1. Gin ango ma omoko ni jo pa Lubanga onongo kibigonyogi ki i opii pa Babilon Madit, ki dok lapeny mene ma wabinyamogi?

I PWONY mukato-ni, wanyamo kit ma Lukricitayo ma lugen gucako bedo kwede opii pa Babilon Madit. Ento ki yomcwiny madit, pe onongo gibibedo macalo opii pi naka. Cik pa Lubanga ma waco ni “wun jona, wua woko ki bote” onongo bibedo lok ma tera pe ka onongo jo pa Lubanga pe gibia ki i dic pa dini goba. (Kwan Niyabo 18:4.) Watye ki miti madit adada me ngeyo awene ma jo pa Lubanga gua kwede ki i dic pa Babilon madit! Ento myero kong wagam lapeny magi: Ma peya 1914 oromo, Lutino Kwan me Baibul gucung matek i kom Babilon Madit nining? Tika utmege onongo gitye ka tito kwena ki mit kom i kare me Lweny me I me Wi Lobo? Tika onongo tye gin mo ma nyuto ni gimito tira kacel ki pwony i kare ma gitye i opii pa Babilon madit?

2. Gin ango ma Lutino Kwan me Baibul gutimo i kare ma guniang lok ada madok i kom dini goba?

² Mwaki mapol ma pud peya Lweny me I me Wi Lobo ocakke, Charles Taze Russell kacel ki luwote guniang ni dini pa  Lukricitayo ata-ni pe gitye ka pwonyo dano ki lok ada ma tye i Baibul. Pi meno, gumoko tamgi pe me ribbe ki dini goba i yo mo keken. I acakki me Novemba 1879, Zion’s Watch Tower otito gin ma Lutino Kwan me Baibul giye iye ka maleng kun waco ni: “Kanica mo keken ma waco ni gin jo pa Kricito ento kun giribbe ki gamente me lobo-ni (min kulu), dok ginongo cwak ki bote myero wakwer woko pien ticce nongo rwatte ki kit ma kinyuto kwede i Ginacoya ni kanica ma lakwele,” ma en aye Babilon Madit.​—Kwan Niyabo 17:1, 2.

3. Tam ango ma Lutino Kwan me Baibul gumoko me nyutone ni giniang pingo myero gipokke woko ki i kom dini goba? (Nen cal ma tye i pot karatac 27.)

³ Co ki mon ma gilworo Lubanga onongo gingeyo gin ma myero gitim. Onongo gingeyo ni pe gitwero nongo mot pa Lubanga ka gimedde ki cwako dini goba. Pi meno, Lutino Kwan me Baibul gucoyo waraga me tito ni dong gia woko ki i kanicagi. I kare mogo onongo kikwano waraga meno i nyim lwak me kanica. Ento ka ma pe kiye ni kikwan i nyim lwak, onongo kicwalo kopi me waraga meno bot dano ducu me kanica meno. Onongo dong pe gimito gin mo keken ma kubbe ki dini goba! I kare mukato angec, coyo waraga ma kit meno onongo twero kelo wa to. Ento i lobe mapol i kine ka 1800 ki wiye, kanica onongo dong tye ka rwenyo cwak ki bot luloc me lobo woko. I lobe magi, dano onongo gitye agonya me nywako lok me dini nyo kwero pwony pa kanica ka maleng labongo lworo ni kitwero pwodogi.

