1, 2. (a) Tic matek ango ma lunyodo gikemme kwede, dok gitwero cobone nining? (b) Jami angwen mene ma wabinyamogi kombeddi-ni?

LUOT mo acel i lobo France guwaco ni: “Watye ki niye i kom Jehovah ento meno pe te lokke ni lutinowa bene gibibedo ki niye i kom Jehovah.” Gin guwaco ni: “Niye pe obedo gin ma kilako alaka. Lutino gidongo niyegi motmot.” Omego mo i lobo Australia ocoyo ni: “Konyo lutinoni me dongo niyegi obedo twon tic mo matek ma ibikemme kwede i kwoni makato ducu. Myero iti ki kare mo keken ma owec. Iromo tamo ni latinni dong oyeng ki lagam ma imiyo pi lapenye. Ento ibiwinyo ka pud en dok penyo lapeny acel-li lacen! Lagam ma biyengo latinni tin pe twero romme diki. Myero ibed ka pwonyo lok i kom jami mogo kare ki kare.”

² Ka itye lanyodo, tika i cawa mukene iwinyo calo pe itwero pwonyo lutinoni i yo mupore wek gudok co ki mon ma gitye ki niye matek? Ki lok ada, ki ngec pa dano adana pe watwero cobo tic meno! (Jer. 10:23) Ento watwero cobone ka walubo tira pa Lubanga. Nen jami angwen magi ma gitwero konyi me dongo niye pa lutinoni: (1) Tute me ngeyogi maber. (2) Ket cwinyi i pwonyi. (3) Ti ki lapor ma rwatte. (4) Dicwinyi dok ileg matek.

3. Lunyodo gitwero lubo lanen pa Yecu nining i pwonyo lutinogi?

³ Lworo pe omako Yecu me penyo lukwenane i kom gin ma giye iye. (Mat. 16:13-15) Lub lanenne. Ber ka ipenyogi ma nongo gitye agonya wek gutit lok ducu ma tye i cwinygi. Meno bene kwako tito jami ma pe giniang iye maber nyo akalakala ma gitye kwede. Omego mo ma tye ki mwaka 15 ma bedo i Australia ocoyo ni: “Babana pol kare loko kweda lok madok i kom niyena dok bene konya me bedo ki niango matir. En onongo penya ni: ‘Gin ango ma Baibul waco?’ ‘Tika iye i kom lok meno?’ En onongo mito ni agam kit ma aniang kwede ento pe me nwoyo lokke nyo pa mamana. Ma dong awoto ki dongo, onongo bene ngecca tye ka medde i kom kit me gamo lapeny.”

4. Pingo pire tek me keto cwinyi i kom lapeny ma lutino penyo? Mi labol.

⁴ Ka latin tye ki akalakala i kom pwony moni, temme pe me dok iye ki gero nyo gamo lok ma nyuto ni itye ka gengo ngeyi. Motmot konye me niang lok meno. Wego mo acel owaco ni: “Ket cwinyi i kom lapeny pa latinni. Pe icaa ni pire pe tek, dok pe item weyo gamo jami mogo pien ilworo ni twero kelo lewic.” Ki lok ada, ber me neno lapeny pa latinni calo lanyut ni en paro dok mito niang. Kadiwa Yecu bene openyo lapeny ma pigi tego ma pud en onongo tye mwaka 12. (Kwan Luka 2:46.) Awobi mo ma mwakane tye 15 i lobo Denmark wiye po ni: “I kare ma awaco ni atye ki akalakala ka ce atye i dini me ada, lunyodona pe gugamo ki gero​—kadi bed ni onongo gitye ki par madit i koma. Gugamo lapenya ducu kun gitiyo ki Baibul.”

5. Lunyodo gitwero nyuto nining ni giketo cwinygi i kom niye pa lutinogi?

⁵ Tute me ngeyo lutinoni maber​—kit ma gitamo nyo giwinyo kwede, ki dong mitigi. Pe dong ibed ata ni gitye ki niye pien giwoto i cokke ki bene i ticwa me pwony kacel kwedi. Wubed ka leyo lok i kom jami me cwiny kacel nino ducu. Leg kacel kwedgi ki dok pigi. Tute me ngeyo atematema ma gitye ka kato ki iye pi niyegi, dok konygi me cung matek.

