1. Amu jé bebo bisaé be Yéhôva be mbe be bili ndi nleme na ba ye kôlô minkôme ya Beta Babylone, a minsili mivé bia zu fas?

AYÉ’É ya mvus, bi nga yene na benya Bekristen be nga ke avale minkôm éziñ e Babylone. Ve mbamba foé a ne na, be nji be na ba ye tabe wôé nnôm éto. Nge môt éziñ a nji ke ye kôlô éjôé Beta Babylone si, atiñe Zambe a nga jô na, “kuian atan, a bôte bam,” é nga ye bo te tôéban. (Lañe Nlitan 18:4.) Bi ne ôjeja’a ya yem éyoñe bebo bisaé be Zambe be nga kôme fo’o kôlô éjôé Babylone si! Ve bia yiane taté yalane minsili mi: Aval avé Beyé’é Kalate Zambe be nga liti été jap a lat a Beta Babylone ôsusua na mbu 1914 wo kui? Aval avé bobenyañe bangan be nga liti na, be ne ayôñ ésaé nkañete éyoñe ya beta bita bi ôsu? Ye minkôm be mbe e Babylone mi mbe fonose Yéhôva?

2. Ntyi’an ôvé Beyé’é Kalate Zambe ya atata’a be nga nyoñ, éyoñe be yemeya minsos évuse ñyebe é mbe é laan?

² Mimbu mewôm mi nga lôt ôsusua na beta bita bi ôsu bia taté, Charles Taze Russell a bôte bé, be nga yeme na miñyebe mia jô na mia tôñe Krist, mi nji ye’ele benya mejôô ya Kalate Zambe. Ajô te, éyoñe be yemeya de, nde  be nga nyoñe ntyi’ane ya kandan a évuse ñyebe. Atata’a ya ngon awôm a jia ya mbu 1879, Le Phare de la Tour de Sion (Nkume mmombô a bete) a nga kôme liti été jap é so’o e Kalate Zambe été na: “Nda Zambe ése ja jô na é ne éndune ngone minga, a na é bili atiñ aluk a Krist, ve é kele ôsu a suk mam ma boban émo (tit), nda Zambe te ja yiane loban avale Kalate Zambe a loone je na, nda Zambe bijabô.” A mbe a kobô’ô ajô ya Beta Babylone.​—Lañe Nlitan 17:1, 2. 

3. Beta ntyi’ane mbé Beyé’é Kalate Zambe be nga nyoñ a liti na, be nga yeme na ba yiane kandan a évuse ñyebe? (Fombô’ô fôtô ya atata’a ya ayé’é di.)

³ Bebo bisaé be Yéhôva, befam a binga, be mbe be yeme jam be mbe be yiane bo. Be nji be ve yange ébotane Yéhôva nge be nga ye ke ôsu a suk bivuse miñyebe. Jame te e nga bo na, abui Beyé’é Kalate Zambe e tili bekalate na da kôlô miñyebe miap. Bevôm béziñ, be mbe be lañe bekalate e mengana bôt, e nda Zambe été. E vôme be mbe be kama’ane na be bo de, bevok be mbe be lôme môt ase ya nda Zambe bekalate bete. Be nji be be kômbô’ô beta nyoñe ngap éziñ a évuse ñyebe! Nge a mbe éyoñ éfe, ayok mboane te e nga ye soo be minjuk. Ve e memane ya mbu 1800, abui bevôm, menda me Zambe me mbe me nga jañele ngul éjôé é mbe é va’a me. Avale bevôme te, bôte be mbe be nto fili ya kobô ajô ya miñyebe, a liti ne ngeññ na ba wô’ô menda me Zambe abé, teke ko jôm éziñe woñ.

4. Éyoñe bita bi ôsu, ye élat éziñ é mbe é ngenan e zañe bebo bisaé be Zambe a Beta Babylone?

