1-3. (a) Ku nga khathariseki swiyimo swa hina, i nchumu wihi lowu faneleke wu va wa nkoka evuton’wini bya hina? (b) Hi swihi swiphiqo leswi vanhu lava dyondzaka ririmi rin’wana va langutanaka na swona naswona hi swihi swivutiso leswi vaka kona? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

TIMBHONI ta Yehovha to tala ti ti karhatela ku hetisisa vuprofeta byo chumayela mahungu lamanene eka “matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni tindzimi hinkwato ni vanhu hinkwavo.” (Nhlav. 14:6) Xana na wena u le ku dyondzeni ka ririmi rin’wana? Xana u murhumiwa kumbe u tirha laha ku nga ni xilaveko lexikulu etikweni rin’wana kumbe u sungule ku hlanganyela evandlheni ra le ndhawini ya ka n’wina leri vulavulaka ririmi rimbe?

² Leswi hi nga va tirheli va Xikwembu, nchumu lowu fanele wu va wa nkoka eka hina ni mindyangu ya hina i ku va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu. (Mat. 5:3) Hambiswiritano, minkarhi yin’wana swi nga ha tika leswaku hi vuyeriwa eka dyondzo ya munhu hi yexe hileswi hi khomekeke swinene. Kambe lava tirhaka ensin’wini leyi nga riki ya ririmi ra vona va langutana ni swiphiqo swin’wana.

 ³ Ku engetela eka ku dyondza ririmi rin’wana, lava tirhaka ensin’wini leyi nga riki ya ririmi ra vona va fanele va tiyiseka leswaku nkarhi ni nkarhi va dyondza swilo leswi enteke swa Xikwembu. (1 Kor. 2:10) Xana va nga swi endlisa ku yini sweswo loko va nga ri twisisi kahle ririmi leri tirhisiwaka evandlheni? Naswona ha yini vatswari lava nga Vakreste va fanele va tiyiseka leswaku Rito ra Xikwembu ri fikelela timbilu ta vana va vona?

4. I yini lexi nga onhaka vuxaka bya hina ni Xikwembu? Vula xikombiso.

⁴ Loko munhu a nga swi koti ku twisisa Rito ra Xikwembu hi ririmi leri nga riki ra yena sweswo swi nga onha vuxaka bya yena ni Xikwembu. Loko Nehemiya a tlhelele eYerusalema u xiye leswaku vana van’wana a va nga xi koti Xiheveru. (Hlaya Nehemiya 13:23, 24.) Ripfumelo ra vana lava ri tsanile hakatsongotsongo hikuva a va nga ri twisisi kahle Rito ra Xikwembu.—Neh. 8:2, 8.

5, 6. Vatswari lava nga ensin’wini leyi nga riki ya ririmi ra vona va xiye yini naswona ha yini?

⁵ Vatswari van’wana lava nga ensin’wini ya ririmi rimbe va xiye leswaku vana va vona a va ha wu rhandzi swinene ntiyiso. Hikwalaho ka leswi vana va nga swi twisisiki kahle leswi dyondziwaka eminhlanganweni, dyondzo leyi dyondziwa a yi va fikeleli mbilu. Pedro ^[1] loyi a nga rhurha ni ndyangu wakwe va suka Amerika Dzonga va ya eAustralia u ri: “Loko ku vulavuriwa hi rito ra Xikwembu, mbilu ni ndlela leyi u titwaka ha yona swi fanele swi katseka.”—Luka 24:32.

⁶ Loko hi hlaya hi ririmi rimbe timbilu ta hina a ti khumbeki ku fana ni loko hi hlaya hi ririmi ra hina. Ku tlula kwalaho loko hi nga swi koti ku vulavula kahle hi ririmi rin’wana swi nga hi karharisa mianakanyo swi tlhela swi tsanisa ripfumelo ra hina. Kutani loko hi ri karhi hi tikarhatela ku ya emahlweni hi tirhela Yehovha ensin’wini ya ririmi rimbe hi ta va hi endla kahle loko hi tshama hi ri ni vuxaka lebyinene na yena.—Mat. 4:4.

7. Vababilona va ringete njhani ku kucetela Daniyele leswaku a tekelela ndhavuko ni vukhongeri bya vona?

⁷ Loko Daniyele ni vanghana vakwe va ri evuhlongeni, Vababilona va ringete ku va kucetela leswaku va tekelela ndhavuko wa vona hi ku va dyondzisa “ririmi ra Vakalidiya.” Ku engetela kwalaho, ndhuna ya le hubyeni leyi a yi va letela yi va thye mavito ya Vababilona. (Dan. 1:3-7) Daniyele a a thyiwe vito ra Bele ku nga xikwembu lexikulu xa Vababilona. Hosi Nebukadnetsara a a lava ku kombisa Daniyele leswaku Yehovha Xikwembu xakwe a nga na matimba yo tlula xikwembu xa Vababilona.—Dan. 4:8.

