Skip to content

Skip to table of contents

ʻOkú Ke “Maluʻi ʻa e Poto ʻAongá”?

ʻOkú Ke “Maluʻi ʻa e Poto ʻAongá”?

HANGĒ ko e lau ʻa e foʻi talanoá, naʻe ʻi ai ha kiʻi tamasiʻi masiva naʻá ne nofo ʻi ha kiʻi kolo tuʻu mavahe. ʻI he fakakaukau ʻa e kakai ʻo e koló ʻoku tuai hono ʻatamaí, naʻa nau kataʻi ia. ʻI he taimi naʻe haʻu ai ʻa e kau ʻaʻahí, naʻe fakakataʻaki ia ʻe he kakai ʻo e koló ʻi he haʻohaʻonga ʻo honau ngaahi kaumeʻá. Naʻa nau fakaʻaliʻali hake ha foʻi koini ʻe ua, ko ha foʻi koini siliva lahi ʻe taha mo ha foʻi koini koula siʻisiʻi ʻe taha ʻa ia naʻe liunga ua hono mahuʻingá ʻi he foʻi koini silivá. “Fili ʻa e taha ʻokú ke fiemaʻú,” ko ʻenau leá ia. Naʻe fili ʻe he kiʻi tamasiʻí ʻa e foʻi koini silivá pea lele leva.

ʻI he ʻaho ʻe taha, naʻe ʻeke ange ʻe ha tokotaha ʻaʻahi ki he kiʻi tamasiʻí, “ʻOkú ke ʻiloʻi ko e foʻi koini koulá ʻoku liunga ua hono mahuʻingá ʻi he foʻi koini silivá?” Naʻe kata ʻa e kiʻi tamasiʻí mo ne pehē, “ʻIo, ʻoku ou ʻiloʻi.” “Pea ko e hā ʻokú ke toʻo ai ʻa e foʻi koini silivá?” ko e ʻeke ange ia ʻa e tokotaha ʻaʻahí. “Kapau naʻá ke toʻo ʻa e foʻi koini koulá, ʻe liunga ua ʻa e paʻanga te ke maʻú!” Naʻe pehē ange ʻe he kiʻi tamasiʻí, “Ka ʻo kapau naʻá ku toʻo ʻa e foʻi koini koulá, ʻe ʻikai ke toe fie keimi mo au ʻa e kakaí. ʻOkú ke ʻilo ʻa e lahi ʻo e ngaahi foʻi koini siliva kuó u tānakí?” Naʻe fakahāhā ʻe he kiʻi tamasiʻi ʻi he talanoa ko iá ʻa e ʻulungaanga ʻe lava ke maʻu ʻaonga mei ai ʻa e kakai lalahí​—ko e poto ʻaongá.

ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: “Maluʻi ʻa e poto ʻaongá mo e malava fakaefakakaukaú; te ke malu leva ai ʻi hoʻo ʻaʻeva ʻi ho halá, pea ʻe ʻikai ʻaupito ke tūkia ho vaʻé.” (Pal. 3:21, 23NW) Ko ia ko hono ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e “poto ʻaongá” mo e founga ke ngāueʻaki ai iá ʻoku lava ke tau malu ai. ʻOku tokoniʻi heni kitautolu ke tau fakaʻehiʻehi mei he tūkia fakalaumālié, ʻo tauhi ai hotau “vaʻé” ke tuʻumaʻu.

KO E HĀ IA?

Ko e poto ʻaongá ʻoku kehe ia mei he ʻiló mo e mahinó. Ko ha taha ʻokú ne maʻu ʻa e ʻiló ʻokú ne tātānaki ʻa e fakamatalá, pe ngaahi moʻoniʻi meʻá. Ko ha taha ʻokú ne maʻu ʻa e mahinó ʻoku lava ke ne sio ki he founga ʻoku fekauʻaki ai ʻa e ngaahi moʻoniʻi meʻá. Ko ha taha ʻokú ne maʻu ʻa e potó ʻokú ne malava ke fakatahaʻi ʻa e ʻiló mo e mahinó pea ngāueʻaki ia ʻi ha founga ʻaonga.

