Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Nyia Gyihova Ɛwɔkɛ Ne Mɔ Anu Diedi

Nyia Gyihova Ɛwɔkɛ Ne Mɔ Anu Diedi

“Diedi a le . . . ninyɛne mɔɔ yɛnnwu bɛ noko nwolɛ daselɛ da ali wienyi la.”​—HIB. 11:1, NW.

EDWƐNE: 54, 125

1. Kɛzi ɔwɔ kɛ yɛbu diedi ɛ?

DIEDI le subane mɔɔ sonle bolɛ kpalɛ. Tɛ menli kɔsɔɔti a lɛ bie a. (2 Tɛs. 3:2) Noko Gyihova ɛmaa ye sonvolɛ biala “diedi dodo” mɔɔ ɔhyia la. (Wlo. 12:3; Gal. 5:22, NW) Ɔwɔ kɛ menli mɔɔ lɛ diedi la kɔsɔɔti kile nwolɛ anyezɔlɛ.

2, 3. (a) Nyilalɛ boni a awie mɔɔ lɛ diedi la bahola anyia a? (b) Kpuya boni mɔ a yɛbazuzu nwo a?

2 Gyisɛse Kelaese hanle kɛ ye anwuma Selɛ ne dua Ɔ Ra ne anwo zo twe menli ba ɔ nwo ɛkɛ. (Dwɔn 6:44, 65) Yemɔti saa awie nyia Gyisɛse anu diedi a, ɔkola ɔmaa ɔnyia ɛtanefakyɛ. Ɛhye maa awie nyia anyelazo kɛ ɔ nee Gyihova banyia agɔnwolɛvalɛ dahuu. (Wlo. 6:23) Duzu a yɛyɛle mɔɔ ɔti yɛfɛta nyilalɛ kpole ɛhye a? Kɛ ɛtanevolɛma la, ewule ala a fɛta yɛ a. (Edw. 103:10) Noko Gyihova nwunle kpalɛ bie wɔ yɛ nu. Ɔlua ye ɛlolɛ ne ati, ɔmaanle yɛdele edwɛkpa ne. Ɛhye maanle yɛnyianle Gyisɛse anu diedi mɔɔ ɔbamaa yɛanyia dahuu ngoane kenle bie la.​—Kenga 1 Dwɔn 4:9, 10.

3 Noko diedi a le duzu? Asoo yemɔ a le ndelebɛbo mɔɔ yɛlɛ kɛ Nyamenle bayila yɛ kenle bie la ɔ? Yɛɛ mɔɔ hyia kpalɛ la, kɛzi ɔwɔ kɛ yɛda yɛ diedi ne ali ɛ?

“BƐDIE BƐDI WƆ BƐ AHONLE NU”

4. Kilehile deɛmɔti tɛ ninyɛne bie mɔ mɔɔ awie te ɔ bo ala la a kile kɛ ɔlɛ diedi la anu.

4 Nyamenle bodane ne mɔ mɔɔ yɛbade ɔ bo la angomekye ɛngile kɛ yɛlɛ diedi. Ɔle tumi bie mɔɔ ɔka awie ɔmaa ɔyɛ Nyamenle ɛhulolɛdeɛ a. Diedi mɔɔ Kilisienenli bie lɛ wɔ Nyamenle ngoanelielɛ ne anu la maa ɔka edwɛkpa ne ɔkile awie mɔ. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hilehilele nu kɛ: “Saa bɛdie bɛto nu na bɛka ye bɛ nloa kɛ, “Gyisɛse le Awulae” na bɛdie bɛdi wɔ bɛ ahonle nu kɛ Nyamenle dwazole ye vile mɔwuamra anu a, bɛbanyia ngoane. Ɔluakɛ saa sonla fa ye ahonle die di a yɛɛ ɔka ye diedi ne ɔ nloa na ɔnyia ngoane a.”​—Wlo. 10:9, 10; 2 Kɔl. 4:13.

