1. Kumbi pe mphambanu wuli pakati pa vinthu vakukhumbika pa umoyu ndi vinthu vo munthu wakhumba waka kuŵa navu?

MUNTHU munyaki wangukamba kuti vakukhumbika pa umoyu vimanavi ŵaka, kweni vo tikhumba vinandi. Viwoneka kuti ŵanthu anandi apambanisa cha pakati pa vinthu vakukhumbika pa umoyu ndi vinthu vo munthu wakhumba waka kuŵa navu. Kumbi pe mphambanu wuli? Vinthu “vakukhumbika” ndi vinthu vo titenere kuŵa navu chifukwa tingaja cha kwambula vinthu ivi. Vinthu ivi ndi chakurya, vakuvwala ndi nyumba. Penipo vo “tikhumba” ndi vinthu vo tipenja waka kuŵa navu, kweni vakukhumbika ukongwa cha pa umoyu widu wa zuŵa ndi zuŵa.

2. Kumbi ndi vinthu nivi vo ŵanthu akhumba?

² Vo ŵanthu akhumba vipambana mwakukoliyana ndi ko aja. Mu vyaru vikavu, ŵanthu anandi akhumba ndalama kuti aguli foni, mthuthuthu ndi malu ngamanavi. Mu vyaru vakukhupuka, ŵanthu angakhumba kuja ndi vakuvwala vapachanya, nyumba yikulu ndipuso galimotu yapachanya ukongwa. Kaya tija m’charu chikavu  pamwenga chakukhupuka, tingakwasika ndi chiŵana chakwanja vinthu vakuliŵavu. Tingaŵa ndi mtima wakukhumba vinthu vinandi, kaya tingafiska kugula pamwenga cha.

3. Kumbi kwanja vinthu vakuliŵavu kung’anamuwanji?

³ Kumbi kwanja vinthu vakuliŵavu kung’anamuwanji? Nkhuŵanaŵaniya ukongwa vinthu vakuliŵavu kuruska vinthu vauzimu. Vo munthu wakhumbira kweniso vo waŵika pakwamba ndivu vingalongo asani watanja vinthu vakuliŵavu. Kwanja vinthu vakuliŵavu kuchitisa kuti munthu waje ndi mtima wakukhumba vinthu vinandi. Mbanthu akukhupuka pe cha wo atanja vinthu vakuliŵavu. Ŵanthu akavu nawu angawila mu chiŵana chakwanja vinthu vakuliŵavu ndipu ivi vingachitisa kuti aleki kuŵika Ufumu pakwamba.—Ŵah. 13:5.

4. Kumbi Satana wagwirisiya wuli ntchitu “chilakulaku cha masu”?

⁴ Satana wagwirisiya ntchitu ŵanthu amalonda kuti tigomezengi kuti tingakondwa asani tingaŵa ndi vinthu vinandi kuluska vo vikhumbika pa umoyu. Iyu wagwirisiya ntchitu “chilakulaku cha masu” kuti watikopi. (1 Yoh. 2:15-17; Chiy. 3:6; Nthanthi 27:20) Charu chipanga vinthu vakupambanapambana. Vinyaki vakutowa, vinyaki vambula kutowa ndipu vinyaki vakukopa ukongwa. Kumbi mukugulapu chinthu chinyaki chifukwa chakuti chingukutowiyani ŵaka? Kumbi pavuli paki munguwona kuti mwatingi mujengi kwa umoyu winu wosi kwambula chinthu cho? Vinthu ivi vingatitondekesa kuchita vinthu vauzimu nge kuŵerenga Bayibolu, kunozeke mawunganu ndipuso kupharazga. Wakutumika Yohane wangukamba kuti: “Charu chiluta ndi chilakulaku chaki.”