Ko e fakatātaá, ko ha taha ʻokú ne malava nai ʻi ha kiʻi vahaʻa taimi nounou ke lautohi pea mahinoʻi ʻa e tohi Ko e Hā ʻOku Akoʻi Moʻoni ʻe he Tohi Tapú? Lolotonga ʻene ako Tohi Tapú, ʻe tonu nai ʻene talí. Te ne kamata nai ke maʻu ʻa e ngaahi fakataha ʻa e fakatahaʻangá pea aʻu ʻo fai ha tali lelei. Ko e kotoa ʻo e ngaahi meʻá ni ʻoku fakahaaʻi nai ai ʻene fakalakalaka fakalaumālié, ka ʻoku ʻuhinga iá kuó ne maʻu ʻa e potó? ʻIkai. ʻOku vave pē nai ʻene akó. Kae kehe, ʻi he taimi ʻokú ne ngāueʻaki ai ʻa e moʻoní ʻo ngāueʻaki ʻa e ʻiló mo e mahinó ʻi he founga totonú, ʻokú ne hoko ai ʻo poto. Kapau ʻe iku ʻo lavameʻa ʻene ngaahi filí, ʻo tapua atu ai ʻa e tomuʻa fakakaukau lelei, ʻe hā mei ai ʻokú ne fakahāhā ʻa e poto ʻaongá.

ʻOku fakamatalaʻi ʻi he Mātiu 7:24-27 ʻa e talanoa fakatātā ʻa Sīsū fekauʻaki mo e tangata ʻe toko ua naʻá na taki taha langa ha fale. Ko e taha ʻo kinaua ʻoku fakamatalaʻi ai naʻá ne hoko ʻo “poto.” ʻI he tomuʻa fakakaukau ki he meʻa ʻe lava ke hokó, naʻe langa ʻe he tangata ko iá hono falé ʻi he maká. Naʻá ne ʻiloʻilo mo fakapotopoto. Naʻe ʻikai te ne fakaʻuhinga ʻo pehē ʻe maʻamaʻa ange pe vave ange ʻa e langa hono falé ʻi he ʻoneʻoné. ʻI he fakapotopotó, naʻá ne fakakaukau ki he ola lelei tuʻuloa ʻo ʻene ngaahi ngāué. Ko ia ʻi he taimi naʻe tō mai ai ʻa e matangí, naʻe hao pē hono falé. Ko e fehuʻí leva, ʻE lava fēfē ke tau maʻu pea maluʻi ʻa e ʻulungaanga mahuʻinga ko eni ko e poto ʻaongá?

ʻE LAVA FĒFĒ KE U MAʻU IA?

ʻUluakí, fakatokangaʻi ʻa e lea ʻi he Maika 6:9: ‘Ko e poto ʻaongá te ne manavahē ki he huafa ʻo e [ʻOtuá].’ Ko e manavahē ki he huafa ʻo Sihová ʻoku fakahuʻunga mai ai ʻa e fakaʻapaʻapa kiate ia. ʻOku ʻuhinga iá ke maʻu ʻa e ʻapasia loloto ki he meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe hono huafá, kau ai ʻene ngaahi tuʻungá. Ke fakaʻapaʻapa ki ha taha, ʻoku fiemaʻu ke ke ʻiloʻi ʻa e anga ʻo ʻene fakakaukaú. ʻE lava leva ke ke falala kiate ia pea ako meiate ia, ʻo faʻifaʻitaki ki heʻene lavameʻá. Kapau ʻoku tau tokanga fekauʻaki mo e ola tuʻuloa ʻo ʻetau tōʻongá ki hotau vahaʻangatae mo Sihová pea kapau ʻoku makatuʻunga ʻetau filí ʻi hono ngaahi tuʻungá, te tau maʻu leva ai ʻa e poto ʻaongá.

Uá, ʻoku pehē ʻi he Palōveepi 18:1: ‘Ko e tangata mavahé ʻokú ne nofoʻaki kumi ʻa e holi aʻaná: Te ne talitekeʻi ʻa e poto ʻaonga kotoa pē.’ Kapau heʻikai ke tau tokanga, ʻe lava ke tau fakamavaheʻi kitautolu meia Sihova mo ʻene kakaí. Ke fakaʻehiʻehi mei he fakamavaheʻí, ʻoku fiemaʻu ke tau fakamoleki ʻa e taimi mo e niʻihi ʻoku nau manavahē ki he huafa ʻo e ʻOtuá pea fakaʻapaʻapaʻi ʻene ngaahi tuʻungá. ʻOku fiemaʻu ke tau ʻi ai tonu ʻi he Fale Fakatahaʻangá ʻi he taimi kotoa pē ʻo ka malava, ʻo feohi tuʻumaʻu mo e fakatahaʻanga Kalisitiané. Lolotonga ʻa e ʻi he ngaahi fakatahá, ʻoku fiemaʻu ke tau fakaava hotau ʻatamaí mo e lotó pea fakaʻatā ʻa e meʻa ʻoku leaʻakí ke maongo kiate kitautolu.