5. Duzu ati a diedi hyia kpole a, na kɛ ɔkɛyɛ na yɛamaa yeayɛ kpole ɛ? Maa ndonwo.

5 Ɔda ali kɛ, saa yɛbanyia dahuu ngoane wɔ Nyamenle ewiade fofolɛ ne anu a, ɔgyi diedi mɔɔ yɛbanyia na yɛamaa nuhua ayɛ se la azo. Yɛbahola yɛava kɛzi ɔwɔ kɛ yɛsɔ yɛ diedi ne anu boɛ la yɛatoto kɛzi baka hyia nzule la anwo. Baka ɛlɛnyi a, ɔkakyi. Saa bɛgugua nzule ɔ bo a, ɔbayɛ kɛnlɛma, tɛ zɔhane a ɔbanwoso. Saa baka bie bɔbɔ yɛ kɛnlɛma na yeannyia nzule a, ngyikyingyikyi ɔbawu. Zɔhane ala a yɛ diedi ne de a. Saa yɛannea yɛ diedi ne boɛ a, ɔbanwoso na yeawu. (Luku 22:32; Hib. 3:12) Noko saa yɛmaa yɛ nye kɔ nwo a, ɔnrɛwu, ɔbahɔ zo ‘yeanyi,’ na ‘yeayɛ nla.’​—2 Tɛs. 1:3; Tae. 2:2.

KƐZI BAEBOLO NE KA DIEDI NWO EDWƐKƐ LA

6. Kɛzi Hibuluma 11:1 ka diedi nwo edwɛkɛ wɔ ndenle nwiɔ azo ɛ?

6 Yɛnwu kɛzi Baebolo ne ka diedi nwo edwɛkɛ la wɔ Hibuluma 11:1. (Kenga.) Diedi maa yɛfa yɛ adwenle yɛsie ninyɛne nwiɔ mɔɔ yɛnva yɛ nye yɛnnwu bɛ la azo: (1) “Ninyɛne mɔɔ yɛ nye la zolɛ la”​—bie a ninyɛne ɛhye mɔ bie a le edwɛkɛ mɔɔ bɛbɔ nwolɛ ɛwɔkɛ kɛ ɔbasisi kenle bie na ɔtɛsisile mɔɔ le kɛ ɛtanelilɛ mɔɔ ɔ bo bapɛ nee ewiade fofolɛ ne mɔɔ ɔbara la. (2) ‘Ninyɛne mɔɔ ɛnyelɛ ɛnnwu bɛ noko bɛwɔ ɛkɛ.’ Ninyɛne mɔɔ yɛnnwu bɛ la bie bahola ayɛ Gyihova Nyamenle mɔɔ ɔwɔ ɛkɛ, Gyisɛse Kelaese, anwumabɔvolɛma nee ninyɛne mɔɔ anwuma Belemgbunlililɛ ne ɛlɛyɛ la. (Hib. 11:3) Kɛzi yɛda ye ali kɛ yɛtɛdɛ yɛ anyelazo ne anu yɛɛ yɛdie ninyɛne mɔɔ yɛnnwu bɛ mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ Nyamenle Edwɛkɛ ne anu la yɛdi ɛ? Kyesɛ yɛdua yɛ edwɛkɛ nee yɛ nyɛleɛ zo​—saa yɛanyɛ ye zɔhane a, yɛ diedi ne ɛnrɛli munli.

7. Kɛzi Nowa neazo ne boa yɛ ɔmaa yɛte diedi mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛnyia la abo ɛ? (Nea mɔlebɛbo nvoninli ne.)

