Skip to content

Skip to table of contents

Tomadiho Koikoi Ena Iḡui amo E Heruha

Tomadiho Koikoi Ena Iḡui amo E Heruha

“Egu orea taumui e, iena amo ba raka lasi.”​—APOK. 18:4.

ANE: 3, 21

1. Ede ta diba tomamu Dirava ena taunimanima na Babulono Badana amo bae heruha nege diba, bona ededia henanadai baita herevalaimu?

VANEGA stadi ai, ta diba edena dalai abidadama Kristen taudia na Babulono ena iḡui hesiai taudia ai ela. To sivarai namona na ina, idia na una iḡui lalonai asie noho hanaihanai. Una na mai dibada badina Baibul ai Dirava ese ena taunimanima e haḡanidia, tanobada ena tomadiho koikoi ibounai amo ‘bae raka lasi.’ (Apokalupo 18:4 ba duahia.) Ita na ta uramu baita diba edena negai Dirava ena taunimanima na Babulono ena iḡui amo bae heruha nege vaitani! To, namona na ini henanadai haeredia baita diba guna: Laḡani 1914 do lasi neganai Bible Students be dahaka e kara Babulono Badana amo bae raka lasi totona? Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai eda tadikaka edia haroro ḡaukara be ede e karaia toma? Dirava ena taunimanima be sisiba bona matahakani bae abi dainai Babulono ena iḡui ai e nohova, a?

“BABULONO VADA E KOHU”

2. Bible Students ginigunadia ese tomadiho koikoi anina e lalopararalaia neganai, dahaka e kara?

2 Tanobada Tuarina Ginigunana do se vara lalonai, laḡani momo lalodiai Charles Taze Russell bona ia bamona na e laloparara, Kristendom oreadia ese Baibul ena hereva momokani na asie hahedibalaiava. Una dainai, lalodia e hadai tomadiho koikoi basie durua. Laḡani 1879 ai, Zion’s Watch Tower na ini e gwau toma: “Bema dubu ta na e gwaumu ia na Keriso adavana eiava Keriso e badinaiamu, to gavamani (daḡedaḡe ḡauna) e duruamu, ia na Babulono Badana o Baibul ese e gwauraiamu ariara hahinena” ena kaha ta.​—Apokalupo 17:1, 2 ba duahi.

3. Bible Students be dahaka e kara, unu amo e hahedinaraia idia na e laloparara tomadiho koikoi amo bae siri na namo? (Rau 26 ai laulau ba itaia.)

3 Dirava e gari heniava tataudia bona hahinedia na e diba, bema idia na tomadiho koikoi oreadia bae durudia hanaihanai, Dirava ena hahenamo na basie abia. Una dainai, Bible Students momo na revareva e tore edia dubu amo bae risain. Nega haida, revareva na edia dubu heboudia ai e duahi hedinaraiva. Bema unu bae kara toma na taravatu, edia revareva kopedia na dubu taudia e siai henidiava. Unu amo e hahedinaraia idia na asie ura tomadiho koikoi bae durua. Laḡani gunadiai, unu e kara tomava taudia momo na e hamasediava. To laḡani 1870 ai, tano momo lalodiai gavamani edia heduru dubu enai na e maraḡi e laova, dia guna bamona. Unu bamodia tanodiai, taunimanima ese tomadiho ḡaudia na e herevalaiva bona dubu ida se lalotamonava neganai e gwaurai hedinaraiva.

4. Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai, Dirava ena taunimanima ese Babulono Badana be ede e laloa toma?

