Guruka oze aha biriho

Guruka oze aha birimu

Bakaruga omu Diini y’Ebishuba

Bakaruga omu Diini y’Ebishuba

“Mururugyemu imwe bantu bangye ’mwe.”​—KUSH. 18:4.

EKYESHONGORO: 3, 21

1. Nitumanya tuta ngu abaheereza ba Ruhanga bakaba nibaija kucungurwa kuruga Babulooni Orukuru, kandi nituza kugarukamu bibuuzo ki?

OMU kicweka ekihweire, tureebire oku Abakristaayo abeesigwa baayeshangire omu bukwatwa bwa Babulooni. Kwonka amakuru marungi gari ngu, bakaba batarikwija kuguma omu mbeera egyo ebiro byona. Ekiragiro kya Ruhanga ekirikugira ngu “mururugyemu imwe bantu bangye ’mwe” kikaba kitarikwija kugira amakuru haaba hataine n’omwe owaaruga omu kugyemeserezibwa kw’ediini y’ebishuba. (Shoma Okushuuruurwa 18:4.) Twine ekihika ky’okumanya obu abaheereza ba Ruhanga baarugira kimwe omu bukwatwa bwa Babulooni! Kwonka twine kubanza twagarukamu ebibuuzo ebi: Abeegi ba Baibuli bakaba bamaririire kukora ki aha bikwatiraine na Babulooni Orukuru omwaka 1914 gutakahikire? Ab’eishe-emwe aba bakaba baine bweziriki ki ogw’okubuurira omu Rutaro rw’Ensi Yoona I? Mbwenu shi bakaba enkwatwa omuri Babulooni ahabw’okugira ngu bakaba baine kufubirwa?

“OKUGWA KWA BABULOONI”

2. Abeegi ba Baibuli bakacwamu kukora ki Orutaro rw’Ensi Yoona 1 rutakabaireho?

2 Emyaka mingi Orutaro rw’Ensi Yoona I rutakabaireho, Charles Taze Russell na bagyenzi be bakamanya ngu ebibiina by’amadiini agarikweyeta Amakristaayo bikaba bitarikwegyesa amazima g’omu Baibuli. N’ahabw’ekyo, bakamariirira kutakwatanisa n’ediini y’ebishuba. Nangwa n’omuri 1879, Watch Tower ekooreka butunu enyemerera yaabo erikwegamira aha Byahandiikirwe ngu buri kanisa erikugira ngu n’omugore oshugaine orikushagika Kristo, kwonka buzima erikushagika gavumenti z’abantu, neeba eri ekicweka kya Babulooni Orukuru, oru Baibuli erikweta Maraaya.​—Shoma Okushuuruurwa 17:1, 2.

3. Abeegi ba Baibuli bakakora ki kworeka ngu tibaakiri mu diini y’ebishuba? (Reeba ekishushani aha kutandika.)

3 Abashaija n’abakazi abarikutiina Ruhanga bakaba nibamanya ekirikwija kubaho. Bakaba nibamanya ngu tibarikubaasa kutunga emigisha ya Ruhanga baagumizamu nibashagika ebibiina by’ediini z’ebishuba. N’ahabw’ekyo, abeegi ba Baibuli baingi bakahandiika amabaruha g’okuruga omu makanisa agu baabaire barimu. Obumwe, amabaruha ago bakaba bagashomera abantu omu makanisa. Ahu ekyo kyabaire kitarikwikirizibwa, bakaba booherereza buri omwe omu kanisa egyo ebaruha. Bakaba batarikwenda kugumizamu nibakwatanisa n’ediini y’ebishuba! Omu myaka y’enyima, bakaba nibabaasa kwitwa ahabw’okukora ekyo. Kwonka omu myaka ya 1800, amahanga maingi gakaba gatakishagika kanisa nk’oku gaabaire nigagishagika omu kubanza. Omu mahanga nk’ago, abantu bakaba bagaaniira ahaby’ediini nari banga kwikirizana n’enyegyesa zaayo batarikutiina kandi bataine kanisa yoona ei barimu.

