1. Ngatta makagi nga iddanaman na Cristiano ira nga makalawan ira ta Babilonia nga Dakal, anna anni ira nga pakkiavu i tabbagattam?

TA NAPPASA nga artikulo, nagigiammu tam nu kunnasi nga na-aripan na Babilonia i matalo ira nga Cristiano. Mapia ngana laman ta ariadda nga mattalupaddian tatun nga situasion adde noka. Awan tu kebalinan na mandu na Dios nga “Sikamu nga totolè ira, panawan nu i Babilonia” nu awan vuluvuga tu makalawan ta influwensia na imperio na falso nga relihion. (Bibbigan i Nepakannammu 18:4.) Kakayà tam ammuan nu sonu anni nga interamente nga makalawan i totolay na Dios ta Babilonia! Ngem, tabbagattam labbi i tumunug ira nga pakkiavu: Anni i taddag na Estudiante ira na Biblia meyannung ta Babilonia nga Dakal nige na 1914? Kunnasi ka-aktibo i wawwaragi nga mallayyagayya turi World War I? Egga kari i koneksion na kawagan nga panunung anna panisiplina tatun nga tiempo anna ta nike-aripadda ta Babilonia?

2. Anni i taddag na ollu ira nga Estudiante na Biblia meyannung ta pakalippawada ta falso nga relihion?

² Piga dekada nige na World War I, nalippawa da Charles Taze Russell anna kakavvuluna nga ari ituttuddu na organisasion ira na Kakristianuan i kinakurug ta Biblia. Yatutta determinadu ira nga ari vuluvuga nga makiparte ta falso nga  relihion. Maski paga turi ta 1879, kinagi ngana na Zion’s Watch Tower nga kada iglesia nga makkagi nga matalo nga atawa ni Cristo ngem ta kakuruganna ay suportanna i gobierno ay parte talaga na Babilonia nga Dakal, nga nagalan ta Biblia bilang minakkigannug.​—Bibbigan i Nepakannammu 17:1, 2.

3. Anni i magutu nga kingngua na Estudiante ira na Biblia nga mangipasingan nga nalippawada i pakawagan nga isinna i baggida ta falso ira nga relihion? (Innan i letratu ta gafu na artikulo.)

³ Ammu na totolay nga maganassing ta Dios nu anni i mawag tu kuadda. Ariadda ekspektan i bendision na Dios nu tulu-tuloy nga suportadda i organisasion ira na falso nga relihion. Aru ta Estudiante ira na Biblia i namadday tu tura tapenu mappalsa ira nga miembro na relihiodda. Egga paga ira i tiempo nga bibbigadda i turada ta unag na iglesia nu misa. Ta lugar nga megamma i pabbibbig ta publiko, nangiyawa i karuan tu kopia na turada ta kada miembro na iglesia. Manakida ngana vuluvuga i makikavulu ta falso nga relihion! Ta tanakuan nga tiempo, delikadu i kunnatun nga magutu nga dakkua. Ngem ta aru nga nasion ta pangultimo na 1800, nakkafi ngana i suporta na Gobierno ta iglesia. Megafu tatun, egga i lallaguray na totolay nga ipakiyuvovug i meyannung ta relihioso ira nga gannug anna direkta nga kontran i popular ira nga iglesia.

4. Ta World War I, anni i relasion na totolay na Dios anna Babilonia nga Dakal?

⁴ Nalippawa na Estudiante ira na Biblia nga ari makalanno i pangipakannammuda ta taddagda ta falso nga relihion ta kafamilia, madukko nga kokkofun, anna ta miembro ira na iglesia. Kawagan nga masingan na interu mundo nu anni talaga i Babilonia nga Dakal​—relihioso nga minakkigannug! Ta nallatanan na Disiembre 1917 anna ta gafu na 1918, egga piga rivu nga matalikarag nga Estudiante na Biblia nga nangitaneg tu 10,000,000 nga kopia na tract nga “The Fall of Babylon”​—grabe nga pangakusa ta Kakristianuan. Manonomu ngana laman nu kunnasi nga naggazzi i papari; ngem ari nappefugag i Estudiante ira na Biblia tatun nga importante nga trabahu. Determinadu ira nga ‘kurugan onu tuppalan i Dios anne ta tolay.’ (King. 5:29) Anni makagi tam? Ta tiempo gafu na gerra, ari na-aripan na Babilonia nga Dakal yaw nga Cristiano ira, nu ari, namegafu ngana ira nga makalawan ta influwensiana anna uffunadda i tanakuan nga mallawan gapa.