7 Hibuluma 11:7 ka Nowa “mɔɔ ɔdele Nyamenle kɔkɔbɔlɛ ne mɔɔ fane ninyɛne mɔɔ kenle bie bazi la anwo” la anwo edwɛkɛ. “Ɔdiele Nyamenle ane na ɔbobɔle ɛlɛnemgbole ɔvale ɔliele ɔ nwo nee ye sua nu amra ngoane.” Nowa lale ye diedi ne ali ɔlua ɛlɛne kpole ne mɔɔ ɔbobɔle la azo. Ye biala anu, bie a ye sua ne azo amra bizale ye deɛmɔti ɔlɛbobɔ ɛlɛka totohyia ɛhye la. Asoo Nowa yɛle koonwu anzɛɛ ɔhanle kɛ bɛdwenle bɛ nwo ɔ? Kyɛkyɛ! Ye diedi ne maanle ɔvale akɛnrasesebɛ ɔlile daselɛ na ɔbɔle ye mekɛ zo amra kɔkɔ wɔ Nyamenle ndɛnebualɛ ne mɔɔ ɔlɛba la anwo. Ɔbayɛ kɛ Nowa hanle edwɛkɛ mɔɔ Gyihova hanle hilele ye la pɛpɛɛpɛ hilele menli ne kɛ: “Mezi pi kɛ mesɛkye ewiade ye nee nuhua menli ne amuala, ɔluakɛ bɛva basabasayɛlɛ, . . . bɛyi ewiade ye tɛkɛɛ. . . . Mebamaa ezule kpole bie adɔ toonwo abu aze, yeazɛkye debie biala mɔɔ die ɛnwomenle mɔɔ wɔ aleɛabo la amuala; debie biala mɔɔ wɔ azɛlɛ ye azo la bawu.” Nɔhalɛ nu, eza Nowa dinle Nyamenle edwɛkɛ ne anu hilele bɛ na ɔhilele bɛ adenle mɔɔ bɛbalua zo bɛanyia ngoane la kɛ: ‘Bɛvo ɛlɛne ne anu.’ Ɛhye maanle Nowa lale ye diedi ne ali bieko ɔluakɛ ‘ɔbɔle Nyamenle pɛlepɛlelilɛ nwo nolo.’​—Mɔl. 6:13, 17, 18; 2 Pita 2:5.

8. Kɛzi sunsum ne maanle ɛdoavolɛ Gyemise hilehilele mɔɔ nɔhalɛ diedi kile la anu ɛ?

8 Ɔbayɛ kɛ ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hanle mɔɔ diedi kile la anwo edwɛkɛ wiele la, yeangyɛ biala yɛɛ Gyemise hɛlɛle ye kɛlata ne a. Gyemise hilele nuhua kɛ nɔhalɛ diedi ɛngile kɛ ɛdie debie wɔali ala; nyɛleɛ boka nwo, kɛ mɔɔ Pɔɔlo hanle la. Ɔhɛlɛle kɛ: “Kile me kɛ sonla si nyia diedi mɔɔ gyimayɛlɛ ɛmboka nwo la, na medame noko menwɔva me gyimayɛlɛ menwɔhile wɔ me diedi.” (Gye. 2:18) Akee Gyemise hilele ngakyile mɔɔ wɔ debie mɔɔ yɛdie yɛali nee diedi mɔɔ yɛda ye ali anu la anu. Sunsum ɛtane ne mɔ die di kɛ Nyamenle wɔ ɛkɛ, noko bɛnlɛ nɔhalɛ diedi. Emomu, bɛbɔ mɔdenle kɛ bɛko bɛatia Nyamenle bodane ne mɔ. (Gye. 2:19, 20) Noko mɔɔ Gyemise twe adwenle ahɔ nɔhavonli bie mɔɔ dɛnlanle aze tete ne la anwo zo la, ɔbizale kɛ: “Kɛ Ebileham zile zɔle Nyamenle anye ɛ? Ɔluale gyimayɛlɛ zo wɔ mekɛ mɔɔ ɔvale ɔ ra Ayezeke ɔhɔle kɛ ɔlɛ ye ɔkabɔ [afɔle] yeamaa Nyamenle la.” Amaa edwɛkɛ ne anu ala ɛkɛ ne kɛ ɔwɔ kɛ yɛfa gyimayɛlɛ yɛda yɛ diedi ne ali la, Gyemise doale zolɛ kɛ: “Kɛmɔ nwonane mɔɔ sunsum ɛnle nu la le funli la, zɔhane ala yɛɛ diedi mɔɔ gyimayɛlɛ ɛmboka nwolɛ la le wulera a.”​—Gye. 2:21-23, 26.

9, 10. Kɛzi ɛzoanvolɛ Dwɔn boa yɛ ɔmaa yɛte deɛmɔti ɔhyia kɛ yɛnyia diedi la abo ɛ?

