1. Se a te ‵kesega i manakoga tāua mo manakoga e se na ko tāua ki a tatou?

KO OTI ne iloa aka me i manakoga tāua o te tagata e mu‵tana fua, kae ko manakoga e se na ko tāua e se mafai o gata. Kae e foliga mai me i te tokoukega e seiloa ne latou te ‵kese i manakoga tāua mo manakoga e se na ko tāua. Se a te ‵kesega i ei? A “manakoga tāua” ko mea kolā e ‵tau o maua ne koe me ola i ei a koe. Mea‵kai, gatu, mo fale—konei a mea tāua. A “manakoga e se nā ko tāua” ko mea kolā e ma‵nako tatou ki ei, kae e se nā ko tāua ki tou olaga i aso takitasi.

2. Ne a mea e ma‵nako ki ei a tino?

² A manakoga o tino e kesekese, e tusa loa mo koga e ola latou i ei. I fenua kolā e se nā loa ko mau‵mea, a te tokukega e ma‵nako fua ki ne sene e lava mo togi se selefoni, se pasika iti, io me se tamā laukele. I fenua mau‵mea, e lasi ‵ki te manakoga ki gatu gali kae togi ‵mafa, se fale tai lasi atu, io me se motoka ‵togi ‵mafa. I so se koga, e takato mai faeloa i ‵tou mua se mea fakamataku— e malei faeloa tatou ne te fia maumea, manako ‵lasi ki kope faitalia  loa me tāua ki a tatou io me ikai, io me mafai ne tatou o ‵togi io me ikai.

3. Se a te fia maumea?

³ Se a te fia maumea? Ko te manavase faeloa ki te maumea faka-te-foitino i lō te maumea faka-te-agaga. Ko ‵mautakitaki te fia maumea i manakoga o se tino, i mea kolā e fakatāua ne ia mo mea kolā e saga muamua faeloa ki ei i tena olaga. Ko fakamafua ne ia i loto i a tatou a te manako malosi faeloa ki kope e uke. A te tino fia maumea e mafai o sē uke ana tupe kae manako ki kope e uke atu kae togi ‵mafa. Ke oko foki loa ki tino ma‵tiva e mafai foki o pokotia i te fia maumea kae sē fia ‵saga atu ki te ‵salaga muamua o te Malo.—Epe. 13:5.

4. E fakaaoga pefea ne Satani a “manakoga o mata”?

⁴ E fakaaoga ne Satani a tena lalolagi fai pisinisi ke tali‵tonu tatou me kafai e maua ne tatou a kope e uke atu i lō ‵tou manakoga tāua, ka mafai ei o maua ne tatou te fiafia i ‵tou olaga. E poto ‵ki a ia i te fakagaligaliga o mea ki te “manakoga o mata.” (1 Ioa. 2:15-17; Kene. 3:6; Faata. 27:20) E ofo mai ne te lalolagi a vaegā kope valevale, mai te ‵toe mea aoga ki te ‵toe mea sē aoga, kae faka‵segofie ne ia tatou. Kai ‵togi aka eiloa ne koe se mea, e se ona ko te manako malosi o koe ki ei, kae ko te mea fua ne gali ki a koe i loto i se faka‵pulaga io me i loto i sitoa? Kae fakamuli ifo ko masaua ne koe me ne mafai fua ne koe o ola e aunoa mo te mea tenā? A vaegā mea penā kolā e se tāua e faka‵numi kae fakafi‵ta ne ia tatou. E mafai o fai pelā me se malei kae fakalavelave mai ki ‵tou polokalame faka-te-agaga e pelā mo te sukesuke ki te Tusi Tapu, fakatoka kae kau ki fakatasiga, mo te kau faeloa ki te galuega talai. Masaua a pati a te apositolo ko Ioane: “Ka fakaseai atu te lalolagi e pelā foki mo ana manakoga.”

