1. Twagĩrĩirũo kuonaga atĩa wĩtĩkio ũrĩa tũkoragwo naguo?

WĨTĨKIO nĩ ngumo ya bata mũno harĩ Mũkristiano. No ti andũ othe makoragwo na ngumo ĩyo. (2 Thes. 3:2) O na kũrĩ ũguo, Jehova nĩ aheaga ndungata ciake wĩtĩkio. (Rom. 12:3; Gal. 5:22) Na githĩ tũtikĩagĩrĩirũo nĩ gũkenaga mũno nĩ gũkorũo Jehova nĩ atũheete wĩtĩkio!

2, 3. (a) Nĩ irathimo irĩkũ mũndũ ũrĩa wonanagia wĩtĩkio angĩona? (b) Nĩ ciũria irĩkũ tũkwarĩrĩria?

² Jesu Kristo oigire atĩ Ithe nĩ agucagĩrĩria andũ kũgerera harĩ we. (Joh. 6:44, 65) Rĩrĩa twagĩa na wĩtĩkio harĩ Jesu nĩ tuohagĩrũo mehia. Nĩ ũndũ ũcio, nĩ tũgĩaga ũrata na Jehova na tũkagĩa kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgatũũra tene na tene. (Rom. 6:23) Tondũ tũrĩ andũ ehia-rĩ, twagĩrĩirũo no gũkua nĩ ũndũ hatirĩ ũndũ mwega twĩkĩte atĩ nĩguo twagĩrĩre gũkaaheo muoyo wa tene na tene. Ĩndĩ Jehova nĩ onire atĩ tũngĩheo mweke, no twĩke ũrĩa endaga. (Thab. 103:10) Nĩ ũndũ wa wendo wake, nĩ aahingũrire  ngoro citũ nĩguo twamũkĩre ũhoro ũrĩa mwega. Na kuuma hĩndĩ ĩyo tũkĩambĩrĩria kuonania wĩtĩkio harĩ Jesu tũrĩ na kĩĩrĩgĩrĩro kĩa muoyo wa tene na tene.—Thoma 1 Johana 4:9, 10.

³ No rĩrĩ, wĩtĩkio nĩ kĩĩ? Hihi no ũmenyo tu wĩgiĩ irathimo iria Ngai atwĩrĩire? Na tũngĩonania wĩtĩkio na njĩra irĩkũ?

4. Wĩtĩkio nĩ kĩĩ, na ũtũmaga twĩke atĩa?

⁴ Mũndũ ũrĩ na wĩtĩkio ndakoragwo tu na ũmenyo wĩgiĩ muoroto wa Ngai. Akoragwo arĩ na wendi mũnene mũno wa gwĩka na gũtũũra kũringana na wendi wa Ngai. Ningĩ wĩtĩkio wake harĩ njĩra ya Ngai ya kũhonokania nĩ ũmũtindĩkaga kũhunjĩria arĩa angĩ ũhoro ũrĩa mwega. Mũtũmwo Paulo oigire ũũ: “Nĩ gũkorũo ũngiumbũraga na kanua atĩ Jesu nĩ Mwathani, na wonanagie wĩtĩkio ngoro-inĩ atĩ Ngai nĩ aamũriũkirie kuuma kũrĩ arĩa akuũ-rĩ, nĩ ũkaahonokio. Tondũ mũndũ onanagia wĩtĩkio ngoro-inĩ nĩguo atuĩke mũthingu, no mũndũ oimbũraga na kanua nĩguo ahonokio.”—Rom. 10:9, 10; 2 Kor. 4:13.

5. Wĩtĩkio mũrũmu nĩ wa bata nĩkĩ, na tũngĩũtũũria na njĩra ĩrĩkũ? Heana ngerekano.

⁵ Nĩguo tũgaakenera muoyo wa tene na tene thĩinĩ wa thĩ njerũ, tũrabatara kũgĩa na wĩtĩkio mũrũmu na tũũtũrie. Gũtũũria wĩtĩkio mũrũmu no kũringithanio na ũrĩa mũmera ũbataraga maĩ. Mũmera ũrakũra ũthiaga ũkĩgarũrũkaga, ũngĩheo maĩ wega ũthiaga ũrurĩte, no ũngĩaga kũheo maĩ wega nĩ kũhoha ũhohaga. Kuuga atĩ mũmera nĩ waheagwo maĩ tene na nĩ warĩ na riri ti kuuga atĩ ũgũtũũra ũrirũkĩte, ũngĩimwo maĩ ũthiaga ũhohete nginya ũkoma. Ũguo noguo wĩtĩkio ũtariĩ. Ũngĩaga kũrũmbũiyo no gũkua ũkuaga. (Luk. 22:32; Ahib. 3:12) Mũndũ ũrarũmbũiya wĩtĩkio wake wega, wĩtĩkio ũcio ũkoragwo ũrĩ muoyo na ũkerwo nĩ gũkũra “ũrakũra,” na we mwene agakorũo ‘ehandĩte wega ũhoro-inĩ wa wĩtĩkio.’—2 Thes. 1:3; Tit. 2:2.

