1, 2. Ntak emi Mme Ntiense Jehovah ẹsisịnede n̄kpọ ediye ediye? (Se akpa ndise ibuotikọ emi.)

N̄WEDMBỤK N̄KPỌNTỊBE kiet ke Netherlands ọkọdọhọ ke “ini ikpọ owo ufọkabasi ẹkedụkde mbono ufọkabasi mmọ, mmọ ẹkesịne se ẹmama, akpan akpan ke ini eyo okofiopde.” Edi n̄wedmbụk n̄kpọntịbe oro ama ọdọhọ n̄ko ke “Mme Ntiense Jehovah isisịneke n̄kpọ ntre ke ini mmọ ẹdụkde mbono mmọ. . . . Irenowo, edide eyenọwon̄ m̀mê akwa owo, ẹsisịne jaket ye tai, ndien n̄kaiferi ye ikpọ iban ẹsịne n̄kpọ ediye ediye, . . . isịneke ibio sket.” Ẹsiwak nditoro Mme Ntiense Jehovah ke ndisịne n̄kpọ oro “owụtde iso o-bụt ye eti ibuot . . . ke ido eke odotde [mbon oro] ẹdọhọde ke ikpono Abasi.” (1 Tim. 2:9, 10) Okposụkedi emi apostle Paul eketịn̄de n̄kpọ emi ọnọ nditọete iban, se enye eketịn̄de emi ebehe nditọete iren n̄ko.

² Jehovah Abasi nnyịn idaha usịnen̄kpọ ye ukamaidem ke n̄kpọ mbubru, nnyịn ikọt esie inyụn̄ idaha n̄ko. (Gen. 3:21) Se Ikọ Abasi etịn̄de aban̄a usịnen̄kpọ ye ukamaidem owụt ke Jehovah Abasi oyom ikọt esie ẹsịne n̄kpọ oro odotde. Mmọdo, ke ini iyomde ndimek se ikpesịnede ye nte ikpakamade idem, nnyịn ikpemekke se imade kpọt, edi ikpemek se idinemde Jehovah esịt inyụn̄ inọ enye ubọn̄.

3. Nso ke Ibet oro Abasi ọkọnọde nditọ Israel aban̄a usịnen̄kpọ ekpep nnyịn?

 ³ Ke uwụtn̄kpọ, Ibet oro Jehovah ọkọnọde nditọ Israel ama an̄wam mmọ ẹkûtiene mme idụt oro ẹkedude ẹkpere mmọ ẹdu oburobụt uwem. Ibet oro ama owụt ke Jehovah enen̄ede asua n̄wan ndisịne n̄kpọ nte erenowo, erenowo ndinyụn̄ nsịne n̄kpọ nte n̄wan, nte ẹnamde ke ediwak idụt mfịn. (Kot Deuteronomy 22:5.) Ibet emi anam nnyịn ifiọk ke Jehovah imaha erenowo esịne ọfọn̄ emi n̄wan ekpesịnede, inyụn̄ imaha n̄wan esịne ọfọn̄ emi erenowo ekpesịnede. Emi owụt ke Abasi imaha erenowo esịne n̄kpọ m̀mê akama idem ke usụn̄ oro anamde enye ebiet n̄wan inyụn̄ imaha n̄wan anam kpa ntre.

4. Nso ikeme ndin̄wam nnyịn ifiọk ndisịne n̄kpọ ọfọn?

⁴ Ikọ Abasi an̄wam nnyịn ifiọk nte ikemede ndisịne n̄kpọ ọfọn, inamke n̄kpọ m̀mê idụn̄ ke m̀mọ̀n̄, m̀mê ẹsisịne didie n̄kpọ ke edem nnyịn, m̀mê ebiet oro idụn̄de ofofiop m̀mê ebebịt. Nnyịn ikpodorike enyịn Abasi ndisiak utọ ọfọn̄ emi ikpesịnede ye enye oro nnyịn mîkpesịneke. Edi Ikọ Abasi ekeme ndin̄wam owo kiet kiet emek se enye amade, se idinọde Abasi ubọn̄. Ẹyak ineme ndusụk n̄kpọ emi Ikọ Abasi etịn̄de emi ẹkemede ndin̄wam nnyịn ifiọk “uduak Abasi eke edide eti onyụn̄ enemde enye esịt onyụn̄ ọfọnde ama” ke ini iyomde ndimek ọfọn̄ emi ikpesịnede.—Rome 12:1, 2.