4. I kare me Lweny me I me Wi Lobo, wat i kin jo pa Lubanga ki Babilon madit onongo tye nining?

⁴ Lutino Kwan me Baibul guniang ni tic matek pud mitte makato tito bot wadigi, luremgi, ki jo me kanicagi tamgi me a woko ki i dini goba. Wi lobo ducu myero onge anga ma Babilon Madit obedo​—dini ma lakwele! Pi meno, nicakke i Decemba 1917 me o kwede i acakki me 1918, Lutino Kwan me Baibul gupoko ki mit kom trak ma romo kopi 10,000,000 kulu ma wi lokke onongo tye ni, “Poto pa Babilon Madit”​—man onyuto tim maraco pa dini goba ka maleng. Ngene kene ni akemo omako lutela dini adada ento Lutino Kwan me Baibul gumedde ameda ki tic man ma pire tek tutwal-li. Onongo gumoko tamgi me ‘bedo luwiny bot Lubanga makato dano.’ (Tic 5:29) Man dong weko wamoko gin ango? Man onongo nyuto ni Lukricitayo magi pe gucako bedo macalo opii pa Babilon Madit i kare me lweny, ento i kare meno onongo dong gitye ka a woko ki i dic pa dini goba.

5. Gin ango ma nyuto ni utmege gutiyo ki mit kom i tic me tito kwena i kare me Lweny me I me Wi Lobo?

⁵ I mwaki mogo mukato angec, onongo wangeyo ni Jehovah cwinye pe obedo yom i kom jone pien pe gutiyo ki mit kom i tic me tito kwena maber i kare me Lweny me I me Wi Lobo. Wabedo ki tam meno pien ni Jehovah oye ni Babilon Madit omak jone me bedo macalo opii pi kare mo manok. Ento ma ka meno, utmege ma lugen ma gutiyo pi Lubanga i kine ka 1914-1918, guwaco ni gitimo jami ducu ma mitte wek tic me tito kwena omedde anyim. Tye caden mapol ma moko lok man. Ngiyo gin mutimme i dul pa Jehovah i kare mukato angec oweko  dong watye ki niango matir i kom jami mogo kit ma kicoyo kwede i Baibul.

6, 7. (a) Ariya ango ma onongo mitte ni Lutino Kwan me Baibul gulweny kwede i kare me Lweny me I me Wi Lobo? (b) Mi labol ma nyuto arima ma Lutino Kwan me Baibul gubedo kwede.

⁶ Ki lok ada, Lutino Kwan me Baibul ma gukwo i kare me Lweny me I me Wi Lobo (1914-1918) gubedo ka miyo caden mucwiny adada. Onongo pe yot botgi me timone pi tyen lok mapol. Me acel, tic ma pire tek ma onongo kitimo i kare meno aye poko buke ma gijenge i Baibul. I kare ma lutela mapol guketo kigeng i kom buk me The Finished Mystery i acakki me 1918, tito kwena odoko tek adada bot utmege mapol. Onongo peya gupwonyo kit me tito kwena kun gitiyo ki Baibul keken, ki dok onongo lokgi ducu jenge i kom The Finished Mystery ma en aye onongo tye macalo “lalok” pigi. Tyen lok me aryo obedo nya pa two aburu me Spain i 1918. Two man oweko onongo tek adada ki lutit kwena me wot i kin piny. Kadi bed ni gukemme ki ariya mukene bene, man pe ogengo Lutino Kwan me Baibul me tute matek i ticgi me tito kwena.

⁷ I 1914 keken, Lutino Kwan me Baibul gunyuto cinema me “Photo-Drama of Creation” bot dano makato 9,000,000 kulu. Cinema man, kit ma onongo kilwongo kwede, onong tye ki cal ki dwan ma rwatte kwede matito tekwaro pa dano cakke ki i kare me cwec me o wa agikki me mwaka alip acel me loc pa Kricito. Man okelo adwogi maber adada i kare meno. Tam kong iye. Wel dano ma guneno cinema man i 1914 keken onongo dwong kato wel lutit kwena me Ker ma gitye i kare-ni! Ripot nyuto ni i 1916 dano ma romo 809,393 gubedo tye i cokke pi lwak i lobo Amerika, dok i 1918 welgi omedde oo i 949,444. Lutino Kwan me Baibul onongo gitye ki arima ya!