Tānaki atu ki he meʻá ni, kapau te tau huaʻi atu hotau lotó kia Sihova ʻi he lotu, te tau ʻunuʻunu ofi ange kiate ia. (Pal. 3:5, 6) ʻI he taimi ʻoku tau fakaʻatā ai hotau ʻatamaí mo e lotó ʻi heʻetau lau ʻa e Tohi Tapú mo e ʻū tohi kuo tokonaki mai ʻe he kautaha ʻa Sihová, te tau maʻu ai ha fakalika ʻo e ngaahi ola lele-lōloa ʻo ʻetau ngāué pea ngāue ʻo fehoanaki mo ia. ʻOku fiemaʻu foki ke tau fakaava hotau lotó ke tali ʻa e akonaki kuo ʻomai ʻe he fanga tokoua matuʻotuʻá. (Pal. 19:20) Pea ʻi he ʻikai ke ‘talitekeʻi ʻa e poto ʻaonga kotoa pē,’ te tau fakaivimālohiʻi ai ʻa e ʻulungaanga mahuʻinga ko ení.

ʻE LAVA FĒFĒ KE TOKONIʻI AI HOKU FĀMILÍ?

ʻE lava ʻe he poto ʻaongá ke ne maluʻi ʻa e fāmilí. Ko e fakatātaá, ʻoku enginaki ʻa e Tohi Tapú ki ha uaifi ke ne “fakaʻapaʻapa loloto” ki hono husepānití. (ʻEf. 5:33) ʻE lava fēfē ke maʻu ʻe ha husepāniti ʻa e fakaʻapaʻapa lolotó? Kapau te ne kounaʻi fefeka pe anga-kakaha ʻa e fakaʻapaʻapá, te ne maʻu ia ʻo taimi nounou pē. Ke fakaʻehiʻehi mei he fekīhiakí, ko e uaifi ʻo ha tangata peheé te ne fakahāhā nai ha kiʻi fakaʻapaʻapa ʻi he taimi ʻokú ne ʻi ai aí. Neongo ia, te ne hehema nai ke fakaʻapaʻapaʻi ia ʻi he taimi ʻoku ʻikai te ne ʻi ai aí? Ngalingali heʻikai ke hoko ia. ʻOku fiemaʻu ki he husepānití ke ne fakakaukau ki he ola lele-lōloa ʻe ʻomai aí. Kapau ʻe tapua atu ʻe he husepānití ʻa e fua ʻo e laumālié, ʻaki ʻene anga-ʻofa mo anga-lelei, te ne maʻu ʻa e fakaʻapaʻapa loloto ʻa e uaifí. Ko e moʻoni, ʻoku totonu ke fakahāhā ʻe ha uaifi Kalisitiane ʻa e fakaʻapaʻapá ki hono husepānití ʻo tatau ai pē pe ʻokú ne tuha mo ia pe ʻikai.​—Kal. 5:22, 23.

ʻOku toe pehē ʻe he Tohi Tapú ʻoku totonu ke ʻofa ha husepāniti ki hono uaifí. (ʻEf. 5:28, 33) ʻI ha feinga ke maʻu ʻa e ʻofa hono husepānití, ʻe fakaʻuhinga nai ha uaifi ʻoku lelei ange ke ne fūfuuʻi ha meʻa ʻikai lelei mei hono husepānití ʻa ia ʻoku ʻi ai ʻene totonu ke ʻilo ki ai. Kae kehe, ʻokú ne tapua moʻoni atu ai ʻa e poto ʻaongá? Ki mui ai, ʻi he taimi te ne ʻiloʻi ai ʻa e meʻa naʻe fūfūʻí, ko e hā ʻe hokó? Te ne ʻofa lahi ange ki hono uaifí? ʻE lava ke hoko ia ʻo faingataʻa kiate ia. ʻI hono kehé, kapau te ne maʻu ha taimi feʻungamālie ke fakamatalaʻi ai ʻa e ngaahi meʻa ʻikai leleí ʻi ha founga anga-malū, ngalingali ʻe houngaʻia ange hono husepānití ʻi heʻene faitotonú. ʻE tupulaki leva ʻene ʻofa kiate iá.

Ko e founga hoʻo akonekina hoʻo fānaú he ʻaho ní ʻe kaunga ia ki hoʻo fetuʻutaki mo kinautolu ʻamui ange

ʻOku totonu ke talangofua ʻa e fānaú ki heʻenau ngaahi mātuʻá pea akonekina ʻa e fānaú ʻi he founga ʻa Sihová. (ʻEf. 6:1, 4) ʻOku ʻuhinga ení ʻoku totonu ke fakapapauʻi ʻe he ngaahi mātuʻá ʻoku maʻu ʻe ha kiʻi tama ha lisi lōloa ʻo e meʻa ke faí mo e meʻa ke tukú? ʻOku lahi ange ʻa e meʻa ʻoku kau ki aí ʻi hono ʻiloʻi pē ʻa e ngaahi lao ʻo e ʻapí pe ko e tautea ʻo e talangataʻá. Ko ha mātuʻa ʻokú ne maʻu ʻa e poto ʻaongá ʻokú ne tokoniʻi ʻene kiʻi tamá ke ne mahinoʻi ʻa e ʻuhinga ʻoku totonu ai ke ne talangofuá.

