Yeni ku mithzimbu

Yeni ku mitwe ya viñanda

Twaleleniho Kukanyama ku Sipilitu Omwo Mupangela mu Lifuti Lyeka

Twaleleniho Kukanyama ku Sipilitu Omwo Mupangela mu Lifuti Lyeka

“Mashiko ove njinaanyungu mu mbunge yange.”—MYATHO 119:11.

MYATHO: 142, 92

1-3. (a) Chuma muka chitunapande kutwameka kulutwe tuvavoshe? (b) Vukalu muka vuvakaliwana navwo vaje vakalilongetha ndaka yeka, cho echi chikanene vihula muka? (Kengeni chikupulo ha liputa 13)

VAKALEHO va Yehova vavangi matangwa ano vali na kushulithilila vupolofweto vwa kwambulula muthzimbu wauvwa “ku mafuti oshe ku miyati yoshe na ku vindaka vyoshe na ku vanu voshe.” (Kujo. 14:6) Neni muli na kulilongetha ndaka yeka ndi? Mwakala mu lifuti lyeka na kupangela kuje kuli vujene nambe kukalinga vumishinali indi muli na kulikwatathana na chikungulukilo chije chili na kupangetha ndaka yeka mu lifuti lyeni?

2 Ha kupwa vangamba va Njambi, tuvavoshe tunapande kwakela mana ku vyuma vya ku sipilitu na kukwatha nanga yetu ilinge ngocho. (Mateo 5:3) Oloni thimbu imo kukakaluwa kulilongetha mwamuvwa Mbimbiliya ha kapandi mwafwa ya kuthzethzama manene. Oloni kuli vukalu vukwavo vuvakaliwana navwo vaje vakai na kupangela ku mafuti eka.

3 Vaje vanai na kupangela ku mafuti eka kuvapandele lika kukalilongetha kwendeka ndaka yeka, oloni vanapande lalo kulilongetha vithzango vya Njambi vya kulova thimbu yoshe. (1 Koli. 2:10) Oloni vatha kulilongethavyo vati nga kanda vathzivuke mwamuvwa ndaka ivali na kupangetha mu chikungulukilo? Cho lalo mwafwa vika vithemi vaka-Kilisitu vanapande kukwatha vana vavo vathzivithithe mwamuvwa Lijwi lya Njambi?

CHUMA CHATHA KUMITHZEYETHA KU SIPILITU

4. Vika vyatha kututhzeyetha ku sipilitu? Endekeni chakumwenako.

4 Kujeneka kuthzivithitha mwamuvwa Lijwi lya Njambi mu ndaka yeka kunatha kututhzeyetha ku sipilitu. Mu chita cha myaka cha mu chitanu B.C.E., Nehemiya waluvalele omwo wanangukile ngwendi vana va vaYunda vamo vaje vatundile mu vundthzinda mu Mbambilone kuvathzivukile kwendeka ndaka ya chiHevelu. (Tandeni Nehemiya 13:23, 24.) Ava vana vashangumukile kungumuka mwafwa kuvathzivithithile mwamuvwa Lijwi lya Njambi lije livathonekele mu ndaka ya chiHevelu.—Nehe. 8:2, 8

5, 6. Vyuma muka vivanananguka vithemi vamo vaje vakai na kupangela ku mafuti eka, cho mwafwa vika?

5 Vithemi vamo vaje vanai na kupangela mu mafuti muje vendeka ndaka yeka, vanananguka ngwavo chithzemo cha vana vavo cha kulilongetha vuthunga chikathzeye. Vana kuvethi kwakela mana ku viñanda vivakendeka ku Njuvo ya Vumwene, mwafwa kuvethi kuvithziva. Pedro [1] uje wajalukile na nanga yendi kutunda ku South America kuya ku Australia ngwendi: “Omwo tuthimutwiya vya ku sipilitu, tunapande kwakako mbunge na vithinganyeka vyetu.”—Luka 24:32.