4 Bible Students na e laloparara varavaradia, turadia, bona dubu edia memba bae hadibadia idia na tomadiho koikoi na basie duruamu. To dia una mo, idia na e urava taunimanima iboudiai bae diba Babulono Badana na tomadiho koikoina. December 1917 ela laḡani 1918 matamanai, Bible Students tausen haida ese pepapepa ladana, “The Fall of Babylon,” ena kope 10,000,000 e hariharilai​—una pepapepa ese Kristendom ena kerere e hahedinaraia ḡoevaḡoeva. Mani a laloa, dubu igunalaina taudia na e badu dikadika; to Bible Students ese edia ḡaukara na asie hadokoa. Lalodia e hadai ina haheḡani e badinaia, “Dirava ikamonai-henina be namo; taunimanima ikamonai-henidia be dika.” (Kara 5:29) Una ese dahaka e hahedinaraiamu? Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai, unu Kristen tatau bona hahine na Babulono Badana ena iḡui amo e heruha bona ma haida e durudia unu bae kara toma.

TANOBADA TUARINA GINIGUNANA LALONAI E ḠAUKARA GOADA

5. Dahaka ese e hahedinaraiamu Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai tadikaka na e ḡaukara goadagoadava?

5 Guna, ita na ta abia daeva Iehova ese ena taunimanima na se lalonamo henidia, badina Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai asie haroro goadagoadava. Una dainai ta laloava, Babulono Badana ese nega sisina lalonai e ḡuidia neganai Iehova ese na se koudia. To, laḡani 1914 ela 1918 lalodiai, Dirava e hesiai henia goadagoadava tadikakadia bona taihudia na gabeai e hahedinaraia, idia na e hekwarahi dounu bae haroro totona. Una negai Bible Students ediai e vara ḡaudia baita lalopararalaidia namonamomu karana ese be durudamu Baibul ese e sivarailai ḡaudia baita lalopararalaimu.

6, 7. (a) Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai ededia hekwakwanai e vara? (b) Bible Students edia ḡaukara goadagoada sivaraidia mani a herevalai.

6 Momokani, Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai (1914-1918) Bible Students ese haroro ḡaukara na e goadalaia. To badi haida daidiai una ḡaukara ikarana na e auka. Unu badi rua baita herevalaimu. Ginigunana be, haroro ḡaukara ai idia na pablikeisen mo e hariharilaiva. Laḡani 1918 matamanai, gavamani ese The Finished Mystery bukana e taravatua neganai, tadikaka momo ediai haroro na e auka. Una negai Baibul sibona iḡaukaralaina dalana na do se dibaia, una dainai The Finished Mystery bukana e hariharilaiava, una buka ese taunimanima baine haroro henidia totona. Badi iharuana be, laḡani 1918 ai, Spanish Influenza gorerena e kau. Una dai-hanai gorerena dainai tadikaka na gabu idauidau ai bae haroro na auka. Herevana unu hekwakwanai bona ma hekwakwanai haida e vara, to Bible Students na e ḡaukara goada bae haroro totona.

7 Laḡani 1914 ai, Bible Students edia orea maraḡina ese “Photo-Drama of Creation” na taunimanima 9,000,000 mai kahana ediai e hahedinaraia. Una Drama lalonai na laulau bona slides mai miusikidia ida, bona Adam ena nega amo ela Keriso ena Lohia negana dokona sivaraidia e hahedinarai. Una negai una na ḡau matamatana. Mani a laloa, laḡani 1914 ai, una laulau e itaia taudia momo edia namba ena bada ese hari Basileia e harorolaiamu taudia edia namba na e hereaia! Ripoti haida ese e hahedinaraiamu, laḡani 1916 ai, United States ai e abi heboudia ai taunimanima 809,393 ela, bona laḡani 1918 ai una namba na e dae 949,444. Unu Bible Students na e ḡaukara goadagoada!

8. Tanobada tuarina ginigunana lalonai tadikaka ese lauma dalanai heduru be ede e abi toma?

8 Tanobada tuarina ginigunana lalonai, orea e hakauava tadikakadia na e ḡaukara goadava lauma aniani e heniva bona Bible Students iboudiai e hagoadadiava. Una ese tadikaka na e durudia haroro ḡaukara bae karaia hanaihanai totona. Una negai haroro e goadalaia tadikakana, Richard H. Barber, na eto: “Ai na a kwalimu badina loaloa tadikakadia (traveling overseers) na dounu a siaidiava bona The Watch Tower na dounu a printiva bona a siaiva Canada, eda ḡaukara e taravatua gabuna. Lau ese The Finished Mystery bukadia maraḡidia, pocket-size ḡaudia, na siaiva bamogu dekedia, badina edia buka na e haboio. Tadikaka Rutherford na e noinoi United States ena west hanuadia haida ai hebou badadia baia kara bona tok heni tadikakadia baia siaidia unuseniai e nohova tadikakadia bae hagoadadia.”