⁴ Beyé’é Kalate Zambe be nga wô’ô na be nji yiane su’u ve na be kate bivuvumane biap, bemvôé bap, a bôte ya nda Zambe, été jap a lat a évuse ñyebe. Émo ése é mbe é yiane yene Beta Babylone aval a né​—ñyebe bijabô! Ajô te, e zañe ngon awôm a baa ya mbu 1917, a atata’a ya mbu 1918, bone betoyini Beyé’é Kalate Zambe be nga kabe betract 10 000 000 a ayôñ ése. Tract ate a mbe nlô ajô na, “La chute de Babylone”​—a mbe fo’o bôsa nkobô asu bamiñyebe. Aval ô ne simesan, betebe ôsu ya miñyebe be nga wô’ô mbia ôlun; ve Beyé’é Kalate Zambe be nji sili mo si, be nga kee beta ésaé wop ôsu. Be nga nyoñe ntyi’ane ya “dañe wô’ô Zambe a lôte bôt.” (Mam. 5:29, Mfefé Nkôñelan.) Bi ne ñhe suu nkobô aya? A lôte na be bo alo ya Beta Babylone éyoñe bita, Bekristen bete, befam a binga, be nga kôlô éjôé jé si, a volô bôte bevok na be bo de.

5. Jé ja liti na bobejañ be mbe ayôñ ésaé nkañete éyoñe bita bi ôsu?

⁵ Nté mimbu mi mbe mi lôtô, bi mbe bi buni’i na, Yéhôva a nga wô’ô bebo bisaé bé ôlun amu be nji bo ésaé nkañete a ayôñ ése éyoñe bita bi ôsu. Bi mbe bi jô’ô na, jôme te nje Yéhôva a nga kañese na, Beta Babylone a kee be mimkôm mon éyoñ. Ve bebo bisaé be Yéhôva be nga wulu ba’aba’a a nye ataté mbu 1914 akekui mbu 1918, be nga liti mvuse ya valé ne ngeññe na, be bese fufulu ba ve ngule jap ése mfa’a ya kee ésaé nkañete ôsu. Bi bili beamu ba yemete de. Ñyemane be mbe be yeme mam me nga boban ékôane Yéhôva été mimbu ya mvus, ô nga volô be na  be yeme wôk minkañete miziñ mi ne e Kalate Zambe été.

6, 7. (a) Minju’u mivé Beyé’é Kalate Zambe be mbe be yiane dañ éyoñe bita bi ôsu? (b) Va’ak bive’ane bia liti na Beyé’é Kalate Zambe be mbe ayôñ ésaé nkañete.

⁶ E ne fo’o été na, Beyé’é Kalate Zambe ya éyoñe bita bi ôsu (1914-1918) be nga bo beta ésaé nkañete. Abui beamu da liti na, ésaé te é nji be tyi’ibi asu dap. Bia zu yene beamu bebaé ya été. Amu ôsu, beta ésaé be mbe be bo’ok melu mete a mbe na, ba kabe bekalate ya lañ. Éyoñe bijôé bi nga tyili kalate Le mystère accompli atata’a ya mbu 1918, ésaé nkañete é nga bo angôndô ya ayaé asu abui bobejañ. Be mbe be ngenan teke yé’é na ba kañete fo’o ve a Kalate Zambe étam, be mbe be too ndi na, kalate Le mystère accompli aye “kobô” asu dap. Amu baa a ne na, ébubua ôkone ba loene na, ntoñ ô ye’e (grippe espagnole), ô nga wôé abui bôt mbu 1918. Ôkone te ô nga yametane bevôm bese, bobejañ be nji be ngule ya kañete avale ba yi. Ve akusa bo minjuk mite a mife, Beyé’é Kalate Zambe bese fufulu be nga ve ngule na be kee ésaé nkañete ôsu.

⁷ Fo’o ve mbu 1914, mon abim Beyé’é Kalate Zambe a nga liti bôte e lôte 9 000 000 “Photo-Drame de la Création.” Drame ate a mbe a bili befôtô ba lôt a mezik e bingengeñ, a mbe fe a kañete’e ényiñe môta binam, ataté atata’a akekui memane ya toyini mimbu ya Éjôé Krist. A mbe beta jam e melu mete. Tame fas abime bôt e nga yene Drame ate fo’o ve mbu 1914. Tañe bôte é nga yene Photo-Drame é mbe é lôte tañe bekañete mbamba foé ya si se melu ma! Mefoé mefe ma liti na mbu 1916, bôte 809 393 be nga tabe e bisulan Amelka, a mbu 1918, tañe jap é nga bet e bôte 949 444. Beyé’é Kalate Zambe bete be mbe ayôñ ésaé nkañete!

8. Éyoñe bita, aval avé be mbe be jalé’é miñyiane ya nsisim mi bobejañ?