6. Rĩandĩko rĩa Ahibirania 11:1 rĩtaaragĩria wĩtĩkio na njĩra irĩkũ igĩrĩ?

⁶ Wĩtĩkio nĩ ũtaarĩirio wega thĩinĩ wa rĩandĩko rĩa Ahibirania 11:1. (Thoma.) Wĩtĩkio ũkoragwo ũkuuĩte maũndũ merĩ matangĩoneka na maitho: (1) “Maũndũ marĩa matanyĩtwo.” Maya nĩ maũndũ marĩa twĩrĩirũo ĩndĩ matirĩ marekĩka. Kwa ngerekano, mũico wa mũtabarĩre ũyũ mũru na gũka gwa thĩ njerũ ya Ngai. (2) “Maũndũ marĩa mataroneka o na gũtuĩka marĩ ho.” Ciugo icio nacio ciugĩte “ũira mũrũmu” wa maũndũ marĩa mataroneka o na gũtuĩka marĩ ho, ta gũkorũo kuo kwa Jehova Ngai, Jesu Kristo, araika na maũndũ mothe marĩa mekĩkaga kũrĩa igũrũ Ũthamaki-inĩ wa Ngai. (Ahib. 11:3) Tũngĩonania atĩa atĩ wĩtĩkio witũ ũrĩ muoyo na atĩ nĩ twĩtĩkĩtie maũndũ marĩa matonekaga marĩa marĩ Kiugo-inĩ kĩa Ngai? Tũngĩonania ũguo kũgerera ciugo na ciĩko citũ.

7. Tũngĩteithio atĩa nĩ kĩonereria kĩa Nuhu gũtaũkĩrũo wĩtĩkio nĩ kĩĩ? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

⁷ Rĩandĩko rĩa Ahibirania 11:7 nĩ rĩtaarĩirie ũhoro wĩgiĩ wĩtĩkio wa Nuhu, atĩ “thutha wa . . . kwamũkĩra mũkaana wa maũndũ matoonekete, nĩ onanirie atĩ nĩ eetigĩrĩte Ngai, agĩaka thabina ya kũhonokeria andũ a nyũmba yake.” Nuhu nĩ onanirie wĩtĩkio rĩrĩa aakire thabina. No mũhaka akorũo andũ arĩa maamũthiũrũrũkĩirie nĩ maamũragia kĩrĩa gĩatũmaga aake nyũmba ĩigana hĩndĩ gũkĩire. Hihi nĩ ũkuona Nuhu ta aagaga kũmacokeria ciũria ciao kana akaaga gũtindanĩra nao? Aca o na hanini!  Wĩtĩkio wake nĩ wamũtindĩkire kũmahunjĩria arĩ na ũmĩrĩru na akĩmahe mũkaana wĩgiĩ ituĩro rĩa Ngai rĩrĩa rĩakuhĩrĩirie. No kũhoteke Nuhu nĩ aameraga ciugo o iria Jehova aamwĩrĩte: “Ũrĩa nguona-rĩ nĩ atĩ ithirĩro rĩa andũ othe nĩ ikinyu, nĩ ũndũ thĩ nĩĩiyũrĩtwo nĩ maũndũ ma ũhinya nĩ ũndũ wao . . . nĩ kũrehe ngũrehe mũiyũro mũnene wa maĩ gũkũ thĩ, wa kũnina mwĩrĩ o wothe wa nyama ũrĩa wĩ na mĩhũmũ ya muoyo thĩinĩ waguo, ũthire gũkũ thĩ mũhuro wa igũrũ, kĩndũ kĩrĩa gĩothe gĩĩ gũkũ thĩ gĩkue.” Ningĩ no mũhaka Nuhu akorũo nĩ aamataaragĩria ũrĩa mangĩekire nĩguo mahonoke, akĩmeraga ũrĩa Ngai aamwĩrĩte: ‘Tonya thabina ĩo.’ Kwoguo, Nuhu nĩ onanirie wĩtĩkio wake makĩria na njĩra ya gũtuĩka “mũhunjia wa ũhoro wa ũthingu.”—Kĩam. 6:13, 17, 18; 2 Pet. 2:5.