ḠAU MA HAIDA E HANAMODIA

9. (a) Laḡani 1914 bona 1919 lalodiai, dahaka dainai Dirava ena taunimanima na sisiba bona matahakani bae abi na namo? (b) Ena be sisiba bae abi na namo, to dahaka lalohadai basita abia na namo?

9 Laḡani 1914 bona 1919 lalodiai, Bible Students ese e kara ḡaudia haida na dia Baibul ena hahekau herevadia heḡereḡeredia. Ena be tadikaka na mai momokanidia ida e kara, to gavamani bae matauraia anina na asie lalopararalaia namonamo. (Roma 13:1) Una dainai, nega haida tuari ḡaukaradiai e heduruva. Heḡereḡere, May 30, 1918 ai, United States ena presiden ese taunimanima e hamaorodia maino bae ḡuriḡurilaia neganai, The Watch Tower ese Bible Students e hagoadadia unu bae kara toma. Tadikaka haida na moni dalanai tuari e durua, bona idia haida na soldia ai ela bena ela eha tuari. To, unu e kara toma dainai basita laloa Bible Students na Babulono Badana ese e ḡuidia, sisiba bona matahakani bae abi totona. To, idia na tomadiho koikoi amo bae raka lasi badina na e lalopararalaia, bona Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai, tomadiho koikoi ena kara momo na e rakatani vaitani.​—Luka 12:47, 48 ba duahi.

10. Edena dalai Bible Students ese e hahedinaraia mauri na e laloa bada?

10 Ena be Bible Students ese tanobada amo bae gini siri karana na asie lalopararalaia namonamo, hari ita ta lalopararamu heḡereḡerena, to idia e diba ḡauna na ina: Baibul na e gwaumu taunimanima baita aladia na kerere. Una dainai, Tanobada Tuarina Ginigunana lalonai tuari ela tadikakadia haida na asie ura ipidi amo ma ta bae alaia. Asie ura bae ala-ala taudia haida na vairai e ha rakadia, unu amo bae hamasedia.

11. Bible Students na tuari ai asie ura bae vareai neganai, gavamani be dahaka e kara?

11 Diabolo na e badu badina tadikaka na Dirava e badinaiava. Una dainai, ia ese lohia taudia o gavamani ‘edia taravatu amo dika e havaraia.’ (Sal. 94:20) U.S. edia ami jeneral James Franklin Bell na Tadikaka J. F. Rutherford bona W. E. Van Amburgh ida e herevahereva neganai, eto, U.S. gavamanina na e ura taravatu matamatana ta baine haginia, unu amo tuari basiela taudia na bae hamasedia. Ia na Bible Students e gwauraidiava. Jeneral Bell na mai baduna ida Tadikaka Rutherford e hamaoroa: “Una taravatu na se gini badina [U.S. Presiden] Wilson ese e koua; to ai na mai dibamai ede baia abimui toma, bona una na baia karaiamu!”

12, 13. (a) Dahaka dainai maduna e abi tadikakadia eit na laḡani momo dibura rumana ai e noho? (b) Tadikaka be dibura ruma ai e atodia dainai Iehova ibadinana karana e rakatania, eiava? Mani a herevalaia.