4. Omu Rutaro rw’Ensi Yoona I, Abeegi ba Baibuli bakaba nibareeba bata Babulooni Orukuru?

4 Abeegi ba Baibuli bakamanya ngu tikirikumara kugambira abanyabuzaare, banywani baabo, n’abu baabaire bari nabo omu makanisa oku barikutwara ediini y’ebishuba. Ensi yoona ekaba eine kumanya ngu Babulooni Orukuru n’ediini erikuraaya! N’ahabw’ekyo ahagati y’Okwaikumi-n’abiri 1917 na 1918, Abeegi ba Baibuli n’obweziriki bakajanjaaza turakiti 10,000,000 ezaabaire ziine omutwe “Okugwa kwa Babulooni.” Turakiti egi ekaba neeyoreka gye amazima agarikukwata aha madiini agarikweyeta Amakristaayo. Nk’oku orikubaasa kuteebereza, abeebembezi b’ediini bakagira ekiniga, kwonka Abeegi ba Baibuli bakagumizamu n’omurimo mukuru ogu batarikutiina. Bakaba bamaririire “kworobera Ruhanga okukira abantu.” (Byak. 5:29) Nitubaasa kuhendera tuta? Ngu omu Orutaro rw’Ensi Yoona I, Abakristaayo bakaba batarikuza omu bukwatwa bwa Babulooni, kureka bakaba bariyo nibaruga omu bukwatwa obwo, kandi barikuhwera n’abandi kukora nikyo kimwe.

OBWEZIRIKI OMU RUTARO RW’ENSI YOONA I

5. Hariho buhame oburikworeka ngu ab’eishe-emwe bakaba baine omujinya omu Rutaro rw’Ensi Yoona I?

5 Enyima tukaba nitugira ngu, Yehova akaba atarikusiima abaheereza be ahabw’okugira ngu bakaba batarikubuurira n’omujinya omu bwire bw’Orutaro rw’Ensi Yoona I. Tukaba nituteekateeka ngu ahabw’enshonga egi, Yehova akaikiriza Babulooni Orukuru kubatwara omu bukwatwa kumara obwire bukye. Kwonka, ab’eishe-emwe abaabaire nibaheereza Ruhanga kuruga 1914-1918 bakakyoreka gye ngu boona hamwe nk’ekibiina bakakora kyona ekirikubaasa kugumizamu nibabuurira. Hariho obuhame bw’amaani obw’okuhamya enshonga egi. Okushwijuma ebyahikire aha Beegi ba Baibuli obunaku obwo, nikituhwera kwetegyereza gye enshonga ezimwe eziri omu Baibuli.

6, 7. (a) Abeegi ba Baibuli bakaba baine kusingura mbeera ki ezigumire omu Rutaro rw’Ensi Yoona I? (b) Ha eby’okureeberaho ebirikworeka ngu Abeegi ba Baibuli bakaba bari abeeziriki.

6 Buzima, Abeegi ba Baibuli abaabaire bariho mu Rutaro rw’Ensi Yoona I kuruga (1914-1918) bakooreka obujurizi bw’amaani. Kikaba kitaboorobeire kukikora ahabw’enshonga nyingi. Nituza kureeba ibiri aharizo. Ey’okubanza, omurimo mukuru ogwabaire nigukorwa omu biro ebyo gukaba nigutwariramu okujanjaaza ebitabo ebirikushoboorora aha Baibuli. Obu ab’obushoboorozi baazibira akatabo The Finished Mystery kujanjaazibwa omuri 1918, okubuurira kukagumira ab’eishe-emwe baingi. Bakaba batakeegire kubuurira barikukoresa Baibuli yonka, kandi bakaba nibeesiga akatabo The Finished Mystery kuba niko “kaagamba” omu mwanya gwabo. Enshonga ya kabiri n’okwimukaho kw’endwara ya sinyiga erikwetwa Spanish Enfluenza omuri 1918. Endwara egi ekaba neeturira munonga ekyareeteire ab’eishe-emwe kugumirwa kuza kubuurira. Kwonka oyihireho oburemeezi obu n’obundi bwingi, Abeegi ba Baibuli bakakora kyona ekirikubaasika kugumizamu n’omurimo gw’okubuurira.

