Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Gyinla Boɛ Wɔ Sunsum Nu Wɔ Maanle Gyɛne Zo

Gyinla Boɛ Wɔ Sunsum Nu Wɔ Maanle Gyɛne Zo

“Meva wɔ edwɛkɛ ne mezie me ahonle nu.”​—EDW. 119:11.

EDWƐNE: 142, 92

1-3. (a) Ɔnva nwo kɛzi yɛ tɛnlabelɛ ne de la, duzu a ɔwɔ kɛ ɔkyia yɛ a? (b) Ngyegyelɛ titili boni a menli mɔɔ bɛlɛsukoa aneɛ gyɛne la yia a, na kpuya boni mɔ a ɛhye maa yɛbiza a? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

ƐNƐ, Gyihova Alasevolɛ dɔɔnwo kpalɛ ɛlɛyɛ gyima ɛsesebɛ bɛamaa ɛnyelɛzodeɛnwunlɛ ne mɔɔ se yɛbɔ edwɛkpa ne nolo yɛhile “mbusua ekpunli ekpunli, aneɛ ngakyile, nee maanle maanle kɔsɔɔti” la ara nu. (Yek. 14:6) Ɛboka menli mɔɔ bɛlɛsukoa aneɛ gyɛne la anwo ɔ? Asoo ɛlɛsonle kɛ edwɛkpatɛlɛvolɛ anzɛɛ ɛlɛboa wɔ maanle gyɛne zo, anzɛɛ ɛwɔ wɔ sua zo noko ɛkɔ debiezukoalɛ wɔ asafo mɔɔ bɛka aneɛ gyɛne la anu ɔ?

2 Kɛ Nyamenle azonvolɛ la, ɔwɔ kɛ yɛmaa yɛ nee yɛ mbusua sunsum nu gyinlabelɛ kyia yɛ kpalɛ. (Mat. 5:3) Noko ɔyɛ a, kɛmɔ yɛnlɛ alagye la ati, bie a ɔbayɛ se kɛ yɛbayɛ yɛ ti anwo debiezukoalɛ kpalɛ. Noko menli mɔɔ bɛlɛsonle wɔ maanle gyɛne zo la yia ngyegyelɛ gyɛne.

3 Mekɛ mɔɔ menli mɔɔ bɛlɛsonle wɔ maanle gyɛne zo la ɛlɛsukoa aneɛ gyɛne la, ɔwɔ kɛ bɛnea kɛ bɛbali sunsum nu aleɛ mɔɔ anu yɛ ɛlomboɛ la dahuu. (1 Kɔl. 2:10) Na saa bɛnde aneɛ ne mɔɔ bɛfa bɛyɛ bɛ debiezukoalɛ ne la kpalɛ a, kɛ ɔkɛyɛ na bɛayɛ ɛhye ɛ? Duzu ati a ɔwɔ kɛ Kilisiene awovolɛ nea kɛ Nyamenle Edwɛkɛ ne baha bɛ mra ahonle ɛ?

DEBIE MƆƆ KOLA SƐKYE AWIE SUNSUM NU GYINLABELƐ LA

4. Duzu a bahola azɛkye yɛ sunsum nu gyinlabelɛ ne a? Maa neazo.

4 Saa yɛkenga Baebolo ne wɔ aneɛ gyɛne bie anu na yɛnde ɔ bo kpalɛ a, ɔbahola yeaboda yɛ wɔ sunsum nu. Mɔɔ Dwuuma vile Babelɔn rale wɔ ɛvoya ne mɔɔ tɔ zo nnu K.Y.M. anu mɔɔ ɛnee bɛ mra ne mɔ anu dɔɔnwo ɛngola Hibulu aneɛ ne ka la, ɔgyegyele Nihɛmaya kpole kpalɛ. (Kenga Nihɛmaya 13:23, 24.) Kɛ Nyamenle azonvolɛ la, ɛnee ngakula ɛhye mɔ ɛlɛminli bɔkɔɔ ɔluakɛ ɛnee bɛnde Nyamenle Edwɛkɛ ne abo.​—Nih. 8:2, 8.

5, 6. Duzu a awovolɛ bie mɔ mɔɔ bɛlɛsonle wɔ maanle gyɛne zo la ɛnwu ye a, na duzu ati ɔ?

