1, 2. Banyike ano moba bebakanjikizha kuba ka, kabiji ñanyi bintu byo bafwainwa kuba pa kuba’mba bashinde?

MWANA wa sukulu umo waambijile nyenga wa ku Britain amba: “Obewa uji bingi na maana kechi wakonsha kwitabila mwi Lesa ne.” Mulongo wa ku Germany wanembele’mba: “Bafunjishi bami bamonanga jishimikila ja mu Baibolo jaamba pa kulengwa kwa bintu amba kishimitu. Kabiji balanguluka’mba baana ba sukulu bonse baitabila’mba bintu byaishilekotu bine.” Nyenga mwanyike mwina France wambile’mba: “Bafunjishi betu bakumya bingi pa kuyuka’mba kuji baana ba sukulu bamo baitabila mu Baibolo.”

² Anweba bakalume ba Yehoba banyike nangwa anweba mu kifunda pe Lesa, nanchi mulanguluka’mba mwafwainwa kulondela byaitabila bantu bavula, nabiji lufunjisho lwa kuba’mba bintu byaishilekotu bine kukila kwitabila mu Mulenga nyi? Inge byo byo kiji, kuji mashinda o mwakonsha kwingijisha pa kuba’mba mukoseshe lwitabilo lwenu. Jishinda jimo ke kwingijisha maana emupa Lesa ‘akemulamanga.’ Akemukwasha kukana milanguluko yatama ne kukosesha lwitabilo lwenu.—Tangai Byambo bya Maana 2:10-12.

3. Tusakwisamba pa ka mu uno mutwe?

³ Lwitabilo lwakosa lwaimena pa kuyukisha bulongo Lesa.  (1 Timo. 2:4) Onkao mambo, byo mufunda Mambo a Lesa ne mabuku etu alumbulula Baibolo kechi mwafwainwa kupitangamotu lubilo lubilo ne. Ingijishainga maana enu a kupima bintu pa kuba’mba ‘mukwatakanyenga’ byo mutanga. (Mat. 13:23) Inge ke tufunde Baibolo mu jino jishinda, tukemwena ‘biyukilo bimwesha’mba’ Lesa ye Mulenga wetu ne kuba’mba Baibolo wafuma kwi aye.—Hebe. 11:1.

4. Mambo ka o twakonsha kwambila’mba bonse baitabila mwi Lesa ne baitabila’mba bilengwa byaishilekotu bine baji na lwitabilo, kabiji twakonsha kwisamba nabo byepi?

⁴ Nanchi bantu bakimwambilapo’mba baitabila mu lufunjisho lwa kuba’mba bilengwa byaishilekotu bine na mambo a byamba sayansi, bino amba kwitabila mwi Lesa kwaimena pa lwitabilo nyi? Bantu bavula byo balanguluka. Bino kyanema kuyuka’mba: Nangwa kya kuba bantu baitabila mwi Lesa nangwa baitabila mu lufunjisho lwa kuba’mba bintu byaishilekotu bine, bonse baji na lwitabilo. Mambo ka? Kafwako wamonapo kala Lesa nangwa byalengelwenga bintu ne. (Yoa. 1:18) Kabiji kafwako muntu nangwa umo nangwatu bafunda bya sayansi wakimonapo bintu na kwaluka kwikala bilengwa bikwabo ne. Kafwako wakimonapo kala muloolo waaluka ke bokwe ne. (Yoba 38:1, 4) Onkao mambo, atweba bonse twafwainwa kulanguluka pa biyukilo ne kwingijisha maana a kupima bintu pa kuba’mba tuyuke bishinka. Pa kwamba pa kulengwa kwa bintu, Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Byubilo [bya Lesa] bibula kumweka byamweka patoka kufumatu kimye kyo alengele ntanda, mambo bimwekela mu bintu byo alenga, ko kuba’mba bulume bwanji bwa myaka ne kuba’mba ye Lesa, pa kuba’mba babule kwikangaizha.”—Loma 1:20.