Abeegi ba Baibuli abo bakaba bari abeeziriki (Reeba akacweka 6, 7)

7 Omu mwaka 1914 gwonka, Abeegi ba Baibuli bakye bakooreka omuzaano “Photo-Drama of Creation” abantu abarikurenga 9,000,000. Omuzaano ogu, gukaba gurimu ebishushani ebirikuguma nibihinduka birikugyenda hamwe n’amaraka, kandi gukaba nigworeka ebyafaayo by’omuntu kuruga aha kuhangwa kuhika aha kuhendera kw’Emyaka Rukumi ey’okutegyeka kwa Kristo. Obu bukaba buri obusinguzi bw’amaani obwire obwo. Kiteekateekyeho. Abantu abaareebire omuzaano ogu omu mwaka 1914 gwonka nibakira ababuurizi b’Obukama abariho omu nsi yoona hati! Amakuru nigooreka ngu omuri 1916 abantu 809,393 bakaija omu nteerane zaitu omuri United States, kandi omuri 1918 omubaro gukahika 949,444. Buzima Abeegi ba Baibuli abo bakaba bari abeeziriki!

8. Ab’eishe-emwe bakareebererwa bata omu by’omwoyo omu rutaro rw’ensi yoona orw’okubanza?

8 Omu rutaro rw’ensi yoona orw’okubanza, hakaba hariho entebeekanisa y’okuha Abeegi ba Baibuli abaabaire bataataine eby’okurya eby’omwoyo. Eby’okurya ebi bikaha ab’eishe-emwe amaani g’okugumizamu nibabuurira. Richard H. Barber, owaabaire naabuurira n’obweziriki obwire obwo, akagira ati: “Tukasingura twaguma twine abareeberezi bakye abarikutaayaayira ebibiina barikugyenda kandi bakajanjaaza Watch Tower bakagyohereza omuri Canada ahu yaabaire etarikwikirizibwa. Nkabaasa kwohereza obutabo The Finished Mystery ndikubuha banywani bangye abu obwabo bwacwekyereziibwe. Ow’eishe-emwe Rutherford akashaba ngu tutebeekanise enteerane empango omu matauni maingi omuri United States kandi twohereze abagambi kuteeraho kugaruramu banywani baitu amaani nk’oku kirikubaasika.”

OKUHABURWA KUKABA NIKWETENGYESA

9. (a) Ahabw’enki abaheereza ba Ruhanga baabaire baine kuhaburwa n’okuhanwa kuruga 1914 kuhika 1919? (b) Okuhaburwa kwabo kukaba kutarikworeka ki?

9 Tikugira ngu byona ebi Abeegi ba Baibuli baakozire kuruga 1914 kuhika 1919 bikaba nibihikaana n’emisingye y’Ebyahandiikirwe. N’obu ab’eishe-emwe abo baraabe baabaire bari ab’amazima, tikugira ngu butoosha bakaba nibamanya gye oku baine kutwara ab’obushoboorozi. (Rom. 13:1) N’ahabw’ekyo, obumwe kikaba kitaboorobera kuguma bataine rubaju aha bikwatiraine n’entaro. Nk’eky’okureeberaho, obu purezidenti wa United States yaaragiira ngu Okwakataano 30, 1918, niriija kuba eizooba ry’okushaba ngu habeho obusingye, Watch Tower ekahiga Abeegi ba Baibuli kwegaita aha mukoro ogwo. Ab’eishe-emwe abamwe bakahayo sente kushagika entaro, kandi bakye aharibo bakaba abaserukare baaza omu rutaro. Kwonka n’obu baraabe baabaire baine kuhaburwa, nikiba kigwire kuteekateeka ngu egi niyo nshonga ahabw’enki baatwirwe omu bukwatwa omuri Babulooni Orukuru. Omu mwanya gw’ekyo, bakeetegyereza obujunaanizibwa bwabo bw’okwetaanisa aha diini y’ebishuba, kandi omu Rutaro rw’Ensi Yoona I, bakaba bari haihi kurugiramu kimwe.—Shoma Luka 12:47, 48.

