Ghenda ahali omwatsi

Ghenda ahali ebirimo

Wukanabika Amenge?

Wukanabika Amenge?

OLHUGHANO lhughuma lhuthi, omulhwana w’omwa kyalu abya munakwa. Abandu b’omwa tawuni ibakamusekerera bathi awithe menge makuhi. Abagheni bamasa, abandi bandu b’omwa kyalu ekyo, ibakamusatha-sathamu embere sy’abanywani babu. Ibakahamba ebinusu bibiri, ekinene eky’efeza n’ekike eky’ehoro ekiwithe obughuli obulhabire bw’eky’efeza ngendo biri. Ibakabugha bathi, “Sombolha ekya wanzire.” Omulhwana iniakasombolha eky’efeza neryo iniathibitha nakyo.

Kiro kighuma, omugheni mwabulya omulhwana athi, “Siwasi ngoku ekinusu ky’ehoro kilengire eky’efeza kabiri?” Omulhwana mwaseka n’eribugha athi, “Ee, Nganasi.” Omugheni mwabulya, “Neryo ibbwa ekikaleka iwabya wukimya eky’efeza niki?” Omulhwana mwasubamu athi, “Wamimya eky’ehoro, iwukendi thunga eky’obughuli bunene kabiri! Aliriryo, nam’imya ekinusu ky’ehoro, abandu ibakendi lekeraho eribya bakasa bathi bakasyanzathamu. Wunasi nga kyabirileka ingathunga binusu bingahi eby’efeza?” Omulhwana oyuli omwa lhughano mwakangania omubere aw’anganaghasira abakulhu​—amenge.

E Biblia yithi: “Wubike amenge awahikene n’eriyisunako. Oko mughulhu oyo wasyaghenda omo nzira yawu mo buholho, n’ekisando kyawu sikyendi syathwikalha.” (Emi. 3:21, 23) Neryo eriminya “amenge awahikene” nga niki kandi ngoku angakolesibwa ni butheya bwethu. Kikaleka “ekisando” kyethu ikyasika, ithuthathwikalha bunyakirimu.

AMENGE NIKI?

Amenge ali mbaghane okw’iminya n’eriyitheghererya. Omundu oyuwithe eriminya akathunga myatsi mingyi kutse bindu bingyi ebyasi. Oyuwithe obuyitheghererya iyo anganalhangira omwatsi ngoku ahambire okwa wundi. Omundu oyuwithe amenge akathoka erihambania eriminya n’obuyitheghererya neryo iniabikolesya.

Ng’eky’erileberyako, omwa buthuku buke omundu anganasoma n’eriyitheghererya ekitabu E Biblia Kwenene Yikakangiriraya Ki? Anganasubirya ndeke muk’igha. Angana tsuka n’erihindana n’erisubirya ndeke omwa mihindano. Ebyosi ebi byangana kangania ngoku anemukulha bunyakirimu, aliwe ibbwa kyanamamanyisya kithi abirithunga amenge? Kyanganabya ikwa kithe kithya. Anganabya iniawithe obwongo obukahamba lhuba. Aliwe akabya akakolesya ekwenene eyo, erikolesya ndeke eriminya n’obuyitheghererya, akabya iniali mubya w’amenge. Amathwamu ebikalhwiririra mw’ebibuya, erikangania ngoku mwakatsuka erilengekania, kikalhangirika ngoku ni w’amenge.

Omu Matayo 7:24-27, Yesu mwakania okwa balhume babiri abahimba amanyumba. Omughuma okwa balhume abo akanibweko ‘ng’ow’amenge.’ Omulhume oyo mwalengekania okwa byangabya omwa buthuku bw’embere, amahimba enyumba yiwe y’okw’ibwe. Abya akalhangirira haali n’erikolha ekitholere. Mwathalengekania athi amahimba enyumba y’okwa museghe yikendyolhoba n’erithwalha sente nyike. Omw’ikolesya amenge, mwalengekania okwa byanga syalhwiririra omwa eby’akakolha. Neryo ekiyagha kyabere kikasa, enyumba yiwe muyithathera. Ekibulyo kya kino, Thwanga bana thuthi omubere mubuyanga ow’amenge oyu n’eritheyagho?

