Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

Afumini Mukudifukula Kwakutwamba

Afumini Mukudifukula Kwakutwamba

“Antu jami, fumenu mudi yena.”—CHIM. 18:4.

TUMINA: 72, 82

1. Antu jaNzambi ashindameneni hanka hampinji yafumishiliwu muBabiloni Muneni, nawa tukuhanjeka hamalwihwinyi?

MUCHIBAABA chinafumihu twadizili hadi akwaKristu ashinshika chekaliliwu muwuduñu muBabiloni. Nsañu yayiwahi yidi yakwila nawu, atwalekelihu wanyi kwikala muwunduñu. Lunshimbi lwaNzambi lwakwila nawu “Antu jami, fumenu mudi yena” lwadi kwikala lwamukunkulwayi neyi chakwila kwosi muntu wafumini munsakililu yakutwamba. (Tañenu Chimwekeshu 18:4.) Tunakufwila kwiluka chikupu mpinji yafuminiwu antu jaNzambi muchiyuulu chaBabiloni! Ilaña chatachi, twatela kwakula awa malwihu analondelihu: Atudizi aBayibolu adikañili ñahi naBabiloni Muneni mu 1914? Amanakwetu adikitili ñahi mumudimu wakushimwina hampinji yaNjita Yakaayi Yatachi? Hadihu kukwatankana hakachi kakuyikwasha nikuyilombola hayina mpinji nihampinji yadiñawu muwunduñu muBabiloni?

‘KUHUMUKA KWABABILONI’

2. Yumanyi yeliliwu Atudizi aBayibolu hampinji yelukiliwu nawu adiña mukudifukula kwakutwamba?

2 Muyaaka yayivulu yakutwala kuNjita Yakaayi Yatachi, Charles Taze Russell nialunda nindi elukili nawu kuloñesha kwawaKristendomu kwadiña nakudizisha chalala chamuBayibolu wanyi. Chakadi nikujina, akaanini kutwalekahu kudiñija munsakililu yakutwamba hampinji yakwilukiliwu. Kumatachikili achaaka cha 1879 muNovember, Zion’s Watch Tower yahosheli hatooka nakukaana kushindamena hansona nawu: “Chechi yejima yaditenaña nawu yekala mujiki yahakwilañaku Kristu, ilaña yadikundaña nachanzañombi, kweseja nachahosha nsona twatela kuyimona netu hichechi yatama (harlot church),” kufwanisha kuBabiloni Muneni.—Tañenu Chimwikeshu 17:1, 2.

3. Chumanyi cheliliwu Atudizi aBayibolu chamwekesheli nawu elukili chikupu nawu akeñekeleña kufuma mukudifukula kwakutwamba? (Talenu mwevulu wakutachikilahu.)

3 Amayala niambanda amwakamineña Nzambi elukili yuma yateleleli kwilawu. Hiyadi kukuhwelela nawu Nzambi wukuyikiswila neyi atwalakelihu kuhakwilaku kuloñesha kwansakililu yakutwambaku. Chafuminimu, Atudizi aBayibolu amavulu asonekeli nyikanda nakufuma mumachechi mwadiñawu. Mpinji yikwawu, adiña nakutaña iyi nyikanda hampinji yapompeleñawu kuchechi. Hampinji yakaanishileñawu kutaña nyikanda muchechi, antu amakwawu atemesheleña nyikanda yawu kudi muntu wudi wejima wamuchechi. Akeñeleña wanyi kudibomba mukudifukula kwakutwamba. Muyaaka yakunyima, kuhamuka kwamuchidiwu kwadi kuyiletela kukala. Ilaña mumatuña amavulu muyaaka yamuma 1800, nfulumendi yalekeli chovu-chovu kukwasha chechi. Enimbu munawa matuña adiña akasunuka kuhanjeka hansañu yinakundami kunsakililu nikukaana hatooka kudibomba namachechi atuñiliwu.

4. Hampinji yikwadiña Njita Yakaayi Yatachi, wubwambu wamuchidinyi wadiña hakachi kawantu jaNzambi naBabiloni Muneni?

4 Atudizi aBayibolu elukili nawu hiyateleleli kulejamu antaña jawu, amabwambu jawu akwawu akwachechi hakufuma kwawu mukudifukula kwakutamba hohuku. Akeñeleña nawu kaayi kejima keluki mwatalisha Babiloni Muneni, chivumbi wansakililu. Chakadi nikujina, mukachi ka December 1917 nikumatachikilu achaaka cha 1918, Atudizi aBayibolu antesha ahanini makopi amatilakiti 10,000,000 mwadiña mutu wakwila nawu, “Kuhumuka kwaBabiloni” (The Fall of Babylon) kumwekesha kutama kwaBabiloni. Fwikejenu chahililiwu akulumpi jansakililu; ilaña Atudizi aBayibolu atwalekelihu kwiluka kulema kwaniwu mudimu. Atwalekelihu kwovwahila ‘Nzambi bayi antuku.’ (Yil. 5:29) Tunateli kukunkulula netudi? Kufuma tuhu hampinji yafuminiwu muwuduñu muBabiloni Muneni hampinji yikwadiña njita, awa amayala niambanda akwaKristu adiña nakuleka yilwilu yatama nikukwasha amakwawu kwila mwenimu.