Ko e fakatātaá, tau pehē ʻoku lea taʻefakaʻapaʻapa ha kiʻi tama ki he taha ʻo ʻene ongo mātuʻá. Ko e lea fefeka pe tautea taʻefakaukauʻí te ne fakamaaʻi pe fakaʻaiʻai ai ʻa e kiʻi tamá ke fakalonglongo. Ka, ʻi hono lotó te ne ʻita nai, ʻo fakatupunga ai ia ke ne fakamamaʻo mei heʻene ongo mātuʻá.

Ko e ngaahi mātuʻa ʻoku nau fakatupulekina ʻa e poto ʻaongá te nau fakakaukau fekauʻaki mo e founga te nau akonekina ai ʻenau fānaú mo e ola ʻe hoko ki heʻenau fānaú ʻi he kahaʻú. ʻOku totonu ke ʻoua te nau fai leva ha meʻa koeʻuhí ko e meʻa fakamā ʻoku hokó. Mahalo ʻi he tuʻunga fakaekinautolú, ʻe lava ke nau fakaʻuhinga anga-mokomoko mo anga-ʻofa mo ha kiʻi tama, ʻo fakamatalaʻi ange ʻoku ʻamanekina ia ʻe Sihova ke ne fakaʻapaʻapa ki heʻene ongo mātuʻá he ko e ʻaonga tuʻuloa pē kiate ia. Pea ʻi he taimi ʻoku fakahāhā ai ʻe he kiʻi tamá ʻa e fakaʻapaʻapa ki heʻene ongo mātuʻá, te ne ʻilo ai ʻokú ne fakalāngilangiʻi ʻa Sihova. (ʻEf. 6:2, 3) Ko e fakafeangai anga-ʻofa ko ení ʻe maongo ia ki he loto ʻo e kiʻi tamá. ʻOkú ne ongoʻi ʻa e tokanga loto-moʻoni ʻene ongo mātuʻá, pea ʻe tupulaki ai ʻene fakaʻapaʻapa kia kinauá. Ko ia ʻoku fokotuʻu ai ʻa e tuʻunga ki he kiʻi tamá ke ne kole tokoni ʻi he taimi ʻoku malanga hake ai ʻamui ha meʻa mahuʻinga.

ʻOku ongoʻi kovi nai ʻa e mātuʻa ʻe niʻihi naʻa loto-mamahi ʻenau kiʻi tamá, ko ia ʻoku nau fakaʻehiʻehi mei hono fai ha fakatonutonu. Kae kehe, ko e hā ʻe hoko ʻi he taimi ʻe fuʻu lahi ange ai ʻa e kiʻi tamá? Te ne manavahē kia Sihova pea ʻiloʻi ʻa e fakapotopoto ʻo hono tali ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá? Te ne hehema ke fakaava hono ʻatamaí mo e lotó kia Sihova, pe te ne fakamavaheʻi fakalaumālie ia?​—Pal. 13:1; 29:21.

Ko ha tokotaha tā-tongitongi lelei ʻokú ne tomuʻa palani ʻa e meʻa ʻokú ne feinga ke fakafuó. Heʻikai te ne tā-tongitongi pē pea ʻamanekina ʻa e lelei tahá. Ko e ngaahi mātuʻa ʻoku nau maʻu ʻa e poto ʻaongá te nau fakamoleki ʻa e ngaahi houa ke ako mo ngāueʻaki ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa Sihová, ke manavahē ai ki hono huafá. ʻI he ʻikai ke fakamavaheʻi kinautolu meia Sihova mo ʻene kautahá, ʻoku nau maʻu ʻa e poto ʻaongá pea ngāueʻaki ia ke langa hake honau fāmilí.

ʻOku tau fehangahangai ʻi he ʻaho kotoa pē mo e ngaahi fili ʻe lava ke ne uesia ʻetau moʻuí ʻi he ngaahi taʻu ka hoko maí. ʻI he ʻikai ke ke ʻoatu leva ha tali mo fai ha fili fakavavé, ko e hā ʻoku ʻikai ai ke kiʻi tuku ʻo fakakaukaú? Fakakaukau ki he ola lele-lōloá. Kumi ki he tataki ʻa Sihová, pea ngāueʻaki ʻene poto fakaʻotuá. Te tau maluʻi leva ai ʻa e poto ʻaongá, pea te ne ʻomai kiate kitautolu ʻa e moʻuí.​—Pal. 3:21, 22.