8. Mũtũmwo Jakubu aatongoririo atĩa nĩ roho gũtaarĩria wĩtĩkio?

⁸ No kũhoteke ibuku rĩa Jakubu rĩandĩkirũo ihinda inini thutha wa Paulo gũtaarĩria wĩtĩkio nĩ kĩĩ atongoretio nĩ roho. O ta Paulo, Jakubu nĩ aatarĩirie atĩ wĩtĩkio wa Gĩkristiano wonanagio na ciĩko no to gwĩtĩkia maũndũ tu. Aandĩkire ũũ: “Nyonia wĩtĩkio waku ũtarĩ na ciĩko, na niĩ nguonie wĩtĩkio wakwa kũgerera ciĩko ciakwa.” (Jak. 2:18) Jakubu ningĩ nĩ aacokire akĩonania  ngũrani ĩrĩa ĩrĩ ho gatagatĩ-inĩ ga gwĩtĩkia maũndũ na kuonania wĩtĩkio. Oigire atĩ ndaimono nĩ ciĩtĩkĩtie Ngai arĩ kuo, no itikoragwo na wĩtĩkio wa ma. Nĩkĩo ciĩrutanagĩria gwĩka mũgarũ na wendi wa Ngai. (Jak. 2:19, 20) Nĩ aaheanire ũhoro wa Iburahimu akĩenda gũtaarĩria ũrĩa wĩtĩkio wa ma wonanagio. Oririe ũũ: “Githĩ Iburahimu ithe witũ ndaatuirũo mũthingu nĩ ũndũ wa ciĩko njega, tondũ wa ũrĩa aarutĩire Ngai mũriũ Isaaka kĩgongona-inĩ? Ndũkuona atĩ wĩtĩkio nĩ warutire wĩra hamwe na ciĩko ciake.” Aacokire agĩtĩtĩrithia ũrĩa wĩtĩkio wa ma wonanagio na ciĩko rĩrĩa oigire ũũ: “O ta ũrĩa mwĩrĩ ũtarĩ roho wĩ mũkuũ, no taguo wĩtĩkio, ũtarĩ na ciĩko njega, wĩ mũkuũ.”—Jak. 2:21-23, 26.

9, 10. Mũtũmwo Johana atũteithagia atĩa gũtaũkĩrũo nĩ bata wa kuonania wĩtĩkio?

⁹ Makĩria ma mĩaka mĩrongo ĩtatũ thutha ũcio, mũtũmwo Johana nĩ aandĩkire ibuku rĩa Injiri ya Johana hamwe na marũa matatũ. Hihi nĩ onanirie atĩ nĩ aataũkĩirũo wega wĩtĩkio nĩ kĩĩ o ta aandĩki arĩa angĩ a Bibilia? Ĩĩ, tondũ aahũthĩrire ciugo cia Kĩngiriki iria itaũragwo ‘kuonania wĩtĩkio’ maita maingĩ gũkĩra aandĩki acio angĩ othe.

¹⁰ Kwa ngerekano, Johana aataarĩirie ũũ: “Ũrĩa wonanagia wĩtĩkio harĩ Mũriũ arĩ na muoyo wa tene na tene; ũrĩa ũtaathĩkagĩra Mũriũ ndakoona muoyo, ĩndĩ marakara ma Ngai matũũraga igũrũ rĩake.” (Joh. 3:36) Wĩtĩkio wa Gĩkristiano wonanagio na njĩra ya gwathĩkĩra mawatho ma Jesu. Kaingĩ Johana nĩ aagwetaga ciugo cia Jesu iria cionanagia atĩ kuonania wĩtĩkio ti ũndũ ũkoragwo na mũthia.—Joh. 3:16; 6:29, 40; 11:25, 26; 14:1, 12.

