Aminsan, walay bisitan nantepet ed ugaw, “Agmo amta ya mas mabli may balitok nen samay pilak ya barya?” Inmimis so ugaw tan inkuan to, “Antak pa.” “Akin et amay pilak so pipilien mo ey?” so intepet na bisita. “No say pilien mo et amay balitok, doble so karakel na kuartam!” Say ebat na ugaw: “Pero, no say alaen ko et amay balitok, agak la pigalawan na totoo. Amta yo no pigara lay atipon kon pilak?” Samay ugaw ed saman ya istorya et balibalin alimbawa na kualidad ya pinabangan na saray adulto la—say makanan karunongan.

Ibabaga na Biblia: “Alwaran mo so makanan karunongan tan say abilidad a mannonot. Diad ontan et manakar kan maligen diad dalan mo.” (Pro. 3:21, 23) Kanian no amta tayo no anto so “makanan karunongan” tan amta tayon iyaplika itan, naprotektaan itayo. Naiwasan tayoy nigapol tan mansiansian balanse so “sali” tayo.

Say makanan karunongan et duma ed kakabatan tan pakatalos. Say toon walaay kakabatan et dakel so amta ton impormasyon odino detalye. Say sakey ya walaay pakatalos et nanenengneng toy pankokonektaan na nanduruman detalye. Say toon walaay karunongan et uusaren toy kakabatan tan pakatalos to, tan iyaaplika tod makana o praktikal a paraan.

Singa bilang, nayarin sarag na sakey ya sumpalen a basaen tan talosan so libron Anto so Peteg ya Ibabangat na Biblia? No iyaaralan day Biblia, duga iray ebat to. Ompan onggapo met lan miaral tan mankomento. Pakapatnagan iratan ya onaaligwas lad espiritual, balet kasin labay ya ibaga na satan ya wala lay karunongan to? Andi. Ompan matalino labat. Balet, no iyaaplika to la ray katuaan ya nanaaralan to, dugay panguusar tod kakabatan tan pakatalos to, magmamaliw lan marunong. No maabig so resulta na saray desisyon to, ya pakanengnengan na maalwar ya impan-isip, nibaga tayon nipapatnag to lay makanan karunongan.

Diad Mateo 7:24-27, nabasa tayoy ilustrasyon nen Jesus nipaakar ed duaran angipaalagey na abung. Say sakey ed sikara et tinawag ya “makabat.” Lapud inisip to la no antoy nayarin nagawa, impaalagey toy abung to ed balbaleg ya bato. Ninonot toy arapen tan praktikal ed bilay. Agto inkatunongan ya mas mamura odino mas maples so manpaalagey na abung ed kabueran. Marunong ta ninonot toy posiblin pansumpalan na saray gawaen to. Kanian nen walay maksil a bagyo, ag-akusbo so abung to. Natan say tepet et, Panon itayon nawalaay makanan karunongan tan napansiansia itan ya balibalin kualidad?

Unona, imanoen so ibabaga na Miqueas 6:9: “Ontakot ed ngaran [na Dios] iramay walaay makanan karunongan.” No tatakotan moy ngaran nen Jehova, sikatoy rerespetoen mo. Labay ton ibaga, papagalangan moy irerepresenta na ngaran to, pati saray estandarte to. Pian narespetom so sakey, kaukolan mon amtaey kanonotan to. Diad satan et sikatoy pantiwalaan mo tan labay moy makaaral ed sikato, tan aligen mo ray maong ya kagagawa to. No sankanonot tayoy epekto na kagagawa tayo ed relasyon tayod si Jehova tan ibabase tayo ray desisyon tayo ed saray estandarte to, nawawalaan tayo lay makanan karunongan.

Komadua, ibabaga na Proverbio 18:1: “Siopaman ya isisian toy inkasikato et manaanap na makasarili iran pilalek to; ipupulisay toy amin a makanan karunongan.” No agtayo manalwar, nayarin niyarawi tayo ed si Jehova tan ed totoo to. Pian ag-itan nagawa, nepeg tayon ipanaon so pilimog ed saray ontatakot ed ngaran na Dios tan manrerespeto ed saray estandarte to. Basta posible, onatendi tayod Kingdom Hall tan regular ya milimog ed kongregasyon. No wala tayod aral, kaukolan tayon abuloyan ya onsepsep ed nonot tan puso tayo iray narerengelan tayo.

Niarum ni, no ibalikas tayod pikakasi iray walad puso tayo, mas onapit tayo ed si Jehova. (Pro. 3:5, 6) No ilukas tayoy nonot tan puso tayo legan  tayon manbabasa na Biblia tan saray literaturan itatarya na organisasyon nen Jehova, naisip tayo lay resulta na saray kiwas tayo tan sarag tayoy manggawa na pananguman. Kaukolan tayo met ya ilukas so puso tayo no sisimbawaen itayo na maespiritual ya brother. (Pro. 19:20) Diad ontan, imbes ya ‘ipulisay tayoy makanan karunongan,’ nabayuboan tayo yan balibalin kualidad.