10. Abeegi ba Baibuli bakooreka bata ngu nibaha amagara ekitiinisa?

10 N’obu Abeegi ba Baibuli baraabe baabaire batarikwetegyereza gye buri kimwe ekirikukwata aha kutagira rubaju nk’oku turikwetegyereza hati, bakaba nibamanya eki: Baibuli neezibira okwita omuntu. N’ahabw’ekyo n’ab’eishe-emwe bakye abaakwatsire eby’okurwanisa bakaza kurwana omu Rutaro rw’Ensi Yoona I bakanga kukoresa eby’okurwanisa ebyo kwita abantu. Bamwe abaayangire kwita bakateebwa omu maisho g’abarwani barikuteekateeka ngu nibaija kwitwa.

11. Ab’obushoboorozi bakatwaza bata ku baamanyire ngu Abeegi ba Baibuli nibanga kurwana omu rutaro?

11 Omuregi akagirira ekiniga ahabw’omuringo ogu ab’eishe-emwe baabaire nibatwaramu entaro. N’ekyarugiremu, akabareetera oburemeezi ‘arikwekwatsa ebiragiro.’ (Zab. 94:20) Owaabaire ari omuduumizi w’eihe rya United States, James Franklin Bell, akagambira Ow’eishe-emwe Rutherford na Van Amburgh ngu gavumenti ekaba eteireho ekiragiro kisya ekyabaire nikiija kubabaasisa kucwera omuntu orubanja rw’okufa yaayanga kwejumba omu rutaro. Okukira munonga akaba naamanyisa Abeegi ba Baibuli. Omuduumizi Bell aine ekiniga kingi, akagambira Ow’eishe-emwe Rutherford ati: “Ekiragiro eki tikirahinguziibwe ahabw’okugira ngu purezidenti wa [U.S.] Wilson akaba naakizibira; kureka nitumanya oku turaabakwatse, kandi nituza kukikora!”

12, 13. (a) Ahabw’enki ab’eishe-emwe munaana baacwereirwe orubanja rw’okukomwa obwire buraingwa? (b) Ekihome kikaremesa ab’eishe-emwe kumariirira kworobera Yehova? Shoboorora.

12 Ab’obushoboorozi bakarugaho baatunga omuringo gw’okufubira Abeegi ba Baibuli. Abajwekyerwa ba Watch Tower Society, Ow’eishe-emwe Rutherford, Van Amburgh, n’abandi mukaaga bakakwatwa. Ku baabacwereire orubanja, omuramuzi w’omushango ogwo akagira ati: “Okuhabisa kw’ediini ei abashaija aba barimu n’okw’akabi munonga kukira okubaganisamu abantu okw’abaserukare ba German . . . Tibarikureetaho okubanganisa aha beebembezi ba Gavumenti n’ab’amahe bonka, kureka nibajumisa abaheereza b’amakanisa boona. Bashemereire kufubirwa kubi munonga.” Bikaizira omu kitabo (Faith on the March, ekya A. H. Macmillan, rup. 99.) Nikwo kyabaire. Abeegi ba Baibuli munaana bakacwerwa orubanja rw’okukomwa obwire buraingwa omuri Atlanta, Georgia. Kwonka orutaro ku rwahwaire, bakarekurwa kandi baihwaho orubanja.

