1, 2. (a) Ebẹnbẹn ego yẹ ihworho a dẹrughwaroghwẹ inyenana, me yo nẹ erhumie sa? (b) Imwẹro ọgo yẹ Isaiah 41:10, 13 ọ yẹrẹ ọwan?

OMIZU ọmase owu ro rhiẹ ọkobaro rọ ji rọnmọ ọkpako ukoko, nọ tare: ‘Udabọ omamọ ẹkwaphiẹrhotọre mi vwori mi ne vwo omamọ onyerẹnkugbe rhẹ Osolobrugwẹ, mi ji dẹrughwaroghwu ebẹnbẹn ẹgbukpe buebun. O le mẹ omerhẹn, ọ lẹrhe mẹ kpomẹ, ọ hobọte oborẹ mie lele awọrọ nyerẹn kugbe, ọkezẹko ọ lẹrhẹ ofu ze mẹ, ni mia tobọ guọlọ kpe omamẹ.’

² Wu sabu vwẹruọ oborẹ omizu ọnana ọ dẹrughwaroghwu na? Ọrẹ omemwurhọ, ekwakwa ri na sabu lẹrhẹ ẹhẹn ohworho seriotọre, ọ vuọn akpọ Echu ọnana omamọ. Ọrana ọnọ sabu họhọ ọtan ra gba mwu owọ, rọ lẹrhẹ owọ na mevi ekete owu. (Prov. 12:25) Me yọ nọ sabu lẹrhẹ ohworho roro omaran? Ọkezẹko, wa damoma wu ne nyerẹn ghele uhwu ohworho wu vwo ẹguọlọ kpahen, emiamo ọgbogbanhon, oborẹ wu ne ru sabu hẹrote ekrun ọnọ uvuẹn ọke ọgbogbanhon ọnana, yanghene ẹkparehaso. Iroro enana ina sabu lẹrhẹ ẹhẹn ọnọ seriotọre. Ọnọ sabu lẹrhẹ oma ja merhuọn. Ọrẹn, imwẹro ọ havwiẹ taghene Osolobrugwẹ ọnọ ha userhumu wẹn.—Se Isaiah 41:10, 13.

3, 4. (a) Marhẹ i Baibol na ọ ha ‘abọ’ ruiruo lele? (b) Me yọ nọ sabu lẹrhẹ abọ ọwan seriotọre?

 ³ Ọke buebun i Baibol na ọ ha oghọn ugboma na dje udje uruemru yanghene irueru sansan. Jerẹ udje, Baibol na ọ hunute abọ na ọgbọ uzusiorin buebun. Ne ru abọ ohworho gbanhon o mevirhọ ọrẹ ana ha urhebro riẹn, ruie gbanhon, jeghwai sa ọrawọ erhumu nọ kpare idjaghwẹ. (1 Sam. 23:16; Ezra 1:6) Ọnọ ji sabu mevirhọ ọrẹ e vwo imwẹro kpahen obaro na.

⁴ Na lẹrhẹ abọ seriotọre, a hariẹ dje ohworho rẹ ẹhẹn yen o seriotọre, yanghene ohworho ro vwo vwo ifiẹrorhọ. (2 Chron. 15:7, ftn.; Heb. 12:12) Ofu ọnọ sabu ze ohworho uvuẹn erhirhiẹ ọrana. Wu rha dẹrughwaroghwu erhirhiẹ rọ lẹrhẹ ẹhẹn ọnọ tagha yanghene seriotọre, bọgo wu na mẹrẹn urhebro ro serhọ? Me yọ nọ lẹrhuọ vwo edirin ọrhẹ omamerhomẹ?

5. (a) Ebẹnbẹn i rha homaphia, me yẹ ọwan ina sabu ru, ọrẹn me yo fori na karorhọ? (b) Me ye ne yono kpahen?