KUZATA MUDIMU NEYENA MUMPINJI YANJITA YAKAAYI YATACHI

5. Wunsahwinyi wunakumwekesha nawu amanakwetu adikitili chikupu hampinji yikwadiña Njita yakaayi Yatachi?

5 Hadi yaaka yayivulu yinahitihu, twakuhweleleli netu Yehova watiyili kutama nawantu jindi muloña adikitileña wanyi mumudimu wakushimwina hampinji yikwadiña Njita Yaakayi Yatachi. Twakunkulwili netu muloña wachumichi, Yehova wetejeli Babiloni Muneni yayitwali muwuduñu hakapinji kantesha. Hela chochu, amanakwetu niahela ashinshika amukalakeleli Nzambi mu1914 kushika mu 1918 amwekesheli hatooka nawu atwalekelihu kuzata mudimu wakushimwina hamu neyi antu jaMwanta. Kudi wunsahu walala wunakumwekesha nawu iyi nsañu yalala. Kwiluka chikupu nsañu yamukuloñesha kwetu yakunyaaka kunaletishi twiluki chikupu yuma yikwawu yamwekeni yasonekawu muBayibolu.

6, 7. (a) Kukalanyi kwomikiliwu Atudizi aBayibolu hampinji yaNjita Yaakayi Yatachi? (b) Shimunenu chakutalilahu chinakumwekesha nawu Atudizi aBayibolu adiña adikita.

6 Kuhosha hohu chalala, Atudizi aBayibolu adiñaku hayina mpinji, hikwadiña Njita Yakaayi Yatachi (1914-1918) azatili mudimu weneni wakushimwiha hayina mpinji. Chayikalilili kuzata iwu mudimu, muloña wayuma yayivulu yamwekeni. Tukuhanjeka hayuma yiyedi. Chatachi, mudimu wadiña nakuzatawu hayina mpinji wabombelelimu nikuhana nyikanda yashindamena haBayibolu. Chelili mukanda waThe Finished Mystery awukaanishi kudi akulumpi akwituña kumatachikilu achaaka cha 1918, amanakwetu amavulu chayikalilili kushimwina. Hiyelukili chakushimwina kuzatisha Bayibolu hohuku, nawa enjililili kuzatisha mukanda waThe Finished Mystery kulonda ‘wuyihosheleñaku’. Chamuchiyedi mu 1918 kwenjili chipupu chaSpanish influenza. Ichi chipupu chatama chakojejeli chiyikalili akwakushimwina kwenda mukukasunuka. Atudizi aBayibolu azatili hakumina ñovu jawu kutwaleka kuzata iwu mudimu hela chakwila kwadiña kukala kwamuchidiwu.

Awa Atudizi aBayibolu adiña adikita chikupu!

(Talenu maparagilafu 6, 7)

7 Mu 1914 hohu, Atudizi aBayibolu antesha ashimwinini kuzatisha “Photo-Drama of Creation” kudi antu kubadika ha 9,000,000. Munichi Chimwenu, mwadiñi nyevulu niyivumina nichihandilu chamuntu kufuma hakuleña nakushika kumakumishilu Ekombakaji daYaaka. Iwu wadiña mudimu weneni chikupu hayina mpinji. Toñojokenu hachumichi. Antu amavulu amweni ichi chimwenu mu 1914 hohu adiña amavulu kubadika akwaKushimwina anakudikita mukaayi kejima makonu. Wunsahu watwalekelihu kumwekesha nawu mu 1916 antu akushika ku 809,393 awanikili kukupompa kwawantu amavulu muUnited States, nawa mu 1918 antu avuliliku kushika ku 949,444. Awa Atudizi aBayibolu adiña adikita nankashi!