5. Ñanyi bintu bikwasha bantu ba Lesa kwingijisha bulongo maana abo a kupima bintu?

⁵ Kyambo kya kuba’mba “bimwekela” kilumbulula kintu kyo twakonsha kubula kumona bukiji. (Hebe. 11:3) Onkao mambo, bantu baji na maana a kupima bintu bengijisha milanguluko, kechi bengijishatu meso ne matwi ne. Jibumba ja Yehoba janengezha bintu byavula bya kwitukwasha. Bino bintu byakonsha kwitulengela “kumona” Mulenga wetu na meso a lwitabilo. (Hebe. 11:27) Pa bino bintu bitunengezhezha Lesa paji ne vidyo wa kuba’mba The Wonders  of Creation Reveal God’s Glory, buloshuwa wa kuba’mba Was Life Created? ne The Origin of Life—Five Questions Worth Asking, ne buku wa kuba’mba Is There a Creator Who Cares About You? Kabiji magazini o tutambula nao akonsha kwitukwasha. Mu magazini wa Labainga! javula mwikala misambo ya mepuzho na bashayuka ba bya sayansi balumbulula kibalengela kwitabila mwi Lesa. Kibaaba kya kuba’mba “Nanchi Kyalengelwe Nyi?” kyamba pa bilengwa byo tumona. Bashayuka ba bya sayansi bafunjilako byavula ku bino bilengwa.

6. Ñanyi buwame buji mu kwingijisha bintu bitunengezhezha jibumba ja Lesa, kabiji mwamwenamo byepi?

⁶ Mulongo uji na myaka 19 wa ku United States waambile pa mabuloshuwa abiji o twaambapo kala amba: “Ankwasha bingi. Ano mabuloshuwa neatanga bimye bavula.” Nyenga wa ku France naye wanembele’mba: “Kibaaba kya kuba’mba ‘Nanchi Kyalengelwe Nyi’ kyawama bingi. Bashenyenye mu bya kulengalenga bakonsha kwesekako kulenga bintu bipasha na bilengwa na Lesa bino kechi byesakana ne.” Bansemi baji na mwana wa myaka 15 ku South Africa baambile’mba: “Kibaaba kitanshi kitanga mwanetu mu Labainga! ke kya kuba’mba ‘Mwisambo wa Mepuzho.’” Nga anweba ñanyi kibaaba kyo mwatemwa? Nanchi mutanga bino bibaaba nyi? Byakonsha kwimukwasha kukosesha lwitabilo lwenu. Lwitabilo lwenu lukemulengela kukana mafunjisho a bubela.—Yele. 17:5-8.

7. Mambo ka Lesa o akebela’mba mwingijishenga bulume bwenu bwa kulanguluka?

⁷ Nanchi kyatama kwipuzha mepuzho pa bya mu Baibolo nyi? Ine. Yehoba ukeba’mba mwingijishenga “bulume bwenu bwa kulanguluka” kuyuka bukine. Kechi ukeba’mba mwitabiletu mambo bakwenu byo byo baitabila ne. Onkao mambo, ingijishainga bulume bwenu bwa kulanguluka pa kuba’mba muyukishe bukine. Maana a kupima bintu akemulengela kwikala na lwitabilo lwakosa. (Tangai Loma 12:1, 2; 1 Timoti 2:4) Makonsha kwikala na ano maana kupichila mu kufunda mitwe yapusana pusana yo mukeba kuyukilapo byavula.

8, 9. (a) Ñanyi mitwe yatemwa kufunda bantu bamo? (b) Bantu bamo bamwenamo byepi mu kulanguluka langulukapo pa byo batanga?