11. Tũngĩonania ngatho citũ atĩa nĩ ũndũ wa kũmenya ũhoro wa ma?

¹¹ Na githĩ tũtiagĩrĩirũo gũcokagĩria Jehova ngatho nĩ ũndũ wa gũtũteithia na roho mũtheru nĩguo tũtaũkĩrũo nĩ ũhoro ũrĩa wa ma na tũhote kuonania wĩtĩkio! (Thoma Luka 10:21.) No mũhaka tũcokagĩrie Jehova ngatho nĩ ũndũ wa gũtũgucĩrĩria harĩ we kũgerera Mũrũ wake, “Mũtongoria Ũrĩa Mũnene na Mũkinyanĩria wa wĩtĩkio witũ.” (Ahib. 12:2) Nĩguo tuonanie ngatho citũ nĩ ũndũ wa wendo ũcio, twagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere gwĩkĩra wĩtĩkio witũ hinya kũgerera mahoya na kwĩruta Kiugo kĩa Ngai.—Ef. 6:18; 1 Pet. 2:2.

12. Twagĩrĩirũo kuonania wĩtĩkio na njĩra irĩkũ?

¹² Twagĩrĩirũo gũthiĩ na mbere kuonania wĩtĩkio harĩ ciĩranĩro cia Jehova. Kwoguo no mũhaka tũreke ciĩko citũ cionanie nĩ tũreka ũguo. Kwa ngerekano, nĩ tũhunjagia ũhoro wa Ũthamaki wa Ngai na tũgatua andũ arutwo. O na nĩ twĩkaga “andũ othe wega, na makĩria arĩa twĩtainwo nao thĩinĩ wa wĩtĩkio.” (Gal. 6:10) Na ningĩ ‘tũkeyaũra ũmũndũ ũrĩa wa tene o hamwe na mĩtugo yaguo’ tũkĩĩmenyagĩrĩra ũndũ o wothe ũngĩtũma twage hinya kĩĩroho.—Kol. 3:5, 8-10.

13. “Wĩtĩkio harĩ Ngai” nĩ wa bata nĩkĩ, na ũringithanĩtio na kĩĩ?

¹³ Bibilia yugaga ũũ: “Gũtingĩhoteka gũkenia Ngai hatarĩ na wĩtĩkio, tondũ mũndũ ũrĩa ũkuhagĩrĩria Ngai no mũhaka etĩkie atĩ arĩ kuo na atĩ nĩ arathimaga arĩa mamũcaragia na kĩyo.” (Ahib. 11:6) Bibilia yonanagia atĩ “wĩtĩkio harĩ Ngai” nĩ ũmwe wa maũndũ ma “mũthingi,” marĩa mũndũ abataraga nĩguo atuĩke na atũũre arĩ Mũkristiano wa ma. (Ahib. 6:1) Harĩ mũthingi ũcio, Mũkristiano ningĩ no mũhaka ongerere ngumo ingĩ harĩ wĩtĩkio wake, nĩguo “[eige] wendo-inĩ wa Ngai.”—Thoma 2 Petero 1:5-7; Jud. 20, 21.

14, 15. Nĩ na njĩra ĩrĩkũ wĩtĩkio ũrĩ wa bata ũkĩringithanio na wendo?

 ¹⁴ Aandĩki a Bibilia nĩ matĩtĩrithĩtie bata wa wĩtĩkio na njĩra ya kũũgweta maita maingĩ. Gũtirĩ ngumo ĩngĩ ya Gĩkristiano ĩgwetetwo maita maingĩ ũguo. No hihi ũguo nĩ kuuga atĩ wĩtĩkio nĩyo ngumo ĩrĩa ya bata mũno?

¹⁵ Mũtũmwo Paulo akĩringithania wĩtĩkio na wendo oigire ũũ: “O na ngorũo na wĩtĩkio ũngĩhota gũthamia irĩma, no ngorũo itarĩ na wendo, maũndũ macio mothe mangĩkorũo marĩ ma tũhũ.” (1 Kor. 13:2) Rĩrĩa Jesu oririo “rĩathani rĩrĩa inene mũno thĩinĩ wa Watho nĩ rĩrĩkũ?,” aacokirie na njĩra ya gũtĩtĩrithia atĩ nĩ wendo harĩ Ngai. (Mat. 22:35-40) Wendo nĩ ũtũteithagia kuonania ngumo nyingĩ cia Gĩkristiano. Bibilia yugaga atĩ “wendo” . . . “wĩtĩkagia maũndũ mothe.” Wĩtĩkĩtie maũndũ mothe marĩa Ngai oigĩte thĩinĩ wa Kiugo gĩake.—1 Kor. 13:4, 7.