6 Nga tutanda viñanda mu ndaka yeka, kuvyatha kutukwata mwamuvwa ku mbunge ngwe muvinatha kutukwatela ha kuvitanda mu ndaka yetu. Cho lalo kutwatha kuthimutwiya mwamuvwa viñanda vya ku sipilitu mu ndaka ije kututhzivuka vwino. Ngechi, nga tushaka kukapangela Yehova mu lifuti muje muvakendeka ndaka yeka, tunapande kuthinganyeka ha vyuma vije vikatukwatha tutwaleleleho kukanyama ku sipilitu.—Mateo. 4:4.

VATWALELELEHO KUKANYAMA KU SIPILITU

7. VaMbambilone vashakele kukoveletha vati Ndanyele mu vithemwa na vulombelo vwavo?

7 Omwo Ndanyele na vavuthamba vendi vavatwalele mu vundthzinda, vaMbambilone vashakele kuvakoveletha mu vithemwa vyavo kwitila mu kuvalongetha “ndaka ya vaMbambilone.” Cho lalo mwata wa mukulunu uje ivanene chipangi cha kuvalongetha, wavalukile mathzina a chiMbambilone. (Ndanye. 1:3-7) Vyuma vilyalumbunwine lithzina livalukile Ndanyele vyakundamene kuli Mbele njambi wa vaMbambilone. Mwene Nevukataneza washakele kutanganetha Ndanyele athinganyeke ngwendi njambi wa vaMbambilone wapwile wakama kutuvakana Njambi yendi Yehova.—Ndanye. 4:8.

8. Vika vyakwathele Ndanyele atwaleleleho kukanyama ku sipilitu mu lifuti lyeka?

8 Nameme Ndanyele vakele na kumwana vyakulya vya vumwene, oloni “wayongwele mu mbunge yendi ngechi kapandele kulijwaletha ikeye vavenya.” (Ndanye. 1:8) Watwaleleleho kukanyama ku sipilitu mu lifuti lyeka, mwafwa wakele na kulilongetha mu “mavulu a kujela” aje avathonekele mu ndaka yendi ya chithemwa. (Ndanye. 9:2.) Mukemwo nameme mwetile myaka 70 kutunda haketelele mu Mbambilone, oloni anga vakele na kumuthanetha lithzina lyendi lya chiHevelu.—Ndanye. 5:13.

9. Viñanda vili mu mukanda wa Myatho 119 vimwetha ngwavo Lijwi lya Njambi lyakwathele vati uje wavithonekele?

9 Lijwi lya Njambi likelyo lyakwathele munu uje wathonekele Myatho 119 atakame. Kakelele mana ku vyendeka vya kuvihya vya vanu va mu lipela lya mwene. (Myatho 119:23, 61.) Oloni watavethele vyendeka vya Njambi vikwate ku mbunge yendi.—Tandeni Myatho 119:11, 46.

TWALELENIHO KUKANYAMA KU SIPILITU

10, 11. (a) Vika vitunapande kwaka mu vithinganyeka omwo tutanda Lijwi lya Njambi? (b) Twatha kutanda vati mu ngila ije itukwatha? Endekeni chakumwenako.

10 Nameme twathzethzama manene na vipangi vya ku sipilitu nambe vya ku muvila, oloni tunapande kuwanako thimbu ya chilongetha cha ha kapandi na ya kulemetha kwa nanga. (Efeso 5:15, 16) Oloni kutwapandele kulinga lika ngocho mu kushaka kumanetha kutanda mavulu amo nambe mu kushaka lika kukakumbulula na kwana viñanda ku viwano. Oloni tunapande kutanda mu ngila ije itukwatha tuthzivithithe Lijwi lya Njambi na kukanyametha likulahelo lyetu.