5. Kumbi chingachitika ntchinthu wuli asani ŵanthu amaliya nthazi zawu kupenja vinthu vakuliŵavu?

⁵ Satana wakhumba kuti tije kapolu wa Chuma m’malu mwakuja kapolu waku Yehova. (Mat. 6:24) Ŵanthu wo amaliya nthazi zawu kupenja vinthu vakuliŵavu aja ambunu. Kweni chakofya ukongwa ntchakuti awere vuli mwauzimu, akumana ndi masuzgu nganandi ndipuso aguŵa chifukwa vo akhumbanga vichitika cha. (1 Tim. 6:9, 10; Chiv. 3:17) Ivi ndivu Yesu wangukamba mu ntharika yaki ya munthu yo wangumija mbewu. Asani uthenga wa Ufumu ‘wawiya muminga . . . , likhumbira la vinthu vinyaki vosi, lisere mumtima mwawu ndi kufinyikiza mazu ndipu apasa vipasu cha.’—Marko 4:14, 18, 19.

6. Kumbi tisambiranji kwaku Baruki?

⁶ Ŵanaŵaniyani vo vinguchitikiya Baruki mlembi waku Yeremiya. Pa nyengu yo Yerusalemu wenga pafupi kubwangandulika, Baruki wangwamba kupenja “vinthu vikulu” vo venga pafupi kunangika. Kweni iyu wakhumbikanga kulindiza vo Yehova wangumulayiza. Iyu wangumulayiza kuti: ‘Ndikupasengi umoyu waku kosi ko ungaya.’ (Yer. 45:1-5) Chiuta wangutaska katundu wa ŵanthu cha pa nyengu yo wabwanganduliyanga Yerusalemu. (Yer. 20:5) Sonu ndi nyengu yakupenja vinthu vinandi cha chifukwa charu chepafupi kumala. Tikhumbika cha kuŵanaŵana kuti vinthu vo tenavu, kaya vingaŵa vapachanya wuli, tazamupona navu pa chisuzgu chikulu.—Nthanthi 11:4; Mat. 24:21, 22; Luka 12:15.

7. Kumbi tikambisanengenji mu nkhani iyi, nanga ntchifukwa wuli?

⁷ Yesu wakutipasa ulongozi wamampha ukongwa wa mo tingasaniriya vinthu vakukhumbika pa umoyu kwambula kufipa mtima, kutimbanyizika, pamwenga kuwila mu chiŵana chakwanja vinthu vakuliŵavu. Iyu wangukamba fundu iyi po wapharazganga paphiri.  (Mat. 6:19-21) Tiyeni tiŵerengi ndi kukambisana mazu ngo Yesu wangukamba pa Mateyu 6:25-34. Ivi vitiwovyengi kuti tisimikizi kuti tikhumbika nadi ‘kulutirizga kupenja Ufumu,’ vinthu cha.—Luka 12:31.

8, 9. (a) Ntchifukwa wuli tikhumbika kufipa mtima cha ndi vinthu vakukhumbika pa umoyu? (b) Kumbi Yesu waziŵanganji vakukwasana ndi ŵanthu kweniso vo akhumbika pa umoyu?

⁸ Ŵerengani Mateyu 6:25. Yesu wangukambiya ŵanthu wo wapharazgiyanga kuti ‘aleki kufipiya mtima umoyu’ wawu. Yiwu afipiyanga mtima vinthu vo akhumbikanga kufipa navu mtima cha. Yesu wanguŵakambiya kuti aleki kuchita viyo. Iyu wenga ndi chifukwa chamampha cho wangukambiya viyo. Kufipa mtima chinanga ndi po mphakwenere, kungatimbanyiza maŵanaŵanu nga munthu ndipu wangaleka kuchita vinthu vauzimu. Yesu waŵafipiyanga mtima ukongwa akusambira ŵaki, mwakuti wanguŵatcheŵesa kanayi kuti angafipanga mtima cha.—Mat. 6:27, 28, 31, 34.