5 Kilisiene awovolɛ bie mɔ mɔɔ bɛlɛsonle wɔ maanle gyɛne zo la ɛnwu kɛ nɔhalɛ ne anwo anyelielɛ mɔɔ bɛ mra ne mɔ lɛ la ɛha aze. Kɛmɔ bɛnde edwɛkɛ ne mɔɔ bɛka ye wɔ debiezukoalɛ bo la abo kpalɛ la ati, sunsum nu gyimalilɛ mɔɔ kɔ zo wɔ ɛkɛ la ɛnga bɛ ahonle kpalɛ. Pedro, [1] mɔɔ ɔ nee ye abusua ne dule vile South America hɔle Australia la se: “Saa awie sukoa sunsum nu ninyɛne a, ɔwɔ kɛ ɔka ye ahonle na ɔnyia ɛhulolɛ kɛ ɔbava yeabɔ ye ɛbɛla.”​—Luku 24:32.

6 Saa yɛkenga debie wɔ aneɛ gyɛne nu a, bie a ɔnrɛha yɛ ahonle kpalɛ kɛ yɛ sua zo aneɛ la. Eza aneɛ gyɛne mɔɔ yɛngola yɛnva yɛmbɔ adawu kpalɛ la kola gyegye yɛ wɔ adwenle nu nee sunsum nu. Yemɔti, ɔnva nwo kɛ yɛkulo kɛ yɛsonle wɔ maanle gyɛne zo la, ɔwɔ kɛ yɛbɔ yɛ sunsum nu gyinlabelɛ ne anwo bane.​—Mat. 4:4.

BƐBƆLE BƐ SUNSUM NU GYINLABELƐ NE ANWO BANE

7. Kɛzi Babelɔnma bɔle mɔdenle kɛ bɛmaa Daneɛle alie bɛ amaamuo nee bɛ ɛzonlenlɛ ado nu ɛ?

7 Mɔɔ bɛvale Daneɛle nee ɔ gɔnwo mɔ bɛhɔle nlɔnu la, Babelɔnma bɔle mɔdenle kɛ bɛmaa bɛayɛ bɛ maanle ne anu amra ɔlua ‘bɛ aneɛ ne’ mɔɔ bɛhilehilele bɛ la azo. Eza kpanyinli ne mɔɔ nea bɛ nwo zo la vale Babelɔnma aluma totonle bɛ. (Dan. 1:3-7) Babelɔnma bozonle kpole ne, Bɛle, duma a bɛvale bɛdonle Daneɛle a. Bie a ɛnee Belemgbunli Nɛbukadenɛza kpondɛ kɛ Daneɛle anye die kɛ bɛva Babelɔn bozonle ne duma bɛzie ye Nyamenle Gyihova ne agyakɛ anu la.​—Dan. 4:8.

8. Mɔɔ ɛnee Daneɛle wɔ Babelɔn la, duzu a boale ye ɔmaanle ɔgyinlanle boɛ wɔ sunsum nu a?

8 Bɛvale belemgbunli ne aleɛ ne bie bɛmaanle Daneɛle ɛdeɛ, noko ɔbɔle kpɔkɛ “kɛ ɔnrɛdoa alehelɛ aleɛ ne anzɛɛ nza ne ɔnrɛgua ɔ nwo evinli.” (Dan. 1:8) Kɛmɔ ɛnee ɔsukoa “mbuluku nwuanzanwuanza ne” wɔ ye sua zo aneɛ nu la ati, ɔgyinlanle boɛ wɔ sunsum nu wɔ mekɛ mɔɔ ɛnee ɔwɔ maanle gyɛne zo la. (Dan. 9:2) Ɛhye ati, wɔ ɛvolɛ 70 ne mɔɔ ɔlile ye wɔ Babelɔn bɔbɔ la, ɛnee ye Hibulu duma ne ala a bɛze ye a.​—Dan. 5:13.

9. Kɛ mɔɔ ɔda ali wɔ Edwɛndolɛ 119 ne anu la, kɛzi Nyamenle Edwɛkɛ ne boale kɛlɛvo ne ɛ?

9 Nyamenle Edwɛkɛ ne boale Edwɛndolɛ 119 kɛlɛvolɛ ne ɔmaanle ɔyɛle ngakyile ɔvile awie mɔ anwo. Ɛnee ɔwɔ kɛ ɔko ɔtia subane ɛtane mɔɔ belemgbunli sua nu amra bie mɔ da ye ali la. (Edw. 119:23, 61) Noko ɔmaanle Nyamenle edwɛkɛ ne hanle ye ahonle kpalɛ.​—Kenga Edwɛndolɛ 119:11, 46.

