Skip to content

Skip to table of contents

Tomadiho Koikoina Idia Rakatania

Tomadiho Koikoina Idia Rakatania

“Lauegu taunimanima e, . . . namona be ia amo umui raka-lasi.”​APOK. 18:4.

ANE: 72, 82

1. Edena bamona ita diba Dirava ena taunimanima be Babulonia Badana idia rakatania diba, bona edena henanadai do ita herevalaidia?

VANEGAI ena stadi ai, ita ese abidadama Keristani taudia be Babulonia ena igui henunai idia noho dalana ita herevalaia. To, ita moale badina idia be igui hesiai taudia bamona do idia noho hanaihanai lasi. Badina bema ta be tomadiho koikoi oreadia ia rakatania diba lasi, Dirava ese inai hahegani do ia henia lasi: “Lauegu taunimanima e, . . . namona be ia amo umui raka-lasi.” (Apokalupo 18:4 duahia.) Ita ura diba edena negai Dirava ena taunimanima be Babulonia ena igui idia rakatania! To mani inai henanadai edia haere ita tahua guna: Lagani 1914 be do lasi neganai, Bible Student taudia be dahaka idia karaia Babulonia Badana idia rakatania totona? Tanobada Tuarina Ginigunana ai, iseda tadikaka edia haroro gaukara be edena bamona? Sisiba bona matahakani idia abia karana be Babulonia ena igui henunai idia noho karana ida ia hegeregere, a?

“BABULONIA IA MORU”

2. Bible Student taudia ese tomadiho koikoi ena kara idia lalopararalaia neganai, dahaka idia karaia?

2 Tanobada Tuarina Ginigunana ia do vara lasi neganai, Charles Taze Russell bona ena bamodia idia laloparara Kerisendom oreadia be Baibel ena hereva momokani idia hahedibalaia lasi. Unai dainai, edia lalona idia hadaia tomadiho koikoi do idia durua lasi. November 1879 ai, Zion’s Watch Tower ese edia gini siri karana ia herevalaia, ia gwau: “Tomadiho momo idia gwau, idia be kara goeva rami-hebou kekenina bamona Keriso dekenai sibodia idia henia, to lasi, idia be tanobada (o dagedage animal) ida idia lalotamona bona ia amo heduru idia abia, unai dainai idia ita dadaraia be namo, badina Baibel ese idia ia gwauraia ariara dubuna,” Babulonia Badana unai.​—Apokalupo 17:1, 2 duahia.

3. Bible Student taudia be dahaka idia karaia, unai amo idia hahedinaraia idia be tomadiho koikoi amo idia idau? (Laulau ginigunana herevalaia.)

3 Dirava idia gari henia tatau bona hahine idia diba dahaka idia karaia be namo. Idia diba bema tomadiho koikoi idia durua noho, Dirava ese idia do ia hanamoa lasi. Unai dainai Bible Student taudia momo be edia dubu rakatania revarevadia idia torea. Nega haida, unai revareva be dubu ena hebou taudia vairanai idia duahia. To bema unai kara ia taravatua, haida ese edia revareva ena kopi be edia dubu taudia ibounai dekenai idia siaia. Idia ura lasi tomadiho koikoi idia durua! Guna bema ta be unai bamona ia karaia, ia idia hamasea diba. To lagani 1870 bamona ai, tano momo dekenai Gavamani ese tomadiho momo ia durua lasi. Unai tanodia ai, taunimanima be mai gari lasi ida tomadiho idia herevalaia bona tomadiho ma haida edia hahediba herevadia idia dadaraia diba.

4. Tanobada Tuarina Ginigunana ai, Dirava ena taunimanima bona Babulonia Badana be edena bamona ita herevalaia diba?

4 Bible Student taudia idia laloparara edia varavara, turadia, bona dubu taudia dekenai tomadiho koikoi idia dadaraia ena badina idia herevalaia sibona be hegeregere lasi. Namona be tanobada taudia ibounai idia diba, Babulonia Badana be ariara hahinena! Unai dainai December 1917 bona 1918 padanai, Bible Student taudia tausen haida ese pepapepa ladana, “The Fall of Babylon,” ena kopi 10,000,000 idia hariharilaia, unai pepapepa ese Kerisendom ena kerere ia gwauraia hedinarai. Mani oi laloa, dubu gunalaia taudia be idia badu dikadika, to Bible Student taudia be unai mai anina bada gaukarana idia karaia noho. Edia lalona idia hadaia Dirava do idia “kamonai henia be namo, to taunimanima lasi.” (Kara 5:29) Unai amo dahaka ita dibaia? Ita dibaia gauna be inai, tuari ia vara noho lalonai, unai Keristani tatau bona hahine be idia hekwarahi Babulonia Badana ena igui idia rakatania, bona ma haida danu idia durua unai idia karaia totona.