8. Amanakwetu ayikolesheli ñahi nayakuda yakuspiritu hampinji yikwadiña njita yakaayi yatachi?

8 Hampinji yikwadiña njita yaakayi yatachi, aloñesheli yakuda yakuspiritu yakukolesha Atudizi aBayibolu apalañeni. Iyi yakuda yakuspiritu yayikolesheli amanakwetu kutwalekahu namudimu wakushimwina. Richard H. Barber, wadiña wadikita hayina mpinji, wahoshel nindi: “Twatwesheli kukwasha ankoñi endaña nawa twatwalekelihu kutandisha Kaposhi Kakutalila nikukatemesha muCanada mwakanishiliwu nadiña nakukooleka kwakutemesha kamukanda kanyanya kaThe Finished Mystery kudi amabwambu jami atambwiliwu nyikanda. Manakwetu Rutherford wakeñeleña tuloñeshi kupompa kweneni munyisumba yayivulu yakukabeta kambwela muUnited States nikutemesha anhoshi kulonda akakoleshi amanakwetu chikupu.”

YUMA YIKWAWU YAKEÑEKELEÑA KUYIHIMPA

9. (a) Muloñadi antu jaNzambi chiyakeñekeleñawu kuyikwasha nikuyifumba kutachika mu 1914 nakushika mu 1919? (b) Nawa iku kuyifumba kwabulili kumwekesha nawudi?

9 Bayi neyi yuma yejima yelileñawu Atudizi aBayibolu kutachika muchaaka cha 1914 nakushika mu 1919 yadiña yesekakana nayishina yamuNyikanda Yajilaku. Hela chakwila adiña ashinshika, amanakwetu hiyadiña nakwovwahila mpinji yejima jinfulumendi jamwituña dawuku. (Rom. 13:1) Dichi, mpinji yikwawu, adiña nakudiñija munjita. Chakutalilahu, chelili presindenti wamuUnited States yahoshi nindi ifuku daMay 30, 1918, dakekala ifuku dakulomba kuwunda, Kaposhi Kakutalila kalejeli Atudizi aBayibolu kudibomba munichi chidika. Amanakwetu amakwawu ahaniniku mali akukwasha antu ayileña kunjita nawa amakwawu asendeli mata nijimpoku nakuya kunjita. Chadi kuluwa kukunkulula netu Atudizi aBayibolu hatachi ayitwalili muwunduñu muBayiboloni Muneni muloña akeñekeleña kuyikwasha nikuyifumba. Hela chochu, elukili chikupu nawu atela kudambula nansakililu yakutwamba nawa hampinji yaNjita Yakaayi Yatachi afuminimu chikupu.—Tañenu Luka 12:47, 48.

10. Chumanyi chabulili kwilawu Atudizi aBayibolu kutalisha hakulema kwawumi?

10 Hela chakwila elukili wanyi chilwilu chawakwaKristu chakubula kudiñija mujamatuña neyi chituneluki makonu: Atudizi aBayibolu elukili chuma chimu chakwila nawu: Bayibolu yakanisha kujaha muntu. Dichi hela ana amanakwetu eñilili wushidika hampinji yaNjita Yakaayi Yatachi akaanini chikupu kujaha muntu. Amakwawu akaanini kujaha antu ayitwalileña kumbidi nakukuhwelela nawu akuyijaha kunjita.

11. Akulumpi akwituña elili ñahi chelili Atudizi aBayibolu akaani kwiñila wushidika kwesekeja naNsona?

11 Chakadi nikujina, Diyabolu wahilili kutalisha hadi amanakwetu akaanini kudiñija munjita hela chakwila chakalili. Chafuminimu, watuñili ‘nshimbi jakwila nachu yuma yatama.’ (Mas. 94:20) Muntu Walema Franklin Bell wadiña hakachi kawaMashidika aku U.S. walumbulwili hampinji yahosheleñayi nawaManakwetu J. F. Rutherford niW. E. Van Amburgh nindi Dipatimenti yaku U.S. Dipatimenti yasompaña Nyiloña yineseki kukandamisha wuseya hampinji yavoteleñawu kulonda ayiteji kujaha antu akukaana kwiñila wushidika mumpinji yanjita. Wadiña nakutena Atudizi aBayibolu ejima. Hamuloña wakuzuwa, General Bell wahosheli naManakwetu Rutherford nindi: “Iku kukandamisha wuseya kwazatikili wanyi muloña [President waku U.S.] Wilson wakwikañesheli; ilaña tuneluki chitunateli kuyikandamishila wuseya nawa dichi tukwila!”

12, 13. (a) Muloñadi amanakwetu 8 chayikasililiwu mukaleya hadi yaaka yayivulu? (b) Komana kuyikasa mukaleya hayaaka yayivulu kwakwojejeli aleki kumwovwahila Yehova? Lumbululenu.