9 Wɔ ɛvolɛ mɔɔ bo 30 la anzi, ɛzoanvolɛ Dwɔn hɛlɛle ye Edwɛkpa ne nee ngɛlata nsa. Asoo ɔhilele kɛ ɔ nye sɔ kɛzi Baebolo kɛlɛvoma gyɛne hilehilele mɔɔ nɔhalɛ diedi kile la anu la ɔ? Dwɔn vale Giliki edwɛkɛkpɔkɛ mɔɔ ɔyɛ a bɛkile ɔ bo ‘die di’ anzɛɛ “nyia diedi” la lile gyima fane dɔɔnwo dɛlale Baebolo kɛlɛvolɛ biala.

10 Kɛ neazo la, Dwɔn hilele nu kɛ: “Awie biala mɔɔ die Ralɛ ne di la lɛ ngoane mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ, na mɔɔ kɛkpo kɛ ɔnrɛlie Ralɛ ne ɔnrɛli la ɛnrɛnyia ngoane mɔɔ ɛnlɛ awieleɛ la ɛlɛ, Nyamenle ndeanlɛ ne wɔ ɔ nwo zo dahuu.” (Dwɔn 3:36) Nɔhalɛ diedi eza kile kɛ ɔwɔ kɛ yɛdi Gyisɛse mɛla zo. Ɛnee Dwɔn ta twe adwenle kɔ Gyisɛse edwɛkɛ mɔɔ kile kɛ diedi mɔɔ yɛbanyia ye la ɛnle kenle ko debie la azo.​—Dwɔn 3:16; 6:29, 40; 11:25, 26; 14:1, 12.

11. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛala ye ali kɛ yɛ nye sɔ nɔhalɛ ne mɔɔ yɛnwu ye la ɛ?

11 Nea kɛzi ɔwɔ kɛ yɛmaa yɛ nye die kɛ Gyihova ɛlua ye sunsum nwuanzanwuanza ne azo ɛla nɔhalɛ ne ali ɛhile yɛ amaa yɛanyia diedi wɔ edwɛkpa ne anu a! (Kenga Luku 10:21.) Ɔwɔ kɛ yɛyɛ Gyihova mo dahuu kɛ yelua ɔ Ra ne mɔɔ “ɔli yɛ nyunlu wɔ diedi nu na ɔmaa yɛ diedi di munli” la anwo zo yehwe yɛ yera ɔ nwo ɛkɛ la. (Hib. 12:2) Amaa yɛahile kɛ yɛ nye sɔ zɔhane ɛlolɛ ne la, ɔwɔ kɛ yɛdua asɔneyɛlɛ nee Nyamenle Edwɛkɛ ne ɛzukoalɛ zo yɛmaa yɛ diedi ne yɛ se.​—Ɛfɛ. 6:18; 1 Pita 2:2.

Fa nwolɛ adenle biala mɔɔ ɛbanyia la bɔ edwɛkpa ne nolo fa da wɔ diedi ali (Nea ɛdendɛkpunli 12)

12. Ndenle boni mɔ azo a ɔwɔ kɛ yɛda yɛ diedi ne ali a?

12 Ɔwɔ kɛ yɛkɔ zo yɛnyia diedi wɔ Gyihova ɛwɔkɛ ne mɔ anu. Ɔwɔ kɛ yɛyɛ ɛhye wɔ ndenle mɔɔ awie mɔ banwu ye la azo. Kɛ neazo la, yɛka Nyamenle Belemgbunlililɛ ne anwo edwɛkɛ dahuu na yɛmaa menli bayɛ ɛdoavolɛma. Eza dahuu ‘yɛyɛ nyele yɛmaa awie biala, titili bɛdabɛ mɔɔ yɛ nee bɛ yɛ muala yɛlɛ diedi ko la.’ (Gal. 6:10) Eza yɛmia yɛ nwo kpalɛ ‘yɛye yɛ su dɛba ne nee ye nyɛleɛ ne mɔ wɔ yɛ nu yɛgua’ na yɛnea boɛ wɔ debie biala mɔɔ bamaa yɛ diedi aha aze wɔ sunsum nu la anwo.​—Kɔl. 3:5, 8-10.