5. Se a te mea e mafai o tupu ki a latou kolā ne fakamaumau olotou malosi ke maua a kope e uke?

⁵ E manako Satani ke tavini tatou ki Koloa i lō Ieova. (Mata. 6:24) A latou kolā e fakamaumau olotou malosi ki te fakaputuga o koloa e uke e iku atu olotou olaga ki te sē aoga me ne fakama‵lie fua ki ei olotou manakoga kaima‵nako, kae sili atu i te masei me seai ne olotou mea ne maua i te feitu faka-te-agaga kae ne ‵fonu olotou olaga i logo‵maega mo te fi‵ta. (1 Timo. 6:9, 10; Fa. 3:17) E pelā loa mo te tala fakatusa a Iesu ki te tino ‵toki lakau. I te taimi ne ‵toki ei te fekau o te Malo “i vā o lakau makai‵kai . . . , te manako ki nisi mea katoa, ne fai ei ke ola sai‵tia te muna, ko se fua mai ei.”—Male. 4:14, 18, 19.

6. Se a te akoakoga e tauloto ne tatou mai i a Paluka?

⁶ Mafau‵fau ki a Paluka, te failautusi a te pelofeta ko Ielemia. I te taimi ko pili atu ei a Ielusalema ki tena fakaseaiga, ne kamata a Paluka o “salasala ki mea e sili i te ‵lei” mō ia—ne kausaki atu ki mea kolā e se tumau te olotou aogā. Kae ko te mea fua telā ne ‵tau o fakamoemoe a ia ki ei ko te tautoga a Ieova ki a ia: “E fakasao tou ola i so se koga e fano koe ki ei.” (Iele. 45:1-5.) E mautinoa eiloa me ka sē fakasao ne Ieova a kope a so se tino i te fa‵kai telā ka fakaseai. (Iele. 20:5) Ko pili atu nei tatou ki te gataga o te fakanofonofoga tenei, kae e se tenei te taimi ke fakatupu aka ‵tou kope ke uke. E se ‵tau o mafau‵fau tatou me isi ne ‵tou kope ka ‵sao fakatasi mo tatou i te fakalavelave lasi, faitalia me pefea te tāua.—Faata. 11:4; Mata. 24:21, 22; Luka 12:15.

7. Ne a mea ka sau‵tala tatou ki ei, kae kaia?

⁷ Ne tuku mai ne Iesu te ‵toe manatu tāua ki te fakamautinoaga o manakoga tāua i te olaga e aunoa mo te saga vale, faiga ke maumea,  io me ko te sē gata o te manavase ki ‵tou olaga. Ne aofia ne ia a te mea tenei i tena Lauga i luga i te Mauga. (Mata. 6:19-21) Ke fai‵tau fakatasi kae ke iloilo faka‵lei ne tatou te vaega telā e tusi i te Mataio 6:25-34. I te faiga tenei ka fakatalitonu mai ei ki a tatou me ‵tau o ‘tumau i te ‵sala ki te Malo,’ kae se ko mea konei.—Luka 12:31.

8, 9. (a) Kaia e se ‵tau o tō manava‵se tatou ki mea e ma‵nako tatou ki ei? (e) Se a te mea e iloa ne Iesu e uiga ki tino mo olotou manakoga?

⁸ Faitau te Mataio 6:25. I te taimi ne fai atu ei a Iesu ki ana tino fakalogologo “sa toe manava‵se ki otou ola,” e ‵pau loa mo te fai atu o ia ki a latou ke “fakagata te manavase.” Ne manava‵se latou ki mea kolā ne seki ‵tau o manava‵se latou ki ei. Ne fai mai Iesu ke fakagata—kae isi se pogai ‵lei e fai ei penā. A te sōna manavase, ke oko foki loa ki mea aoga, e mafai o vaelua kae fakalavelave atu ki te mafaufau o se tino telā e mafai ei o taofi ne ia te mafaufau mai mea faka-te-agaga kolā e tāua atu. Ne mafaufau malosi a Iesu ki ana soko, telā ne fakamasaua atu ne ia fakafa taimi i tena lāuga, e uiga ki te fakamataku o te mea tenei.—Mata. 6:27, 28, 31, 34.

