Kani ‘Mulalama Amano Akosele’?
KULI akashimi ka kweba ati, kwali umwanice umwalalume umupengele mu mushi umo ifi. Abaku tauni baalukumuseka, pakuti baalukulanguluka ati mushishitile. Kambi kasuba, ili aba ku tauni baishile injikale sha mu mushi shalimupufishe pa menso ababyabo. Baalukumutambika amakobili abili. Limo lyali likobili ilikulu ilye shilifa eli limbi lyali likobili ilinini ilye golide ilingalingana ne makobili abili aeshilifa. Eli baalukumubuula ati, “Buulapo ikobili ulukufwaya.” Umwanice alukubuulapo ikobili lye shilifa ne kuya.
Kambi kasuba, umwensu alipwishe umwanice ati, “Webo, uliishi ati ikobili lye golide lilicilile pe kobili lye shilifa?” Umwanice alyasukile ati, “Inya, ndiishi ifyo.” Eli umwensu aipwishe umwanice ati, “Pano, nindo ulukubuulilapo ikobili lye shilifa? Kani wapinta ikobili lye golide, ifi ungashitamo fingi ukucila ifi ungashitamo mwi kobili lye shilifa.” Umwanice alilabiile ati, “Pano, kani napinta ikobili lye golide, abantu bakaleka ukumpeela amakobili. Kani mwaishiba amakobili e shilifa ubwingi nkwete?” Umwanice muli kaka akashimi alilangishe imibelo yeyo abakulu bangabwenamo makosa, e kweba ati ukuba ne mano.
Baibolo ilalabila ati: “Ulukulama amano akosele ne kucenjela. Popele apo ukalukwenda mu nshila yobe ne butende, ne lukasa lobe talukatutulwapo.” (Ifisi. 3:21, 23) Kanshi, ukwishiba ifi “amano akosele” ali na fyefyo angatofwako kungatulengesha ukulukwenda mu nshila ya mutende. Ici cilatofwako ukubulo’kulituutula, e kweba ati ukubulo’kuleka ukupyungila baLesa. “Ulukasa” lwesu lukalukwimakene ukwakubulo’kuteshiwa.
AMANO AKOSELE NINDO?
Amano akosele alipuseneko ku kwishiba ne kalango. Umuntu uuli ne kwishiba aliishi ifintu, neli bucine. Umuntu uuli ne kalango alabona ifi bucine eshi bwikatene ne fintu fimbi. Umuntu uuli ne mano alapyungisha ukwishiba ne kalango ili alukucita fimo.
Ku cakubwenako, mu mpindi inini umuntu angapenda ibuuku lya Kani Findo Baibolo Muli Bucine Isambisha? Ili mulukumusambisha Baibolo, cipale angalukwasuka ifilungeme. Cipale angatatika ne kusangwako ku kubungana ne kwasukapo bwino. Fyonse ifi fingalangisha ati atatika ukukula mu fya baLesa. Pano kani cilaalula ati aba ne mano? Koku mwane. Cipale aleshiba lukoso bwangu ifintu. Nangabe’fyo, ili uyu umuntu atatika ukulonda ifi alukusambilila ne kufipyungisha, ninshi eli atatika ukuba ne mano. Kabili kani muli fyefyo asalululapo ukucita mwafuma ifiweme kabili filukulangisha ati alaalakanyapo makosa, cilaboneka apaswetele ati wa mano.
Pali Matayo 7:24-27, baYesu balilabiile pa cakupalanya ca balalume babili abaibeke amang’anda abili. BaYesu balibuulishishe ati umo umwalalume ali “wa mano.” Pakuti alyalakanishishe limo ifingacitika kuntangiile, uyu umwalalume aalibeke ing’anda yakwe pa cibwe. Taalangulukilepo lukoso ati ukwibaka ing’anda pa misenga kungapuba kabili angapyungisha lukoso indalama ishinini. Ukuba ne mano kwalimulengeshe ukwalakanya pa fingafumamo mu kucite’fyo. Popele, ili icipuupu icikulu caishile, ing’anda yakwe tayawilepo. Pano icakwipusha ni cici, Kani tunganonka shani amano ne kualama?