TANOBADA TUARINA GINIGUNANA AI IDIA GAUKARA GOADA

5. Dahaka ese ia hamomokania Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai, tadikaka be idia haroro goadagoada?

5 Idia hanaia laganidia lalonai, ita laloa Iehova be ena taunimanima dekenai ia moale lasi, badina Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai, idia be idia haroro goadagoada lasi. Unai badina dainai, ita laloa Babulonia Badana ese idia be nega kwadogina lalonai ia guidia, bona Iehova be unai ia koua lasi. To, lagani 1914 bona 1918 padanai idia noho Dirava ena abidadama hesiai taudia ese idia hamomokania, Lohiabada ena taunimanima be idia hekwarahi bada idia haroro noho totona. Bona edia hereva idia hamomokania gaudia idia noho. Tadikaka ese iseda tiokratik histori idia stadilaia namonamo dainai, Baibel ese ia sivarailaia gaudia haida idia lalopararalaia namonamo.

6, 7. (a) Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai, Bible Student taudia be dahaka hekwakwanai idia hanaia? (b) Bible Student taudia edia gaukara goadagoada karana herevalaia.

6 Momokani, Tanobada Tuarina Ginigunana (1914-1918) ia vara noho lalonai, Bible Student taudia be edia gaukara idia do karaia noho. To badina haida dainai nega haida unai idia karaia be auka. Ena badina rua do ita herevalaia. Ginigunana be, unai nega ai idia karaia gaukara badana be Baibel bukadia idia hariharilaia. Lagani 1918 ena matamana ai, gavamani ese The Finished Mystery bukana ia taravatua neganai, ia auka tadikaka momo idia haroro totona. Haroro gaukara ai tadikaka be Baibel sibona gaukaralaia dalana idia manadalaia lasi, badina vaia The Finished Mystery bukana be idia totona ia “hereva.” Badina iharuana be lagani 1918 ai, Spanish Influenza gorerena be taunimanima momo ese idia abia. Unai gorere dikana be gabu momo dekenai ia lao dainai, pablisa taudia be idia loaloa diba lasi. To ena be unai hekwakwanai idia davaria, Bible Student taudia be idia hekwarahi haroro gaukara idia karaia noho totona.

Bible Student taudia be idia haroro goadagoada! (Paragraf 6, 7 itaia)

7 Lagani 1914 ai, Bible Student taudia ese taunimanima 9,000,000 mai kahana dekenai laulau ladana “Photo-Drama of Creation” idia hahedinaraia. Unai laulau ta ta be miusiki ida idia gadaralaia, bona unai laulau ese taunimanima edia histori ia hahedinaraia​—unai be Dirava ese guba bona tanobada ia havaraia negana amo ela bona lagani 1,000 ena dokona. Unai laulau ese taunimanima momo edia lalona ia veria. Mani oi laloa. Lagani 1914 ai, unai laulau idia itaia taudia edia namba ese hari tanobada hegegemadai idia noho pablisa taudia edia namba ia hereaia! Ripoti ese idia hahedinaraia, lagani 1916 ai, United States dekenai taunimanima 809,393 be hebou badadia dekenai idia lao, bona lagani 1918 ai, unai namba ia bada daekau 949,444. Oibe, unai Bible Student taudia be idia gaukara goadagoada!

8. Tanobada tuarina ginigunana ai, tadikaka ma haida be edena dala ai heduru idia abia?

8 Tanobada tuarina ginigunana lalonai, tadikaka idia gaukara goada gabu idauidau ai idia noho Bible Student taudia dekenai Baibel bukadia bona hagoadaia herevadia idia henia totona. Unai ese tadikaka ia durua haroro gaukara idia karaia noho totona. Unai nega ai ia noho tadikakana, Richard H. Barber, ia gwau: “Ai kwalimu badina loaloa naria taudia haida ai siaia bona Watch Tower magasin ai printaia bona Canada dekenai ai siaia diba, ena be unuseniai gavamani ese iseda gaukara ia taravatua. Mai moale ida The Finished Mystery buka maragidia be turadia haida dekenai lau siaia, badina pulisi ese edia buka idia abia. Tadikaka Rutherford ese ai ia hadibaia, United States ena west kahanai idia noho taoni ai hebouhebou do ai hegaegaelaia, bona hereva henia taudia do ai siaia unuseniai idia noho turadia idia durua totona.”

