1, 2. 1) ¿Kʼu yuʼun tsots chkaʼitik ta xchanubtasel li kalab jnichʼnabtik yoʼ oyuk xchʼunel yoʼontonike? 2) ¿Kʼusi skʼan jpastik? 3) ¿Kʼusi ta jkʼelbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe?

JUN nupultsʼakal ti te nakal ta Franciae xi laj yale: «Li voʼotik totil meʼilutike oy xchʼunel koʼontontik ta stojolal Jeova, pe taje maʼuk skʼan xal ti jech oy xchʼunel yoʼontonik li kalab jnichʼnabtik eke. Mu stakʼ jelubtasbetik li xchʼunel koʼontontike. Yuʼun ta kʼunkʼun chchʼi li xchʼunel yoʼontonike». Xi laj yal jun ermano ta Australiae: «Jtos ti kʼusi mas vokol chkaʼitike jaʼ ti jkolta kalab jnichʼnabtik sventa oyuk xchʼunel yoʼontonike. Yikʼaluk van xmuyubaj xa chkiltik ta skoj ti la jtakʼbetik li kʼusi la sjakʼbutike. Akʼo mi jech, tsjakʼbutik yan velta xtok. Ta melel, yuʼun manchuk mi lek xa laj yaʼibe smelolal yilel li kʼusi la sjakʼike, yikʼaluk van mu xa baluk xaʼiik ta tsʼakal. Jaʼ jech, xuʼ van skʼan xkalbetik jayibuk velta». Kʼalal yantik xchʼi batel yalab xnichʼnabik jlom totil meʼiletike, skʼan xalbeik smelolal yan velta li kʼusi xchanojik xa onoʼoxe, pe jaʼ noʼoxe mas to tsjambeik lek smelolal. Jech xtok, xuʼ van skʼan sjelik ti kʼu yelan chchanubtas yalab xnichʼnabik sventa skʼan ta sjunul yoʼontonik li Jeovae.

² ¿Mi oy avalab anichʼnab? Mi oye, xuʼ van xi chanope: «¿Mi xitojob onoʼox van xchanubtasel sventa skʼanik li Jeovae xchiʼuk ti jech-o xtunik ta stojolale?». Ta melel, mu onoʼox spas kuʼun jtuktik (Jer. 10:23).  Ti buchʼu noʼox xuʼ jpat koʼontontik ta stojolale, jaʼ li Jeovae, yuʼun jaʼ tstojobtasutik. ¿Kʼuxi xuʼ jkolta li kalab jnichʼnabtike? Li ta xchanobil liʼe chkalbetik skʼoplal chantos kʼusi xuʼ skoltautik. Baʼyele, jaʼ ti xkojtikintik lek li kalab jnichʼnabtike. Xchibale, jaʼ ti xkakʼbetik xchan li kʼusi oy ta koʼontontike. Yoxibale, jaʼ ti jtunestik skʼelobiltake xchiʼuk li ta xchanibale, jaʼ ti jkʼanbetik xchʼul espiritu li Jeovae xchiʼuk ti oyuk smalael kuʼuntike.

3. ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelal li Jesuse?

³ Li Jesuse nopajtik noʼox la sjakʼbe yajchankʼoptak ti kʼusi tsnopike (Mat. 16:13-15). Jaʼ jech skʼan jpastik ek. ¿Kʼuxi? Kʼalal oy kʼusi chkalbetik skʼoplal xchiʼuk li kalab jnichʼnabtike o kʼalal oy kʼusi ta jpastike, jakʼbetik kʼusi tsnopik xchiʼuk akʼo yalik ti kʼusi oy ta yoʼontonik ta melele. Bakʼintike yikʼaluk van oy kʼusi mu xaʼibeik smelolal. Xi laj yal jun kerem ta Australia ti voʼlajuneb sjabilale: «Ep ta velta chchiʼinun ta loʼil jtot ta sventa li xchʼunel koʼontone xchiʼuk tskoltaun sventa jnop lek jtuk. Xi tsjakʼbune: ‹¿Kʼusi chal li Vivliae?›, ‹¿Mi achʼunoj li kʼusi chale?›, ‹¿Kʼu yuʼun achʼunoj?›. Chalbun ti jaʼuk xkal li kʼusi oy ta koʼontone, ti mu jaʼuk xkal li kʼusi chalbeikun stukike». Kʼalal yantik xa xchʼi batele, mas xa lek la sjambe smelolal li kʼusi chjakʼbat yuʼun stote.