⁵ Se Zephaniah 3:16, 17. Ukperẹ ana lẹrhẹ ẹhẹn ọwan seriotọre jeghwai zofẹn, ro mevirhọ ọrẹ abọ ọwan ono seriotọre, Jehova o se rẹ ọwan na ‘ha ọfiamu ọwan ephian dọn yen.’ (1 Pet. 5:7) Ọwan ina sabu ha ẹmro Osolobrugwẹ ọ tarẹn emọ Israel ruiruo, taghene ‘obọ ọgbogbanhon ọnẹyen ọ kpẹtẹ ro no simi’ idibo yi ri vwo atamwu-u. (Isa. 59:1) Ene yono kpahen idje i Baibol esa kirighwo ri djephia taghene i Jehova o vwo omwemẹ ọrhẹ omẹgbanhon rọ nọ ha userhumu rẹn ihworho yi ru ọhọre ọnẹyen udabọ ebẹnbẹn ọgbogbanhon. Yono oborẹ idje enana ine ru ha userhumu wẹn.

6, 7. Me yẹ ọwan ina sabu yono nẹ oborẹ otu Israel i ru fi otu Amalek kparobọ?

⁶ Ogege re simi otu Israel nẹ abọ evrẹn uvuẹn Egypt, otu Amalek ni kparehaso aye. Ọrẹ uduefigbere, Joshua nọ nyalele ọkpọvi Moses e sun otu Israel riẹ uvweri na. Ọke oru, Moses nọ ha Aaron ọrhẹ Hur riẹ oberun ugbenu, nẹ aye i sabu mẹrẹn uvweri na. Nọyẹ, ehworhare esa enana a zẹ nẹ uvweri na fọkiẹ ofẹn? Ẹjo!

⁷ Moses o mwuegbe oborẹ aye ine ru sabu fikparobọ uvuẹn uvweri na. Moses nọ riẹn ukorọkpọ Osolobrugwẹ urhomẹmro na riẹ oberun. Ọke i Moses o ru omaran, Jehova nọ ha omẹgbanhon harẹn otu Israel e kpe otu Amalek. Ọrẹn, ọke abọ i Moses o seriotọre, otu Amalek ne fiẹkparobọ. Aaron ọrhẹ Hur ni kpare idjaghwẹ ẹghwanren, aye ni ‘ha atita rẹn i [Moses] no siyẹ. Aaron ọrhẹ Hur ni mọrọn abọ ye rierun, neneyo abọ ye o jo rho seriotọre bọmọke uvo na ono riotọre.’ Itiọrurhomẹmro, nyoma userhumu Osolobrugwẹ yẹ otu Israel e fikparobọ uvuẹn uvweri na.—Ex. 17:8-13.

8. (a) Me yẹ Asa o ruru oke rẹ isodja Ethiope a kparehaso aye? (b) Marhẹ ọwan ine ru sabu hẹrokele izede Asa ọ hẹroso Osolobrugwẹ?

⁸ Uvuẹn ẹdẹ Orodje Asa, Jehova o ji djephia taghene abọ ye ọ kpẹtẹ-ẹ. A hunute uvweri buebun uvuẹn i Baibol na. Orẹn, isodja ri mai bun yẹ isodja i Zerah onyẹ Ethiope. O vwo isodja awan 1,000,000 ri tẹn ona uvweri. Isodja otu Ethiope i bun ghwẹ isodja Asa. Wu na sabu ha ẹhẹn roro oborẹ ọ phẹrẹ te, rẹ Asa ọnọ zofẹn jeghwai brudu, nọ lẹrhẹ abọ ye seriotọre. Ukpomaran, Asa nọ nẹrhomo vwe i Jehova nọ sa ye erhumu. Arha ha ukẹro isodja nie, ọnọ bẹn rẹ aye ina sabu fi otu Ethiope kparobọ, ọrẹn ‘ọ bẹn harẹn Osolobrugwẹ-ẹ.’  (Matt. 19:26) Osolobrugwẹ no dje omẹgbanhon ọnẹyen phia nyoma ọ ha userhumu rẹn Asa ‘fi isodja Ethiope kparobọ’ nime Asa ‘ọ ga i Jehova ọsoso enyerakpọ ye.’—2 Chron. 14:8-13; 1 Ki. 15:14.

9. (a) Me yọ vwọ lẹrhẹ i Nehemiah dobọji ẹrharhumu bọn ogba i Jerusalem? (b) Marhẹ yẹ Osolobrugwẹ o ru kpahenrhọ ẹrhomo i Nehemiah?