8. Kibedo ka miyo cam me cwiny bot utmege nining i kare me Lweny me Acel me Wi Lobo?

⁸ I kare me Lweny me Acel me Wi Lobo, omege ma gitye ka doro jo pa Jehovah gutute ki kerogi ducu me miyo cam me cwiny kacel ki cuko cwiny bot Lutino Kwan me Baibul ducu. Man ojingo cwiny omege me medde ki tito kwena. Richard H. Barber, omego mo ma obedo ka tic ki arima matek i kare meno owaco ni: “Watute matek me bedo ki luneno ma  giwoto awoto me limo kacokke ducu ki dok bene me cwalo Wi Lubele kadi wa i Canada ka ma onongo gigengo magajin meno woko. Abedo ki mot me cwalo buk me The Finished Mystery matinone bot lurema mogo ma onongo dong gipe kwede. Omego Rutherford openyowa ka watwero yubo gure madit i boma mapol i tung gupoto ceng me lobo Amerika ki dok me cwalo omege mogo me cuko cwiny luwotwa i yo mo keken ma gitwero.”

9. (a) Pingo onongo mitte ni kimi pwony ki tira bot jo pa Lubanga nicakke i 1914 me o i 1919? (b) Tira ki pwony meno onongo pe nyuto gin ango?

⁹ Pe tye ni jami ducu ma Lutino Kwan me Baibul gutimo nicakke i 1914 me o i 1919 onongo rwatte ki pwony ma i Ginacoya. Kadi bed ni onongo gitye ki cwiny matir, omege magi onongo pe giniang tutwal cik ma Jehovah omiyo ni myero wawor luloc me lobo. (Rom. 13:1) Pi meno, macalo gurup, i kare mogo gin gubedo ka rwako wigi i lok me wibye. Me labolle, i kare ma preciden me Amerika omiyo cik ni nino dwe 30 me Mai, 1918, bibedo nino me lega pi kuc, Magajin me Wi Lubele obedo ka cuko cwiny Lutino Kwan me Baibul me ribbe kacel i lega meno. Omege mogo gumiyo kony me cente pi lweny, mukene gudonyo i mony ci gucito wa i dog lweny. Ento pe watwero mokone ni kimako Lutino Kwan me Baibul i opii i te Babilon Madit pien ni onongo mitte ni kong gunong tira ki pwony. Ma ka meno, gin guniang ni mitte ni gipokke woko ki i dini goba, dok i kare me Lweny me I me Wi Lobo onongo dong rom ma gutyeko a woko ki i dini goba.​—Kwan Luka 12:47, 48.

10. Ngo ma Lutino Kwan me Baibul gumoko tamgi pe me timone?

¹⁰ Kadi bed ni onongo pe giniang gin ango ma bedo ma pe gicwako tung ka mo kwako, kit ma dong wangeyo kwede i kare-ni, Lutino Kwan me Baibul onongo gingeyo gin acel maber: Baibul pe mito ni omyero kinek ngat mo. Pi meno, kadi wa omege mogo ma gudonyo i mony ci gucito i dog lweny i kare me Lweny me I me Wi Lobo gukwero tic ki jami lweny meno me neko dano. Jo mogo ma gukwero nek kiketogi anyim ka ma lweny tye magwar iye, kun kitamo ni ki twero nekogi woko.

11. Tam ango ma luloc me lobo onongo gitye kwede pien ni Lutino Kwan me Baibul gukwero donyo i lweny?

¹¹ Ngene kene ni akemo omako Larac-ci matek pien ni utmege magi gucung matek i kare me lweny man, kadi bed ni onongo pe gitye ka timo jami ducu kakare. Macalo adwogine, en ‘oloko lok marac wek odok cik.’ (Jab. 94:20) James Franklin Bell ma onongo tye calo Major-General pa mony me lobo Amerika owaco bot Omego J. F. Rutherford gin ki W. E. Van Amburgh ni, dipatmen mo ma loyo ngolo kop i lobo Amerika otemme me keto cik manyen ma ye ni myero kinek ngat mo keken ma okwero donyo i lweny. Dok en onongo tye ka lok atir atir i kom Lutino Kwan me Baibul. Ki kiniga, General Bell owaco ki Omego Rutherford ni: “Cik man pe kimoko pien [preciden me lobo Amerika] Wilson pe oye; ento wan wangeyo kit me makowu, dok kadi ki ngo wang ma watimo!”