Naprotektaan na makanan karunongan iray pamilya. Singa bilang, bibilinen na Biblia iray asawan bibii ya nepeg a walaan iray “aralem a respeto” ed asawa ra. (Efe. 5:33) Panon ya narespeto na asawan bii so asawa to? Tandaan ya agmansiansia so respeto na asawan bii no piliten odino obligaen na asawan laki so asawa to ya ipanengneng itan. Ompan respetoen labat na asawan bii so asawa to no wadtan pian napaliisay kolkol. Balet, respetoen to ni kasi no anggapo ditan? Ompan andi. Kaukolan sirin ya isipen na asawan laki no antoy gawaen to pian mansiansiay respeto na asawa to. No ipatnag toy bunga na espiritu, sikatoy maaro tan mapangasi. Diad ontan, naala toy respeto na asawa to. Siempre, nepeg ya respetoen na asawan bii so asawa to anggano singa mairap.—Gal. 5:22, 23.

Ibabaga met na Biblia a nepeg ya aroen na asawan laki so asawa to. (Efe. 5:28, 33) Ompan lapud labay labat na asawan bii ya naalay panangaro na asawa to et iyamot to ray makapuy ya kagagawa to ya kanepegan na asawa ton naamtaan. Pero, napatnagan kasi ed satan so makanan karunongan? No naamtaan lanlamang na asawan laki so iyaamot to, anto kasi resulta? Mas aroen to kasi? Andi. Balet no kalmado ton ipaamta so lingo to diad dugan panaon, posiblin mas naapresya na asawan laki so inkamatua to. Bilang resulta, mas aroen to.

Nepeg ya unoren na ananak iray atateng da tan disiplinaen ira diad panamilin nen Jehova. (Efe. 6:1, 4) Labay kasin ibaga na satan ya manggawa iray atateng na detalyadon listaan na saray nayari tan agnayarin gawaen na ananak da? Aliwa labat ya saray patakaran na atateng, odino dusa so kaukolan ya naamtaan na ananak. Say ateng ya walaay makanan karunongan et tulongan toy anak ton natalosan no akin ya kaukolan toy onunor.

Alimbawa, antoy mas maabig ya gawaen no agnirespeto na anak so ateng to? No pantamian odino leweten a tampol so anak, nayarin nabaingan o manpareen la. Pero nayarin ansakit so linawa to kanian onarawi lay liknaan tod atateng to.

Saray atateng ya walaay makanan karunongan et nepeg dan isipen a maong so paraan na panagdisiplina dad ananak da tan say epekto na satan. Kaukolan ya paliisan na atateng so onsanok a tampol no abaingan ira. Sarag dan kalmado tan maaron katongtongen so anak da no siksikara la, tan ibaga ran iilaloan nen Jehova ya respetoen to ray atateng to pian manbilay iran andi-angga. Tan no rerespetoen na anak so atateng to, ipapanengneng ton rerespetoen toy Jehova. (Efe. 6:2, 3) Sayan paraan et seguradon onsabid puso na anak. Nalikna toy panangaro na atateng to tan mas respetoen to ra. Lapud satan, agnatatakot ya onasingger so anak ed atateng to no wala ray importantin ibaga to.

Wala ray atateng ya agda labay ya nasakitan so anak da kanian agda ipepetek. Balet, antoy nagawa no ontatken lay anak da? Kasin takotan toy Jehova tan isipen ton pankaabigan toy panumbok ed saray estandarte nen Jehova? Kasin mabulos ton lukasay isip tan puso to pian nakabat toy Jehova, odino paulyanan toy espiritualidad to?—Pro. 13:1; 29:21.

Say marunong ya manag-ukit et isipen to nin maong no antoy gawaen to. Agbasta man-ukit na kiew tan bahala la no antoy pagmaliwan na trabaho to. Saray atateng ya walaay makanan karunongan et ipapanaon day panaral tan pangiyaplikad saray estandarte nen Jehova, kanian tatakotan day ngaran to. Lapud ag-ira onaarawid si Jehova tan say organisasyon to, magmamaliw iran mas marunong tan uusaren da itan pian napabiskeg day pamilya ra.

Kada agew et kaukolan tayoy manggaway desisyon ya apektaen toy arapen tayo. Imbes ya pabigla-bigla o basta labat mandesisyon, agta mas maabig no mannonot tayo nin maong? Isipen tayo ray pansumpalan na desisyon tayo. Manpaigiya tayod si Jehova, tan iyaplika tayoy karunongan to. Diad ontan, naalwaran tayoy makana o praktikal a karunongan, tan nagamoran tayoy bilay.—Pro. 3:21, 22.