⁹ Roro kpahen oborẹ oma o ru Nehemiah ọke ro riẹ Jerusalem. Amwa na o vwo ogba-a, ọnana nọ lẹrhẹ ẹhẹn otu i Jew na seriotọre. Ẹkparehaso ro nẹ obẹ amwa erọrọ sa, nọ lẹrhẹ abọ otu i Jew na seriotọre, aye ni dobọji ẹrharhumu bọn ogba i Jerusalem. Nehemiah ọ lẹrhẹ ẹhẹn yen seriotọre uvuẹn erhirhiẹ ọrana? Ẹjo! Jerẹ Moses, Asa, ọrhẹ idibo i Jehova erọrọ, Nehemiah o vwo uruemru rọ hẹroso i Jehova nyoma ọ nẹrhomo vwe yi. Omarana, nọ ji nẹrhomo uvuẹn erhirhiẹ ọnana. Otu i Jew na ne roro taghene aye i sabu fiẹkparobọ-ọ, ọrẹn Jehova nọ kpahenrhọ ẹrhomo i Nehemiah ro nẹ ẹhẹn rhe. Osolobrugwẹ nọ ha ‘omẹgbanhon ọduado’ ọrhẹ ‘obọ ọgbogbanhon’ ọnẹyen ha ru abọ otu i Jew re seriotọre na gbanhon. (Se Nehemiah 1:10; 2:17-20; 6:9.) O mwuruon ẹro taghene i Jehova ọ ha ‘omẹgbanhon ọduado’ ọrhẹ ‘obọ ọgbogbanhon’ ọnẹyen ru idibo enẹyen gbanhan inyenana?

10, 11. (a) Marhẹ yẹ Echu ọ damoma no ru abọ ọwan seriotọre? (b) Me yi Jehova ọ ha yẹ ọwan omẹgbanhon? (c) Marhẹ wu ru mẹrẹn erere nẹ uyono ra haphia uvuẹn ukoko na?

¹⁰ Ọwan i rheri taghene i Dẹbolo ọ vwọ samọ lẹrhẹ abọ ọnẹyen seriotọre rọ nọ dobọ owian ọwan ji-i. Ọ ha efian, igọmẹti, ilori ẹga ọrhẹ idibo ẹkparehaso e ru ọnana. Me yọ guọlọre? Ọ guọlọre nẹ abọ ọwan o seriotọre uvuẹn owian aghwoghwo iyẹnrẹn esiri na. Ọrẹn, Jehova o vwo omwemẹ rọ nọ yẹ ọwan omẹgbanhon nyoma ẹhẹn ọfuanfon ọnẹyen. (1 Chron. 29:12) O fori nẹ ọwan i nekpẹn ẹhẹn ọfuanfon na mie Osolobrugwẹ, neneyo ọwan i sabu din ẹkparehaso ro nẹ obẹ i Dẹbolo ọrhẹ akpọ na sa. (Ps. 18:39; 1 Cor. 10:13) Habaye, o fori nẹ ọwan i kpẹmẹ Osolobrugwẹ fọkiẹ i Baibol na, ra yare nyoma ẹhẹn ọfuanfon na. Roro kpahen ẹbe ra bọn kpahen i Baibol na rẹ ọwan a riẹ amerhen aye kibiamo kibiamo. A tẹmro rọ ha uvuẹn Zechariah 8:9, 13 (se yi) ọke ra bọn oghwa ẹga na, ẹmro erana i jeghwai sekpahen ọwan.

¹¹ Ọwan a jeghwai vwo omẹgbanhon nyoma irherhe rẹ ọwan e vwo uvuẹn uyono Ilele Kristi, emẹvwa okinhariẹ ọrhẹ emẹvwa ẹkwotọre, ọrhẹ uvuẹn isukuru Uvie na sansan. Uyono erana ena sabu sa ọwan erhumu vwo omwemẹ re ne bru ẹkẹ te oma uvuẹn ogame i Jehova, na jeghwai ru owian ọwan uvuẹn ogame i Jehova. (Ps. 119:32) Wa mẹrẹn omẹgbanhon nẹ uyono enana?