6. Ka lunyodo guweko kwano Baibul odoko yo me kwogi dok odonyo i cwinygi, man bikonyogi me pwonyo lutinogi nining?

⁶ Macalo lapwony, pwony pa Yecu ogudo cwiny dano pien onongo maro Jehovah, Lok pa Lubanga, ki dong dano. (Luka 24:32; Jon 7:46) I yo acel-li, mar biweko lunyodo gipwonyo i yo ma gudo cwiny lutinogi. (Kwan Nwoyo Cik 6:5-8; Luka 6:45.) Pi meno, lunyodo myero gubed lutino kwan mucwiny kun gikwano Baibul ki bukkewa ma gijenge i kom Baibul. Ket cwinyi i kom ginaketa ki pwony mogo ma gikati i bukkewa ma nyamo pwony mogo ma pigi tego. (Mat. 6:26, 28) Ka itimo kit meno ngecci bimedde, pwocci i kom Jehovah bidongo, ki dong bimiyi kero me pwonyo lutinoni i yo maber.​—Luka 6:40.

7, 8. Ka cwiny lanyodo opong ki lok ada me Baibul, adwogine bibedo ningo? Mi lapor.

⁷ Ka cwinyi tye opong ki lok me ada me Baibul, man bicuko cwinyi me nywakone ki jo me gangi. Bed ka timo man pe ka itye ka yubbe pi cokke pa Lukricitayo nyo woro me otyeno pi jo me ot keken ento kare ducu. Yub macalo meno myero pe kiter tektek ento myero obin ki i cwiny ngat acel acel​—dok myero obed but yubbi me nino ducu. Luot mo i lobo United States gibedo ka lwodo lok i kom  Jehovah ka gineno cwecce nyo nyig yen mogo. Guwaco ni: “Wapoyo wi lutinowa i kom mar pa Jehovah ki kit ma en ocweyo kwede ki jami ducu ma en ominiwa i yo mamwonya adada.” Ka gitye ka pur ki lutino anyiragi aryo, lunyodo mo i South Africa gitito bot lutinogi kit ma nyig kodi twi kwede ki dok kit ma yat dongo kwede. Lunyodo-ni guwacci: “Watute me dongo i cwiny anyirawa woro madit pi kwo ki dok kit ma kicweyogi kwede i yo me aura adada.”

⁸ I kare ma wode tye mwaka apar, lanyodo mo ma bedo i Australia otiyo ki kare ma gucito ka limo ka ma kigwoko iye lee me jingo niye pa wode i kom cwec pa Lubanga. “Waneno cal gin mo macal ki okoro nyo okorokoro [ammonoids] ma onongo bedo i pii ki gin mo macal ki nyenye [trilobites]. Wabedo ki ur pien cwec magi mamwonya tutwal-li dong gipe i kare-ni. Ka ni kwo cakke ki i kom gin mo ma dul kome nok ci doko gin mo ma dul kome pol dok niang kite tek adada, ci pingo dok cwec magi macon-ni onongo dul komgi pol dok niang kitgi tek? Man obedo pwony ma oyomo cwinya adada dok bene anywako ki woda.”

9. Pingo lapor gudo cwiny adada, dok mego mo acel otiyo ki lapor nining?

⁹ Yecu pol kare obedo ka tic ki lapor ma weko dano bedo ka tam, gudo cwinygi, ki dok konyogi weko wigi po iye. (Mat. 13:34, 35) Lutino pol kare gimaro goyo cal jami i wigi. Pi meno, lunyodo myero gutute me tic ki lapor mapol i pwonyo lutinogi. Mego mo i lobo Japan otimo kit meno. I kare ma lutino awobene aryo onongo dong mwakagi tye aboro ki apar, opwonyogi kit ma jami ma i dan polo gitye kwede ki kit ma Jehovah oketo cwinye me cweyogi kwede. Me timo meno, en omiyo awobene cak, cukari ki dong kawa. Ci owaco bot ngat acel acel ni oyubbe cai. En owaco ni, “Guketo cwinygi adada me yubone mamit. I kare ma apenyogi ni pingo guketo cwinygi tutwal i yubone, guwaco ni meno onongo gimito ni caine okati kit ma amaro. Ci awaco ni Lubanga bene yubo yamo kit meno​—i yo ma opore piwa.” Lapor meno onongo rwatte ki mwakagi, dok okonyogi me nongo pwony ma mitte. Labongo akalakala pwony meno pe owil ki i wigi!