8. I yini lexi pfuneke Daniyele ku tshama a ri vuxaka lebyinene ni Xikwembu hambileswi a ri etikweni rimbe?

⁸ Hambileswi Daniyele a a nyikiwe mpfumelelo wo dya switshongo swa hosi “a a tiyimiserile embilwini yakwe” leswaku a nga ta “tinyamisa.” (Dan. 1:8) Leswi a yeke emahlweni a dyondza ‘tibuku to kwetsima’ hi ririmi ra manana, u tshame a ri ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu hambileswi a ri etikweni rimbe. (Dan. 9:2) Niloko se ku hundze malembe ya 70 a ri eBabilona, a ha tiviwa hi vito rakwe ra Xiheveru.—Dan. 5:13.

9. Rito ra Xikwembu ri n’wi khumbe njhani mutsari wa Pisalema, hilaha swi kombisiweke hakona eka Pisalema 119?

⁹ Mutsari wa Pisalema 119 u kume matimba yo tiyisela eRitweni ra Xikwembu. A a fanele a tiyisela hambiloko a vulavuriwa ku biha hi swirho swin’wana swa le hubyeni ya le vuhosini. (Ps. 119:23, 61) Kambe u pfumelele marito ya Xikwembu ma khumba mbilu yakwe.—Hlaya Pisalema 119:11, 46.

10, 11. (a) Loko hi hlaya Rito ra Xikwembu, ku fanele ku va xihi xikongomelo xa hina? (b) Hi nga ti fikelela njhani tipakani ta hina? Kombisa.

¹⁰ Hambileswi hi nga ha vaka hi khomeke swinene hi mintirho ya Xikwembu ni ya ku tihanyisa, hinkwerhu ka hina hi fanele hi va ni nkarhi wo endla dyondzo ya munhu hi yexe swin’we ni vugandzeri bya ndyangu. (Efe. 5:15, 16) Hambiswiritano, a hi fanelanga hi hlaya hi xikongomelo xo heta matluka yo karhi kumbe ku lunghiselela leswaku hi ta kota ku hlamula eminhlanganweni. Kambe hi lava ku tiyiseka leswaku hi pfumelela Rito ra Xikwembu ri fikelela timbilu ta hina ni ku tiyisa ripfumelo ra hina.

¹¹ Leswaku hi fikelela pakani yoleyo, loko hi dyondza a hi fanelanga hi anakanyisisa ntsena hi ndlela leyi hi nga pfunaka van’wana ha yona kambe hi fanele hi anakanyisisa ni hi ndlela leyi hi nga pfunekaka ha yona. (Filp. 1:9, 10) Hi fanele hi tsundzuka leswaku ku lunghiselela ku ya ensin’wini, minhlangano kumbe nkulumo a swi enelanga. Hi xikombiso, hambileswi musweki a faneleke a ringa swakudya a nga si swi phamela, a nge hanyi hi swakudya leswi a swi ringeke ntsena. Loko a lava ku tshama a ri ni rihanyo lerinene u fanele a dya. Hilaha ku fanaka, loko hi lava ku tiyisa vuxaka bya hina na Yehovha hi fanele hi dyondza Bibele nkarhi ni nkarhi.

12, 13. Ha yini vanhu vo tala lava tirhaka ensin’wini ya ririmi rimbe va vona swi pfuna ku dyondza hi ririmi ra manana minkarhi hinkwayo?

¹² Vo tala lava tirhaka ensin’wini ya ririmi rimbe va vona swi pfuna ku va minkarhi hinkwayo va dyondza hi ‘ririmi leri va nga velekiwa na rona.’ (Mint. 2:8) Hambi ku ri varhumiwa va swi xiya leswaku ku va va tshama va ri ni ripfumelo leri tiyeke ensin’wini leyi nga riki ya ririmi  ra vona, a va fanelanga va titshega hi tidyondzo leti va ti kumaka eminhlanganweni ntsena.

¹³ Alain loyi a a dyondza Xiperesiya emalembeni ya nhungu lama hundzeke u ri: “Loko ndzi ri karhi ndzi lunghiselela minhlangano hi Xiperesiya, a ndzi dzika ngopfu eka ririmi. Hikwalaho ka sweswo a swi nga ha ndzi khumbi leswi a ndzi hlaya ha swona. Hikwalaho ka sweswo ndzi tivekele nkarhi wo dyondza Bibele swin’we ni minkandziyiso ya hina hi ririmi ra manana.”

14. I yini leswi vatswari va faneleke va tiyiseka ha swona naswona ha yini?

¹⁴ Vatswari lava nga Vakreste va endla kahle loko va tiyiseka leswaku Rito ra Xikwembu ri fikelela timbilu ni mianakanyo ya vana va vona. Endzhaku ko tirha ensin’wini ya ririmi rimbe ku tlula malembe manharhu, Serge ni nsati wakwe Muriel, va xiye leswaku n’wana wa vona wa jaha la nga ni malembe ya 17 a nga ha yi tsakeli nsimu. Muriel u ri: “Khale a swi rhandza ku chumayela hi Xifurwa, kambe sweswi a nga ha swi tsakeli ku chumayela hileswi a tirhisaka ririmi rin’wana.” Serge u ri: “Loko hi xiye leswaku n’wana wa hina a nga ha endli nhluvuko hikwalaho ka leswi a nga ri tivi kahle ririmi, hi endle xiboho xo tlhelela evandlheni leri a hi ri eka rona eku sunguleni.”