12, 13. (a) Pingo gitweyo omege aboro i buc pi kare malac? (b) Tika tweyo omege magi i buc oweko guturo gennegi me lubo cik pa Jehovah? Tit kong.

¹² Luloc olo to gunongo yo me pwodo Lutino Kwan me Baibul. Kitweyo Omego  Rutherford, Van Amburgh, ki dong luwotgi abicel mukene i buc macalo jo ma gicung pi Watch Tower Society. I kare ma langolkop tye ka ngolo kop i wigi, en owaco ni: “Pwony me dini pa co magi rac adada loyo wa lumony me German. Gin pe gicwako gamentewa kacel ki monywa dok bene gukwero wa lutela diniwa, pi meno myero kipwodgi matek adada.” (Buk me Faith on the March, pa A. H. Macmillan, pot. 99) Dok otimme kit meno kikome. Gitweyo Lutino Kwan me Baibul aboro magi i buc pi kare malac i Atlanta, Georgia. Kadi bed kumeno, kigonyogi woko ki i buc i nge lweny dok kop ma kingolo i wigi-ni kikwanyo woko.

¹³ Kadi ki i buc, co aboro magi gucung matek i kom gin ma guniang iye ki i Ginacoya. I waragagi mo ma gucoyo bot preciden me lobo Amerika me jwiko pwod ma kingolo i wigi, guwaco ni: “Miti pa Rwot kit ma kinyuto i Ginacoya waco ni, ‘Pe ineki,’ dok pi meno, lamemba mo keken me [International Bible Students] Association ma odyero kwone bot Lubanga, ka okwero lubo cik pa Lubanga akaka birwenyo cwakke dok bene kibineke woko. Pi meno, lamembagi mo keken pe biye me kwanyo kwo pa ngat mukene akaka.” Magi obedo lok makec adada! Ngene kene ni, omege magi onongo pe gibiilo cingi!

14. Tit kong ma lubbe ki Ginacoya gin ma otimme nicakke 1914 me o i 1919.

¹⁴ Malaki 3:1-3 tito gin ma bitimme​—nicakki i 1914 me o i acakki me 1919—​i kare ma kibilonyo iye “likwayo pa Levi” ma kiwirogi. (Kwan.) I kare meno, Jehovah, “Rwot [me ada]” kacel ki Yecu Kricito, “Lakwena me gicikke,” gubino i ot pa Lubanga ka ngiyo jo ma gitiyo i iye. I nge nongo tira, jo pa Jehovah ma dong kilonyogi-ni onongo gitye atera me ye tic mukene i dulle. I 1919, kicimo “lagwok ot ma lagen dok maryek” me miyo cam me cwiny bot jo me ot pa Jehovah. (Mat. 24:45) Jo pa Lubanga onongo dong gitye agonya ki i te dic pa Babilon Madit. Nicakke i kare meno, pi kica pa Jehovah, ngec pa jone ma lubbe ki mitine kacel ki margi pi Wongi me polo obedo ka medde ameda. Pud dong gitye ki pwoc madit ya pi motte! ^[1]

15. Gin ango ma myero watim kit ma dong kigonyowa woko ki i opii pa Babilon Madit-ti?

¹⁵ Pud dong obedo me yomcwiny madit ya i kare ma kigonyo Lukricitayo ki i opii i te Babilon Madit! Tute pa Catan me tyeko Lukricitayo me ada ki i wi lobo pe onyako nyige wa acel. Ento, pe myero wiwa owil woko pi tyen lok ma oweko Jehovah ogonyowa ki i opii. (2 Kor. 6:1) Jo mapol ma cwinygi atir pud gitye i opii i te dini goba. Myero kinyutigi yo me a woko ki dini goba. Dok wan watwero timo meno. Pi meno, walub lanen pa omegiwa me cencwari mukato angec, kun watute ki kerowa ducu me konyogi wek gua woko ki i dini goba!