12 Anyuuli ahakwili iyi nsañu chiwahi. Hamu neyi añimeni yawa Watch Tower Society, aManakwetu aRutherford, Van Amburgh, kushilahu niakwawu 6 ayikasili mukaleya. Hakumanisha kuyisompela nyiloña yawu nsompeshi wahoshelindi: “Makudi ansakililu munadiñijiwu awa amayala afwana nankashi kubadika chaambu chawamashidika awaGerman. Bayi neyi anehuli hohu akulumpi jaNfulumendi niamashidika amana hohuku ilaña anahoshi niakwakushimwina amumachechi ejima. Atela kuyibabesha chikupu.” (Faith on the March, by A. H. Macmillan, ifu. 99) Mwalala chamwekeni. Awa Atudizi aBayibolu 8 wejima wawu ayikasili hadi yaaka yayivulu mukaleya mu Atlanta, Georgia. Hela chochu, chiyamanini njita, ayifumishilimu nawa nyiloña yawu yakeheli.

13 Nihampinji yadiñawu mukaleya, wejima wawu 8 akakeleleli kuNyikanda Yajila kwesekeja nachayitiyishishiliwu. Hakukeña kulomba nawu ayifumishimu, presidenti wakuUnited States wasonekeli nindi: “Mwanta nakukeña kwesekeja nachahosha Nsona nawu, ‘Bayi wakajahañanaku,’ dichi muntu wejima hakachi kaAtudizi aBayibolu [International Bible Students Association] weluka nindi wajila mudi Mwanta wukudihana kukisañana chitiyañenu chindi chakwikala wajila wukujimbesha wubwambu windi naNzambi hela akamujilumuna haya nyaaka. Dichi antu amuchidiwu atela wanyi kudiñija mujakujaha antu.” Awa mazu amwekesheli kuhamuka chikupu! Mwalala, awa amanakwetu akeñeleña wanyi kufumpa kashinshi kawu.

NKUMININAKU AFUMINI MUWUDUÑU

14. Lumbululenu kuzatisha Nsona yuma yamwekeni kufuma tuhu mu 1914 nakushika mu 1919.

14 Mukanda waMalaki 3:1-3 walumbulula mpinji yakutachika mu 1914 nakushika kumatachikilu achaaka cha 1919 hampinji yatookesheliwu awayishewa “anyana kaLevi.” (Tañenu.) Haniyi mpinji Yehova Nzambi ‘Mwanta walala,’ hamu naYesu Kristu, “ntemesha yachitiyañenu,” ayili kutembeli yakuspiritu nakutala antu adiña nakuzata. Hanyima yakutambwila kufumba, antu jaYehova atookesheliwu adiloñesheli kuzata nyidimu yikwawu. Mu 1919, “nduñu wamaana nikashinshi” amutondeli kulonda kwinka yakuda yakuspiritu mwitala dawakwakukuhwelela. (Mat. 24:45) Antu jaNzambi afumini muyilwilu yatama yaBabiloni Muneni. Kufuma tuhu hayina mpinji, luwi lwaNzambi lwasweja lwakwashili antu jindi kutwalekahu kupama mukwiluka nkeñelu yaNzambi nikukeña kwaTata yawu wamwiwulu. Atiyili kuwaha kutambwila iyi nkisu! [1]

15. Twatela kwiladi chineli twafuma muBabiloni Muneni?

15 Okuwaha hakutufumisha muwuduñu waBabiloni Muneni! Satana nakañanyi kufumisha akwaKristu alala hamaseki hela chakwila nazati nañovu. Hela chochu, bayi tuvulamena nkeñelu yaYehova yakutufumisha muwuduñuku. (2 Kor. 6:1) Antu amavulu akadi muloña achidi muwuduñu wansakililu yakutwamba. Anakukeñeka kuyileja njila yakufuminamu. Tunateli kuyilombola. Dichi kufwana amanakwetu amuyaaka yakunyima, tuzatenu hakumi ñovu jetu kulonda tuyikwashi afumimu.

^ [1] (paragilafu 14) Kudi yuma yayivulu yadifwanaku hakachi kayuma yamweneki hampinji yadiñawu aYudeya muwuduñu hadi yaaka 70 muBabiloni niyuma yayimwekenini akwaKristu chelili akwakusekesha amwekani. Hela chochu, wuduñu wawaYudeya wamwekana wanyi muwuprofwetu wayuma yayimwekeneni akwaKristu. Nawa chuma chikwawu, kuleha kwakwikala muwuduñu kwambuka. Dichi twatela wanyi kukeñakeña mwatalisha wuprofwetu wejima wamwekeni hadiñawu aYudeya muwuduñu nakutoñojoka netu wunakundama nikuyuma yayimwekeneni akwaKristu awayishewa muyaaka yakutwala mu 1919.