GYINLA BOƐ WƆ SUNSUM NU

10, 11. (a) Saa yɛlɛsukoa Baebolo ne a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛfa yɛyɛ yɛ bodane a? (b) Kɛ ɔkɛyɛ na yɛahola yɛayɛ ye zɔ ɛ? Maa neazo.

10 Bie a yɛ sunsum nu nee yɛ nwonane afoa nu gyimalilɛ ɛmmaa yɛnnyia alagye fee, noko ɔwɔ kɛ yɛnyia mekɛ yɛyɛ yɛ ti anwo debiezukoalɛ nee abusua ɛzonlenlɛ. (Ɛfɛ. 5:15, 16) Ɔnle kɛ yɛyɛ yɛ adwenle kɛ yɛkenga mukelɛ dodo bie anzɛɛ yɛkpondɛ edwɛkɛ mɔɔ yɛbava yɛamaa mualɛ la ala. Yɛkpondɛ kɛ yɛmaa Nyamenle Edwɛkɛ ne ka yɛ ahonle kpalɛ na ɔmaa yɛ diedi ne anu mia.

11 Saa yɛbahola yɛayɛ ye zɔ a, mekɛ mɔɔ yɛlɛsukoa debie la, ɔwɔ kɛ yɛnwu ninyɛne mɔɔ yɛfa yɛaboa awie mɔ yɛɛ mɔɔ yɛfa yɛaboa yɛdayɛ mumua ne yɛ nwo la. (Fel. 1:9, 10) Ɔwɔ kɛ yɛkakye kɛ saa yɛlɛsiezie yɛ nwo yɛamaa daselɛlilɛ nee debiezukoalɛ ɛhɔlɛ anzɛɛ yɛlɛsiezie ɛdendɛlɛ bie a, yɛnda yɛmmaa edwɛkɛ ne ɛnvale yɛ nwo kpalɛ. Kɛ neazo la: Saa awie ɛlɛto aleɛ a, kyesɛ ɔsɔ bie ɔnea, noko yemɔ angomekye ɛnrɛmaa ɔ ko ɛnrɛyi. Saa ɔkpondɛ kɛ ɔte kpɔkɛ a, ɔwɔ kɛ ɔdaye mumua ne ɔdi aleɛ kpalɛ. Zɔhane ala a ɔwɔ kɛ yɛdi aleɛ wɔ sunsum nu amaa yeaboa yɛ a.

12, 13. Duzu ati a menli dɔɔnwo mɔɔ bɛlɛsonle wɔ maanle gyɛne zo la ɛnwu kɛ saa bɛsukoa debie dahuu wɔ bɛ sua zo aneɛ nu a ɔboa ɛ?

12 Menli dɔɔnwo mɔɔ bɛlɛsonle wɔ maanle gyɛne zo la ɛnwu kɛ saa bɛsukoa Baebolo ne dahuu wɔ bɛ sua zo “aneɛ” nu a, ɔboa. (Gyi. 2:8) Edwɛkpatɛlɛvolɛma noko ɛnwu kɛ saa bɛbahola bɛagyinla kpundii wɔ bɛ gyima ne anu a, bɛnrɛhola bɛnrɛgyinla sunsum nu aleɛ ngyikyi ngyikyi mɔɔ bɛnyia ye wɔ debiezukoalɛ bo la angomekye azo.

13 Alain, mɔɔ ɛva asɛɛ ɛvolɛ mɔtwɛ ɛzukoa Persian la se: “Saa melɛfa Persian meazukoa debie a, aneɛ ne ala a me adwenle wɔ zo a. Kɛmɔ mekulo kɛ menwu aneɛ ne la ati, sunsum nu ninyɛne mɔɔ mekenga la ɛnga me ahonle kpalɛ. Yemɔti a dahuu mekpa mekɛ mesukoa Baebolo ne nee mbuluku gyɛne wɔ me sua zo aneɛ nu la.”