⁸ Bamo basalapo kufunda pa bungauzhi bwa mu Baibolo nangwa mashimikila aamba pa bwikalo bwa bantu banembwa mu Baibolo, ne byamba bashayuka ba bya sayansi ne byamba bapoya bya kupoyapoya. Bungauzhi bumo bwanema bo mwakonsha kufunda ke butanwa pa Ntendekelo 3:15. Kino kyepelo kyaamba pa kishina kiine kya mu Baibolo kya kutumbijika Bumfumu bwa Lesa ne kuzhijika jizhina janji kwingijisha Bufumu. Mu kino kyepelo, Yehoba waingijishe ñambilo ya kifwanyikizho kumwesha byo akapwisha buyanji bwa bantu bwatendekejile mu Edena. Mwakonsha kufunda byepi kinembelo kya Ntendekelo 3:15? Jishinda jimo ke kunemba ndonda ya bintu byamwekelenga. Mwakonsha kunemba binembelo bimwesha byafikilenga bungauzhi buji mu kino kyepelo. Inge mwamona binembelo byo byakwatankana ne byo bibena kufika mukashiinwa’mba bangauzhi ne banembi ba Baibolo “bebatangijile ku mupashi wazhila.”—2 Pe. 1:21.

⁹ Mulongo umo mu Germany walangulukile pa mabuku onse a mu Baibolo byo aamba pa Bufumu bwa Lesa, waambile’mba: “Mabuku onse akwatankana nangwa kya kuba beanembele ku banabalume 40. Kabiji bavula baikeleko pa bimye byapusana pusana kabiji kechi beyukile ne.” Nyenga umo wa ku Australia waumvwine bingi bulongo byo atangile kibaaba kyajinga mu Kyamba kya Usopa kya December 15, 2013 kyaambile pa Kijiilo kya Lupitailo byo kilumbulula. Kino kijiilo kyakwatankana bingi na byaamba Ntendekelo 3:15 ne pa kwiya kwa Mesiasa. Uno nyenga wanembele’mba:  “Kino kibaaba kyankwashishe kuyuka Yehoba byo awama. Byo nalangulukilenga pa lunengezho lwa bena Isalela ne buno bungauzhi byo bwafikile mwi Yesu, naumvwine bingi bulongo. Natulumene ne kulangulukapo bingi pa buno bungauzhi bwa Kijiilo kya Lupitailo byo bwafikile.” Ki ka kyalengejile uno nyenga kumvwa bino? Mambo walangulukilepo bingi pa byo atangile ne ‘kwibikwatakanya.’ Kuba bino kwamukwashishe kukosesha lwitabilo lwanji ne kufwenya kwipi na Yehoba.—Mat. 13:23.

10. Bukishinka bwa bantu banembelenga Baibolo bukosesha byepi lwitabilo lwetu?

¹⁰ Kikwabo kyakonsha kukosesha lwitabilo lwetu ke kulanguluka pa kuchinchika ne bukishinka bwa banabalume banembele Baibolo. Banembi bavula ba kala banembangatu byawama pa bantangi babo ne pa bufumu bwabo. Bino bangauzhi ba Yehoba kimye kyonse baambanga bya kine. Baambanga ne pa byatamishanga bantu babo, nangwatu bamfumu babo. (2 Moba 16:9, 10; 24:18-22) Banembele ne byo batamishanga ne bya bakalume ba Lesa bakwabo. (2 Sam. 12:1-14; Mako 14:50) Mulongo mwanyike umo wa ku Britain waambile’mba: “Buno bukishinka kechi bumweka mweka ne. Kino kitulengela kushiinwa’mba Baibolo wafuma kwi Yehoba.”