5, 6. Ntak emi ikpesịnede ọfọn̄ ọfọn?

⁵ Abasi ama ọnọ apostle Paul edisana spirit esie ewet se idude ke 2 Corinth 6:4. (Kot.) Mme owo ẹsida se nnyịn isịnede ye nte ikamade idem ẹfiọk utọ owo emi nnyịn idide. Sia mme owo ‘ẹsede se ẹkụtde ke enyịn,’ nte isịnede n̄kpọ ekeme ndinam mmọ ẹda nnyịn nte nti owo m̀mê ndiọi owo. (1 Sam. 16:7) Sia nnyịn idide mme asan̄autom Abasi, nnyịn ikpesịneke n̄kpọ ekededi oro imade kpọt, edi ikpesịne se idinemde Jehovah esịt n̄ko. Akpana se ikpepde ke Ikọ Abasi anam nnyịn ikûsịne ọfọn̄ oro ọbọpde owo akaha, emi osion̄ode owo ndido idem, m̀mê oro ekemede ndinam owo en̄wen ọtọn̄ọ ndikere oburobụt n̄kpọ. Emi ọwọrọ ke nnyịn ikpesịneke ọfọn̄ emi ọbọpde owo tutu kpukpru ndido idem esie ọwọrọ ada. Nnyịn ikponyụn̄ isịneke ọfọn̄ emi anamde owo oyom ebiet emi enye edịpde iso ke ini enye okụtde nnyịn.

⁶ Ke ini nnyịn isịnede ọfọn̄ emi eyede, asanade, owụtde iso o-bụt, onyụn̄ odotde, mme owo ẹyenen̄ede ẹkpono nnyịn nte mme asan̄autom Jehovah. Emi onyụn̄ ekeme ndinam mmọ ẹdi ẹdikpono Jehovah. Ke ini isịnede n̄kpọ ọfọn, mme owo ẹyetịn̄ eti ikọ ẹban̄a esop Jehovah, ẹyenyụn̄ ẹnen̄ede ẹma ndikpan̄ utọn̄ n̄kop eti mbụk edinyan̄a emi nnyịn ikwọrọde.

7, 8. Ini ewe ke akpana inen̄ede isịne ọfọn̄ ọfọn?

⁷ Ke ntak edisana Abasi oro ikponode, ke ntak nditọete nnyịn ye mbon oro ikwọrọde ikọ inọ, akpana isịne ọfọn̄ oro edinamde mme owo ẹma ndikpan̄ utọn̄ n̄kop ukwọrọikọ nnyịn, nnyụn̄ nnọ Jehovah Abasi ubọn̄. (Rome 13:8-10) Ọfọn inen̄ede isịne n̄kpọ ọfọn ke ini ikade mbono esop m̀mê ke ini ikwọrọde ikọ. Akpana isịne n̄kpọ “ke ido eke odotde [mbon oro] ẹdọhọde ke ikpono Abasi.” (1 Tim. 2:10) Enyene nte mme owo ẹsisịnede n̄kpọ ke ndusụk obio, emi edide ẹkpesịne ke obio en̄wen owo imaha. Ndien emi esinam Mme Ntiense Jehovah ẹkpeme nte mmọ ẹsịnede n̄kpọ ke ebiet ekededi emi mmọ ẹdude.

 ⁸ Kot 1 Corinth 10:31. Ke ini idụkde n̄kpri ye ikpọ mbono, ana isịne ọfọn̄ emi odotde onyụn̄ owụtde iso o-bụt utu ke ndisịne n̄kpọ mbe ubọk nte mbon ererimbot ẹsisịnede. Nnyịn n̄ko ikpesịneke n̄kpọ nsuahade nsuahade ke ebiet emi idụn̄de idụk mbono, ke mbubreyo ke mbono ama akasuana, m̀mê ke ini ikade ndidep n̄kpọ. Edieke isịnede n̄kpọ ọfọn, bụt idinamke nnyịn ndidọhọ mme owo ke idi Mme Ntiense Jehovah, idinyụn̄ isọn̄ke nnyịn ndikwọrọ ikọ nnọ mme owo ini ekededi oro anade inam ntre.

9, 10. Didie ke Philippi 2:4 ekeme ndin̄wam nnyịn ke ini iyomde ndimek ọfọn̄ oro ikpesịnede?