MATAHAKANI IDIA ABIA

9. (a) Lagani 1914 bona 1919 padanai, dahaka dainai Dirava ena taunimanima be sisiba bona matahakani idia abia be namo? (b) Matahakani idia abia karana dekenai edena lalohadai do ita dadaraia?

9 Lagani 1914 bona 1919 padanai, Bible Student taudia ese idia karaia gaudia haida be Baibel ena hakaua herevadia hegeregerena lasi. Ena be tadikaka be mai kudou-maoro ida idia kara, to gavamani henunai noho karana dekenai lalohadai maorona idia do abia lasi. (Roma 13:1) Unai dainai idia ibounai be tuari gaukaradia amo idia gini siri lasi. Hegeregere lagani 1918 ai, United States ena presiden ese May 30 ia makaia, unai dina ai ibounai be maino totona do idia guriguri, unai nega ai Watch Tower ese Bible Student taudia ia hagania unai oda idia badinaia totona. Tadikaka haida be moni idia abitorehai, unai amo tuari gaukaradia do idia durua, bona haida be mai ipidi bona kaia ida tano ai idia geia komu gabudia dekenai idia vareai. To, namo lasi ita laloa Bible Student taudia be Babulonia Badana ese ia guidia guna, badina idia be sisiba bona matahakani idia abia be namo. Idia diba idia be tomadiho koikoi amo idia gini siri be namo, bona Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai, tomadiho koikoi do idia rakatania momokani.​—Luka 12:47, 48 duahia.

10. Bible Student taudia idia diba mauri be ia helaga dainai, dahaka idia karaia?

10 Ena be Bible Student taudia be Keristani gini siri karana idia lalopararalaia namonamo lasi, to idia be inai idia diba: Baibel ese ta alaia karana ia taravatua. Unai dainai ena be Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai, tadikaka haida be mai ipidi ida tano ai idia geia komu gabudia dekenai idia vareai, to edia lalona idia hadaia ta do idia hamasea lasi. Unai dainai idia haida be tuari dekenai idia siaia, unai amo idia mase diba.

11. Bible Student taudia be ipidi idia gaukaralaia lasi dainai, gavamani be dahaka idia karaia?

11 Tadikaka be tuari gaukaradia amo idia gini siri dainai, Diabolo ia badu. Unai dainai ena siahu henunai lohia taudia ese idia atoa “taravatu amo dika idia havaraia.” (Sal. 94:20, BHḡ) U.S. Ami ena Jeneral James Franklin Bell be Tadikaka J. F. Rutherford bona W. E. Van Amburgh ida ia herevahereva neganai, ia gwau idia karaia hebou ta lalonai, U.S. ena Department of Justice be taravatu ta ia atoa, idia gwau bema ta ia ura lasi tuari lalonai ipidi ia gaukaralaia, ia do idia hamasea. Ia ese Bible Student taudia ia herevalaia. Jeneral Bell be mai badu ida Tadikaka Rutherford dekenai ia gwau: “Unai taravatu idia abia dae lasi, badina [U.S. Presiden] Wilson ese ia koua, to dala ma ta ai umui do ai panisia, bona unai do ai karaia!”

12, 13. (a) Dahaka dainai tadikaka 8 be dibura ruma ai idia atoa? (b) Dibura ruma ai idia atodia dainai, idia ese Iehova badinaia karana idia rakatania, a? Herevalaia.