⁹ Kaia ne fai mai ei a Iesu ke mo a e manava‵se tatou ki mea e ‵kai, inu kae ‵pei ki ei tatou? E mata, e se konā a mea tāua i ‵tou olaga? Konā eiloa mea tāua! E mata, ka manava‵se tatou mafai e se maua ne tatou a mea konā? Ao, e manavase tatou, kae e iloa foki ne Iesu te mea tenā. E iloa ‵lei ne ia a manakoga o tino i aso takitasi. Kae ne iloa foki ne ia a tulaga faiga‵ta kolā ka ola ei ana soko i “aso fakaoti,” kolā e taku me ko “toe taimi faiga‵ta.” (2 Timo. 3:1) E aofia ei te seai ne galuega, te oloakaga o ‵togi o mea, te oge mea‵kai, te tulaga mativa telā ko pokotia valevale ei a tino. Kae ne iloa ‵lei ne Iesu me ‘tāua atu te ola i lō mea‵kai mo te foitino i lō gatu.’

10. I te taimi ne fakaakoako ei ne ia ana soko ki te auala e ‵talo ei latou, se a te ‵toe mea tāua ne fai mai ne ia me ‵tau o fakamuamua i olotou olaga?

¹⁰ Mai mua malie o tena lāuga, ne akoako ne Iesu ana soko ke akai atu ki te olotou Tamana faka-te-lagi mō olotou manakoga faka-te-foitino, mai te fai atu me mafai ne latou o ‵talo atu penei: “Tuku mai omotou meakai e ‵tau mō te aso nei.” (Mata. 6:11) Kae ne toe fai mai ne ia fakamuli penei: “Tuku mai omotou meakai e ‵tau mō te aso e ‵tusa mo mea e manakogina mō te aso nei.” (Luka 11:3) Kae sē fakauiga ei me ‵tau o pule ne ‵tou manakoga faka-te-foitino a ‵tou mafaufau. I te ‵talo fakaakoako foki loa tenā, ne fakamuamua ne Iesu ke ‵talo atu ki te Malo o te Atua ke oko mai. (Mata. 6:10; Luka 11:2) Kae ne fakamāmā ne Iesu a mafaufau o ana tino fakalogo‵logo, mai te fakamaina atu me seai loa se tino e oko ki a Ieova i te fai e pelā me se Tino e tausi ne ia tatou.

11, 12. Se a te mea e tauloto ne tatou i te auala ne tausi atu ei a Ieova ki manu eva o te lagi? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.)

¹¹ Faitau te Mataio 6:26. E ‵tau mo tatou o “onoono faka‵lei ki manu eva i te lagi.” E ui eiloa e fo‵liki, e ‵kai latou ki fuagalakau e uke, fuaga, manu ‵tolo, mo ilo. Moi ne ‵lasi olotou foitino, penei e uke atu olotou mea e kai i lō tino. Kae sē galue ne latou te laukele ke maua ei olotou mea‵kai. Ko Ieova eiloa e tuku mai ne ia a mea katoa e ma‵nako latou ki ei. (Sala. 147:9) E tonu, e se tuku ne ia a mea‵kai ki olotou gutu! E ‵tau mo latou o ‵sala ki ei, kae uke ‵ki eiloa a mea‵kai e toka mō latou.

¹² Ne iloa ne Iesu me se mea valea ke tuku mai ne tena Tamana faka-te-lagi a mea‵kai ki manu kae sē saga a ia ki manakoga o tagata. ^[1] (1 Pe. 5:6, 7) E se tuku ne ia mea‵kai ki ‵tou gutu, kae mafai ne ia o fakamanuia a  ‵tou taumafaiga ke ‵toki a lakau mo ‵tou ‵kai, io me ‵sala ne tupe mo ‵togi tou manakoga i aso takitasi. I nisi taimi kolā ko ma‵nako tatou ki se fesoasoani, e mafai ne ia o fakaosofia a nisi tino ke fia‵fia o tuku mai olotou mea. E tiga eiloa seki fai mai ne Iesu me e isi foki ne fale ne tuku mai mō manu eva, ne tuku atu eiloa ne Ieova te atamai, te poto, mo mea kolā e mafai o faite ki ei olotou ofaga. E mafai foki ne Ieova o fesoasoani mai ke maua ne fale e lava mō ‵tou kāiga.