16, 17. Wĩtĩkio na wendo itaarĩirio atĩa irĩ hamwe Maandĩko-inĩ, na ũngiuga nĩ ngumo ĩrĩkũ ya bata makĩria?

¹⁶ Nĩ ũndũ wa ũrĩa ngumo ya wendo na ya wĩtĩkio irĩ cia bata, aandĩki a Bibilia kaingĩ nĩ maagwetaga ngumo icio irĩ hamwe. Paulo atũhatagĩrĩria tũrĩ Akristiano “twĩhumbe gako ga gĩthũri karĩa ka wĩtĩkio na wendo.” (1 Thes. 5:8) Petero aandĩkire ũũ ũhoro-inĩ wĩgiĩ Jesu: “O na gũtuĩka mũtirĩ mwamuona-rĩ, nĩ mũmwendete. O na gũtuĩka rĩu mũtiramuona, no mũmwĩtĩkĩtie.” (1 Pet. 1:8) Jakubu eerire ariũ a Ithe ũũ: “Na githĩ Ngai ndaathuurire andũ arĩa monagwo marĩ athĩni thĩinĩ wa thĩ nĩguo matuĩke itonga ũhoro-inĩ wa wĩtĩkio na agai a Ũthamaki, o ũcio eerĩire arĩa mamwendete?” (Jak. 2:5) Johana nake akĩandĩka ũũ: “Na rĩrĩ nĩrĩo rĩathani [rĩa Ngai]: atĩ tũgĩe na wĩtĩkio harĩ Mũrũwe Jesu Kristo na twendanage, o ta ũrĩa aatũheire rĩathani.”—1 Joh. 3:23.

¹⁷ O na gũtuĩka wĩtĩkio nĩ wa bata mũno ihinda-inĩ rĩrĩ, rĩrĩa maũndũ marĩa twĩrĩgagĩrĩra makaahinga, tũtikaũbatara rĩngĩ. Ĩndĩ no mũhaka tũgathiĩ na mbere kuonania wendo harĩ Ngai na andũ arĩa angĩ. Nĩkĩo mũtũmwo Paulo aandĩkire ũũ: “No rĩrĩ, maũndũ maya matatũ nĩ magaatigara: wĩtĩkio, kĩĩrĩgĩrĩro, na wendo; no ũndũ ũrĩa mũnene harĩ macio nĩ wendo.”—1 Kor. 13:13.

18, 19. Nĩ moimĩrĩro marĩkũ monekete nĩ ũndũ wa ndungata cia Jehova gũkorũo na wĩtĩkio, na nũ wagĩrĩirũo kũgoocwo nĩ ũndũ wa ũndũ ũcio?

¹⁸ Matukũ-inĩ maya, andũ a Jehova nĩ monanĩtie wĩtĩkio harĩ Ũthamaki wake ũrĩa ũraathana. Ũndũ ũcio nĩ ũtũmĩte andũ makĩria ma milioni inyanya thĩinĩ wa thĩ yothe makorũo na ũrũmwe na maikaranie na thayũ marĩ paradiso-inĩ ya kĩĩroho. Ũndũ ũcio ũhotekete nĩ ũndũ wa gũtongorio nĩ roho mũtheru wa Ngai. (Gal. 5:22, 23) Hatarĩ nganja wĩtĩkio na wendo nĩ ngumo cia bata mũno!

¹⁹ Maũndũ macio mothe matihingĩtio nĩ hinya wa mũndũ, ĩndĩ mahingĩtio nĩ hinya wa Ngai. Ningĩ ũndũ ũcio nĩ wa gũtũma “Jehova agĩe igweta, na ũtuĩke kĩmenyithia gĩa gũtũũra tene na tene kĩrĩa gĩtagacoka gũthengeka.” (Isa. 55:13) “Nĩ [tũhonoketio] nĩ ũndũ wa wĩtĩkio” na hatarĩ nganja kĩu nĩ “kĩheo kuuma kũrĩ Ngai.” (Ef. 2:8) Paradiso itũ ya kĩĩroho nĩ ĩgũthiĩ na mbere na gũkũra na kũgaacĩra nginya rĩrĩa thĩ yothe ĩkaiyũra andũ athingu, akinyanĩru, na marĩ na gĩkeno makĩgooca Jehova tene na tene. Rekei tũthiĩ na mbere kuonanagia wĩtĩkio harĩ ciĩranĩro cia Jehova!