1. E hinga tongana nyen so awakua ti Nzapa ayeke sigigi na gbe ti Babylone, Ngangu Gbata? Ahundango ndo wa la e yeke bâ?

NA YÂ ti article so ahon, e bâ tongana nyen la aChrétien so ayeke be-ta-zo abâ so ala yeke lani angbâa ti Babylone. Ye oko, nzoni tënë ni ayeke so ala yeke ngbâ ti duti angbâa kpu na kpu pëpe. Nzapa atene na azo ti lo, atene: “Azo ti mbi, ala sigigi na yâ ti gbata so.” So lo hunda na ala tongaso so afa so aChrétien alingbi ti sigigi na gbe ti ngangu ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka kue. (Diko Apocalypse 18:4.) E ye mingi ti hinga lawa la awakua ti Nzapa asigigi lani biani biani na gbe ti ngangu ti Babylone. Me kozoni, a lingbi e kiri tënë na ahundango ndo so: Na ndo ti Babylone, Ngangu gbata, nyen la aWamandango Bible aleke lani na bê ti ala ti sara kozoni na ngu 1914? Tongana nyen la aita ti e afa tënë lani mingi na ngoi ti Kozo Bira so Amû Sese Kue? Azo ti Nzapa ayeke lani angbâa ti Babylone, Ngangu gbata na ngoi ni so ndali ti so ala bezoin lani ti tene a kiri na ala na nzoni lege nga a se ala?

2. Nyen la akozo Wamandango Bible amû desizion ti sara même kozo si Kozo Bira so Amû Sese Kue akomanse?

² Angu mingi kozo si Kozo Bira so Amû Sese Kue akomanse,  Charles Taze Russell na amba ti lo abâ so akota zo ti a-eglize ayeke fa lani tâ tënë ti Bible pëpe. Tongaso, ala leke na bê ti ala ti yôro tere ti ala na yâ ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka pëpe. Na novembre, ngu 1879, na yâ ti Le Phare de la Tour de Sion, ala komanse ti fa bibe ti ala so ague oko na Bible polele, ala tene: “Eglize oko oko kue so atene ni yeke wali ti Christ so ayeke tongana maseka so ade ti hinga koli pëpe, me ti tâ tënë ni lo yeke sara beoko na dunia (nyama ti ngonda) nga lo yeke mû maboko na ni, a lingbi e tene so, tongana ti so Bible atene, eglize ni so ayeke mbeni wali-ndumba,” so ti tene lo yeke na yâ ti Babylone, Ngangu gbata.​—Diko Apocalypse 17:1, 2.

3. Nyen la aWamandango Bible asara lani ti fa so ala yeke na yâ ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka encore ape? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article so.)

³ Akoli na awali so akpe mbeto ti Nzapa ahinga lani ye so a lingbi ala sara. Nzapa alingbi ti iri tënë nzoni na ndo ti ala pëpe tongana ala ngbâ ti mû maboko na abungbi ti vorongo nzapa ti wataka. Tongaso, aWamandango Bible mingi atokua alettre na azo ti eglize ti ala ti fa na ala so ala sigigi na yâ ti eglize ni awe. Na yâ ti ambeni eglize ni, a diko alettre ni na ngoi ti abungbi. Na yâ ti a-eglize so a ke ti diko alettre ni na lê ti azo, a tokua ni na amembre ti eglize ni kue. A-Wamandango Bible afa polele so ala yeke na yâ ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka mbeni pëpe. Na yâ ti ambeni ngoi so ahon, a lingbi ti fâ azo so asara mara ti ye tongaso. Me, na hunzingo ti angu 1800, na yâ ti akodoro mingi gouvernement amû maboko na a-eglize tongana ti so lo yeke sara kozo pëpe. Fadeso, azo alingbi ti sara tënë na ndo ti Bible sân mbeto nga ala lingbi même ti ke ambeni ye so azo ti eglize afa.