⁹ Ntchifukwa wuli Yesu wangukamba kuti tingafipanga mtima cha ndi vo tiryengi, timwengi pamwenga kuvwala? Kumbi vinthu ivi vakukhumbika cha pa umoyu widu? Vakukhumbika. Asani tilivi nthowa zakusaniliya vinthu ivi, kumbi tingafipa mtima cha? Tingafipa nadi mtima ndipu Yesu nayu waziŵanga fundu iyi. Iyu waziŵanga umampha vo ŵanthu akhumbikiya pa umoyu wawu wa zuŵa ndi zuŵa. Waziŵanga so masuzgu ngo akusambira ŵaki akumananga nangu ndipuso ngo azamukumana nangu kunthazi mu mazuŵa ngakumaliya. Iyi ndi “nyengu yizitu kweniso yakusuza.” (2 Tim. 3:1) Masuzgu yanga ngasazapu kusoŵa ntchitu, kukwera mitengu kwa vinthu, kusoŵa chakurya ndipuso ukavu. Kweni Yesu waziŵanga kuti ‘umoyu ngwakukhumbika ukongwa kuluska chakurya ndipu liŵavu nalu ndakukhumbika kuluska malaya.’

10. Pa nyengu yo Yesu wasambizanga akusambira ŵaki mo angapemphere, kumbi wangukamba kuti ntchinthu wuli cho chitenere kuŵa chakukhumbika ukongwa pa umoyu wawu?

¹⁰ Pa upharazgi waki, Yesu wangukambiya ŵanthu wo amuvwisiyanga kuti apemphengi Awiskewu akuchanya kuti aŵapasi vinthu vakukhumbika pa umoyu. Iyu wanguŵakambiya kuti apempherengi viyo: “Mutipaski chakurya chidu chamsanawale.” (Mat. 6:11) Pa nyengu yinyaki, Yesu wanguŵakambiya kuti apempherengi kuti: “Mutipaski chakurya chidu cha zuŵa ndi zuŵa, mwakukoliyana ndi vo tikhumbika zuŵa lelosi.” (Luka 11:3) Kweni fundu iyi ying’anamuwa kuti tiŵanaŵanengi waka vinthu vakuliŵavu cha. Mu pempheru la Ambuya, Yesu wangwamba kupemphere Ufumu waku Chiuta kuti uzi. (Mat. 6:10; Luka 11:2) Kuti wo amuvwisiyanga aleki kufipa mtima, Yesu wanguŵawovya kuziŵa kuti Yehova watitipasa vakukhumbika. Palivi yo wayanana ndi Chiuta pa nkhani iyi.

11, 12. Kumbi tisambiranji kwaku Yehova asani tiwona mo waphwere tiyuni? (Wonani chithuzi cho che papeji 7.)

¹¹ Ŵerengani Mateyu 6:26. Titenere ‘kuwonesesa tiyuni tamude.’ Chinanga kuti tiyuni nthimanatimana, kweni titurya vakurya vinandi nge vipasu, mbewu, tividononu ndi nyongu. Asani tingatole uzitu wa tiyuni, titurya ukongwa kuphara taŵanthu. Kweni tilima cha pamwenga kupanda mbewu. Yehova watitipasa vosi vo tikhumbika. (Sumu 147:9) Vakurya va tiyuni vinandi. Kweni wachita kutiŵika m’mulomu cha. Tikhumbika kuluta kuti tikapenji.

¹² Mwakukoliyana ndi vo Yesu wangukamba, vingachitika cha kuti Awisi akuchanya apasengi chakurya tiyuni, mbwenu atondeki kupasa  ŵanthu vo akhumbika. ^[1] (1 Pet. 5:6, 7) Iyu wachitengi kutiŵika chakurya m’mulomu cha, kweni watumbika vo tichita kuti tisaniyi chakurya. Wangatumbika vo tilima pamwenga ntchitu yo tigwira kuti tisaniyi ndalama zakuguliya vo tikhumbika zuŵa lelosi. Asani tasuzika, Yehova wangachiska ŵanthu anyaki kuti atiwovyi. Chinanga kuti Yesu wangukambapu cha kuti Yehova wapereka vizimbu ku tiyuni, kweni wakutipasa zeru, lusu ndi vinthu vakukhumbika kuti tipangengi tija. Mwakuyanana waka, Yehova wangatiwovya kuti tisaniyi nyumba yakukwana banja lidu.