4. Alo kʼu yuʼun skʼan tsotsuk skʼoplal xkiltik li kʼusi tsjakʼ kalab jnichʼnabtike.

⁴ Mi mu xchʼun lek kʼusi chal Vivlia li jkerem xchiʼuk jtsebtike, oyuk me smalael kuʼuntik. Jkoltatik sventa xaʼibeik smelolal. Xi laj yal jun totile: «Jtsaktik ta venta li kʼusi tsjakʼ kalab jnichʼnabtike, yuʼun tsots skʼoplal li kʼusitik tsjakʼike, skʼan me xkalbetik smelolal, manchuk mi chijkʼexav-o jutuk li kʼusi tsjakʼike». Ti melel xkaltike, toj lek ti tsjakʼike, yuʼun jaʼ svinajeb ti tskʼan chchanike. Kʼalal ta Jesus jaʼ jech la sjakʼ ek (kʼelo Lukas 2:46). Jun kerem ta Dinamarcae laj yalbe stot smeʼ ti yikʼaluk van maʼuk melel li srelijionike. Akʼo mi chopol van laj yaʼiik, muʼyuk bu x-ilinik. Xi laj yal li kereme: «La xchapbeikun lek smelolal ta Vivlia skotol li kʼusi mu xkaʼibe smelolale».

5. ¿Kʼusi skʼan jpastik akʼo mi oy xchʼunel yoʼonton yilel li kalab jnichʼnabtike?

⁵ Kojtikintik lek li kalab jnichʼnabtike. Mu jnoptik ti oy xa xchʼunel yoʼontonik ta stojolal Jeova ta skoj ti chlokʼik xa ta cholmantale xchiʼuk ti chkʼotik ta tsobajele. Xiuk jakʼbe jbatike: «¿Kʼusi tsnop kalab jnichʼnab ta sventa li Jeovae xchiʼuk li Vivliae?». Kakʼbetik yipal ta skʼelel mi oy kʼusi chmakatik sventa tukʼuk xakʼ sbaik ta stojolal li Jeovae. Kʼalal oy kʼusi jmoj ta jpastike, oyuk me kʼusi xkakʼbetik xchanik ta sventa li Jeovae. Jpastik orasion ta stojolalik kʼalal te jchiʼuktike xchiʼuk kʼalal jtuk oyutike.

6. ¿Kʼu yuʼun skʼan mu xkikta jbatik ta xchanel li Jvivliatike xchiʼuk ta yojtikinel li Jeovae?

⁶ Jamal vinaj ta stalelal Jesus ti skʼanoj li krixchanoetike, ti skʼanoj li Jeovae xchiʼuk ti snaʼoj lek li kʼusi chal Vivliae. Jaʼ yuʼun ta sjunul yoʼonton la xchikinta krixchanoetik li kʼusi laj yakʼ ta chanele (Luk. 24:32; Juan 7:46). Jaʼ jech ek, mi jamal xil ta jtalelaltik li kalab jnichʼnabtik ti jkʼanojtik li Jeovae, jaʼ me jech chlik skʼanik ek (kʼelo Deuteronomio 6:5-8; Lukas 6:45). Jaʼ yuʼun, mu me xkikta jbatik ta xchanel lek li Jvivliatike xchiʼuk li yan vunetike. Kakʼbetik me yipal ta xchanbel skʼoplal xtok li kʼusitik spasoj Jeovae (Mat. 6:26, 28). Yuʼun mi mas chkojtikintik li Jeovae, mas me oy kʼusi chkakʼbetik xchan li kalab jnichʼnabtike (Luk. 6:40).

7, 8. 1) Kʼalal oy kʼusi achʼ ta jchantik ta sventa li Jeovae, ¿kʼusi skʼan jpastik? 2) ¿Kʼusi spasoj jlom totil meʼiletik?