⁹ Kot Philippi 2:4. Ntak emi akpanade ikere m̀mê se iyomde ndisịne ayafịna nditọete nnyịn? Ntak kiet edi ke ikọt Abasi ẹsidomo ofụri ukeme mmọ ndinam item Bible emi: “Ẹwot mme ndido idem mbufo emi ẹdude ke isọn̄ man ẹtre use, mbubiam ido, ọkpọsọn̄ udọn̄ idan̄.” (Col. 3:2, 5) Ifọnke nnyịn inam n̄kpọ ndomokiet oro edinamde ọsọn̄ nditọete nnyịn ndinam item emi. Ekeme ndidi ndusụk nditọete nnyịn emi ẹkesidude oburobụt uwem ke ẹn̄wana ọkpọsọn̄ mbak mmọ idifiak ikanam oburobụt n̄kpọ emi mmọ ẹma ẹketre. (1 Cor. 6:9, 10) Ndi ọkpọfọn isịne ọfọn̄ emi edinamde mmọ ẹfiak ẹkenam oburobụt n̄kpọ emi mmọ ẹma ẹketre?

¹⁰ Ke ini idude ye nditọete nnyịn, nte isịnede n̄kpọ ekeme ndinam mmọ ẹtọn̄ọ ndikere oburobụt n̄kpọ utu ke ndikere nti n̄kpọ. Ntem, ọfọn isisịne n̄kpọ nte ọfọnde ke ini idụkde mbono esop m̀mê ke ini idude ye nditọete nnyịn ke ebiet en̄wen ekededi. Imọdiọn̄ọ ke imenyene ifụre ndimek se ikpamade ndisịne. Kpa ye oro, ana  kpukpru nnyịn isịne n̄kpọ emi mîdinamke nditọete nnyịn ẹtuak ukot ẹduọ, emi edinyụn̄ an̄wamde mmọ ẹka iso ẹdu eti uwem, ẹkere, ẹnyụn̄ ẹtịn̄ nti n̄kpọ. (1 Pet. 1:15, 16) Edieke inen̄erede ima nditọete nnyịn, nnyịn ‘idinamke ido eke mîdotke, idinyụn̄ iyomke ufọn idem nnyịn.’—1 Cor. 13:4, 5.

11, 12. Nso ke ikpeti ke ini iyomde ndimek ọfọn̄ emi ikpesịnede?

¹¹ Ke ini iyomde ndimek ọfọn̄ emi ikpesịnede, ana iti ke “ẹmenịm ini ẹnọ kpukpru n̄kpọ.” (Eccl. 3:1, 17) Mme owo ẹsiwak ndisịne n̄kpọ etiene nte eyo etiede, utom emi mmọ ẹnamde, ebiet emi mmọ ẹdude, ye ebiet emi mmọ ẹdụn̄de. Edi inamke n̄kpọ m̀mê imenyene okụk m̀mê inyeneke, m̀mê idu ke m̀mọ̀n̄, m̀mê inam nso utọ utom, nte Jehovah oyomde nnyịn isịne n̄kpọ ikpụhọkede. Enye oyom isịne n̄kpọ nte ọfọnde kpukpru ini.—Mal. 3:6.

¹² Ke ini eyo enen̄erede ofiop, ekeme ndinen̄ede nsọn̄ ndisịne n̄kpọ emi ọfọnde onyụn̄ owụtde iso o-bụt. Ntem, mbak nnyịn idinam nditọete nnyịn ẹtuak ukot ẹduọ, ikpanaha isịne ọfọn̄ emi mîfụkke nnyịn idem ọfọn, m̀mê emi an̄wan̄ade akaha tutu ẹda ẹkụt nnyịn idem. (Job 31:1) Idem ke ini ikade udia-uwem m̀mê inọde idem inemesịt, ana isụk isịne n̄kpọ emi owụtde iso o-bụt onyụn̄ ọnọde Abasi ubọn̄. Edieke inamde emi, oro owụt ke imenyene ọniọn̄ m̀mê eti ibuot. (N̄ke 11:2, 20) Kpa ye oro mbon ererimbot ẹsisịnede se ẹmade-ma ke ini ẹkade udia-uwem m̀mê ndinọ idem inemesịt, nnyịn ikọt Abasi ikpesịne ọfọn̄ emi anamde ẹnọ Jehovah Abasi ubọn̄.