13. Ne a fakamaoniga me tāua atu tatou i lō manu eva o te lagi?

¹³ Ne fesili atu a Iesu ki ana tino fakalogo‵logo: “E mata, e se tāua atu koutou i lō [manu eva o te lagi]?” E seai se fakalotolotolua me ne iloa ‵lei ne Iesu me i se taimi pili mai mua ka tuku mai ei tena ola mō tino. (Fakatusa ki te Luka 12:6, 7.) A te taulaga togiola a Keliso seki tuku mai mo so se mea ola aka fakaa‵tea. Ne seki mate a Iesu mō manu eva o te lagi, kae ne mate a ia mō tatou ko te mea ke maua ne tatou te fiafia i te ola se-gata-mai.—Mata. 20:28.

14. Se a te mea e se mafai o fai ne se tino manavase?

¹⁴ Faitau te Mataio 6:27. Kaia ne fai mai ei a Iesu me e se mafai ne te tino manavase o fakaloa malie tena ola? Me i te manavase valea ki mea mo ‵tou ola i aso takitasi e se fesoasoani mai ke fakaloa ne ia te ola o tatou. I lō te fai penā, e fakatoetoe fua ne ia te ola o tatou.

15, 16. (a) Se a te mea e tauloto ne tatou i te auala e tausi atu ei a Ieova ki pulalakau o te vao? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.) (e) Ne a fesili e ‵tau o sili ifo ne tatou, kae kaia?

¹⁵ Faitau te Mataio 6:28-30. Ko oi te tino e se manako ki gatu ‵gali, maise eiloa māfai e  isi se polokalame faka-te-agaga e kau ki ei—te galuega talai, fakatasiga io me ko fono? Kafai e penā loa, e mata, e ‵tau o ‘manava‵se tatou ki gatu’? Ne toe fakasaga ne Iesu ‵tou mafaufau ki mea a Ieova ne faite. E mafai o tauloto ne tatou a mea e uke mai “pulalakau o te vao.” Kāti ne mafaufau loa Iesu ki pulalakau gali e pelā mo lili—e ‵gali kae ‵lanu kese‵kese. A lakau konei e sē ‵sui io me ‵laga ne latou olotou gatu. Kae ko oko loa i te gali olotou pula! Kae ko “Solomona i tena ‵malu katoatoa ne seki pei aka eiloa ki se gatu e ‵pau tena gali mo pulalakau konā”!

¹⁶ Ke mo a e galo te manatu tāua ne fai mai ne Iesu i konei: “Kafai ne fakalavalava ne te Atua a pulalakau o te vao . . . , ka se sili atu la o fakalavalava ne ia koutou konā e fo‵liki otou fakatuanaki?” E mautinoa eiloa me ka fai ne ia! Ne fo‵liki te fakatuanaki o soko o Iesu. (Mata. 8:26; 14:31; 16:8; 17:20) Ne manakogina ne latou se fakatuanaki mo te loto talitonu e tai malosi atu ki a Ieova. Kae e a tatou? E pefea te malosi o ‵tou fakatuanaki ki te manako mo te mafai ne Ieova o tausi tatou?

17. Se a te mea e mafai o fakamasei ne ia ‵tou fesokotakiga mo Ieova?

¹⁷ Faitau te Mataio 6:31, 32. E se ‵tau o fakaakoako tatou ki tino o te “fenua,” kolā e seai se olotou fakatuanaki ki te Tamana alofa i te lagi, telā e tausi ne ia a latou kolā e fakamuamua ne latou tena Malo i olotou olaga. A te taumafai ke fakaputu aka “a mea e kausaki malosi ki ei a fenua fakaa‵tea” ka fakamasei ei ‵tou fesokotakiga mo Ieova. I lō te fai penā, e mafai o tali‵tonu tatou me kafai e fai ne tatou a te mea e ‵tau o fai ne tatou— te fakamuamua a mea faka-te-agaga e pelā  me ko te ‵toe mea tāua i ‵tou olaga—ka sē taofi lele ne Ieova so se mea ‵lei mai i a tatou. A te ‵tou “taviniga ki te Atua” e fakamasaua mai ei ke lotoma‵lie tatou ki “‵tou mea‵kai mo ‵tou gatu.”—1 Timo. 6:6-8.