12. Marhẹ ọwan ine ru na sabu ru riaro uvuẹn ogame i Jehova?

¹² Jehova ọ ha userhumu rẹn emọ Israel fi otu Amalek ọrhẹ Ethiope kparobọ, ọ jeghwai yẹ Nehemiah ọrhẹ ereva ye omẹgbanhon nẹ aye i sabu ru owian ebanbọn na. Osolobrugwẹ ọnọ jeghwai yẹ ọwan omẹgbanhon re ne mevigbanhon udabọ ẹkparehaso, echẹdjẹ, ọrhẹ ebẹnbẹn neneyo ọwan i sabu rhe ghwoghwo iyẹnrẹn esiri na. (1 Pet. 5:10) O fo nẹ ọwan i roro taghene i Jehova ono ru ekwakwa igbevwunu harẹn ọwan inyenana-a. Ukpomaran, o fori nẹ ọwan i ru ẹkẹ ro te rẹ ọwan. Baibol  e se kẹdẹkẹdẹ, re mwuegbe jeghwai vwobọrhọ uyono ukoko kọkprughwre kọkprughwre, re vwo uyono omobọ ọrhẹ ogame ekrun, ra hẹroso i Jehova ọke ephian uvuẹn ẹrhomo, e ha usuẹn ẹkẹ ro te rẹ ọwan. Ọwan i we jenẹ ekwakwa erọrọ rẹ ọwan a hatua jaghwẹrhọ ogame ọwan a ha vwe i Jehova-a. Wu rha mẹrẹnvwrurhe taghene abọ ọnọ o seriotọre uvuẹn erhirhiẹ enana, nẹrhomo vwe Osolobrugwẹ nọ yọ userhumu. Ne wu na mẹrẹn oborẹ ẹhẹn ọfuanfon ọnẹyen ono ruo gbanhon, ‘nyoma ọ yọ omwemẹ ọrhẹ omẹgbanhon wu na ha ruiruo.’ (Phil. 2:13) Me wu na sabu ru, ne wu ru abọ awọrọ gbanhon?

13, 14. (a) Marhẹ ye ru abọ omizu ọhworhare owu gbanhon ọke aniẹ o hwu? (b) Izede ego yẹ ọwan ine ru sabu ru awọrọ gbanhon?

¹³ Jehova ọ yẹrẹ ọwan imizu ri ha uvuẹn ukoko na ri na sabu ha urhebro rẹn ọwan. Karorhọ oborẹ ọnyikọ Paul ọ yare: ‘Ru abọ ri seriotọre gbanhon, omaran ji te aghwẹ re kpogho, jeghwai rhe ru izede ọphiọnphiọn harẹn aghwẹ ọnọ.’ (Heb. 12:12, 13) E ru buebun Ilele Kristi ọke ahwanren gbanhon izede ọrana. Omaran ọ ji havwọ inyenana. Ọke ane omizu ọhworhare owu o hwu, rọ jeghwai dẹrughwaroghwu erhirhiẹ emiamiamo, nọ tare: “Mi yonorin taghene ọwan i vwa sabu djẹ ọdamuni-i, yanghene ọke ọrhẹ oborẹ aye ine bun te-e. Ẹrhomo ọrhẹ uyono omobọ mẹ, yọ yẹre mẹ userhumu uvuẹn erhirhiẹ ọgbogbanhon na. Imizu ri ha uvuẹn ukoko na i ji sa mẹ erhumu. Mi mẹrẹn ọghanromẹ re ne vwo omamọ onyerẹnkugbe rhẹ i Jehova bọmọke erhirhiẹ ọgbogbanhon ọnọ homaphia.”

¹⁴ Aaron ọrhẹ Hur i mọrọn abọ i Moses uvwre ọke aye e fiuvweri na. Ọwan ina sabu guọlọ izede ra na ha userhumu rẹn awọrọ. Harẹn ayọmo? Harẹn ihworho ri ha erhirhiẹ ọho, ihworho ri dẹrughwaroghwu emiamo ọgbogbanhon, ihworho ra mẹrẹn ẹkparehaso nẹ abọ ekrun aye, ihworho ri ha erhirhiẹ kologho yanghene erẹ ihworho aye i hwu nẹ aye obọ. Ọwan ina sabu ha userhumu rẹn iphuphẹn, aye i rha dẹrughwaroghwu ọhiẹn rẹ aye ine ru oborẹ ọsore yanghene hatua ekwakwa akpọ na. (1 Thess. 3:1-3; 5:11, 14) Ọwan i guọlọ izede re ne dje ọdamẹ harẹn awọrọ uvuẹn Aghwẹle Uvie, uvuẹn aghwoghwo na, e rhe kwomakugbe riakpọ, yanghene ọke ọwan erhe lele ohworho tẹmro nyoma ifonu.