13. Didie ke 1 Corinth 10:32, 33 ekeme ndin̄wam nnyịn ke ini iyomde ndimek ọfọn̄ oro ikpesịnede?

¹³ Enyene n̄kpọ en̄wen emi Bible etịn̄de emi ekemede ndin̄wam nnyịn ke ini iyomde ndimek ọfọn̄ emi ikpesịnede. Akpana ikere m̀mê se iyomde ndisịne ayafịna mbon en̄wen, edide mmọ ẹdi nditọete nnyịn m̀mê idịghe. (Kot 1 Corinth 10:32, 33.) Nnyịn ikpedehedei isịne n̄kpọ emi edinamde mbon en̄wen ẹtuak ukot ẹduọ. Apostle Paul ọkọdọhọ ete: “Yak owo nnyịn kiet kiet enem mbọhọidụn̄ esie esịt ke ndida se ifọnde mbọp enye nnam ọkọri.” Ekem Paul ama etịn̄ ntak ete: “Koro Christ ikenemke idemesie esịt.” (Rome 15:2, 3) Jesus ama enen̄ede ama ndin̄wam mme owo, enye ikekereke iban̄a idemesie. Enye akada ke ndinam n̄kpọ nnọ mme owo edi ndinam uduak Abasi. Edieke ikpebede Jesus, nnyịn idisịneke ọfọn̄ emi mîdiyakke mme owo ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ ukwọrọikọ nnyịn kpa ye oro imade ọfọn̄ oro.

14. Didie ke mme ete ye eka ẹkpekpep nditọ mmọ ndisịne n̄kpọ emi ọnọde Abasi ubọn̄?

¹⁴ Ana mme ete ye eka ẹkpep nditọ mmọ ndinam se Bible ekpepde mmọ. Ana mme ete ye eka ẹkụt ẹte ke nte mmimọ ye nditọ mmịmọ isịnede n̄kpọ inyụn̄ ikamade idem adat Jehovah esịt. (N̄ke 22:6; 27:11) Didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndikpep nditọ mmọ ndikpono Jehovah nnyụn̄ nnịm ibet esie? Mmọ ẹkpenyene ndinịm eti uwụtn̄kpọ nnọ nditọ mmọ nnyụn̄ n̄kpep mmọ nte ẹkemede ndidep eti ọfọn̄. Nditọ nnyịn ikpedepke ọfọn̄ ke ntak emi ẹmade ọfọn̄ oro, edi akpana mmọ ẹnen̄ede ẹkere m̀mê ọfọn̄ oro iyomde ndidep ọyọnọ Jehovah Abasi ubọn̄.

15. Nso idin̄wam nnyịn imek utọ ọfọn̄ oro ikpesịnede?

¹⁵ Ikọ Abasi ọnọ nnyịn item emi edin̄wamde nnyị̇n imek n̄kpọ oro edinọde Abasi ubọn̄. Kpa ye oro, nnyịn owo  kiet kiet inyene ndimek se idisịnede, sia nnyịn ima n̄kpọ nsio nsio, ndien kpukpru nnuenubọk idịghe ukem. Edi, ikpenyene ndisịne ọfọn̄ emi eyede, asanade, owụtde iso o-bụt, odotde ye ebiet emi idude, emi mme owo mîdidaha nte idiọk ọfọn̄ ke ebiet emi idụn̄de.

16. Ntak emi ikpanamde se ededi oro ikemede man isịne n̄kpọ ọfọn?

¹⁶ Imọdiọn̄ọ ke isimemke utom ndibiere nnennen n̄kpọ kpukpru ini, m̀mê ndikere kpukpru se inemede emi mbemiso idepde ọfọn̄, sia ediwak mme anyam ọfọn̄ ẹnyam se iwọrọde idi idahaemi. Ntre ọfọn nditọete iban ẹsan̄a ẹyom ewụra, itọn̄ọfọn̄ ye sket emi mîmụhọke, mîbọpke-bọp owo, onyụn̄ ofụkde owo edem ye esịt. Oyonyụn̄ ọfọn nditọete iren n̄ko ẹsan̄a ẹyom ọfọn̄idem, ọfọn̄ukot, ye jaket emi mîbọpke-bọp owo. Esịt eyenem nditọete nnyịn ke ini idomode ofụri ukeme nnyịn ndisịne ọfọn̄ emi eyede onyụn̄ owụtde iso o-bụt. Esịt eyenen̄ede enem nnyịn n̄ko ke ini isịnede n̄kpọ emi ọnọde Abasi ubọn̄, ekpededi idịghe se ikpamade ndisịne.