10, 11. (a) Kit lapor ango ma itwero tic kwede me konyo latinni me dongo niye i kom Lubanga? (Nen cal ma tye i pot karatac 27.) (b) Lapor mene ma dong inongo ni tiyo maber adada?

¹⁰ Lapor ango ma itwero tic kwede me nyuto bot lutinoni ni Lacwec tye? Itwero tedo mugati kacel ki latinni kun wulubo kit yo me tedo mugati ma kicoyo piny. Tit bote pingo pire tek me lubo kore ki kore gin ma kicoyo. Ci mi bote nyig yat mo, calo apple, ci penye ni tika onongo  en ngeyo ni ngat ma oyubo apple man olubo gin ma onongo kicoyo? Ngol apple iye aryo, ci mine nyige. Itwero titte ni kit me yubone tye “kicoyo” i nyige, ento i leb ma pe wangeyo dok ma niang iye tek ka iporo ki gin ma kicoyo i buk. Itwero dok penye: “Ka kicoyo kit me yubo mugati ki cing, ci anga ma ocoyo kit me yubo apple?” Pi latin madit, itwero titte ni kit ma kiyubo ki apple nyo kit ma yatte bibedo kwede tye kicoyo i DNA. Wutwero neno bene lapor ma tye i pot karatac 10 me o i 20 i brocuwa me The Origin of Life​—Five Questions Worth Asking.

¹¹ Lunyodo mapol gimaro nyamo kacel ki lutinogi pwony ma kati kare ki kare i Awake! ma wiye tye ni: “Was It Designed?” Nyo gitiyo kwede me pwonyo lutinogi jami mogo ma pigi tego. Me labolle, lunyodo mo i Denmark guporo dege ki winyo. Guwaco ni, “Dege nen calo winyo kikome. Ento tika dege twero bolo tonge ci beko dege matino? Tika winyo gimito bar nyo lek ma kiyubo me pye? Itwero poro dwan dege ki koko pa winyo nining? Ci dong, anga ma ryek makato​—layub dege kece Ngat ma ocweyo winyo?” Kit me nyamo lok meno kacel ki lapeny mupore, twero konyo lutino me “niang maber” ki dok me dongo niyegi i kom Lubanga.​—Car. 2:10-12.

12. Lapor twero weko lutinoni dongo niyegi i kom Baibul nining?

¹² Tic ki lapor ma rwatte twero bene konyo me jingo niye pa lutino i kom kit ma kicoyo kwede ki Baibul i yo matir. Me labolle, nen Yubu 26:7. (Kwan.) Itwero nyuto nining ni Lubanga aye ma oweko kicoyo Baibul? Pe mere itit bot lutinoni atita keken ni jami ducu ma gitye i Baibul-li Jehovah aye ma ocoyo, ma ka meno, tute me tugo mitigi wek gubed ka goyo cal gin moni i wigi. Wek latinni onge ni Yubu okwo i kare ma onongo lapim piny pud pe. Wek tic pa latinni obedo me nyuto kit ma onongo tek kwede me ye ni tye gin mo madit calo lobo ma nongo pe ocung i wii gin mo. Latin twero tic ki odilo nyo gweng me nyuto ni meno gin mo ma pek pe twero cung pire kene labongo tenone i wi gin mo. Kodi pwony meno biweko latinni niang ni Jehovah oweko kicoyo ngec matir wacon ma peya dano onongo guniang iye.​—Nek. 9:6.

13, 14. Lunyodo gitwero weko lutinogi ngeyo kit ma cik ma igi lac me Baibul pigi tek kwede nining?

¹³ Pire tek ni omyero iwek lutinoni guniang kit ma cik ma igi lac me Baibul pire tek kwede. (Kwan Jabuli 1:1-3.) Tye yo mapol ma itwero timo man kwede. Me labolle, itwero penyo latin wek kong ogo ni etye ka cito i cula nam mo ka mabor i caro ka bedo ki dano mapol. Ci dok penye ni, “Kit ango ma myero dano gubed kwede wek kuc obedo tye i kingi?” Itwero lok kwede bene i kom tira me ryeko ma tye i Jo Galatia 5:19-23.