⁷ Mi oy kʼusi achʼ la jchantik ta stojolal li Jeovae kalbetik li kalab jnichʼnabtike. Kʼusiuk noʼox ora xuʼ xkalbetik, mu persauk jaʼ to xkalbetik kʼalal ta jchapan jbatik sventa tsobajele o kʼalal ta jchan Jvivliatik xchiʼuk li kutsʼ kalaltike. Jaʼ jech tspas jun nupultsʼakal ta Estados Unidos ti jaʼik stestigotak Jeovae. Kʼalal oy  kʼusi alakʼ sba chilike o kʼalal oy kʼusi lek tslajesike, chalbeik skʼoplal xchiʼuk yalab xnichʼnabik li Jeovae. Xi chal li nupultsʼakal taje: «Ta jvulesbekutik ta sjol ololetik ti jaʼ ta skoj ti skʼanojutik tajek Jeova xchiʼuk ti oyutik ta yoʼonton ti toj lek li kʼusi chakʼbutike». Jun nupultsʼakal ta Sudáfrica ti jaʼik stestigotak Jeova eke, jaʼo chchanubtas yalab xnichʼnabik ta sventa li kʼusitik spasoj Jeova kʼalal jmoj tstsʼun xnichimike. Jech kʼuchaʼal liʼe, chalbeik ti toj labal sba ti tspas ta jtekʼ uni teʼ li sbekʼ tsʼunobile. Xi chal li nupultsʼakale: «Ta jkʼankutik ti akʼo xichʼik ta mukʼ li kuxlejale xchiʼuk ti xakʼik venta ti toj labal xa noʼox sba ti kʼu yelan pasbil li kʼusitik x-ayane».

⁸ Jun ermano ta Australiae laj yikʼ batel skerem ta museo, te van lajunebuk sjabilal li skereme. Te la xchapbe skerem ti jamal xvinaj ti jaʼ Jpasvanej kuʼuntik li Jeovae, vaʼun jaʼ jech la stsatsubtasbe li xchʼunel yoʼontone. Te la xchanbeik skʼoplal chonbolometik ti voʼne xa xchʼayel stsʼunbale. Li chonbolometik taje toj kʼupilik sba xchiʼuk lek chapal li sbekʼtalike, jech kʼuchaʼal chkiltik li chonbolometik avie. Xi laj yal li ermano taje: «Jaʼ yuʼun, mu stakʼ jnoptik ti ta kʼunkʼun kʼataj tal li kuxlejale, yuʼun toj kʼupilik xa onoʼox sba li chonbolometik ta voʼnee».

9. 1) ¿Kʼu yuʼun toj lek ti jtunestik skʼelobiltak kʼalal ta jchanubtas li kalab jnichʼnabtike? 2) ¿Kʼuxi la xchanubtas yalab jun ermana?

⁹ Kʼalal oy kʼusitik tsots skʼoplal chakʼ ta chanel li Jesuse, ep ta velta laj yalbe skʼoplal xkuxlejal krixchanoetik xchiʼuk la stunes skʼelobiltak (Mat. 13:34, 35). Mi jech ta jpastik eke, jaʼ me chkoltaat kalab jnichʼnabtik sventa snopbeik lek skʼoplal. Vaʼun jaʼ me chkoltaatik ta yaʼibel lek smelolal li kʼusi chchanike, ti xkom ta sjolike xchiʼuk ti xmuyubajikuk noʼox kʼalal chchanike. Jaʼ jech la spas jun ermana ta Japón ti oy chaʼvoʼ yalabe. Sventa xaʼibeik smelolal ti oyutik tajek ta yoʼonton li Jeovae, laj yalbe kʼu yelan spasoj li Balumile xchiʼuk li ikʼ chkichʼtike. Pe sventa xaʼibe smelolal li yuni alab ti yichʼoj vaxakib jabil li june xchiʼuk ti lajuneb li yane la stunes jun skʼelobil ti kʼun ta aʼiele. Laj yalbe ti akʼo spasik jujunuk vaso kafee, jaʼ yuʼun te la xlechanbe asukar, kafe xchiʼuk leche. Xi laj yale: «Laj yakʼik tajek persa ti lekuk xbat yuʼunike. Kʼalal la jakʼbeik ti kʼu yuʼun jech la spasike, jaʼ la sventa jechuk xbat yuʼunik ti kʼu yelan lek chkaʼi li kafee. Vaʼun laj kalbeik ti jaʼ jechtik la spas li Dios eke, yuʼun oy kʼusitik la skap kʼalal la spasbe li xpix Balumil ti atmósfera sbi yoʼ lekuk xijkuxie». Xmuyubajik noʼox ti kʼu yelan chanubtasatik li ololetike xchiʼuk mu xchʼay-o ta sjolik.