⁸ Éyoñe bita bi ôsu, abui ngul e nga vebane mfa’a ya na, Beyé’é Kalate Zambe ya bevôm bevôm be bi bidi ya nsisim, a ngule nyôl. Mam mete me nga ve bobejañ ngule ya kee ésaé nkañete ôsu. Richard H. Barber a mbe ayôñ ésaé nkañete éyoñe te a nga jô  na: “Jam e nga volô bia e mbe na, abime bejome mekônda éziñ é nga ke ôsu a bo ésaé jap, Nkume mmombô a bete a nga ke ôsu a ke bevôm bevôm; bi nga lôme fe nye e vôm ésaé é mbe ntelan, ane e Canada. Me nga bi mvome ya lôme bobejañ kalate Le mystère accompli a to avale be ne futi mfek tyi’ibi, amu be nga wôlé nye be bôt be mbe be bili nye. Mojañ Rutherford a nga jô na, bi kômesane bitôkan e bitisone biziñ ya Ouest ya Amelka, a lôme fe bebo minkañete na, be ve bobejañ ngule nyôl a mezene mese.”

9. (a) Amu jé é mbe é sili’i na, bebo bisaé be Zambe be bi melep e zañe mbu 1914 a mbu 1919? (b) Jé melep mete me nji tinan?

⁹ Sa ke mam mese Beyé’é Kalate Zambe be mbe be bo’ok e zañe mimbu 1914 a 1919, mme me mbe me lu’an a jôme Kalate Zambe a jô. Akusa bo be mbe be kate mam ne sañesañ, bobejañ be nji be be yeme kom ése avale ba yiane semé bijôé. (Bero. 13:1) Ajô te, sa ke bese mbe be mbe be yeme ba’ale été Bekristene jap a lat a bita. Éve’an é ne na, éyoñe njô bôte ya Amelka a nga telé na, ngone tane ya mbu 1918 é to melu 30 ja ye bo môse meye’elan asu mvo’é, Nkume mmombô a bete a nga jô Beyé’é Kalate Zambe na be bo njôane te mewôk. Bobejañ béziñ be nga su’u bita a zene ya mimvean, a bevok be nga ke bita be bili mengal. Nde ñhe, aye bo ékop nge bi jô na, nkeane Beyé’é Kalate Zambe be nga ke minkôme ya Beta Babylone ô mbe amu é mbe é sili’i na be foñôsô be. Ve jame te e nga lebe be amu be nga yeme na, ba yiane kandan a évuse ñyebe, a éyoñe bita bi ôsu, be nga kôme de bo.​— Lañe Luc 12:47, 48.

10. Aval avé Beyé’é Kalate Zambe be nga tebe ne bip a ôsimesane na, ényiñ é ne édima?

¹⁰ Akusa bo be nji be be wô’ô bone be mam bese ya été Bekristene jap avale bia wôk melu ma, Beyé’é Kalate Zambe be mbe be yeme jame da: Kalate Zambe a tyili na be wôé môt. Nde, to’o na abime bobejañ éziñ é nga nyoñe mengal a ke bita, be nga nyoñe ntyi’an nlem été na, ba ye ke belane mengal mete na be wôé bôte bevok. Be mbe be telé’é ba be mbe be bene wôé bôt vôme bita bi ne ngul abui asu na be wu wôé.

11. Jé bijôé bi nga bo éyoñe bi nga yene na, Beyé’é Kalate Zambe be nji nyoñe ngap e bita?

¹¹ Diable a nga wô’ô bobejañ be nga ba’ale été jap a lat a bita mbia ôlun, akusa bo be nji be be kôme yem été ba yiane tebe. A nga taté na a ‘bôndé ézezam a zene ya memvinda.’ (Bs. 94:20) James Franklin Bell, njô ya nkane bita ya Amelka, a nga kate bobejañe J. F. Rutherford ba W. E. Van Amburgh na, bôte ya wofise ya Amelka wo tebele ésaé betyi’i mejô be nga jeñe na ba telé atiñe da ve be ngule ya tyi’i na, be ne wôé môt ase a bene nyoñe ngale na a ke bita. A mbe a dañe sôñe Beyé’é Kalate Zambe. Njô bezimba Bell a nga jô mojañ Rutherford a wô’ô mbia ôlune na: “Be nji telé atiñe te amu [njô bôte ya Amelka] Wilson a nga ben; ve bia yem avale bia ye bi mia, a bia zu de bo!”