MAA NYAMENLE EDWƐKƐ NE ƐHA Ɛ MRA AHONLE

14. Duzu a ɔwɔ kɛ awovolɛ gua bɛ nye aze nea a, na duzu ati ɔ?

14 Ɔwɔ kɛ Kilisiene awovolɛ nea kɛ Nyamenle Edwɛkɛ ne ɛha bɛ mra ahonle kpalɛ. Mɔɔ Serge nee ye abusua ne hɔzonlenle wɔ maanle gyɛne zo wɔ ɛvolɛ nsa anzi la, ɔ nee ɔ ye Muriel nwunle kɛ bɛ ra nrenyia mɔɔ ɛli ɛvolɛ 17 la anye ɛnlie sunsum nu ninyɛne nwo kpalɛ. Muriel se: “Ɔyɛ ye ɛya bɔbɔ kɛ ɔbava aneɛ gyɛne yeali daselɛ la, noko kolaa na yeara ye zɛhae la, ɛnee ɔ nye die French mɔɔ ɔle ye sua zo aneɛ mɔɔ ɔfa ɔdi daselɛ la anwo kpalɛ.” Serge se: “Mɔɔ yɛnwunle yɛ ra ne ngyegyelɛ ne la, yɛdule yɛhɔle yɛ asafo dɛba ne anu.”

Nea maa nɔhalɛ ne ɛha ɛ mra ahonle (Nea ɛdendɛkpunli 14, 15)

15. (a) Ninyɛne boni mɔ zɛhae a bahola amaa awovolɛ adu ahɔ asafo mɔɔ bɛka aneɛ mɔɔ bɛ mra ne mɔ te ɔ bo kpalɛ la anu a? (b) Folɛ boni a Mɛla ne 6:5-7 la tu awovolɛ a?

15 Ninyɛne boni mɔ zɛhae a bahola amaa awovolɛ adu ahɔ asafo mɔɔ bɛka aneɛ mɔɔ bɛ mra ne mɔ te ɔ bo kpalɛ la anu a? Mɔɔ limoa, ɔwɔ kɛ bɛnea kɛ bɛlɛ mekɛ nee ninyɛne mɔɔ bɛbalua zo bɛava Gyihova anwo ɛlɔlɛ bɛawula bɛ mra ne mɔ ahonle nu na eza bɛahile bɛ aneɛ fofolɛ ne la. Mɔɔ tɔ zo nwiɔ, bie a bɛbanwu kɛ bɛ mra ne mɔ anye ɛnlie sunsum nu ninyɛne anzɛɛ aneɛ fofolɛ ne mɔɔ bɛka ye wɔ maanle mɔɔ bɛlɛsonle wɔ nu la anwo bieko. Wɔ tɛnlabelɛ ɛhye mɔ anu, Kilisiene awovolɛ bahola azuzu nwo na bɛadu bɛahɔ asafo mɔɔ bɛka aneɛ mɔɔ bɛ mra ne mɔ te ɔ bo kpalɛ la anu kɔkpula kɛ ngakula ne mɔ bazɔ nɔhalɛ ne anu kpalɛ la.​—Kenga Mɛla ne 6:5-7.

16, 17. Mɔdenle boni a awovolɛ bie mɔ ɛbɔ amaa bɛatete bɛ mra wɔ sunsum nu wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛsonle wɔ maanle gyɛne zo la ɛ?

16 Awovolɛ bie mɔ nee bɛ mra kɔ debiezukoalɛ wɔ asafo anzɛɛ ekpunli mɔɔ bɛka aneɛ gyɛne la anu, noko bɛkpondɛ ndenle bie mɔ bɛdua zo bɛfa bɛ sua zo aneɛ bɛkilehile bɛ mra. Charles mɔɔ ɔlɛ ngakula mraalɛ nsa mɔɔ bɛli ɔvi ɛvolɛ 9 kɔdwu 13 la kɔ debiezukoalɛ wɔ ekpunli mɔɔ bɛka Lingala la anu. Ɔse: “Yɛzile kpɔkɛ kɛ yɛbava yɛ sua zo aneɛ yɛaziezie yɛ nwo yɛamaa debiezukoalɛ ne amuala na yɛava yɛayɛ yɛ abusua ɛzonlenlɛ ne wɔ sua nu. Noko eza yɛfa Lingala yɛsiezie yɛ nwo yɛmaa gyimalilɛ bie mɔ na eza yɛfa yɛdi nwɔhoa amaa ngakula ne mɔ ahola azukoa aneɛ ne wɔ mekɛ mɔɔ bɛlɛdie bɛ nye la.”