18. Ne a mea totino e iloa ne Ieova e uiga ki a tatou, kae ne a ana mea ka fai mō tatou?

¹⁸ Faitau te Mataio 6:33. A soko o Keliso e ‵tau faeloa o fakamuamua ne latou te Malo i olotou olaga. Kafai e fai ne tatou te mea tenā, ne fai mai a Iesu, “ka fakaopoopo atu a mea katoa konei” ki a tatou. Kaia ne fai mai ei a ia penā? Ne fakamatala mai ne ia i te fuaiupu mai mua: “E iloa ne te otou Tamana i te lagi a mea kolā e ma‵nako koutou ki ei,” e fakauiga loa ki mea tāua e manakogina i tou olaga. E faigofie fua ki a Ieova ke iloa ne ia ‵tou manakoga takitasi e uiga ki mea‵kai, gatu, mo fale, e iloa foki ne ia mai mua o ma‵nako tatou ki ei. (Fili. 4:19) E iloa ne ia ‵tou gatu kolā ka ma‵nako tatou ki ei i te suā taimi. E iloa ne ia a mea‵kai e ma‵nako tatou ki ei penā foki mo fale kolā e ma‵nako tatou ki ei, faka‵tau ki te tokouke o ‵tou kāiga. Ka onoono mai a Ieova me maua eiloa ne tatou a mea ‵tau kolā e manakogina ne tatou.

19. Kaia e se ‵tau o manava‵se tatou ki mea ka ‵tupu i aso mai mua?

¹⁹ Faitau te Mataio 6:34. Onoono me tenei te lua o taimi, ne fai mai Iesu: “Ke mo a e manava‵se.” Ne manako a ia ke fakaasi faka‵lei atu ne tatou a mea e manava‵se tatou ki ei mō te aso fua e tasi—mo te talitonu katoatoa me ka fesoasoani mai eiloa a Ieova. Kafai se tino e manavase valea ki mea ka ‵tupu i aso mai mua, ka taumafai eiloa a ia o fakalagolago ki a ia eiloa i lō te Atua, kae e mafai o fakamasei ei tena fesokotakiga mo Ieova.—Faata. 3:5, 6; Fili. 4:6, 7.

20. (a) Se a te fakamoemoega e mafai o kausaki koe ki ei i te taviniga ki a Ieova? (e) Ne au mea e mafai o fai ke fakafaigofie tou olaga?

²⁰ E seai se aoga ke taofi te fakamuamua o manakoga o te Malo ko te mea fua ke maua se olaga maumea. I lō te fai penā, e ‵tau mo tatou o kausaki atu ki fakamoemoega faka-te-agaga. E pelā me se fakaakoakoga, e mafai ne koe o fano ki se fakapotopotoga telā e lasi te manakoga ki tino Talai o te Malo? E mafai ne koe o paenia? Kafai koe se paenia, kai mafaufau aka eiloa koe ke kau ki te Akoga mo Tino Talai o te Malo? E mafai ne koe o galue i galuega fulitusi, galuega ke faka‵lei a fale i Peteli mo Ofisa ‵fuli tusi? E mafai ne koe o volenitia i galuega fakatu‵tu, io me fesoasoani i te faitega o Fale Tapuaki? Mafaufau ki au mea e mafai o fai ko te mea ke fakafaigofie tou olaga mō galuega o te Malo. Ke mafaufau faka‵lei ki te pokisi “ Auala ke Fakafaigofie ei Tou Olaga,” kae kamata o fakataunu ou fakamoemoega.

21. Se a te mea ka fesoasoani mai ke fakapili‵pili atu tatou ki a Ieova?

²¹ E isi se pogai ‵lei ne akoako ei tatou ne Iesu ke ‵sala te Malo, kae se ko mea konei. Me kafai e fai ne tatou, ko se toe manakogina ei ke manava‵se tatou ki ‵tou manakoga. E mafai o fakapili‵pili atu tatou ki Ieova mai te tali‵tonu ki a ia kae sa taumafai ke maua faeloa io me ‵togi ne tatou so se mea telā e ofo mai ne te lalolagi, ke oko foki loa ki mea kolā e sē mafai ne tatou o ‵togi. Fakafaigofie ‵tou olaga i te taimi nei kae ka fesoasoani mai ei ki a tatou ke “puke ‵mau . . . ki te ola tonu” i aso mai mua.—1 Timo. 6:19.