10, 11. 1) ¿Kʼusitik stakʼ xkalbetik skʼoplal sventa xchʼun kalab jnichʼnabtik ti oy Jpasvanej kuʼuntike? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale). 2) ¿Kʼusitik skʼelobiltak atunesoj sventa xachanubtas li avalab anichʼnabe?

¹⁰ ¿Kʼusi yan stakʼ xkakʼbetik yil kalab jnichʼnabtik sventa xchʼunik ti oy Jpasvanej kuʼuntike? Xuʼ jmoj jpastik tamal. Kalbetik yaʼiik ti toj tsots skʼoplal ti jechuk jpastik ti kʼu yelan tsʼibabil ta sresetaile. Jech xtok, xuʼ xkalbetik skʼoplal jpʼejuk sat teʼ, jech kʼuchaʼal li mantsanae, vaʼun xi jakʼbetike: «¿Mi xanaʼik xa onoʼox ti lek tsʼibabil baʼyel ti kʼu yelan laj yichʼ pasel li mantsana liʼe?». Xetʼo li mantsanae, akʼbo yilik jpʼejuk yuni bekʼ. Vaʼun alo ti te tsʼibabil ta sbekʼ ti  kʼu yelan laj yichʼ pasel li jpʼej mantsanae. Alo xtok ti mas to tsots ta aʼibel smelolal ti kʼu yelan laj yichʼ pasel li mantsanae, ti jaʼ mas kʼun ta aʼibel smelolal ti kʼu yelan chichʼ pasel li tamale. Mi laje xi xajakʼe: «Mi oy buchʼu la stsʼiba ti kʼu yelan ta pasel li tamale, ¿buchʼu la stsʼiba ti kʼu yelan laj yichʼ pasel li mantsanae?». Mi xaʼibeik xa smelolal li avalab anichʼnabe, albo yaʼiik ti te tsʼibabil ta sbekʼ mantsana li ADN ti jaʼ chal mantal ti kʼu yelan chchʼi li jpʼej mantsanae xchiʼuk sventa xchʼi li steʼel mantsanae. Jech xtok, xuʼ xavakʼbe yil junantik lokʼoletik li ta foyeto El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis sbie, ta pajina 10 kʼalal ta 20.

¹¹ Ep totil meʼiletike jmoj chchan xchiʼuk yalab xnichʼnabik li jvokʼ mantal ta revista ¡Despertad! ti «¿Casualidad o diseño?» sbie. Li buchʼutik bikʼitik to yalab xnichʼnabike xuʼ mas to kʼun xchapbeik smelolal li kʼusi chakʼbeik xchane. Jaʼ jech la spas jun nupultsʼakal ta Dinamarca, xi laj yalbeik jun skʼelobile: «Li avionetike xkoʼolaj kʼuchaʼal li mutetike, pe ¿mi ta van xakʼ ston li avion sventa x-ayan tal neneʼ avionetike? Jech xtok, ¿mi skʼan van pasbel lek syaleb li mutetike? ¿Kʼusi mas lek chavaʼi? ¿Mi jaʼ lek chavaʼi ti kʼu yelan xjumumet li avione o mi jaʼ mas lek chavaʼi ti kʼu yelan ch-okʼ li mute? Vaʼun chaʼa, ¿buchʼu ti mas pʼij xanaʼe? ¿Mi jaʼ li buchʼu tspas avionetike o mi jaʼ li buchʼu la spas mutetike?». Kʼalal jech ta jakʼbe li kalab jnichʼnabtike jaʼ me tskoltautik sventa xijrasonaj xchiʼukik, sventa snopbeik lek smelolal xchiʼuk ti stsatsub xchʼunel yoʼontonik ta stojolal li Jeovae (Prov. 2:10-12).

12. ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼbetik xchan kalab jnichʼnabtik ti tukʼ snaʼ xkʼopoj li Vivliae?