13 Abashaija munaana aba n’obu baabaire bari omu kihome, bakahamira aha Byahandiikirwe nk’oku baabaire nibabyetegyereza. Omu kihandiiko eki baahandiikiire purezidenti wa United States barikushaba kurekurwa, bakahandiika bati: “Eki Mukama arikukunda n’ekyo ekirikworekwa omu Byahandiikirwe, ‘Mutariiita,’ n’ahabw’ekyo weena orikubarirwa aha [Beegi ba Baibuli omu Nsi Yoona] ohamiire ahari Mukama oraayekundire kuhenda endagaano y’okumuhamiraho naija kuba yaayefeerereza okusiimwa Ruhanga, nangwa naabaasa n’okucwekyererezibwa kimwe. N’ahabw’ekyo, ab’ekibiina eki tibakubaasa kwita omuntu beekundiire.” Ebigambo ebi ka nibyoreka obumanzi! Buzima, ab’eishe-emwe abo bakaba bamaririire kuguma niboorobera Yehova!

BAKARUGAHO BAATUNGA OBUGABE!

14. Kurugiirira aha Byahandiikirwe shoboorora ekyabaireho kuruga 1914 kuhika 1919.

14 Malaki 3:1-3 nihashoboorora ebyabaireho kuruga 1914 kuhika 1919 obu “Abaleevi” baabaire nibashemezibwa. (Kishome.) Omu bwire obwo, Yehova Ruhanga, “Mukama,” ari hamwe na Yesu Kristo, ‘entumwa y’endagaano,’ bakaija omu hekalu y’eby’omwoyo kushwijuma abarikuheerezayo. Bwanyima ya Yehova kubahana omu muringo ogushemeire, abo abaashemeziibwe bakaba beteekateekire kugumizamu nibaheereza. Omuri 1919, hakatooranwa “omwambari omwesigwa kandi ow’obwengye” kuha eby’okurya ob’omu nju y’okwikiriza. (Mat. 24:45) Abaheereza ba Ruhanga hati bakaba bataine kugyemeserezibwa kwona kuruga omu Babulooni Orukuru. Kuruga obwo, ahabw’embabazi za Yehova abaheereza be bagumiizemu nibeeyongyera kumanya ebi arikukunda n’okwongyera kumukunda. Ka nibashemererwa ahabw’okubaha omugisha! [1]

15. Okurekurwa kwaitu kuruga omu Babulooni Orukuru kushemereire kutukwataho kuta?

15 Ka nitushemererwa munonga ahabw’okucungurwa kuruga omu Babulooni Orukuru! Okuteeraho kwa Sitaane kumaraho Abakristaayo ab’amazima omu nsi kukaremesibwa. Kwonka, titushemereire kwebwa enshonga nkuru ahabw’enki Yehova yaikiriize ngu bacungurwe. (2 Kor. 6:1) Abantu baingi abacureezi bakikwatiirwe omu diini y’ebishuba. Baine kworekwa omuhanda gw’okurugayo. Nitubaasa kubeebembera. N’ahabw’ekyo omu muringo gwona, turikutooreza ab’eishe-emwe bagyenzi baitu ab’omu kyasha ekyahweire, ka tuteereho kuhwera abantu kuruga omu bukwatwa obwo!

^ [1] (akacweka 14) Obukwatwa bw’Abayudaaya omu gwa 70 omuri Babulooni nibushushana munonga n’ekyahikire aha Bakristaayo obugomi ku bwatandikire. Kwonka, ekyahikire aha Bayudaaya ti bunabi bw’ekyo ekyaizire kuhika aha Bakristaayo. Ahakuba obwire obu obukwatwa bwamazire tiburikwingana. N’ahabw’ekyo titushemereire kurondereza buri kimwe ekirikukwata aha bukwatwa bw’Abayudaaya orikushusha oti buri kimwe kiine akakwate n’ekyahikire aha Bakristaayo abashukirweho amajuta omwaka 1919 gutakahikire.