15. Me yẹ ẹmro urhebro ọnọ sabu ru rẹn ereva ọwan uvuẹn ukoko na?

¹⁵ Ọke Asa o fikparobọ, ọmẹraro Azariah nọ ha urhebro riẹn ọrhẹ ihworho yi rhẹ ẹmro enana: ‘Ọrẹn mevigbanhon, wu vwe jenẹ abọ ọnọ seriotọre-e, nime ana kwa omamọ osa wẹn fọkiẹ ewian ọnọ.’ (2 Chron. 15:7, ftn.) Ọnana nọ lẹrhẹ Asa ru ewene buebun nọ sabu rharhumu ha ẹga urhomẹmro mwu. Omaran ọ ji havwọ, omamọ ẹmro urhebro ọwan ọnọ sabu hobọte ihworho. Wu na sabu ha userhumu rẹn aye nẹ aye i ga i Jehova vuọnvuọn. (Prov. 15:23) Mẹrẹnvwrurhe taghene ẹkpahenrhọ wa haphia uvuẹn ukoko na, ọ sa awọrọ erhumu.

16. Jerẹ i Nehemiah, marhẹ ekpako ukoko ine ru sabu ha userhumu rẹn imizu ri ha uvuẹn ukoko na? Dje udje oborẹ imizu ri ha uvuẹn ukoko na i ha userhumu wẹn lele.

¹⁶ Nyoma userhumu i Jehova, Nehemiah ọrhẹ ihworho yi ni fioma rhọ owian na. Aye ni sabu bọn ogba amwa na hin uvuẹn ẹdẹ 52 ọvo! (Neh. 2:18, ftn.; 6:15, 16) Nehemiah o rhiẹ oniruo owian na  ọvo-o. O vwobọrhọ owian ẹbọn ogba i Jerusalem na. (Neh. 5:16) Omaran ekpako ukoko buebun a hẹrokele Nehemiah nyoma aye e vwobọrhọ ebanbọn ọrhẹ ẹruete Aghwẹlẹ Uvie. Nyoma aye e lele imizu na vwobọrhọ owian aghwoghwo na, jeghwai kọn bru aye, aye ne ru abọ ihworho rẹ ẹhẹn aye o seriotọre gbanhan.—Se Isaiah 35:3, 4.

17, 18. Ọwan i rha dẹrughwaroghwu ebẹnbẹn yanghene ọfiamu, me ye ne vwo imwẹro kpahen?

¹⁷ Ra ga sasasa rhẹ imizu ọwan uvuẹn ukoko na o toroba okugbe rọ ha uvuẹn ukoko na. Ọ lẹrhẹ onyerẹnkugbe ọwan ọrhẹ imwẹro ọwan kpahen ebrurhọ Uvie Osolobrugwẹ rọ sa obaro na gbanhan. Ọwan i rha sa awọrọ erhumu, ọnọ lẹrhẹ aye vwo edirin uvuẹn erhirhiẹ ọgbogbanhon jeghwai yẹ aye ifiẹrorhọ kpahen obaro na. Habaye, ọrana ọ ji sa ọwan erhumu fioma rhọ ẹga i Jehova jeghwai tẹnroviẹ ebrurhọ ri ha obaro na. Itiọrurhomẹmro, ọ ghini sa ọwan erhumu.

¹⁸ Ọwan i rhe roro kpahen oborẹ i Jehova ọ ha userhumu rẹn idibo yi ri fuevwan ọke ahwanren, ọnọ sa ọwan erhumu vwo esegburhomẹmro jeghwai hẹrosuiẹ inyenana. Omarana, wu rha dẹrughwaroghwu ọhiẹn yanghene ebẹnbẹn, ‘we jenẹ abọ ọnọ seriotore-e’! Ukpomaran, nẹrhomo vwe i Jehova, ọnọ sa erhumu rhẹ obọ ọgbogbanhon ọnẹyen jeghwai yọ ebrurhọ Uvie na.—Ps. 73:23, 24.