11 Twatha kulinga ngocho nga twaka vujene vwetu vwa ku sipilitu novu vwa vakwetu mu vithinganyeka ha thimbu ya kulilongetha. (Fili. 1:9, 10) Anukeni ngweni kakangi mutukalivwahethela kwambulula nambe viwano nambe ñanda, kutwethi kuthinganyeka manene omwo vitukwathelamo viñanda vitutanda. Chakumwenako echi: “Nameme muka-kuteleka vyakulya akavimakela thimbu kanda avitwale ku metha, oloni kethi vikevyo vyatha kumuyoyetha. Nga kashaka kuhokama nendi napande kuwanako thimbu ya kulya. Mu ngila imo lika, tunapande kukutitha vimbunge vyetu na vyakulya vya ku sipilitu vije vimanetha vujene vwetu vwa ha kapandi.

12, 13. Kukala na thimbu ya kulilongetha mu ndaka ya chithemwa kunakwatha vati vaje vanai na kupangela mu mafuti eka?

12 Vandolome na vandokathzi vavangi vaje vanai na kupangela ku mafuti kuvendeka vindaka vyeka, vanamono ngwavo kutanda Mbimbiliya mu ‘ndaka yavo’ kukwatha. (Vili. 2:8.) Nameme vamishinali vanananguka ngwavo kutwalelelaho kukanyama oku vali mu lifuti lyeka kukwemanene lika ha viñanda vivakalilongetha ku viwano embwe.

13 Alain uje nalilongetha ndaka ya vaPelesha ha myaka 8 alitavela ngwendi: “Omwo munjikalivwahethela viwano mu ndaka ya vaPelesha, mana ange akakala lika ku kulilongetha ndaka. Kunjethi kukwata vithimpi vya theho vya ku sipilitu, mwafwa mana ange akakala lika kukushaka kuthzivuka vialumbununa majwi anjitanda. Mukemwo njinakako thimbu ya kulilongetha Mbimbiliya na mavulu akwavo mu ndaka yange ya chithemwa.”

ETENI VANA VENI KU VIMBUNGE

14. Vithemi vanapande kwanuka kulinga vika, cho mwafwa vika?

14 Vithemi vaka-Kilistu valinga mwamuvwa kulongetha vana vavo Lijwi lya Njambi mu ngila ije iveta ku vimbunge. Serge na munakathzi wendi Muriel muvapangelele mu lifuti lyeka ha myaka ya kutuvakana itatu, vanangukile ngwavo munavo wa mukwenje wa myaka 17 washangumukile kuthzeya ku sipilitu. Muriel ngwendi: “Ha kulivanga washakele manene kwambulula mu ndaka yendi ya chiFrench, oloni kushangumuka kwambulula mu ndaka yeka kwamukaluwilile.” Serge ngwendi: “Omwo twanangukile ngwetu kupangetha ndaka yeka kuli na kwilwithila munetu munima ku sipilitu, twayongwele kwiluka mu chikungulukilo mutwavangele kukala.”

Longetheni vana veni vuthunga mu ngila ije iveta ku vimbunge (Kengeni palangilafu 14 na 15)

15. (a) Vyuma muka vyatha kulingitha vithemi velukile ku chikungulukilo chije chikapangetha ndaka ivatha kuthzivithitha mwamuvwa vana vavo? (b) Mukanda wa Kwituluka mu Mashiko 6:5-7 wanangula vika vithemi?

15 Vyuma muka vyatha kulingitha vithemi velukile ku chikungulukilo chije chikapangetha ndaka ivatha kuthzivithitha mwamuvwa vana vavo? Cha kulivanga vanapande kumona indi vali na thimbu na vyuma vya kupangetha mu kukwatha vana vathzeme manene Yehova na kuvalongetha ndaka yeka. Cha mu chivali, vanatha kunanguka ngwavo vana vavo vali na kuthzeya ku sipilitu mwafwa ya kupangela mu lifuti muvakendeka ndaka yeka. Evi vyuma vyatha kulingitha vithemi vaka-Kilisitu vayongole kwilukila ku chikungulukilo chije chikapangetha ndaka ivatha kuthzivithitha mwamuvwa vana vavo, kweta noho vanatakama mwamuvwa ku sipilitu.—Tandeni Kwituluka mu Mashiko 6:5-7.

16, 17. Vithemi vamo vanatha vati kulongetha vana vavo vuthunga oku vali ku lifuti lyeka?