5. Anni nga testimonia i makkagi nga matalikarag i wawwaragi turi World War I?

⁵ Ta pappasa na daga-ragun, pagabbo tam nga nikalussaw ni Jehova i totolena megafu ta ari ira aktibo ta pallayyagayya nguri ta World War I. Megafu tatun nga rason, kagiattam nga nipamavulun ni Jehova nga aripannan ira na Babilonia nga Dakal ta ababba nga tiempo. Ngem, danuri matalo nga wawwaragi ira nga nasserbi ta Dios turi 1914-1918, manawag nga nipasingadda nga kingnguada ngamin i mawayyada tapenu mebala-balayun i pallayyagayya. Egga ira i ebidensia nga massuporta tatun nga testimonia. Nakoffun i mas fustu nga pakannammu ta historia na organisasion tapenu mas manawag nga malippawa i karuan nga nesimmu nga nerekord ta Biblia.

6, 7. (a) Anni ira nga kapurueba i kawagan nga arubangan na Estudiante ira na Biblia turi World War I? (b) Makkagi tu ehemplo nga mangipasingan tu talikarag na Estudiante ira na Biblia.

⁶ Ta kakuruganna, daka-dakal nga pallayyagayya  i kingngua danuri na Estudiante ira na Biblia turi World War I (1914-1918). Ngem ari alistu nga kuan yatun para nira, megafu ta aru nga rason. Ikonsidera tam i dua tatun. Ollu, nelagum ta primero nga trabahu tatun nga tiempo i pangitaneg ta nebase-Biblia ira nga literatura. Turi ta negamma na sekular nga autoridad i libru nga The Finished Mystery ta gafu na 1918, nabbalin tu mariga i pallayyagayya na aru ta wawwaragi. Ariadda paga ammu nu kunnasi mallayyagayya nga Biblia laman usadda, anna nakadepende ira ta The Finished Mystery nga “mangiyesplika” para nira. Mekadua nga rason i kaddaraddam nga pawwara na Spanish Influenza turi 1918. Megafu ta napakaru i nafektan tatun nga grabe nga taki, narigatan i publisher ira nga mallawan tapenu mallayyagayya. Ngem, nattulu-tuloy lagapa i Estudiante ira na Biblia tapenu kuan i adde na mawayyada ta pallayyagayya maski tatun anna ta tanakuan paga ira nga kapurueba.

⁷ Ta 1914 laman, nipagiraw na baddi nga bilang na Estudiante na Biblia i “Photo-Drama of Creation” ta maturu nga 9,000,000 nga totolay. Yaw nga drama ay pinakkivu nga letratu anna slide ira nga mesabay ta sound anna ipasinganna i naggafuan na tolay mamegafu ta tiempo na pamaratu adde ta ultimo na Milenio. Kuruga kappabbaw yatun nga nakua tatun nga tiempo. Nonopan yaw. Mas aru i bilang na totolay nga nakagiraw tatun nga presentasion ta 1914 anne ta bilang na aktibo nga mangilayyagayya ta Pappatulan ta maddaggun! Kagian paga na report nga egga i 809,393 nga nagatende ta palappa para ta publiko ta United States turi 1916, anna nammungan i bilanna turi ta 1918 nga nabbalin tu 949,444. Talaga matalikarag yaw ira nga Estudiante na Biblia!