NYAMENLE ANU DIEDI BOKA YƐ ADIABO NE

13. Kɛzi ‘Nyamenle anu diedi’ nwo hyia ɛ, na duzu ati ɔ?

13 Baebolo ne se: “Ɔyɛ se kɛ awie mɔɔ ɛnlɛ diedi la kɛhola kɛzɔ Nyamenle anye. Ɔluakɛ ɔwɔ kɛ awie mɔɔ ba Nyamenle ɛkɛ ne la die di kɛ Nyamenle wɔ ɛkɛ na ɔyila bɛdabɛ mɔɔ bɛkpondɛ ɔ bo zo la.” (Hib. 11:6) Baebolo ne ka ‘Nyamenle anu diedi’ nwo edwɛkɛ kɛ ɔboka “adiabo” mɔɔ awie biala hyia amaa yeayɛ nɔhalɛ Kilisienenli dahuu la anwo. (Hib. 6:1, NW) Saa Kilisienema gyi zɔhane adiabo ne azo a, ɔwɔ kɛ “bɛfa” subane gyɛne mɔɔ hyia la “bɛboka bɛ diedi nwo” amaa bɛazie “bɛ nwo wɔ Nyamenle ɛhulolɛ ne anu.”​—Kenga 2 Pita 1:5-7; Dwu. 20, 21.

14, 15. Duzu ati a ɛlɔlɛ hyia kpalɛ tɛla diedi ɛ?

14 Menli mɔɔ bɛhɛlɛle Kilisiene Giliki Ngɛlɛlera ne la zile kɛzi diedi hyia la azo, yemɔti bɛhanle nwolɛ edwɛkɛ fane dɔɔnwo. Subane gyɛne mɔɔ ɔwɔ kɛ Kilisienema nyia la biala ɛnle ɛkɛ mɔɔ bɛha nwolɛ edwɛkɛ fane dɔɔnwo zɛhae a. Asoo ɛhye kile kɛ diedi nwo hyia kpalɛ tɛla subane mɔɔ ɛha la ɔ?

15 Pɔɔlo vale diedi totole ɛlɔlɛ nwo na ɔhɛlɛle kɛ: “Saa . . . melɛ diedi mɔɔ maa mekola metudu awoka, na menlɛ ɛhulolɛ a, menzɔho sonla.” (1 Kɔl. 13:2) Gyisɛse buale kpuya ne mɔɔ se: “Mɛla ne boni a le titile kpalɛ kpalɛ a?” la ɔvale ɔzile zolɛ kɛ Nyamenle anwo ɛlɔlɛ a hyia kpalɛ a. (Mat. 22:35-40) Subane mɔɔ ɔwɔ kɛ Kilisienema nyia la anu dɔɔnwo vea ɛlɔlɛ akunlu na diedi noko boka nwo. Baebolo ne se: “Ɛhulolɛ . . . lɛ diedi wɔ debie biala anu.” Ɔlɛ diedi wɔ ninyɛne mɔɔ Nyamenle ɛha wɔ ye Edwɛkɛ ne anu la anu.​—1 Kɔl. 13:4, 7.

16, 17. Kɛzi bɛva diedi nee ɛlɔlɛ bɛbɔ nu bɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ Ngɛlɛlera ne anu ɛ, noko boni a le kpole kpalɛ a, duzu ati ɔ?

