N te bong teuana, e a titirakinna te iruwa temanna ni kangai: “Ko aki ataia ae uoua okiokini kanoan te mwane are te tirewa i nanon are te koora?” E wingare ao e taku: “Eng, I ataia.” E titirakinna riki te iruwa anne ni kangai: “Ma e aera ko anaa are te tirewa? Ngke ko anaa are te koora, e na reke am mwane ae uoua okiokin ane iroum!” E kaeka te teinimwaane ni kangai: “Ma ngkana I anaa te koora, e nang toki aroia anne nakoiu. Ko ataia bwa ai iraua au mwane ae te tirewa?” E kaota te wanawana ae manena te teinimwaane aei ae te aroaro are a kona ni kakabwaiaaki iai aika ikawai.

E kangai te Baibara: “Kawakina te wanawana ae manena ao te konabwai n iaiango raoi. Ko na nakonako ngkanne i nanoni kawaim n akea am kangaanga, ao e na aki tatanako waem.” (TaeRab. 3:21, 23, kabwarabwara mai nano) Ngaia are ngkana ti ataia bwa tera te “wanawana ae manena” ao aroni maiuakinana, ti a kona iai ni kamanoaki. Ti buokaki n aei bwa ti na aki tatanako n ara onimaki, ao n teimatoa n tei i aoni ‘waera.’

E kaokoro te wanawana ae manena ma te atatai ao te ataibwai. Te aomata ae iai ana atatai e karekei rongorongo aika bati ke taiani koaua. Te aomata ae ataibwai e kona n ataa irekereken te koaua teuana ma teuana. Te aomata ae wanawana e bota te atatai ao te ataibwai ao e kamanenai n te aro ae manena.

N te katoto, n te tai ae uarereke ao e kona te aomata temanna ni wareka te boki ae Tera Ana Reirei ni Koaua te Baibara? ao n ota iai. N ana tai n reirei iai, a kona n eti ana kaeka. Tao e a moanna n iririi bobotaki n te ekaretia ao n anganga naba ana kaeka aika raraoi. E kaotaki n aroarona nako aikai bwa e a rikirake ana onimaki, ma e koaua bwa e a wanawana? Tiaki ngaia anne. Tao bon te aomata ae tii birikatai ana iango. Ma ngkana e maiuakina te koaua, ao ni kamanena te atatai ao te ataibwai n te aro ae riai, e a rikirake iai ni wanawana. Ngkana a nakoraoi mwin ana motinnano, e kaotia bwa e a kaman iaiangoia raoi, ao e a teretere iai bwa e kaotiota te wanawana ae manena.

Ni Mataio 7:24-27, e taekinaki iai ana kaikonaki Iesu ibukia mwaane aika uoman ake a kaai ni katei aia auti. Temanna i buakoia e taekinaki bwa e “wanawana.” E a kaman iangoi baika kona n riki te mwaane anne, ngaia are e a katea ana auti i aon te bwaa. E wanawana ao e ataibwai. E aki iangoia bwa e bebete riki te kabanemwane ke e baitii riki katean te auti i aon te tano. Ma e wanawana n iangoia bwa tera mwin ana mwakuri i nanon te tai ae maan. Ngaia are ngke e roko te angibuaka ao e aki bwaka ana auti. E a rio ngkanne te titiraki aei, Ti na kangaa ni karekea te aroaro ae rangi ni kakawaki ae te wanawana ae manena ao ni kawakinna?

Te moan, nora ae taekinaki ni Mika 6:9 ao te kabwarabwara mai nano: “A na maaka [aran te Atua] te koraki ake iai irouia te wanawana ae manena.” Maakakin aran Iehova boni kaotani karineana. E nanonaki n anne karinean nanon arana ma nanora ni kabane ao ana kaetieti naba. Ni karinean temanna, ko riai n ataa arona n iaiango. Ao ngkanne ko a kona n onimakinna ao ni karekea reireiam mairouna ao ni kakairi ni baike e a tia ni kakororaoi. Ngkana ti iaiangoa aron rotakin ara iraorao ma Iehova i nanon te tai ae maan man ara mwakuri ao ngkana ti kabotoi ara motinnano i aon ana kaetieti, ngkanne e a reke iroura te wanawana ae manena.

Te kauoua, e kangai Taeka N Rabakau 18:1 ao te kabwarabwara mai nano: “Ane e kararoaa ma aomata ao e bon ukeri baike e tangiri nanona. E rarawa nakon te wanawana ae manena ni kabane.” Ngkana ti aki taratara raoi, ti a kararoaira iai ma Iehova ao ana aomata. Ngkana ti na rarawa ni kaokoroira, ti riai ni kabatiai riki ara tai ma aomata ake a maaka aran te Atua ao ni karinei ana kaetieti. Ti riai n roroko n te Tabo n Taromauri ngkana e angaraoi bwa ti aonga ni katoatai ni bobotaki ma kaain te ekaretia ni Kristian. N taai ni bobotaki, ti riai ni kauki ara iango ma nanora ao ni kariaia baika taekinaki bwa a na ringi nanora.

Irarikin aei, ngkana ti bunrii nanora nakon Iehova n ara tataro, ti na kaaniaki riki iai ma ngaia. (TaeRab. 3:5, 6) Ngkana ti kauki ara iango ao nanora n ara tai ni wareware n te Baibara ao booki aika katauraoaki n ana botaki Iehova, ti na nora iai mwin ara  mwakuri i nanon te tai ae maan ao ti a kona ni mwakuria. Ti riai naba ni kauki nanora ni butimwaei aia reirei ni kairiri taari aika ikawai n te onimaki. (TaeRab. 19:20) N oneani mwin are ti na “rarawa nakon te wanawana ae manena ni kabane,” ti riai ni karikirakea te aroaro ae kakawaki aei.