NINGANONKA SHANI AMANO AKOSELE?
Ica kutanga, pa Ifisimpi 9:10 palalabila ati: “Ukubatonda baYawe kutatika ukwa mano.” Ukutonda neli ukutiina ishina lya baYawe kulalosha ku kubalemya. Kulaalula ati kucindika ifi ishina lyabo limakaninako, kumo ne mafunde abo. Pa kucindika umuntu, mulyelelwe ukwishiba ifi alanguluka. Eli pano mungamucetekela, ukusambililako kuli ye, mu kupelako na mwebo mukakonsha ukucitako ifi acita. Kani tulukwalakanya makosa pali fyefyo ifi tucita fingakuma bucibusa bwesu na baYawe kabili kani ifi tusalululapo ukucita fileyamina makosa pa kufunda kwabo, ninshi tulukunonka amano.
Ica bubili, Ifisimpi 18:1 filalabila ati: “Uyo ulilekanya kubabye alalifwaila, ne kupuputilwa amano onse akosele.” Kani tatucenjele, tungalilekanyako kuli baYawe na ku bantu babo. Pakweba ati ifya kube’fyo taficitikile, impindi ishingi tulyelelwe ukulukusangwa pamo ne bantu abatiina ishina lya baLesa kabili abacindikile ukufunda kwabo. Lyonse ili tungakonsha, tulyelelwe ukulukusangwa pa Mulenda wa Bufumu, ukulukusangwa pamo ne kelesha lya buKlistu. Ili tuli pa kubungana, tulyelelwe ukulitemenwa ukupokelela ifyebo tulukumfwa ne kufilonda.
Ukulunda pali fifi, tulyelelwe ukulukutembela kuli baYawe ne mutima wesu onse, popele tukapalamina makosa kuli bo. (Ifisi. 3:5, 6) Ukumfwisha ifi tupenda mu Baibolo na mu mabuuku tupokelela mu kwanshika kwa baYawe kulatofwako ukwishiba ifingafumamo muli fyefyo tusalululapo ukucita ne kuwamyako umulukupengelwa. Nakabili, tulyelelwe ukulitemenwa ukulonda ukufunda tupokelela ku baKlistu babyesu abakulu mu fya baLesa. (Ifisi. 19:20) Eli, pa mupunda wa kupufya ukufunda ukuweme, tukaba ne mano akosele.
KANI AMANO AKOFWAKO SHANI ICISOOLO CANJI?
Amano akosele angalama ifisoolo. Ku cakubwenako, Baibolo ilakoselesha abakashi ati ‘balukutonda’ abalume babo. (Efesa 5:33) Findo abalume bangacita pakweba ati balukubatonda, neli ukubacindika ku bakashi babo? Kani abalume balukupangilisha abakashi babo ukubacindika, ifikafumamo fya kweba ati bakabacindika pa mpindi lukoso inini. Ni pakuti, abakashi bangalukucindika lukoso abalume babo kani epo bali pakweba ati belukupikishanya. Pano, kani bakalukubacindika ili tabaapo? Ifyo cipale tekuti ficitikepo. Abalume balyelelwe ukwalakanya pa kucita ifingalengesha abakashi ukulukubacindika lyonse. Kani balangisha ifisepo fya mupashi, ifili koti butemwe ne nkumbu, ukwakubula ne kukanika abakashi bakalukubacindika. Ukuba, nangaba ati abalume balacita ifingalengesha abakashi ukubacindika neli tabacitapo ifyo, abakashi bo balyelelwe ukulukucindika abalume babo.—Galatya 5:22, 23.
