KALA nee ngeno wa fa to ende mepandavanda oufiku. Ndele ohaluka ou udite wa fa wa shikulwa komunhu. Eshi ngoo to kanghama, nomunhu owo e li konima yoye naye ota kanghama. Eshi ngoo to weda ko keenghatu doye, naye ota weda ko. Opo nee owa tameka okutondoka u ke lihakane keumbo la kaume koye. Eshi kaume koye a yeulula omuvelo noku ku popifa, owa fuda ombeu.

Otashi dulika ino shakeneka nale onghalo ya fa oyo, ashike eenghalo dimwe monghalamwenyo otashi dulika di ku ningife u kale noshisho. Pashihopaenenwa, mbela ou li to kondjo nounghundi oo wa hala okufinda ashike oho kala nokweendulula epuko la faafana? Mbela owa kala uhe na oilonga efimbo lile noino dula oku i mona nonande owa ninga eenghendabala? Mbela oho kala to lipula kombinga yaashi to ende to kulupa nosho yo okutaalela oupyakadi wokuhe na oukolele monakwiiwa? Ile pamwe ope nasha shimwe shi lili osho hashi ku udifa nai?

Kutya nee ou na oupyakadi wa shike, mbela ito ka pandula ngeenge ope na omunhu oo to dulu okupopya naye omaupyakadi oye nosho yo okukala te ku pe ekwafo ngeenge we li pumbwa? Mbela ou na kaume kopofingo a tya ngaho? Heeno, ou na! Jehova oku li kaume koye, ngaashi ashike a li kaume katatekulululwa Abraham, ngaashi sha shangwa muJesaja 41:8-13. Movelise 10 nosho yo 13, Jehova okwa lombwela ovapiya vaye a ti: “Ino tila, osheshi Ame ondi li pamwe naave. Ino [kala] wa limbililwa, osheshi Aame Kalunga koye. Ame ohandi ku pameke ndee handi ku kwafa yo, Ame ohandi ku yambidida yo neke lolulyo louyuki wange. . . Osheshi Aame Omwene Kalunga koye handi kwata eke loye lokolulyo, Ame ou handi ku lombwele, Ino kala wa tila, Ame ohandi ku kwafa.”

Mbela eendjovo odo ita di ku hekeleke? Litula nee ngeno mefano leendjovo odo Jehova te tu lombwele. Mefano omo ku li mo ngeno to ende naJehova mu likwete meenyala, nonande osho oshinima shiwa okudiladila kusho. Ngeno omwa li ta mu ende mu likwete meenyala, ngeno eke laye lokolulyo oli kwete eke loye lokolumosho. Ponhele yaasho, Jehova oha yelula ‘eke lokolulyo louyuki’ waye, ndele ta kwata “eke loye lokolulyo,” a fa ngeno te ku nane mo meenghalo didjuu donghalamwenyo. Eshi te ku nane mo, ote ku pameke neendjovo tadi ti: “Ino kala wa tila, Ame ohandi ku kwafa.”

Mbela owa tala ko ngoo Jehova e li Xe omunahole naKaume koye oo ta dulu okuuya kwoove e ku kwafele ngeenge u li moudjuu? Jehova oku ku hole, oku na ko nasha nonghalo yoye nokwa halelela oku ku kwafela. Ngeenge wa taalela oupyakadi, Jehova okwa hala u kale u udite wa amenwa molwaashi oku li omudiinini kwoove. Oku li shili “ekwafo linene li shii kulineekelwa momaudjuu.” — Eps. 46:2.

Vamwe ohava kala tave lihokololifa omolweenghatu davo odo va katuka monakudiwa nohave lipula ngeenge Kalunga okwe va dimina po ngoo. Ngeenge naave osho u udite ngaho, diladila komulumenhu omwiitaveli Job, oo a dimina ‘oilonga ii yokounyasha waye.’ (Job 13:26) Omupsalme David okwa li ha kala e udite sha faafana nokwa li a pula Jehova a ti: “Omatimba omounyashele, nomanyono ange, owii wange ino u dimbulukwa.” (Eps. 25:7) Molwaashi otu li ovalunde, atushe otwa ‘nyona, notuhe noshinge shaKalunga.’ — Rom. 3:23.