A kona ni kamanoaki utu n te wanawana ae manena. N te katoto, e kaumakaki te buu te aine n te Baibara bwa e na “korakora karineani” buuna irouna. (IEbe. 5:33) E na kangaa ni korakora karinean te buu te mwaane? Ngkana e kairoroia kaain ana utu ke ni karaoi mwakuri n iowawa ibukini karineana, e na boni karineaki i nanon te tai ae aki maan. Ibukin totokoan te kauntaeka, e kona buuna ni kaota karineana ae bon tau ngkana iai ngaia. E na karinea teuaei ngkana akea i rarikina? E na boni bae n aki. E riai teuaei n iangoi aroarona aika e na karekei uaaia n te tai ae maan. Ngkana e kaotiotii uaan te taamnei n aron te tangira ao te akoi, e na karekea iai karineana ae korakora irouni buuna. E bon riai te buu te aine ae te Kristian ni kaota karineani buuna, e ngae naba ngkana e tau n reke irouna ke e aki.​—IKar. 5:22, 23.

E taekinaki naba n te Baibara bwa e riai n tangira buuna te buu te mwaane. (IEbe. 5:28, 33) Ibukin ana kakorakora te buu te aine ni kateimatoa tangirana irouni buuna, e kona neiei n iangoia bwa e raoiroi riki karabaan ana mwakuri aika aki raraoi ake e bon riai n atai buuna. Ma e koaua bwa e kaotiotaki te wanawana ae manena n anne? Tera ae e na riki ngkana e a ataa te baere e karabaaki rimwi riki teuaei? E na tangira riki neiei? E na bon aki. Ma ngkana e kakaaea te tai ae riai neiei ibukini kabwarabwaraan ana mwakuri aika aki raraoi ma te nimamannei, e na boni bae teuaei ni kaitaua ibukini bwabwainan te koaua. E na rikirake iai tangiran neiei irouna.

A riai n ongeaba ataei irouia aia karo ao n anganaki te reirei ni kaetieti n aron are e tua Iehova. (IEbe. 6:1, 4) E nanonaki n aei bwa a riai kaaro ni karaoi tuua aika bati ibukia natiia? E bati riki ae a riai n ataia ataei irarikin tuua ake a kantaningaia aia karo bwa a na ongeaba iai ke katuuaaeaia n aia bure. Te karo ae iai irouna te wanawana ae manena, e buoka natina n ataia bwa e aera ngkai e riai n ongeaba.

N te katoto, iangoia bwa e taetae n aki karinerine te ataei nakon temanna irouia ana karo. Ngkana e taetae n un te karo nakon natina ke ni katuuaaea ngkekei naba, e bae ni maamaa natina ke e a kairoroaki iai bwa e na kainabwabu. Ma e kona n un i nanona ao ni kanaeng irouia ana karo.

Kaaro aika kaotiota te wanawana ae manena, a iangoi aanga ibukin aia reirei ni kaetieti nakoia natiia ao uaaia n taai aika a na roko. A aki riai ni waekoa ni karaoa te bwai teuana kaaro tii ibukini maamaaia. Ngkana ai tii ngaiia ma natiia, a kona ni maroro ma te rau ao te tangira ni kabwarabwaraa ae e kantaningaia Iehova bwa e na karineia ana karo bwa e aonga ni kabwaia n aki toki. Ao ngkana e kaotia natiia bwa e karineia ana karo, e na ataia iai bwa e karinea naba Iehova. (IEbe. 6:2, 3) E kona n rotaki nanon te ataei n aei. E namakinna bwa a mwannanoia ana karo, ao e na rikirake karineaia irouna. E nang aki maaku ngkanne natiia ni bubutii buokana ngkana e aitara ma baika kangaanga rimwi riki.

Tao a nanokawaki tabeman kaaro ngkana a kammarakiia natiia, ngaia are a aki kaetiia. Ma tera ae e na riki ngkana e a ikawai riki natiia? E na maaka Iehova ao n ataia ae e wanawana ni butimwaean ana kaetieti te Atua? E na kani kauka nanona ao ana iango nakon Iehova, ke e na rawa n ongeaba irouna?​—TaeRab. 13:1; 29:21.

E a kamani karaoi ana babaire te tia karaobwai n te bokaboka ae mwaatai ibukin te bwai ae e kataia ni karaoia. E aki tii korokorei ao n iangoia bwa e na nakoraoi. A kabatiai aia tai kaaro aika bwaina te wanawana ae manena n reiakini ao ni maiuakini ana kaetieti Iehova ibukini karinean arana. Kioina ngkai a aki kaokoroia mairoun Iehova ao ana botaki, e a reke wanawanaia ae manena ao a kamanena ni karikirakeia iai kaain aia utu.

Ni katoabong, ti riai ni karaoi ara motinnano aika kona n rotaki iai maiura i nanon ririki aika imwaira. N oneani mwin are ti na waekoa ni kaeka ao ni karaoi ara motinnano ngkekei naba, e aera bwa ti aki tei moa ao n iango? Karaua iangoi baika kona n riki mai iai i nanon te tai ae maan. Ukera ana kairiri Iehova, ao kamanena te wanawana are mairouna. Ao ngkanne, ti a kawakina wanawanara ae manena ao ni kamaiuaki iai.​—TaeRab. 3:21, 22.