¹⁴ Ka itiyo ki yo man, ci itwero nongo pwony aryo ma pigi tek. Me acel, cik pa Lubanga weko dano note dok gibedo ki kuc. Me aryo, wanongo pwony bene ni Jehovah tye ka yubowa i kare-ni pi kwo i lobo manyen. (Ic. 54:13; Jon 17:3) Itwero dong weko pwony man donyo i cwinye kun itiyo ki gin mo ma otimme i kwo pa ngat mukene ma tye i bukkewa. Twero bedo pwony makato kare ki kare i lok ma wiye tye ni “Baibul Loko Kwo,” ma bedo i Wi Lubele. Nyo ka ngat mo i kacokkewu otimo alokaloka mo madit i kwone wek eyom cwiny Jehovah, itwero lwonge i pacowu ci wuloko iye wun ki latinni.  Labol macalo meno weko keto cik ma igi lac me Baibul i tic bedo yot!​—Ibru 4:12.

15. Gin ango ma myero iwek pire obed tek ka itye ka pwonyo lutinoni?

¹⁵ Lok ma pire tek tye ni: Ka itye ka pwonyo lutinoni, ti ki labol ma weko gibedo ki miti me winyo pwonyi dok bene bedo mamit. Pwonygi i yo ma weko gitiyo ki wigi me tam, kun iketo mwakagi i wii. Wek pwonye obed mit, dok ma jingo niyegi. Wego mo acel owaco ni: “Pe iol ki tic ki yo manyen me pwonyogi i kom jami ma dong gingeyo con.”

16. Ka itye ka pwonyo lutino, pingo diyo cwiny mitte adada? Mi labol.

¹⁶ Cwiny maleng pa Lubanga pire tek adada wek niyegi ojing matek. (Gal. 5:22, 23) Calo nyig yat, niye tero kare wek odong. Pi meno, mitte ni idi cwinyi i pwonyo lutinoni. Wego mo ma bedo i Japan dok ma tye ki lutino aryo owaco ni: “An ki dakona waketo cwinywa me winyo lok pa lutinowa, cakke i kare ma pud gitino, onongo wakwano kwedgi pi dakika 15 nino ducu nikwanyo i nino ma nongo wacito i cokke pa Lukricitayo. Kwanyo dakika 15 onongo obedo gin ma pe tek tutwal bot lutinowa ki wan bene.” Laneno mo ma woto awota ocoyo ni: “Macalo ngat ma tye ki mwaka apar ki wiye, onongo atye ki lapeny kacel ki akalakala mapol adada ma onongo pe atwero coyogi piny. Ka kare woto ki kato, pol pa lapeny magi kigamogi i cokke, i woro me otyeno pi jo me ot ki dong i kwan pira kena. Meno aye gin mumiyo pire tek ni lunyodo myero gumedde ki pwonyo lutinogi.”

17. Pingo lanen pa lunyodo miyo pwony maber adada, dok luot acel gunyuto lanen maber nining bot nyargi?

¹⁷ Gin ma pire tek adada en aye lanen me niyeni. Lutinoni bilubo gin ma itimo, dok bene bigudo kwogi i yo maber nyo marac. Pi meno, lunyodo myero gumedde ki jingo niyegi. Wek lutinoni gunen kit ma imaro kwede Jehovah. Ka luot mo me Bermuda gitye ka wok ki i kwo matek, gilego kacel ki lutinogi wek Jehovah okonygi me cirone dok man ocuko cwiny lutino me lega pigi kengi. “Onongo bene wawaco ki nyarwa madit ni, ‘Ket genni ducu i kom Jehovah, bed ki arima i tiyo ticce, dok pe ipar pi jami mapol.’ Ka en oneno adwogine, ci en bingeyo labongo akalakala mo ni Jehovah tye ka konyowa. Man ojingo niyene i kom Lubanga ki bene i kom Baibul.”

18. Lok ada ango ma myero lunyodo gunge?

¹⁸ I agikkine, latin acel acel myero ojing niyene. Macalo lanyodo, itwero coyo kodi ci ionyo pii. Ento Lubanga keken aye ma weko dongo. (1 Kor. 3:6) Pi meno leg pi cwiny maleng, dok tute matek me pwonyo lutinoni, ka itimo meno imiyo deyo madit bot Jehovah.​—Ep. 6:4.