¹² Sventa xkakʼbetik xchan kalab jnichʼnabtik ti tukʼ snaʼ xkʼopoj li Vivliae, jtunestik skʼelobiltak. Jech kʼuchaʼal liʼe, jkʼeltik kʼusi chal Job 26:7 (kʼelo). Pe mu jaʼuk noʼox xkalbetik smelolal ti jaʼ laj yal Jeova li kʼusi albat Job taje. Skʼan jkoltatik sventa snopbeik lek skʼoplal. Kalbetik ti muʼyuk van xchʼunoj krixchanoetik li vaʼ kʼakʼal ti ta jech noʼox tʼuyul li Balumile, yuʼun persa la oy kʼusi kajal-o li kʼusitik x-ayane. Ta skoj ti chʼabal toʼox teleskopio o avionetik ti chbat ta yan planetaetike, mu snaʼik ti muʼyuk kʼusi kajal-o li Balumile. ¿Kʼusi chakʼ jchantik taje? Jaʼ ti tukʼ snaʼ xkʼopoj li Vivliae yuʼun jaʼ Skʼop li Jeovae, manchuk mi voʼne xa laj yichʼ tsʼibael (Neh. 9:6).

13, 14. ¿Kʼuxi xuʼ jkolta kalab jnichʼnabtik sventa xakʼ ta xkuxlejalik li kʼusi chal Vivliae?

¹³ Jech xtok, toj tsots me skʼoplal ti xkakʼbetik xchan kalab jnichʼnabtik ti jaʼ mas to xmuyubajik mi chakʼ ta xkuxlejalik li kʼusi chal Vivliae (kʼelo Salmo 1:1-3). Jech kʼuchaʼal liʼe, kalbetik ti akʼo snopik ti chbatik ta naklej ta jun lum ti joyol ta nabe xchiʼuk ti skʼan stʼujik batel jayvoʼuk krixchanoetik sventa jmojuk te xnakiike. Vaʼun xi jakʼbetike: «¿Kʼu yelan stalelal li krixchanoetik chatʼujik sventa junuk avoʼonton xanakiike xchiʼuk ti mu xavut abaike?». Mi laje jkʼelbetik Galatas 5:19 kʼalal ta 23 sventa xkakʼbetik yilik kʼu yelan stalelal li krixchanoetik ti lek chil Jeovae.

¹⁴ Kʼalal jech ta jpastike, oy chaʼtos kʼusi tsots skʼoplal chkakʼbetik xchan li kalab jnichʼnabtike. Baʼyele, jaʼ ti yakal xa chchanubtasutik avi Jeova sventa junuk noʼox koʼonton xijkuxi xchiʼuk li yantike. Ta xchibale, jaʼ ti yakal xa chchanubtasutik sventa junuk koʼonton xijnaki li ta achʼ balumile (Is. 54:13; Juan 17:3). Jech xtok, stakʼ xkakʼbetik yil kalab jnichʼnabtik ti kʼuxi sjelojbe xkuxlejal ermanoetik li Vivliae. Jsabetik sloʼil xkuxlejal junuk ermano li ta revista Li Jkʼel osil ta toyole, ti bu chal «Jelbat-o xkuxlejalik yuʼun li Vivliae». O mi moʼoj xtoke xuʼ xkalbetik junuk ermano ta jtsobobbailtik ti akʼo yal kʼuxi koltaat yuʼun Vivlia sventa sjel stalelal xchiʼuk ti xtun ta stojolal li Jeovae (Evr. 4:12).

15. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik sventa jchanubtas li kalab jnichʼnabtike?

¹⁵ Kʼuchaʼal laj xa kakʼtik ventae, skʼan me jnoptik lek ti kʼu yelan ta jchanubtas li kalab jnichʼnabtike xchiʼuk ti jelajtik kʼu yelan skʼan  jpastike. Mi jech ta jpastike, xmuyubajik noʼox me ti kʼu yelan chojtikinik batel mas li Jeovae xchiʼuk ti chamigoinik leke. Jaʼ me jechuk-o jpastik ti kʼalal chchʼiik batele. Xi chal jun totile: «Mu me xalubtsaj ta sabel skʼoplal kʼu yelan xuʼ xachapbe smelolal li kʼusitik achanojik xae».

16. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan oyuk smalael kuʼuntik ta stojolal li kalab jnichʼnabtike? 2) ¿Kʼuxi yakʼoj ta ilel jlom totil meʼiletik ti oy smalael yuʼunike?