11. Ki ka kyakonsha kukwasha banyike kuyuka buneme bwa mafunde a mu Baibolo?

¹¹ Na mambo a kuba mu Baibolo muji mafunde etutangijila, bantu bavula bashiinwa’mba wanembelwe na lutangijilo lwa Lesa. (Tangai Salamo 19:7-11.) Nyenga wa ku Japan waambile’mba: “Ba mu kisemi kyami byo balondejilenga mafunde a mu Baibolo twajinga bingi na lusekelo. Twaikelenga mu mutende, kukwatankana kabiji mu kisemi mwajinga butemwe.” Mafunde a mu Baibolo etuzhikijila ku bupopweshi bwa bubela ne ku bingelekezha byabika bantu mu buzha. (Sala. 115:3-8) Bantu baitabila’mba kafwako Lesa balengela byepi bantu kubula kuketekela mwi Lesa? Mafunjisho nabiji a kuba’mba bintu byaishilekotu bine bilengela bantu kupopwela bilengwa kukila kupopwela Yehoba. Bantu baitabila’mba kafwako Lesa baketekela’mba bantu bakawamisha bintu kulutwe. Pano bino, bakankalwa kupwisha makatazho aji mu ntanda.—Sala. 146:3, 4.

12, 13. Ñanyi jishinda jawama ja kwisambilamo na bakwenu baana ba sukulu, bafunjishi ne bantu bakwabo pa bilengwa ne pa Baibolo?

¹² Mwakonsha kwisamba byepi bulongo na bantu pa bilengwa ne pa Baibolo? Kechi mwafwainwa kulanguluka’mba mwayuka byonse byaitabilamo bantu ne. Bantu bamo baitabila mu lufunjisho lwa kuba’mba bintu byaishilekotu bine, bino bayuka ne kuba’mba Lesa ko aji. Balanguluka’mba Lesa walengejile bintu kutendeka kwaluka abyo bine. Bakwabo bamba’mba baitabila kuba’mba bintu bilengeletu abyo bine mambo balanguluka’mba inge byajinga bya bubela inge kechi bebifunjisha ku sukulu ne. Kabiji bamo baleka kwitabila mwi Lesa na mambo a byubilo byatama bimweka mu bupopweshi. Onkao mambo, inge mubena kwisamba na muntu pa byatendekele bumi, kyawama patanshi kumushikisha kyalengela kwitabila byobyo. Yukai byo aitabilamo. Inge mwisamba nanji bulongo ne kuteleka ku byo abena kwamba, ukaswa byo mukamubuulanga.—Titu. 3:2.

¹³ Inge muntu kealengulule byo mwaitabilamo amba bilengwa byalengelwe, mwakonsha kwingijisha jishinda jawama kumwesha’mba aye ye walubilamo. Mwakonsha kumushikisha kulumbulula byatendekele bumi inge kya kuba’mba kafwako Mulenga. Pa kuba’mba kilengwa kitanshi kitwajijile kwikalako, kyafwainwe kusemununa. Shayuka wa sayansi umo waambile’mba bintu bikwabo bikebewa pa kuba’mba kilengwa kikaleko ke (1) kintu kiji nobe kikoba kya kwikizhikijila, (2) kwikala na bulume ne bya kwibwingijisha,  (3) maselo alengela kintu kukoma ne byo kyakonsha kwikala, ne (4) bulume buji mu maselo bulengela bintu bikwabo kulengwa. Wanungilepo amba: “Bantu bakumya bingi pa jishinda jakobankana jalengelwamo bintu.”

14. Mwakonsha kuba byepi inge mwamona’mba kechi mwinengezha kwisamba na muntu pa lufunjisho lwa kuba’mba bilengwa byaishilekotu bine nangwa amba byalengelwe ne?

¹⁴ Inge mwamona’mba kechi mwinengezha bulongo kwamba pa lufunjisho lwa kuba’mba bilengwa byaishilekotu bine nangwa amba byalengelwe ne, mwakonsha kwingijisha jishinda japeela kwisambilamo jaingijishe Paulo. Wanembele’mba: “Nzubo yonse kuji wiishimika, bino walengele bintu byonse, ye Lesa.” (Hebe. 3:4) Jino jishinda jingila bingi bulongo. Jishinda ja kukumya jalengelwamo bilengwa jimwesha’mba kuji uji na maana wibilengele. Kabiji mwakonsha ne kwingijisha buku waamba pa bino. Nyenga umo waingijishe mabuloshuwa abiji o twaambapo kala pa kwisamba na nsongwalume waambile’mba kechi waitabila mwi Lesa ne, bino waitabijile’mba bilengwa byaishilekotu bine. Byo papichile mulungu, uno nsongwalume waambile’mba, “Pano naitabila mwi Lesa.” Kino kyamulengejile kutendeka kufunda Baibolo kabiji uno nsongwalume ke Kamonyi wa kwa Yehoba.