NANGA BANAGHO INDI?

Eky’erimbere, thalebya ekiri omu Mika 6:9 kino: “Ni menge eryubaha erina [lya Nyamuhanga].” Eryubaha erina lya Yehova kikamanyisaya erimusikya. Ly’erikenga ekya lina liwe likamanyisaya, imwamuli n’emisingyi yiwe. Erisikya omundu, wutholere iwaminya amalengekania wiwe. Neryo iwukendi muyikethera n’erimw’ighirako, n’erigherererya eby’akakolha. Thwamalengekania ebya thukakolha nga byangasyahamba bithi okwa bughuma bwethu na Yehova kandi n’erithwamu lyethu likaseghemera okwa misingyi yiwe, ithukendibya ithwamakangania amenge.

Ekyakabiri, Emisyo 18:1 hakabugha hathi: “Oyukayisolholha iniakasonda-sondaya endundi yiwe iyuwene; iniakahayira amenge wosi awuwene.” Thwamathendi yitheya, ithwangana yisolholha oku Yehova n’abandu biwe. Erithendi yisolholha, thutholere ithwabya thukasiba n’abak’ubaha erina lya Nyamuhanga n’erisikya ebihano biwe. Kyamabya ikinathokekene, ambi ithwabanika okwa mihindano, eribya haghuma n’abalikyethu mughulhu wosi. Ithune okwa mihindano, thutholere ithwakyungulha amalengekania n’emithima yethu n’erilighira ebikabughawa erithuhambako.

Eryongera okw’ekyo, thwamabwira Yehova y’ebyosi ebiri omwa muthima wethu omw’imusaba, ithukendi yithunda hakuhi nayu. (Emi. 3:5, 6) Thwamakyungulha amalengekania n’emithima yethu thukasoma e Biblia n’ebitabu by’ekithunga kya Yehova, thukalhangira ebyangana syalhwiririra omwa bya thukakolha neryo ithwaminya eky’erikolha. Kandi thutholere ithwakyungulha emithima yethu thwamahabulhwa na baghalha bethu abakulire bunyakirimu. (Emi. 19:20) Eki ikikendi leka ithwathunga amenge omwakanya k’erihayira kutse erighanagho.

ANGA WATHIKYA ATHI EKA YAGHE?

Amenge angana theya eka. Ng’eky’erileberyako, e Biblia yikabwira omukali muthahibwa yithi “akenge” mwira wiwe. (Efe. 5:33) Omulhume angakolhaki nuku akengawe? Amasaba erikengwa kinyamakara kutse omwa mihayo, erikenga ng’eryo siryangaghunza mughulhu. Omukali iniangana mukangania erisikya esaha ali aho busana n’erisagha eritsurumirwa. Aliwe ibbwa, inianemwendi musikya omughulhu atheho? Ekyo ikyangana ghana eribya. Omulhume atholere inialengekania okwa byanga mulethera erisikya mughulhu wosi. Amakangania emikolere eyikalhua okwa mulimu, eribya w’olhwanzo n’ow’olhukeri, iniakendi tholera erisikibwa kutsibu. Nomwabine, ni lhukwamirwa lhw’omukali Omukrisitayo erisikya mwira wiwe nomwangabya isyatholere.​—Gal. 5:22, 23.

E Biblia kandi yikabugha yithi omulhume atholere inianza mukali wiwe. (Efe. 5:28, 33) Busana n’erianza athi mwira wiwe amwanze, omukali iniangana lengekania athi atholere iniabisa mwira wiwe y’emyatsi eyithuwene ey’anatholere iniaminya nibya. Aliwe kwenene aho anamakangania amenge? Ni kyahi ekyangabya ekiro asyaminya ebya bamubisa? Mbwino iniakendyongera erimwanza? Ikikendi mukalira erimwanza. Aliwe omukali alyabana akathuku akuwene ak’erisoborera mwira wiwe oko myatsi ng’eyo omwa bwolho-bwolho, mwira wiwe iniakendi tsemera omubere wiwe w’eribya mw’okwenene. Neryo olhwanzo olhw’amuwithire ilhukendyongera.