13. Ntchinthu wuli cho chilongo kuti te akuzirwa kuruska tiyuni?

¹³ Yesu wangufumba wo amuvwisiyanga kuti: “Kumbi yimwi mwe akuzirwa ukongwa cha kujumpha tiyuni?” Iyu wanguziŵa kuti kwaja nyengu yimanavi kuti wapereki umoyu waki kuti wawombo taŵanthu. (Yeruzgiyani ndi Luka 12:6, 7.) Yesu wangupereka sembi kuti wawombo nyama cha pamwenga tiyuni. Kweni wangufwiya isi kuti tizilonde umoyu wamuyaya.—Mat. 20:28.

14. Kumbi kufipa mtima kungamuwovya munthu?

¹⁴ Ŵerengani Mateyu 6:27. Ntchifukwa wuli Yesu wangukamba kuti munthu wangasazgiyaku cha utali wa umoyu waki chinanga nkhamanavi chifukwa chakufipa mtima? Chifukwa ntchakuti kufipa mtima kungatiwovya cha kuti tije ndi umoyu utali. Kweni kungachitisa kuti tifwi liŵi.

15, 16. (a) Kumbi tisambiranji asani tiwona mo Yehova waphwere maluŵa ngamudondu? (Wonani chithuzi cho che papeji 7.) (b) Kumbi tikhumbika kujifumba mafumbu nanga, ndipu ntchifukwa wuli?

¹⁵ Ŵerengani Mateyu 6:28-30. Weyosi wakhumba  kuvwala vakuvwala vamampha. Mwakuyeruziyapu, tikhumba kuvwala umampha asani tiluta ku upharazgi, ku mawunganu nga mpingu ndi ngakulungakulu. Chinanga kuti ve viyo, kumbi tikhumbika ‘kufipa mtima kuti tivwalengenji’? Yesu wangukonkhosa so vo tingasambira ku vinthu vo Yehova wakupanga. Pa nkhani iyi, tingasambira vinandi ku “maluŵa ngamudondu.” Maluŵa yanga ngapanga uzu cha pamwenga kusona malaya. Kweni ngatowa ukongwa asani ngatuwa. Ndipu “chinanga ndi Solomoni mu unkhankhu waki wosi wakuvwalapu cha malaya ngakutowa nge maluŵa yanga.”

¹⁶ Tikhumbika kukumbuka fundu yo Yesu wangukamba yakuti: “Sonu asani viyo ndimu Chiuta wavwalikiya vakume vamudondu. . . , kumbi yimwi wangatondeka kukuvwalikani kuluska venivi? Ntchifukwa wuli mwe ndi chivwanu chimana?” Isi tikayika cha kuti wativwalikengi. Kweni akusambira aku Yesu ŵenga ndi chivwanu chimana. (Mat. 8:26; 14:31; 16:8; 17:20) Yiwu akhumbikanga kumugomeza ukongwa Yehova. Nanga isi? Kumbi tigomeza kuti Yehova watipasengi vakukhumbika pa umoyu?

17. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingananga ubwezi widu ndi Yehova?

¹⁷ Ŵerengani Mateyu 6:31, 32. Titenere cha kuyeza ‘ŵanthu amitundu’ wo aleka kugomeza Ada ŵidu akuchanya. Chiuta waphwere ŵanthu wo apenja dankha Ufumu waki. Kukhumba kuja ndi vinthu vosi vo ‘ŵanthu amitundu apenja,’ kungananga ubwezi widu ndi Yehova. Kweni titenere kugomeza kuti asani titesesa kuŵika vinthu vauzimu pa malu ngakwamba,  Yehova watipasengi vinthu vo tikhumbika. Pakuti tikujipereka kwaku Yehova, titenere kukhorwa ndi vinthu vo tenavu nge “chakurya,” “vakuvwala” ndi nyumba.—1 Tim. 6:6-8.