15, 16. Mwakonsha kupimpulako byepi jishinda jo mwisambilamo na bantu pa Baibolo, kabiji mambo ka?

¹⁵ Mwakonsha kwingijisha jonka jino jishinda pa kwisamba na muntu uzhinauka Baibolo. Yukai bintu byo aitabilamo ne kusala mitwe yo akonsha kutemwa kwisamba nanji. (Maana 18:13) Inge watemwa kwamba pa bya sayansi, wakonsha kukasuluka kwisamba nanji inge mwatongola bishinka bimwesha’mba Baibolo wakwatankana na byamba sayansi. Bakwabo bakonsha kutemwa kwisamba nabo pa bintu bimwesha’mba bungauzhi bwa mu Baibolo bufika ne mashimikila ajimo a kine. Nangwa kampe mwakonsha ne kwamba pa mafunde a mu Baibolo nabiji oa aji mu Jashi ja pa Mutumba.

¹⁶ Yukai kuba’mba mwafwainwa kufika pa muchima bantu bo mubena kwisamba nabo, kechi kwipachika ne. Onkao mambo, mwafwainwa kuteleka inge ubena kwamba. Mushikishai bulongo mepuzho kabiji mukumbulai saka mwatekanya ne na mushingi, kikatakata inge mubena kwisamba na bakulumpe. Inge mwauba bino, bakanemeka byo mukamba. Kabiji bakamona’mba mwashiinwa na bintu byo mwaitabilamo. Banyike bavula kibakatazha bingi kuba bino. Nangwa byonkabyo, kyanema bingi kuyuka’mba kechi twafwainwa kukumbula mepuzho a bantu babula kukeba kumvwa nangwa babula kunemeka bintu byo twaitabilamo ne.—Maana 26:4.

17, 18. (a) Ñanyi bintu byakonsha kwimukwasha kwikala na lwitabilo lwakosa? (b) Ñanyi bwipuzho bo tukesambapo mu mutwe walondelapo?

¹⁷ Pa kuba’mba twikale na lwitabilo lwakosa, twafwainwa kuyuka byavula pa Baibolo. Onkao mambo, mwafwainwa kuchikamenamo kufunda Mambo a Lesa byonka byo kikala pa kukeba mabwe a buneme. (Maana 2:3-6) Ingijishainga bulongo bingijisho biji mu mulaka wenu, nabiji Watchtower Library uji pa DVD, BUTALA BWA MABUKU PA INTANETI, Watch Tower Publications Index nangwa Buku wa Kukwasha Bakamonyi ba kwa Yehoba Kukebakeba Bishinka. Ibikilai kikonkwanyi kya kutanga Baibolo yense. Mwakonsha kumutanga mu mwaka umo. Kutanga Mambo a Lesa kukosesha lwitabilo lwetu. Kalama wa mwanzo umo byo avuluka byo ajinga mwanyike waambile’mba: “Kutanga Baibolo yense kwandengejile kushiinwa’mba Baibolo ke Mambo a Lesa. Naumvwishishe mashimikila a mu Baibolo o nafunjile byo najinga mwanyike. Kuba bino kwakoseshe lwitabilo lwami.”

¹⁸ Anweba bansemi, yenu muji na mwingilo wa kufunjisha baana benu pe Yehoba. Mwakonsha kwibakwasha byepi kwikala na lwitabilo lwakosa? Tukesamba pa buno bwipuzho mu mutwe walondelapo.