Etumwalaka olo li li muJesaja etukululwa 41 ola yukifwa unene koshiwana shaKalunga shonale. Ova li va nyona fiyo oponghatu opo Jehova a tokola oku va handukila moku va efa va twalwe moukwatwa waBabilon. (Jes. 39:6, 7) Ashike Kalunga okwa kala nokudiladila komesho yefimbo eshi ta ka mangulula ovo tave livele ombedi nosho yo ovo tava alukile kuye. (Jes. 41:8, 9; 49:8) Nokunena Jehova oha filonghenda ovo va hala shili okukala va hokiwa kuye. — Eps. 51:3

Natu ka tale koshimoniwa shaTakuya * oo a li ta kendabala okukondjifa onghedindjikilile yaye yokutala omafano oipala nosho yo okulidanena koilyo yoludalo. Omafimbo nomafimbo ohe lihange te shi ningi nonande okwa li eshi efa. Okwa li e udite ngahelipi mbela? Okwa ti: “Onda li ndi udite dihe na vali oshilonga, ndele eshi nda popya naJehova meilikano a dimine nge po, okwa li a yambula nge mo monghalo omo nda pundukila.” Osho Jehova okwe shi ninga ngahelipi? Ovakulunhuongalo vomeongalo laTakuya ove mu lombwela kutya ne va ifane ngeenge okwa kwatwa vali kehalo lokuninga oinima ii. Okwa ti: “Kasha li shipu oku va ifana, ashike ngeenge onde va ifana, ohandi kala nda pamekwa.” Opo nee ovakulunhuongalo ova li va longekida omupashukilishikandjo a ninge etalelepo loufita kuTakuya. Omupashukilishikandjo okwe mu lombwela a ti: “Inadi uya kwoove papuko. Ndele onde uya molwaashi ovakulunhuongalo ovo va hala ndi uye. Ove ku hoolola u pewe etalelepo eli loufita.” Takuya okwa ti: “Aame nda li handi nyono, ashike Jehova oye a tuma ovakulunhuongalo ndi kwafelwe.” Takuya okwa ninga exumokomesho ndele ta ningi omukokolindjila wondjikilile nopaife oku li ta longele koshitaimbelewa. Ngaashi ashike omumwatate oo, Kalunga ote ku yambula po ngeenge owa punduka.

Okuhakala noilonga oha ku etele vahapu oshisho. Vamwe ova kanifa oilonga yavo nohashi kala shidjuu okumona vali nghee tava dulu okuxupa. Diladila nee kutya ngeno oto ka kala u udite ngahelipi ngeenge ohaku ti ngoo uye apa ito pewa oilonga. Monghalo ya tya ngaho, ovanhu vamwe ohava kala ve wete vehe na oshilonga. Jehova ota dulu oku ku kwafela ngahelipi? Otashi dulika ite ku pe oilonga ya denga mbada efimbo olo, ashike ota dulu oku ku kwafela u dimbuluke eendjovo dOhamba David tadi ti: “Nghee nda li omumati fiyo [nda] kulupa, omuyuki inandi mu mona nande a efuwa, ile oludalo laye tali ehela oshifima.” (Eps. 37:25.) Jehova okwe ku tala ko u na ondilo, nota dulu oku ku yambidida “neke lolulyo louyuki” waye moku ku kwafela u mone osho wa pumbwa opo u twikile oku mu longela.