18. Kumbi Yehova waziŵanji, ndipu wachitengenji?

¹⁸ Ŵerengani Mateyu 6:33. Akusambira aku Yesu akhumbika kuŵika Ufumu waku Chiuta pakwamba nyengu zosi. Nge mo Yesu wangukambiya, asani tichita viyo “vinthu vinyaki vosi ivi visazgikiyengeku kwaku” isi. Ntchifukwa wuli wangukamba viyo? Muvesi 32 wanguti: “Awiskemwi akuchanya aziŵa kuti yimwi mukhumbika vosi venivi,” kung’anamuwa vakukhumbika pa umoyu. Yehova waziŵa vo tikhumbika nge chakurya, vakuvwala ndi nyumba isi techendaziŵi. (Ŵaf. 4:19) Waziŵa malaya ngidu ngo ngayambengi kumala. Waziŵa so vakurya vo vingatikwana ndi nyumba yo yingatikwana, mwakukoliyana ndi banja lidu. Yehova wawonesesengi kuti te ndi vinthu ivi.

19. Ntchifukwa wuli tikhumbika kufipa mtima cha ndi vakunthazi?

¹⁹ Ŵerengani Mateyu 6:34. Wonani kuti yaka nkhachiŵi Yesu kukamba kuti: “Lekani kufipa mtima.” Iyu wakhumba kuti tifipiyengi mtima vinthu vazuŵa lelosi pakulija chifukwa tigomeza kuti Yehova watiwovyengi. Munthu yo wafipiya ukongwa mtima vakunthazi, wathemba Chiuta cha, kweni watijithemba. Ivi vingakwasa ukongwa ubwezi waki ndi Yehova.—Nthanthi 3:5, 6; Ŵaf. 4:6, 7.

20. (a) Kumbi ndi vilatu wuli vo mungaŵa navu? (b) Kumbi mungachita wuli kuti muje ndi umoyu wambula kukhumba vinandi?

²⁰ Palivi cho tingayanduwa asani tingaleka kuŵika vinthu va Ufumu pakwamba chifukwa chakulimbana ndi kupenja vinthu vakuliŵavu. Kweni tikhumbika kuŵa ndi vilatu vauzimu. Mwakuyeruziyapu, kumbi mungasamiya mumpingu wo ukhumbika apharazgi anandi? Kumbi mungakwanisa kuchita upayiniya? Asani ndimwi mpayiniya, kumbi mukuŵanaŵanapu kuchisere Sukulu ya Apharazgi a Ufumu? Kumbi mungakwanisa kuchiteŵete ku beteli pamwenga ku maofesi ngakufwatuliyaku mabuku kwa mazuŵa ngamanavi pa sabata? Kumbi mungajipereka pa ntchitu zakuzenga mu charu chinu nge kuzenga Nyumba za Ufumu kwa mazuŵa ngamanavi? Ŵanaŵaniyani vo mungachita kuti muje ndi umoyu wambula kukhumba vinandi ndi chilatu chakuti muchiti vinandi pakuteŵete Yehova. Wonani fundu zo ze mubokosi lakuti, “ Vo Mungachita Kuti Muje ndi Umoyu Wambula Kukhumba Vinandi.” Ndipu mutenere kwamba kuchitapu kanthu kuti mufiski chilatu chinu.

21. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingakuwovyani kuti muje pa ubwezi ndi Yehova?

²¹ Yesu wenga ndi chifukwa chamampha cho wangukambiya kuti tipenjengi Ufumu, vinthu cha. Asani tipenja Ufumu, tingafipanga mtima cha ndi vo tiryengi, kuvwala pamwenga pakugona. Tingaja pa ubwezi ndi Yehova asani titimuthemba kweniso asani tileka kuchita chechosi cho chaza waka m’mutu pamwenga kugula chechosi cho tawona, chinanga kuti tingakwanisa kuchigula. Kuja ndi umoyu wambula kukhumba vinandi kutiwovyengi kuti ‘tikolesi umoyu weneku’ wo utuza.—1 Tim. 6:19.