8. Kunnasi neyawa i espiritual nga pakawagan na wawwaragi turi ta World War I?

⁸ Turi ta World War I, nakua ngamin i mawayya tapenu tulu-tuloy i pamagaram anna pamakan ta espiritual ta nawwara nga Estudiante ira ta Biblia. Nangiyawa tu sikan yaw nga probision ta wawwaragi tapenu mebala-balayudda i pallayyagayya. Kinagi ni Richard H. Barber nga aktibo tatun nga tiempo: “Noffunammi i piga nga manangngal ira ta sirkito anna distrito ta tulu-tuloy nga passerbi anna ta pangitaneg ta The Watch Tower  tapenu mepatulug ta Canada nu sitaw nga megamma yatun. Egga pribilehiò nga mangipatulug tu pocket-size ira nga kopia na The Finished Mystery ta kokkofukku nga nawawanan tu kopia megafu ta nakumpiska. Nikiddaw ni Brother Rutherford nga mangiyunnug kami tu kombension ira ta aru nga siudad ta taggappan na United States anna mangidob tu ispiker ira nga mamagaram ta kokkofun ira tari adde ta posible.”

9. (a) Ngatta kawagan na totolay na Dios i panunung anna panisiplina turi 1914 adde ta 1919? (b) Anni i ari nga kebalinan na panisiplina?

⁹ Ari tu mekunnay ta prinsipio ira na Biblia ngamin nga kingngua na Estudiante ira na Biblia turi ta 1914 adde ta 1919. Maski sinsero ira, ari tu fustu kanayun i pagimammada meyannung ta panuttul ta sekular ira nga gobierno. (Roma 13:1) Yatutta, bilang grupo, ari ira kanayun nga neutral meyannung ta pakiggerra. Angngariganna, turi ta nidob na United States nga napili i Mayo 30, 1918 tu aggaw na pakimallo para ta imammo, pinagaram na The Watch Tower i Estudiante ira na Biblia nga mevulu tatun nga okasion. Giminatang i karuan ta wawwaragi tu bond ira tapenu makoffun ta finansial nga pakawagan para ta gerra, anna egga ira i nakisali ta gerra nga agga-palattug anna agga-dutial. Ngem, ari tu fustu nga kagian tu na-aripan i Estudiante ira na Biblia ta Babilonia nga Dakal megafu ta kawagadda paga i panunung anna panisiplina. Ngem nalippawada i obligasiodda nga isinna i baggida ta falso nga relihion, anna ta World War I, aranni ngana makumpleto i pallawadda tatun nga tangapamundowan nga imperio.​—Bibbigan i Lucas 12:47, 48.

10. Kunnasi nitaddagan na Estudiante ira na Biblia i meyannung ta kinasagrado na inango?

¹⁰ Maski ariadda nalippawa nu kunnasi kanawag i kada aspeto na Cristiano nga neutralidad kagittana ta maddaggun, egga tadday nga ammu na Estudiante ira na Biblia: Igamma na Biblia i mamatay. Yatutta maski danuri wawwaragi nga nanammi tu armas anna nakiggerra nguri ta World War I ay determinadu nga ariadda usan yatun ira nga armas tapenu mamatay. Nepay ta arubang na gerra i karuan nga manaki mamatay tapenu matay ira.

11. Anni i reaksion na sekular ira nga autoridad ta taddag na Estudiante ira na Biblia meyannung ta gerra?

¹¹ Manawag nga maggaggazzi i Diablo ta taddag na wawwaragi meyannung ta gerra, maski paga ari perfekto i taddagda tatun. Megafu tatun, ‘pinabbalinna tu matunung i killu.’ (Sal. 94:20) Nipasingan na pinakiyuvovug ni Major-General James Franklin Bell na U.S. Army kada Brother J. F. Rutherford anna W. E. Van Amburgh nga pinurueban na Department of Justice na U.S. nga ipresenta i tadday nga dob ta Kongreso nga masentensian tu patay danuri indibidual nga mammanaki tu makiggerra. Espesipiko nga tukuyanna i Estudiante ira na Biblia. Ta porena, kinagi ni General Bell kani Brother Rutherford: “Ari nepasa yatun nga dob megafu ta ginammana yatun ni [U.S. President] Wilson; ngem ammumi nu kunnasi kamu gafutan anna kuammi yatun!”