Ngoku wukahabulha abaana bawu munabwire, kikendi hamba okwa mibere eya wukendi syabya wukakanirania nabu embere

Abaana batholere ibowa ababuthi babu n’erihabulhwa omwa nzira sya Yehova. (Efe. 6:1, 4) Mbwino eki kikamanyisaya kithi ababuthi batholere ibahiriraho omwana y’ebilhaghiro binganabi ebya siwukole-eki-siwukole-kirya? Sikirighunza omwana erithakwama kyaminya ebilhaghiro by’eka kutse ekyangabya amabithwa. Omubuthi oyuwithe amenge akawathikaya omwana wiwe eriyitheghererya ekyangaleka iniabya iniatholere eriowa.

Ng’eky’erileberyako, thuthabugha thuthi omwana amasubirya omubuthi omwa buthasikya. Erimukaramira kutse erimusuyira aho n’aho kyanganaleka omwana iniahemuka kutse iniayihuna. Aliwe inianganabya iniana hithene omwa muthima, ekindu ekyangana leka iniayithwa okwa babuthi biwe.

Ababuthi abawithe amenge ibakendi lengekania okwa mibere bakasughira mw’abaana babu kandi nga kyanga syahamba kithi okwa baana babu omwa buthuku bw’embere. Ababuthi sibatholere bakatsuruma lhuba-lhuba kundi omwana amabahithania. Obundi ng’ahathe bandi bandu, omwa bwolho-bwolho n’omwa lhwanzo bangana kania n’omwana, erimusoborera ngoku Yehova erimubwira athi asikaye ababuthi biwe ni kindu ekikendi syamughasira kera na kera. Neryo omughulhu omwana akasikaya ababuthi biwe, iniakendi minya ngoku erikolha ekyo n’isikya Yehova. (Efe. 6:2, 3) Erikolesya enzira y’olhwanzo eyi, ikyangana hika okwa muthima w’omwana. Iniakendi lhangira ngoku ababuthi biwe bamutsomene, kandi iniongera eribasikya. Neryo omwana isyendisagha eribasaba obuwathikya hakabya emyatsi mirebe omwa ngebe yiwe.

Abandi babuthi bangana sagha bathi kyangana hithania omwana wabu, neryo ibaleka erimuhengulha. Aliwe ibbwa ni kyahi ekyangabya omwana abirikulha? Inianemwendiubaha Yehova n’eriminya ngoku ni ky’amenge erighendera okwa misingyi ya Nyamuhanga? Iniamemwendianza erikyungulira Yehova y’omuthima n’obulengekania bwiwe, kutse iniakendi yisolholha bunyakirimu?​—Emi. 13:1; 29:21.

Oyuwasi ndeke eby’eribatsa akasangwa alengekania okwa ky’akayakolha athali atsuka omubiiri. Syalikwama kya batsa-batsa n’erilengekania athi kikendyuwana. Ababuthi abawithe amenge bakaghunza esyosaha nyingyi eriyeghesya n’erikolesya ebihano bya Yehova, neryo ibabya ibam’ubaha erina liwe. Omw’ithendi yisolholha oku Yehova n’ekithunga kiwe, bakabana amenge n’erikolesyagho eriwathikya eka yabu.

Obuli kiro hakabya eby’erithwamu ebyangana hamba okwa ngebe yethu omwa buthuku obukasa. Omwakanya k’eritabana n’erithwamu lhuba-lhuba, busana naki iwuth’imana hake n’eritsuka erilengekania? Lengekanaya kutsibu okwa byanga syalhwiririramu. Sondaya obusondoli bwa Yehova, kandi kolesaya amenge wiwe. Neryo ithukendibya ithwamatheya ndeke amenge, neryo iniathuha engebe.​—Emi. 3:21, 22.