12, 13. (a) Amu jé be nga tyi’i na, bobejañ mwôm be mbe be tebele’e Société Watch Tower ba yiane feteban e mimbôk ayap éyoñ? (b) Ye ntaban be nga tabe e mimbôk ô nga bo na be bo teke beta bo Yéhôva mewôk? Timi’in.

¹² Bôte ya éjôé be nga bo fo’o avale be nga mane lo’olan. Be nga bi bôte be  mbe be tebele’e Société Watch Tower, bobejañ Rutherford, Van Amburgh a bôte besamane bevok. Éyoñe be nga tyi’i be ajô, ntyi’i mejô a nga jô na: “Mbia ésaé bôte ba ba bo, a lôt ésaé bezimba be Jaman be ne bo . . . Ba jeñe bôte bese mejô, betebe ôsu ya ngovina a ba ya bezimba. Ba ve betebe ôsu ya miñyebe mise mekua. Fonos jap ja yiane bo ngul.” (La foi en marche [angl.], A. H. Macmillan, p. 99) Fonose te é mbe fo’o ngul. Be nga tyi’i na Beyé’é Kalate Zambe mwôm bete be feteba’an e mimbôk ayap éyoñ e Atlanta e Georgie. Ve éyoñe bita bi nga man, nde be nga suu be, a be nji beta ve be mekua.

¹³ To’o e nda mimbôk, bôte mwôm bete be nji tyendé ñwô’ane be mbe be wô’ô Mejô me Zambe. E kalate be nga tili njô bôte ya Amelka, be nga jô na: “Nkômbane Tate ô ne avale Kalate Zambe a jô na, ‘te wôé môt,’ ajô te, môt ase ya ékôane Tate [Beyé’é Kalate Zambe ya si se] a ye vañe tyam élate jé a ye bi mvame Zambe, a ne fe jañele ényiñe jé. Nde ñhe, teke môt éziñe ya bôte bete a ne vañe nyoñe ntyi’ane ya wôé môte mfe.” Bifia bite bi mbe fo’o bi liti’i ayok dap! Teke vaa nge beté, bobejañ be nji be be bili ôsimesane ya tyame metiñe ya Kalate Zambe!

14. A Kalate Zambe, liti’i mam me nga boban ataté mbu 1914 akekui mbu 1919.

¹⁴ Malachie 3:1-3 a liti mam me nga boban​—ataté mbu 1914 akekui atata’a ya mbu 1919​—éyoñe Yéhôva a nga fubu miñwo’an, “bone be Lévi.” (Lañe.) Éyoñe te Yéhôva Zambe, “Tate,” ba Yésus Krist “nlômane ya élat,” be nga zu fombô ane ésaé ja boban e temple ya nsisim. Éyoñe Yéhôva a maneya lebe bebo bisaé bé, ane be nga bo mfuban a nkômesane ya be’e beta mimbe’e mife. Mbu 1919, be nga telé ôlo ô ne mewôk a fek na, ô ve bôte ya nda mbunan bidi ya nsisim. (Mt. 24:45) Bebo bisaé be Yéhôva be nji be be beta bo mimkôme ya Beta Babylone. Ataté éyoñe te, amu mvame Yéhôva, bebo bisaé bé ba ke ôsu a yeme nkômbane Zambe, a nye’an ba nye’e Ésa wop ya yôp été wo nen. Ba ve nye angôndô ya akéva amu bibotane bié! ^[1]

15. Aval avé nkôlane bi nga kôlô e Beta Babylone wo yiane nambe bia?

¹⁵ Ngo’o abime mevak bi né na, bi kôlôya e minkôme ya Beta Babylone! Satan a nji tôé nsôñane wôé ô mbe na, a mane vaa benya Bekristen si se. Ve bi nji yiane vuane nsôñane Yéhôva a mbe a bili éyoñ a nga vaa bia minkôm. (2 Bec. 6:1) Abui bôt e ngenane minkôme ya évuse ñyebe. Da sili na bi vaa be wôé. Bi ne liti be zen. Ve jam da dañ e ne na, bia yiane liti na bia vu bobejañe ya ntete mimbu ya mvus a mveane bia ve ngule jangan ése na, bi volô bôte bete na be bo fili!