalagolago iā te ia lava nai lo o le Atua, ma e mafai ona faaleagaina ai lana faiā ma Ieova.—Faata. 3:5, 6; Fili. 4:6, 7.

20. (a) O le ā se sini e mafai ona e faatūina i le auaunaga iā Ieova? (e) O le ā e mafai ona e faia ina ia faafaigofie ai lou olaga?

²⁰ E leai se aogā o le faataulaga o manaʻoga o le Malo, ina ia maua ai se olaga e tele meafaitino. Nai lo o lea, ia tatou tuliloa sini faaleagaga. O se faaaʻoaʻoga, pe e mafai ona e siitia atu i se faapotopotoga o loo telē ai le manaʻoga mo tagata talaʻi o le Malo? Pe e mafai ona e paeonia? Pe afai o oe o se paeonia, po o e mafaufau e talosaga atu mo le Aʻoga mo Tagata Talaʻi o le Malo? Pe e mafai ona e galue faavaitaimi e fesoasoani i le Peteli po o se ofisa faaliliu? Pe e mafai ona avea oe ma tagata tauofo mai i le vaipanoa mo Faugāfale e galue faavaitaimi i le fausiaina o Maota mo Sauniga? Ia mafaufau i mea e mafai ona e faia e faafaigofie ai lou olaga, ina ia faateleina sou sao i galuega o le Malo. Ia tatalo ma manatunatu i le pusa “ Auala e Faafaigofie ai Lou Olaga,” ma amata ona uia laasaga manaʻomia e ausia ai lou sini.

21. O le ā e fesoasoani iā te oe e mafuta vavalalata ai iā Ieova?

²¹ E iai le māfuaaga lelei na aʻoaʻo ai e Iesu i tatou e saʻili le Malo nai lo o meafaitino. O le faia faapea, e lē manaʻomia ai ona tatou soona popole i o tatou manaʻoga faaletino. E tatou te mafuta vavalalata atu iā Ieova pe a tatou faatuatuaina o ia, ma aua le taumafai e faamalie o tatou manaʻoga uma, pe faatau mea uma e ofo mai e le lalolagi e tusa pe tatou te gafatia. O le faafaigofie o o tatou olaga i le taimi lenei, o le a fesoasoani iā i tatou e ʻtaofimau ai i le ola moni’ i le lumanaʻi.—1 Timo. 6:19.