Bɔ mɔdenle sukoa ɛleka mɔɔ wɔhɔ la aneɛ ne na fa ɛ nwo wula debiezukoalɛ ne mɔ anu (Nea ɛdendɛkpunli 16, 17)

17 Kevin lɛ ɔ mra mraalɛ nwiɔ mɔɔ bɛli ɛvolɛ nnu nee mɔtwɛ. Bɛkɔ debiezukoalɛ wɔ asafo mɔɔ bɛka aneɛ gyɛne la anu, noko ɔyɛ ninyɛne bie mɔ ɔboa bɛ ɔmaa bɛte debiezukoalɛ ne abo. Ɔse: “French a le yɛ sua zo aneɛ a, yemɔti me nee me ye nee yɛ mra ne mɔ fa sukoa debie wɔ sua nu. Eza yɛvale yɛyɛle yɛ bodane kɛ wɔ siane ko biala anu, yɛbahɔ debiezukoalɛ wɔ asafo mɔɔ bɛka French la anu. Saa ɔdwu yɛ ɛnwomenlelielɛ mekɛ noko a, yɛfa yɛkɔ nyianu ngakyile mɔɔ bɛka French la bie.”

18. (a) Wulomuma 15:1, 2 ne anu ngyinlazo boni a bamaa wɔanwu ninyɛne mɔɔ baboa ɛ mra la ɛ? (b) Nzuzulɛ boni mɔ a awovolɛ gyɛne ɛva ɛmaa a? (Nea awieleɛ edwɛkɛ ne.)

18 Nɔhalɛ nu, ɔwɔ kɛ abusua biala si ninyɛne mɔɔ baboa bɛ mra ne mɔ yeamaa bɛagyinla boɛ wɔ sunsum nu la anwo kpɔkɛ. [2] (Gal. 6:5) Muriel mɔɔ yɛlimoa yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la se, ɛnee ɔwɔ kɛ me nee me hu fa ninyɛne bɔ afɔle amaa yɛ ra ne anyi sunsum nu. (Kenga Wulomuma 15:1, 2.) Serge se, saa bɛto bɛ nye bɛ nzi a, bɛnwu kɛ bɛzile kpɔkɛ kpalɛ. Ɔse: “Mɔɔ yɛdule yɛhɔle French asafo nu la, yɛ ra ne nyianle anyuhɔlɛ wɔ sunsum nu na bɛzɔnenle ye. Kɛkala, ɔle dahuu adekpakyelɛnli. Ɔlɛdwenle nwolɛ bɔbɔ kɛ ɔtu yeahɔ ekpunli bie mɔɔ bɛka aneɛ gyɛne la anu!”

MAA NYAMENLE EDWƐKƐ NE ƐHA WƆ AHONLE

19, 20. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛahile kɛ yɛkulo Nyamenle Edwɛkɛ ne ɛ?

19 Gyihova ɛvi ye ɛlɔlɛ nu ɛmaa yɛ sa ɛha ye Edwɛkɛ, Baebolo ne wɔ aneɛ dɔɔnwo anu amaa ‘menli kɔsɔɔti anwu nɔhalɛ ne na bɛanyia ngoane.’ (1 Tem. 2:4) Ɔze kɛ saa alesama kenga ye Edwɛkɛ ne wɔ aneɛ mɔɔ bɛte ɔ bo kpalɛ la anu a, ɔbali bɛ sunsum nu ngyianlɛ nwo gyima.

20 Ɔnva nwo kɛzi yɛ tɛnlabelɛ ne de biala la, ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbali sunsum nu aleɛ mɔɔ anu yɛ ɛlomboɛ la. Saa yɛsukoa Baebolo ne dahuu wɔ aneɛ mɔɔ yɛte ɔ bo kpalɛ la anu a, yɛ nee yɛ abusua ne bagyinla boɛ wɔ sunsum nu, na ɔbahile kɛ Nyamenle edwɛkɛ ne sonle bolɛ maa yɛ.​—Edw. 119:11.

^ [1] (ɛdendɛkpunli 5) Tɛ bɛ aluma kpalɛ ɔ.

^ [2] (ɛdendɛkpunli 18) Saa ɛkpondɛ Baebolo ngyinlazo mɔɔ baboa wɔ abusua ne la anwo ngilehilenu dɔɔnwo a, nea “Raising Children in a Foreign Land​—The Challenges and the Rewards” mɔɔ wɔ October 15, 2002, The Watchtower ne anu la.