16 Kɛmɔ diedi nee ɛlɔlɛ nwo hyia kpalɛ la ati, menli mɔɔ bɛhɛlɛle Kilisiene Giliki Ngɛlɛlera ne la vale subane nwiɔ ɛhye bɔle nu hanle nwolɛ edwɛkɛ fane dɔɔnwo, ɔyɛ a bɛka nwolɛ edwɛkɛ wɔ ɛdendɛmunli anzɛɛ ɛdendɛsinli ko anu. Pɔɔlo maanle ɔ mediema anwosesebɛ kɛ ‘bɛva diedi nee ɛlɔlɛ bɛyɛ bulalɛ enyinlike bɛbutu bɛ kɛnra azo.’ (1 Tɛs. 5:8) Pita hɛlɛle kɛ: “Bɛtɛnwunle Gyisɛse ɛlɛ, noko bɛkulo ye. Kɛkala bɔbɔ bɛnnwu ye, noko bɛdie ye bɛdi.” (1 Pita 1:8) Gyemise zele ɔ mediema mɔɔ bɛkpokpa bɛ la kɛ: “Bɛdabɛ mɔɔ bɛle ehyianvolɛma wɔ aleɛabo la, bɛmɛ a Nyamenle ɛkpa nu ɛye bɛ, ɛyɛ bɛ diedi nu sukoavolɛma na bɛnyia Nyamenle belemgbunlililɛ ne, mɔɔ yeva yebɔ ɛwɔkɛ yemaa bɛdabɛ mɔɔ bɛkulo ye la a.” (Gye. 2:5) Dwɔn hɛlɛle kɛ: “[Nyamenle] mɛla ne a le kɛ yɛlie ɔ Ra Gyisɛse Kelaese yɛli na yɛhulo yɛ nwo ngoko ngoko.”​—1 Dwɔn 3:23.

17 Diedi nwo hyia ɛdeɛ, noko kenle bie, ɔnrɛhyia kɛ ɔwɔ kɛ yɛnyia diedi wɔ Nyamenle ɛwɔkɛ ne mɔ mɔɔ fale ye ewiade fofolɛ ne anwo la anu ɔluakɛ ɛnee ɔ muala ɛra nuhua. Noko Nyamenle nee yɛ gɔnwo mɔ anwo ɛlɔlɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛnyia ye dahuu la abo ɛnrɛpɛ ɛlɛ. Ɛhye ati, Pɔɔlo hɛlɛle kɛ: ‘Ninyɛne nsa ɛhye mɔ a wɔ ɛkɛ ne mɔɔ ɛmpɛ nu ɛnze a, bɛmɛ a le: diedi, anyelazo, yɛɛ ɛhulolɛ, na bɛ nuhua kpole kpalɛ mɔɔ sonle bolɛ la a le ɛhulolɛ.’​—1 Kɔl. 13:13.

ƆWƆ KƐ YƐDA DIEDI KPOLE ALI

18, 19. Diedi kpole mɔɔ bɛda ye ali la boni a yɛnwu ye ɛnɛ a, na nwane a ɔwɔ kɛ yɛfa nwolɛ nganvolɛ ne yɛmaa ye a?

18 Wɔ yɛ mekɛ ye anu noko, Gyihova menli ɛnyia Belemgbunlililɛ ne mɔɔ yeva yezie ɛkɛ la anu diedi. Ɛhye ɛmaa yɛnyia ewiade amuala sunsum nu paladaese mɔɔ menli mɔɔ bɛbo mgbe mɔtwɛ la a wɔ nu la. Ɔle ɛleka mɔɔ Nyamenle sunsum ma ne ala a bɛso ye wɔ ɛkɛ a. (Gal. 5:22, 23) Ɛhye da nɔhalɛ Kilisienema diedi nee bɛ ɛlɔlɛ ali bɔkɔɔ!

19 Tɛ awie biala anwosesebɛ a ɛmaa yɛhola yɛyɛ ɛhye a. Yɛ Nyamenle ne a ɛmaa ɛhye ɛyɛ boɛ a. Nwanwane gyima ɛhye ɛlɛyɛ ‘ngakyedeɛ amaa Gyihova, sɛkɛlɛneɛ mɔɔ bɛmpɛ bɛndo ɛlɛ.’ (Aye. 55:13) Nɔhalɛ nu, ɔlua ‘Nyamenle ɛlolɛ zo yɛɛ yɛ diedi ti yelie yɛ ngoane a.’ (Ɛfɛ. 2:8) Yɛ sunsum nu paladaese ne bahɔ zo anyi kɔkpula kɛ menli mɔɔ bɛdi munli, bɛle tenlene na bɛ nye die la bayi azɛlɛ ne azo bɛava bɛaye Gyihova duma ne ayɛlɛ dahuu la. Bɛmaa yɛnyia Gyihova ɛwɔkɛ ne mɔ anu diedi dahuu!