17. Nso ikeme ndinam eyenete ebiere m̀mê akpana inịm ntan̄ebek?

¹⁷ Ndi ọfọn nditọete irenowo ẹnịm ntan̄ebek? Ibet Moses ama ọdọhọ irenowo ẹkûkwat ntan̄ebek mmọ. Edi Abasi idọhọke ikọt esie ẹnịm Ibet Moses aba. (Lev. 19:27; 21:5; Gal. 3:24, 25) Ke ndusụk idụt, idiọkke irenowo ndinịm ntan̄ebek emi ẹfatde ediye ediye, ndien emi isikpanke mme owo ndikpan̄ utọn̄ n̄kop eti mbụk. Ndusụk mbiowo ye mme asan̄autom unamutom ke mme idụt emi ẹsinịm ntan̄ebek. Kpa ye oro, ndusụk nditọete ke utọ idụt oro isimaha ndinịm ntan̄ebek. (1 Cor. 8:9, 13; 10:32) Edi ke mme idụt en̄wen, irenowo isinịmke ntan̄ebek, ntre ifọnke Mme Ntiense Jehovah ẹnịm ntan̄ebek. Ntre, edieke eyenete ke idụt emi enịmde ntan̄ebek, enye idinọhọ Abasi ubọn̄, emi onyụn̄ ekeme ndinam ẹtịn̄ idiọk ikọ ẹban̄a enye.—Rome 15:1-3; 1 Tim. 3:2, 7.

18, 19. Didie ke Micah 6:8 edin̄wam nnyịn isịne n̄kpọ emi enemde Abasi esịt?

¹⁸ Imenen̄ede ikop inemesịt ke Jehovah itịn̄ke utọ ọfọn̄ oro ikpesịnede ye nte ikpakamade idem. Utu ke oro, enye oyom nnyịn iyak se ikpepde ke Bible an̄wam nnyịn imek utọ ọfọn̄ oro ikpesịnede ye nte ikpakamade idem. Ntem, yak ọfọn̄ oro imekde ndisịne ye nte ikamade idem owụt ke iyom ‘ndisụhọde idem nsan̄a ye Abasi nnyịn.’—Mic. 6:8.

¹⁹ Nsụhọdeidem ayan̄wam nnyịn ifiọk ke Jehovah edi edisana Abasi, ke ibet esie onyụn̄ edi ke ufọn nnyịn. Nsụhọdeidem ayan̄wam nnyịn n̄ko ikere iban̄a mbon en̄wen ke ini imekde se iyomde ndisịne ye nte ikpakamade idem. Nnyịn idikeme ‘ndisụhọde idem nsan̄a ye Abasi nnyịn’ edieke idude uwem nte enye oyomde inyụn̄ isịnede n̄kpọ emi mîdifịnake mbon en̄wen.

20. Ntak emi ikpesịnede n̄kpọ inyụn̄ ikamade idem ọfọn kpukpru ini?

²⁰ Ikpanaha nnyịn isịne n̄kpọ emi edinamde mme owo ẹkere m̀mê nnyịn isụk idi Mme Ntiense Jehovah. Akpana ọfọn̄ oro isịnede anam nditọete nnyịn ye mbon ererimbot ẹkụt ke nnyịn idi ikọt Abasi. Jehovah etịn̄ nte enye oyomde nnyịn idu uwem, esinyụn̄ enem nnyịn ndidu uwem nte enye oyomde. Ọfọn inen̄ede itoro nditọete nnyịn oro ọfọn̄ mmọ ye eti edu uwem mmọ anamde mme owo ẹkpan̄ utọn̄ ẹnọ eti mbụk, sia se mmọ ẹnamde enem Jehovah esịt onyụn̄ ọnọ enye ubọn̄. Edieke ikade iso ndisịne n̄kpọ emi ọfọnde onyụn̄ owụtde iso o-bụt, iyaka iso inọ Jehovah ubọn̄, kpa Abasi emi adade “uku ye uyai abana” idemesie.—Ps. 104:1, 2.