16 Oloni vithemi vamo vanawanako vingila vya kulongethelamo vana vavo vuthunga oku vali na kukunguluka ku chikungulukilo nambe chivunga chije chikapangetha ndaka yeka. Charles uje ali na vana vatatu vaje vali na myaka ya mukati ka 9 na 13 vakakunguluka ku chivunga chije chikapangetha ndaka ya chiLingala. Nendeka ngwendi: “Twakele na kutwamenena vilongetha vya Mbimbiliya na kulemetha kwa nanga na vana vetu mu ndaka yetu. Oloni kuli vilongetha na vweho vutunakele na kulinga mu ndaka ya chiLingala ha thimbu ya kulivwaheleletha mangana vana vetu valilongethe eyi ndaka.”

Lifwiteni kulilongetha ndaka ya ku lifuti kumuli na kulingako vimo ku viwano (Kengeni palangilafu 16 na 17)

17 Kevin uje wakala na vana va vambanda vavali vali na myaka 5 na 8 vaje vakele na kuwana vukalu mu kuthzivithitha ndaka yeka ivakele na kupangetha ku viwano, nawanako vingila vyakuvakwathelamo. Nendeka ngwendi: “Munakathzi wange nange tukalilongetha na vana vetu mu ndaka yavo ya chithemwa ya chiFrench. Tukakunguluka mu chikungulukilo chije chikapangetha chiFrench lumo lika ha ngonde, cho lalo ha thimbu ya kuhwima, tukai ku viwano vya mutambela vya mu ndaka yetu.”

18. (a) Chinangulo muka chili ku Loma 15:1, 2 chije chatha kumikwatha mwangule kulinga vyuma vije vikwatha vana veni? (b) Vingila muka vivanetheka kupangetha vithemi vamo? (Kengeni viñanda vya kushongo.)

18 Nanga na nanga inapande kulyangwila ngila ije yatha kuvakwatha mu kulongetha vana vavo vuthunga. [2] (Ngala. 6:5) Muriel uje itunavanga kwendeka ha kulivanga ngwendi ikeye na munalume wendi valyaneneko vyuma vimo mangana vakwathe munavo ku sipilitu. (Tandeni Loma 15:1, 2.) Serge anuka ngwendi vangwile kulinga chuma chachivwa. Nendeka ngwendi: “Omwo twelukile ku chikungulukilo chije chakele na kupangetha chiFrench, munetu wakolele vwathi ku sipilitu cho vamumbwitikile. Hano napu painiya wa thimbu yoshe. Nashangumuka kuthinganyeka vya kwiluka kuje ku chivunga chili na kupangetha ndaka yeka.”

TAVETHENI LIJWI LYA NJAMBI LIMYETE KU MBUNGE

19, 20. Twatha kumwetha vati ngwetu twashaka Lijwi lya Njambi?

19 Yehova mu chithzemo chendi, natwana Lijwi lyendi Mbimbiliya mu vindaka vyavingi mangana “vanu voshe vovoke na kweta ku kuthzivuka vuthunga.” (1 Tima. 2:4) Athzivuka ngwendi vanu vatha kumanetha vujene vwavo vwa ku sipilitu nga vatanda vithinganyeka vyendi mu ndaka yavo ya chithemwa.

20 Tuvavoshe tunapande kukutitha vimbunge vyetu na vithzango vya Njambi vya kulova. Nga thimbu yoshe tulilongetha Vithoneka mu ndaka yetu ya chithemwa, cho tutwalelelaho kukanyama ku sipilitu na kukanyametha nanga yetu, cho lalo tumwetha ngwetu twashaka Lijwi lya Njambi.—Myatho 119:11.

^ [1] (palangilafu 5) Lithzina vanalitengulula.

^ [2] (palangilafu 18) Nga mushaka kuthzivuka vinangulo vimo vya mu Mbimbiliya vije vyatha kukwatha nanga yeni, kengeni ñanda ya “Ku Huliseza Bana mwa Naha I Sili Matata ni Mipuzo” mu Kaposhi ka Kukengela ka October 15, 2002.