12 Gavamani taudia edia palani ia guguru bamona. Watch Tower Society ena gwaukau taudia, Tadikaka Rutherford, Van Amburgh, bona tadikaka ma 6 be dibura ruma ai idia atoa. Diadi ese idia ia hahemaoro henia neganai, ia gwau: “Inai tatau ese idia karaia tomadiho gaukarana ese dika bada ia havaraia diba, German edia tuari oreana ese idia havaraia dika ia hereaia . . . Idia ese Gavamani ena taravatu idia karaia ofesa taudia bona ami oreana idia gwauraia dika sibona lasi, to idia ese tomadiho ibounai edia gunalaia taudia danu idia gwauraia dika. Unai dainai idia be panisi badana idia abia be namo.” (A. H. Macmillan ese ia torea bukana, Faith on the March, rau 99) Bona unai ia vara. Unai Bible Student taudia 8 be Atlanta, Georgia, ena dibura ruma dekenai idia atoa, bona unuseniai nega daudau idia noho. To tuari ia ore neganai, idia be dibura ruma idia rakatania bona kota ia gwau idia be kerere ta idia karaia lasi.

13 Ena be unai tadikaka 8 be dibura ruma ai idia noho, to idia ese Baibel amo idia dibaia hereva idia badinaia. Tadikaka ese United States ena presiden idia tore henia, idia gwau: “Lohiabada ena ura be Baibel ese ia hahedinaraia goevagoeva, ia gwau, ‘Taunimanima oi alaia lasi,’ unai dainai [International Bible Students] Association ena memba taudia be Lohiabada ena hesiai taudia, bema idia ta ese Baibel ena taravatu ia utua, ia be Dirava ena lalonamo do ia abia lasi, bona do ia mase. Ma danu, idia be mai edia ura ida taunimanima do idia alaia mase lasi.” Mai gari lasi ida unai hereva idia torea! Unai ese ia hahedinaraia, tadikaka be idia ura lasi edia Keristani gini siri karana idia rakatania!

BABULONIA BADANA IDIA RAKATANIA!

14. Lagani 1914 ia lao 1919 ai ia vara gauna be Baibel amo oi hahedinaraia.

14 Malaki 3:1-3 ese “hahelagaia taudia” idia “hamanadaia bona hagoevaia” negana ia herevalaia, unai be lagani 1914 amo ela bona 1919 ena matamana ai. (Duahia.) Unai nega ai, Iehova Dirava, “Lohiabada” momokanina unai, be Iesu Keriso, ia be “gwauhamata taravatuna ena hereva do ia gwauraia” tauna, ida lauma dubu helaga ai idia gaukara taudia ia sekea. Iehova ena taunimanima be matahakani idia abia murinai, idia hegaegae gaukara ma haida idia karaia totona. Lagani 1919 ai, “igui hesiai tauna mai ena kamonai bona mai ena kara maoromaoro” oreana idia abia hidi, abidadama taudia dekenai Dirava ena hereva idia halasia totona. (Mat. 24:45) Hari, Dirava ena taunimanima be Babulonia Badana ena igui henunai idia noho lasi. Unai nega amo, Iehova ena hebogahisi mai lalokauna dainai, iena taunimanima be Dirava ena ura idia diba noho bona edia lalokau edia guba Tamana dekenai be ia bada ia lao. Ia ese idia ia hanamoa dainai idia moale bada! [1]

15. Ita be Babulonia Badana ita rakatania vadaeni dainai, dahaka ita karaia be namo?

15 Ita moale badina ita be Babulonia Badana ena igui henunai ita noho lasi! Ena be Satani ia hekwarahi Keristani taudia momokani be tanobada amo ia kokia totona, to ia kwalimu lasi. Namo lasi Iehova ese ita ia ruhaia karana ena badina ita laloaboio. (2 Kor. 6:1) Kudou-maoro taudia momo be tomadiho koikoi ena igui henunai idia do noho. Idia be unai igui idia rakatania dalana idia diba be namo. Unai dainai ita ura iseda tadikaka edia kara ita tohotohoa bona unai taudia ita durua tomadiho koikoi ena igui idia rakatania totona!

^ [1] (paragraf 14) Lagani 70 lalonai Iuda taudia be Babulonia ena igui henunai idia noho negana, bona aposteit karana ia matamaia neganai, Keristani taudia dekenai ia vara gauna dekenai gau momo be hegeregere. To, Babulonia taudia ese Iuda taudia idia guia karana ese Keristani taudia dekenai ia vara karana ia laulaulaia lasi. Badina ta be, igui hesiai taudia bamona idia noho ena daudau be ia idau. Unai dainai namo lasi ita laloa, Iuda taudia idia guia karana be lagani 1919 ia do abia lasi neganai, horoa Keristani taudia dekenai ia vara karana ia laulaulaia.