12, 13. (a) Ngatta nasentensian i walu nga wawwaragi nga mefuku tu apaddu nga tiempo? (b) Nakkafi kari i determinasion na wawwaragi nga tuttulan si Jehova megafu ta nikefukuda? Iyesplika.

¹² Kinurug na autoridad yatun ira nga pangananassing. Bilang representante na Watch Tower Society, na-aresto da  Brother Rutherford, Brother Van Amburgh, kunne na gapa i annam nga wagi. Ta pabbibbig ta sentensia, kinagi na huwes: “Mas peligroso yaw nga relihioso nga propaganda naw nga lallaki anne ta tadday nga dibision na suddalu ira nga German . . . Ariadda laman kukkuestionan i ofisial ira na Gobierno anna departamento na intelligence na suddalu ngem edda paga inakusan ngamin i ministro na relihion. Mepangngo ira ta madammo nga pakkastigo.” (Faith on the March, ni A. H. Macmillan, p. 99) Nesimmu yatun. Nasentensian yatun nga walu nga Estudiante ira na Biblia tu mefuku ta apaddu nga tiempo ta affukutan na Atlanta, Georgia. Ngem napalawan anna nekazza gabbalaman i kaso kontra nira turi ta nagultimo i gerra.

¹³ Maski egga ta affukutan, itaddagganna yaw nga walu nga lallaki i pakalippawada ta Katurakan. Ta aplikasiodda tapenu mapalawan nga nengagan ta presidente na United States, niturada: “I uray na Yafu gittana nekagi ta Katurakan, ‘Ari ka nga mamapatay,’ yatutta sinni laman nga miembro na [International Bible Students] Association nga konsagrado ta Yafu nga sigga-anugu nga kontran i tabbana tatun ay mawawanna i fabor na Dios, nga magadde paga ta kadaralna. Yari tu ari ira nga sigga-anugu anna ari ipamavulun na konsensiada nga mamatay.” Magutu yatun ira nga uvovug! Manawag nga awan tu intension na wawwaragi nga makikompromiso!

14. Iyistoria nu anni i nesimmu turi 1914 adde ta 1919 segun ta Katurakan.

¹⁴ Kagian na Malakias 3:1-3 nga mamegafu ta 1914 adde ta gafu na 1919 i tiempo na pamakarenu turi ta natunno i “ána ni Levi.” (Bibbigan.) Tatun nga tiempo, si Jehova nga Dios, “i kurug nga Yafu” nga vinulun ni Jesu-Cristo, “i mensahero na pakkasinabban,” ay minay ta espiritual nga templo tapenu innan i kukukuan danuri massesserbi tatun. Turi 1919, natunno i “mekatalo anna nannono nga doroban” tapenu mangiyawa tu espiritual nga makan ta gibbalayan ira na mangurug. (Mat. 24:45) Napalubbangan ngana i totolay na Dios ta influwensia na Babilonia nga Dakal. Namegafu tatun nga tiempo, gukaban na ari mepangngo nga kinasippo ni Jehova, tulu-tuloy i papprogresoda ta pakannammu ta uray na Dios anna i pangayada ta nelangitan nga Yamada. Dakal i pappabaloda ta bendisionna! ^[1]

15. Kunnasi nakuan makafekto nittam i kapalubbattam ta Babilonia nga Dakal?

¹⁵ Talaga kappabbaw nga napalubbangan ittam ngana ta nike-aripan ta Babilonia nga Dakal! Firmi nga naffaliu i appursigi ni Satanas nga alsan ta interu mundo i Cristianismo. Ngem, ariattam nakuan kattamman i gakkag ni Jehova nu ngatta niyawana nittam yaw nga kapalubbangan. (2 Cor. 6:1) Aru paga nga indibidual i na-aripan na falso nga relihion. Kawagan nga mepasingan nira nu kunnasi makalawan. Megiya tam ira. Yatutta kuattam ngamin i mawayya tam kagitta na wawwaragi tam ta nappasa nga siglo tapenu makalawan ira!