¹⁶ Skʼan me jkʼanbetik xchʼul espiritu Jeova sventa stsatsub xchʼunel yoʼonton li kalab jnichʼnabtike (Gal. 5:22, 23). Pe sventa jeche skʼan me mu xijlubtsaj. Yuʼun jaʼ jech kʼuchaʼal ta kʼunkʼun chyijub jtosuk sat teʼe, jaʼ jech ta kʼunkʼun chchʼi li xchʼunel koʼontontik eke. Xi laj yal jun totil ti oy jun skerem xchiʼuk stsebe: «La jchʼakbekutik tajek yorail xchiʼuk kajnil sventa jchiʼinkutik ta loʼil li kalab jnichʼnabkutike. Kʼalal bikʼitik toʼoxe la jchʼakbekutik voʼlajuneb minuto jujun kʼakʼal, jaʼ noʼox mu jechuk la jpaskutik mi oy jtsobajelkutike. Ti vaʼ sjalile muʼyuk bu chchʼajubik-o xchiʼuk muʼyuk bu jal chkaʼikutik ek». Xi laj yal jun jkʼelvanej ta sirkuitoe: «Kʼalal chex keremun toʼoxe mu xlokʼ ta alel chkaʼi li kʼusi xchibet koʼonton yuʼune xchiʼuk ep kʼusitik ti mu xkaʼibe smelolale. Pe ta kʼunkʼun laj kaʼibe smelolal ta tsobajeletik, kʼalal ta jchan Jvivliae xchiʼuk kʼalal ta jchan Jvivliakutik xchiʼuk li kutsʼ kalale. Jaʼ yuʼun, toj tsots me skʼoplal ti mu me xlubtsajik ta xchanubtasel yalab xnichʼnabik li totil meʼiletike».

17. 1) ¿Kʼu yuʼun toj tsots skʼoplal ti jtsatsubtasbetik xchʼunel yoʼonton li kalab jnichʼnabtike? 2) ¿Kʼusi tspas jun nupultsʼakal sventa stsatsubtasbe xchʼunel yoʼonton li stsebetike?

¹⁷ Kʼalal chil kalab jnichʼnabtik ti tsots xchʼunel koʼontontik ta stojolal Jeovae, ep me kʼusi lek chchanik ta jtojolaltik. Jech xtok, chilik me li kʼusi ta jpastike. Jaʼ yuʼun mu me xijlubtsaj, kakʼbetik me yipal ta stsatsubtasbel li xchʼunel yoʼontonike xchiʼuk akʼo me yilik ta jtalelaltik ti kuxul chkiltik li Jeovae. Jnopbentik skʼoplal jun nupultsʼakal ta jun lum ti Bermudas sbie. Kʼalal oy kʼusi tsvul-o yoʼontonike jmoj chalbeik Jeova xchiʼuk stsebetik ti akʼo xkoltaatike. Jech xtok, chalbeik ti akʼo spasik orasion eke. Xi chalbeik li xvixil tsebike: «Pato lek avoʼonton ta stojolal li Jeovae, jaʼuk xbat ta avoʼonton spasbel yabtel li Ajvalilal yuʼun Diose xchiʼuk mu xavul tajek avoʼonton». Xi to chalike: «Kʼalal chakʼ venta ti kʼu yelan tskoltaunkutik li Jeovae jaʼ tstsatsub-o li xchʼunel yoʼonton ta stojolale xchiʼuk ta stojolal li Vivliae».

18. ¿Kʼusi skʼan teuk ta joltik?

¹⁸ Teuk me ta joltik ti mu stakʼ jsuj li kalab jnichʼnabtik ti oyuk xchʼunel yoʼontonike. Yuʼun xkoʼolaj kʼuchaʼal bekʼ tsʼunobil ti stakʼ jtsʼuntike xchiʼuk ti xkakʼbetik yaʼlele, pe jaʼ noʼox xuʼ xakʼ chʼiuk li Jeovae (1 Kor. 3:6). Jaʼ yuʼun, kakʼbetik me yipal ta xchanubtasel li kalab jnichʼnabtik ti jkʼanojtik tajeke xchiʼuk jkʼanbetik me xchʼul espiritu Jeova sventa oyuk xchʼunel yoʼontonik. Mi jech ta jpastike, ta me xakʼbutik sbendision li Jeovae (Efes. 6:4).