Nakabili, Baibolo ilalabila ati abalume balyelelwe ukutemwa abakashi babo. (Efesa 5:28:33) Pakweba ati babatemwe, abakashi bangalanguluka ati balyelelwe ukufisa ifibipile pali bo ifi abalume belelwe ukwishiba. Nangabe’fyo, kani ukucite’fi kulalangisha ati abakashi ba mano? Findo fingafumamo kani baishiba panuma? Kani abalume bakatemenwako abakashi babo? Ico cingaba icikateshe. Pano, kani pa mpindi iyelelwe abakashi babuulako abalume babo ifibipile pali bo abene, abalume bakomfwa bwino pakuti abakashi balangisha ati ba bucine. Nakabili, bakabatemenwako.
Ifi mucenjesha abana benu ino mpindi fikakuma ifi mukalukwambaala nabo kuntangiile
Abana balyelelwe ukumfwila abafyashi ne kucenjeshiwa mu nshila sha baYawe. (Efesa 6:1, 4) Kani ici cilukwalula ati abafyashi balyelelwe ukubuulishisha abana babo fyonse lukoso ifi belelwe ukucita na fyefyo tabelelwepo ukucita? Ukusambisha abana kulicilile lukoso na pa kubabuula ifi belelwe ukulonda neli ifingafumamo kani bapulaisha amafunde. Abafyashi ba mano balyelelwe ukofwako abana babo ukumfwisha umulandu belelwe ukubeela ne cumfwila.
Ku cakubwenako, tulabile ati umwana apufya bawishi neli banyina. Ukumupaatila neli ukumupanika penka’po kungalengesha umwana ukumfwe’nsoni neli ukwikala celele. Pano, mu mutima wakwe angalukuli umukalipile. Kabili ici cingalengesha ye ukubulo’kuba umukakulukile ku bafyashi.
Abafyashi ba mano balyelelwe ukwalakanyapo pa nshila bacenjeseshamo abana babo ne fingafumamo kuntangiile. Abafyashi tabelelwepo ukupanika umwana penka’po pakuti lukoso abapufya. Cipale bangamupinta ku mpelo, ne kwambaala na ye mu nshila ya butemwe, ukumubuulishisha ati baYawe balafwaya ye ukulukumfwila abafyashi bakwe pakweba ati fikamubeele bwino kuntangiile. Na muli fyefyo, umwana akeshiba ati kani alukucindika abafyashi ninshi alukucindika baYawe. (Efesa 6:2, 3) Ukofwako umwana muli yiyi inshila kukamufika pa mutima. Akabona ati abafyashi balimubikileko akalango, kabili na ye akalitemenwa ukulukubacindika. Ne cikafumamo ca kweba ati akaba umukakulukile ukulukubabuulako ifili ku mutima wakwe.
Bambi abafyashi tabomfwapo bwino ukucenjesha abana babo. Balabona ati ukucite’fyo kungasoomesha abana. Pano, findo fikacitika ili umwana akakula? Kani akaba icibusa ca baYawe ne kubona ati muli amano mu kulonda ukufunda kwabo? Kani akalukulitemenwa ukumfwila baYawe, neli akabasha?—Ifisi. 13:1; 29:21, NWT.
Uwishi ukubaasa alalakanishisha limo ifi alukufwaya ukupanga. Tabaasaulapo lukoso iciti ne kucetekela ati mu kupelako akubaasa ifiweme. Abafyashi ba mano balyelelwe ukulukulisambisha Baibolo impindi ishingi ne kulitemenwa ukulonda ukufunda kwa baYawe. Na muli fyefyo, bakalangisha ati balatiina ishina lya baLesa. Kani tabalukulilekanyako kuli baYawe na ku kwanshika kwabo, balanonka amano ne kuapyungisha ku kukosha ifisoolo fyabo.
Ifi tusalululapo ukucita fingakuma amekalilo esu na kuntangiile. Popele, pa mupunda wa kwangufya ukusalululapo ifya kucita, cingabe’ciweme ukuteekanya ne kwalakanyapo. Langulukeni pa fingafumamo. Lombeni baYawe ati bamutangilileni, eli londeni ne kufunda kwabo ukwa mano. Na mu kupelako, mukalama amano akosele aakamupeeleni umweo.—Ifisi. 3:21, 22.