12 Gavamani ese Bible Students bae panisidia dalana ta e davaria. Tadikaka Rutherford, Van Amburgh bona ma tadikaka siks na e abidia, idia na Watch Tower Society ena gwaukau taudia. Diadi ese edia keis e karaia neganai, ini e gwau toma: “Unu tadikaka edia kerere ese German ena soldia . . . edia kerere na e hereaia. Idia ese Gavamani, ami oreana, bona dubu iboudiai e hadikadia. Una dainai panisi dika hereana bae abia na namo.” (A. H. Macmillan ese e torea bukana, Faith on the March, rau 99) Una na e vara. Bible Students eit na Atlanta, Georgia, dibura rumana ai e atodia. To, tuari e ore neganai, e ruhadia bona edia keis na e koua.

13 Ena be unu tadikaka eit na dibura rumana ai e nohova, to Dirava ena Hereva na e lalopararalaia heḡereḡerena ai e badinaiava. Idia ese United States ena presiden e tore henia, eto: “Baibul ai e hahedinaraia Lohiabada na se uramu ta baita hamasea, una dainai bema Dirava e gwauhamata henia [International Bible Students] taudia na mai edia ura ida bae gwau-edeede, Dirava ese basine lalonamo henidia bona baine hamasedia. Una dainai idia na mai edia ura ida asie ura ta bae alaia.” Unu tadikaka na mai aonegadia ida presiden e tore henia! Idia na e hahedinaraia ḡoevaḡoeva se ura Iehova ibadinana karana bae rakatania!

IḠUI AMO E HERUHA VAITANI!

14. Laḡani 1914 ela 1919 ai e vara ḡauna na Baibul amo mani a herevalaia.

14 Malaki 3:1-3 na Dirava ese e horodia “Levi vevena” o besena baine haḡoevaia negana​—laḡani 1914 ela 1919 matamana​—e herevalaia. (Ba duahia.) Una negai, Iehova Dirava bona ena “gwaukau tauna,” Iesu Keriso, na lauma dubuna ai e ḡaukarava taudia itadia totona ema. Iehova ese ena taunimanima e matahakani henidia bona e haḡoevadia murinai, idia na vada e heḡaeḡae ḡaukara ma haida bae kara. Laḡani 1919 ai, Iesu ese “hesiai tauna mai ena kamonai bona mai ena kara maoromaoro” e abia hidi, lauma aniani na Dirava ena hesiai taudia baine henidia totona. (Mat. 24:45) Una negai, Dirava ena taunimanima na Babulono Badana ena iḡui amo vada e heruha vaitani! Una nega amo, Iehova ena hebogahisi dainai, ena taunimanima ese iena ura idibana karana bona edia lalokau Ia enai na e habadaiamu. Iena hahenamo e abi dainai e moalemu! [1]

15. Edena dalai baita hahedinaraia ita na Babulono Badana amo ta heruha dainai ta moalemu?

15 Ita na Babulono Badana amo ta heruha dainai ta moalemu. Satana ese tanobada amo Kristen momokanina na se haorea. To, Iehova ese ita e ruhada badina baita laloa na namo. (2 Kor. 6:1) Kudou namo taudia momo na doini tomadiho koikoi ena iḡui lalonai e nohomu. Una iḡui amo bae heruha dalana bae diba na namo. Ita ese baita durudia diba. Namona na laḡani hanred gunanai abidadama tadikakadia baita tohotohodia, baita ḡaukara goada taunimanima baita durudia Babulono Badana amo bae heruha totona!

^ [1] (paragraf 14) Laḡani 70 lalodiai Babulono ena iḡui hesiai taudia ai ela Iuda taudia ediai e vara ḡaudia bona aposteit e hematama negana murinai Kristen taudia ediai e vara ḡaudia momo na heḡereḡere. To, basita gwau dibamu Iuda taudia e ḡuidia karana ese Kristen taudia ediai e vara ḡaudia e laulaulaidia. Ḡau haida na idau, heḡereḡere, Iuda taudia be laḡani 70 lalodiai iḡui ai e noho, to Kristen taudia be laḡani momo lalodiai iḡui ai e noho. Una dainai Iuda taudia e perovetalaidia herevadia anidia maraḡimaraḡidia iboudiai basita tahudia.