15. (a) I yini lexi nga endlaka leswaku vatswari va tlhelela evandlheni leri tirhisaka ririmi leri vana va vona va ri twisisaka kahle? (b) Hi xihi xileriso lexi tsalwa ra Deteronoma 6:5-7 ri xi nyikaka vatswari?

¹⁵ I yini leswi nga endlaka vatswari va tlhelela evandlheni leri tirhisaka ririmi leri vana va vona va ri twisisaka kahle? Xo sungula, va fanele va tiyiseka loko va ta swi kota ku dyondzisa vana va vona ku rhandza Yehovha kasi hi hala tlhelo va va dyondzisa ririmi rin’wana. Xa vumbirhi, va nga ha xiya leswaku vana va vona a va swi rhandzi ku tirhela Yehovha kumbe ku rhandza nsimu ya ririmi rimbe leyi va tirhaka eka yona. Hikwalaho ka swiyimo leswi, vatswari va nga ha anakanya hi ku tlhelela evandlheni leri tirhisaka ririmi leri vana va vona va ri twisisaka kahle kukondza va va ni ripfumelo leri tiyeke.—Hlaya Deteronoma 6:5-7.

16, 17. Vatswari van’wana va swi kotise ku yini ku letela vana va vona loko va ri ensin’wini ya ririmi rimbe?

¹⁶ Nakambe vatswari van’wana va kume tindlela to letela vana va vona hi ririmi ra vona hambiloko va hlanganyela evandlheni leri tirhisaka ririmi rimbe. Charles, u hlanganyela ni ntlawa wa Xilingala swin’we ni swinhwanyetana swakwe swinharhu leswi nga ni malembe yo sukela eka 9 ku ya eka 13. U ri: “Hi endle xiboho xo khoma vugandzeri bya ndyangu hi ririmi ra manana. Hi tlhele hi praktisa ni ku tlanga mitlangu hi Xilingala leswaku vana va hina va nga phirheki loko va ri karhi va dyondza ririmi leri.”

¹⁷ Kevin tata wa swinhwanyetana swimbirhi leswi nga ni malembe ya ntlhanu na nhungu, u tikarhatele ku dyondzisa vana vakwe ntiyiso hi ririmi ra manana tanihi leswi ririmi leri a ri tirhisiwa eminhlanganweni a va nga ri twisisi kahle. U ri: “Mina ni nsati wa mina a hi khoma vugandzeri bya ndyangu swin’we ni swinhwanyetana swa hina swimbirhi hi Xifurwa lexi nga ririmi ra hina. Hi tlhele hi tivekela pakani yo ya eminhlanganweni ya Xifurwa kan’we hi n’hweti ni ku tlhela hi tirhisa nkarhi wo wisa leswaku hi ya enhlengeletanweni ya xifundzha leyi khomiwaka hi ririmi ra hina.”

18. (a) Hi wihi nsinya wa nawu lowu nga eka Varhoma 15:1, 2 lowu nga ku pfunaka ku tiva leswi nga ta pfuna vana va wena? (b) Vatswari van’wana va nyikele swiringanyeto swihi? (Vona nhlamuselo.)

¹⁸ I ntiyiso leswaku ndyangu ha un’we wu fanele wu kambisisa leswi nga ta vuyerisa vana va wona. ^[2] (Gal. 6:5) Muriel, loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni u vula leswaku yena ni nuna wakwe a va fanele va tshika leswi a va swi rhandza hikwalaho ka vuxaka bya n’wana wa  vona ni Xikwembu. (Hlaya Varhoma 15:1, 2.) Serge u vula leswaku va endle xiboho lexinene. U ri: “Ku sukela loko hi tlhelele evandlheni leri ku vulavuriwaka Xifurwa, n’wana wa hina u endle nhluvuko naswona u khuvuriwile. Sweswi i phayona ra nkarhi hinkwawo. Nakambe u lava ku tlhelela ensin’wini ya ririmi rimbe!”

19, 20. Hi nga swi kombisa njhani leswaku hi rhandza Rito ra Xikwembu?

¹⁹ Hikwalaho ka rirhandzu rakwe, Yehovha u hi nyike Rito rakwe ku nga Bibele leyi kumekaka hi tindzimi ta madzana leswaku “vanhu va mixaka hinkwayo va ponisiwa naswona va fikelela vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso.” (1 Tim. 2:4) Wa swi tiva leswaku vanhu va ri twisisa kahle Rito rakwe loko va ri hlaya hi ririmi ra vona.

²⁰ Ku nga khathariseki swiyimo swa hina, hi fanele hi tiyimisela ku dyondza Rito ra Xikwembu. Loko nkarhi ni karhi hi dyondza Bibele hi ririmi ra manana, hina swin’we ni mindyangu ya hina hi ta tshama hi ri ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu naswona hi ta kombisa leswaku ha ri tlangela Rito ya xona.—Ps. 119:11.