Sara oo e li moColombia, okwa mona eenghono daJehova dokuxupifa. Okwa kala e na oilonga  mehangano la kula oyo hai mu pula efimbo laye lihapu, ndele ohai futu nawa. Molwaashi okwa li a hala okulonga shihapu moilonga yaJehova, okwa efa po oilonga yaye ndele ta hovele okukokola ondjila. Ashike oilonga yetata fiku oyo a li a hala ine i mona diva. Okwa li a patulula ofitola yokulandifa o-ice-cream ashike oimaliwa oya ka pwa po nokwa li i na okupata. Sara okwa ti: “Opa li pa pita omido adishe nhatu, ashike ohai pandula Jehova, eshi nda dula okulididimika.” Okwe lihonga okuyoolola pokati koinima yondilo nosho yo yeemhumbwe odo da fimana nokukala ehe na oshisho shomongula. (Mat. 6:33, 34) Lwanima, okwa li a ifanwa komuyandji woilonga waye wonale nokwa li e mu pa ondodo ya fa oyo a li e kwete nale. Okwa li e mu lombwela kutya ota ka itavela ashike okulonga etatafiku nongeenge ta pewa efimbo la wana lomalipyakidilo aye opamhepo. Nonande Sara iha mono oimaliwa ihapu ngaashi nale, ota dulu okutwikila noukokolindjila. Mwaaishe, okwa ti: “Onda mona shili eke laJehova lopahole.”

Oshisho shimwe ohashi etifwa kokulipula nokukulupa. Ovanhu vahapu ova fika meedula dokupendjelwa nohava kala tave lipula ngeenge otava ka kala ngoo ve na oimaliwa ye va wana oku lifila oshisho. Ohave lipula yo kombinga youkolele wavo oo tashi dulika u kale tau shongola eshi tava kulupa. David okwa li a lombwela Jehova a ti: “Ino ekela nge mefimbo loukulupe wange, Ove ino efa nge, nghee eenghono tadi fii nge po.” — Eps. 71:9, 18.

Ongahelipi mbela ovapiya vaJehova tava dulu okukala ve udite va amenwa moukulupe wavo? Ove na okutwikila okukulika eitavelo lavo muKalunga, nokukala ve na elineekelo kutya ota ka wanifa po eemhumbwe davo. Oshoshili kutya, ngeenge ova kala ve na onghalamwenyo youdjeko omido da pita, ova pumbwa okuninga onghalamwenyo yavo yanafangwa nokukala va wanenwa kwaasho ve na. Otashi dulika va ka mone kutya ‘okuvelela ombidi’ ponhele yokulya ‘ohove ya ondoka’ oshihafifa noshi na oukolele muwa. (Omayel. 15:17) Ngeenge owa yandje elitulemo kokuhafifa Jehova, ote ke ku filoshisho nokuli nomoukulupe woye.

Natu ka tale koshihopaenenwa shaJosé naRose, ovo va longela Jehova oule womido 65 moilonga yefimbo liyadi. Momukokomoko womido odo, ova li ve na okufila oshisho xe yaRose, oo a li a pumbwa okupashukilwa efimbo alishe. José naye okwa li e na okulididimikila etando nosho yo epango lokankela. Mbela Jehova okwa nanena ngoo eke laye lokolulyo kovalihomboli ovo ovadiinini? Heeno, ndele mbela okwe shi ninga ngahelipi? Okwe shi ninga okupitila mu Tony naWendy ovalihomboli vomeongalo lavo, ovo ve va pa okafleta kokukala. Tony naWendy ova li va hala okuyandja okafleta oshali kovakokolindjila. Omido da pita, Tony okwa kala ha mono José naRose alushe tava i moilonga yomomapya okupitila mekende lofikola yavo. Okwa li e va hole omolwouladi wavo, naasho oshe mu kuma neenghono. Eshi va mona kutya ovalihomboli ovo ova yandja onghalamwenyo yavo aishe kuJehova, Tony naWendy ove linyengifwa ve va pe okafleta. Omido adishe 15, ova kala nokukwafela José naRose, ovo ve na eedula 80 nasha paife. Ovanamido ovo ova tala ko ekwafo olo va pewa kovalihomboli ovo ovanyasha li li oshali ya dja kuJehova.

Kalunga ota nanene ‘eke laye lolulyo louyuki’ kwoove. Mbela oto ka kwata ngoo meke laao a udaneka ta ti: “Ino kala wa tila, Ame ohandi ku kwafa?”