4. Na ngoi ti Kozo Bira so Amû Sese Kue, aWamandango Bible abâ lani Babylone, Ngangu gbata tongana nyen?

⁴ A-Wamandango Bible ahinga lani so gi ti fa na afami ti ala, akamarade ti ala nga na amembre ti a-eglize so ala yeke mû maboko pëpe na abungbi ti vorongo nzapa ti wataka alingbi ape. Ala ye lani ti tene azo kue ahinga so Babylone, Ngangu gbata ayeke bungbi ti nzapa so asara ndumba. Tongaso, na décembre, ngu 1917 ti si na tongo nda ti ngu 1918 aWamandango Bible so wungo ti ala asi saki mingi ape ayapu lani ti kangbi tract so li ti tënë ni ayeke “Tingo ti Babylone”. Wungo ti tract so ala kangbi ni asi 10 000 000. Tract so afa tâ tënë na ndo ti azo so atene na yanga so ala yeke aChrétien. Kite ayeke dä ape so ngonzo agbu lani akota zo ti eglize ngangu mingi, me aWamandango Bible angbâ lani ti sara kota kua so. Ala leke na bê ti ala ti ngbâ ti “mä yanga ti Nzapa, so ayeke mokonzi, ahon ti mä azo.” (Kus. 5:29). Ye so afa na e nyen? A fa na e so na ngoi ti Kozo Bira so Amû Sese Kue, aChrétien so ayeke gue lani ti ga angbâa ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka pëpe, me ala yeke zi tere ti ala na gbe ni nga ala yeke mû maboko na azo ti sara nga tongaso.

5. Ngbanga ti nyen la e tene so aWamandango Bible afa tënë mingi na ngoi ti Kozo Bira so Amû Sese Kue?

⁵ Ândö, e tene so bê ti Jéhovah ason na tere ti azo ti lo ndali ti so ala fa tënë mingi pëpe na ngoi ti Kozo Bira so Amû Sese Kue. E tene lani so a yeke ndani la si Jéhovah amû lege na Babylone, Ngangu gbata ti gbu ala na ngbâa teti mbeni kete ngoi. Ye oko, na mbeni ngoi, aita so asara na Nzapa be-ta-zo na ngu 1914 ti si na ngu 1918 afa polele so  tongana mbeni groupe, awakua ti Seigneur asara lani ye kue so ala lingbi ti sara ti ngbâ ti fa tënë. Aye mingi ayeke dä so afa so tënë so ayeke tâ tënë. Ti hinga ye nzoni na ndo ti ye so asi na aWamandango Bible na ngoi ni so amû maboko na e ti mä yâ ti aye so a sara tënë ni na yâ ti Bible.

6, 7. A-Wamandango Bible ahon ndo ti akpale wa na ngoi ti Kozo Bira so Amû Sese Kue? (b) Nyen la afa so aWamandango Bible afa tënë lani mingi?

⁶ Biani, na ngoi ti Kozo Bira so Amû Sese Kue, aWamandango Bible afa lani tënë mingi. Me ala tingbi nga lani na akpale mingi. Zia e bâ ambeni use. Kozoni kue, kota kua so a yeke sara na ngoi ni so lani ayeke kangbingo ambeti. Na ngoi so akota zo ti kodoro akanga lege na buku Le mystère accompli na tongo nda ti ngu 1918, kua ti fango tënë aga lani ngangu na aita. Ade ala manda lani ti fa tënë gi na Bible pëpe, ala zia bê ti ala na ndo ti buku Le mystère accompli ti sara tënë na place ti ala. Mbeni use kpale ni ayeke grippe espagnole so afâ lani azo mingi na ngu 1918. Sioni kobela so agbu azo mingi so asara si a yeke ngangu na aita ti voyagé nga ti fa tënë. Me atâa akpale so, aWamandango Bible asara lani kue ti ngbâ ti fa tënë.

⁷ Gi na ngu 1914 oko, kete wungo ti aWamandango Bible afa “Photo-drame de la Création” na azo ahon 9 000 000. A iri ni lani Drame; a yeke alimon so mbeni zo ayeke sara tënë na gbe ni. A fa mbaï ti zo ti londo na ngoi so Nzapa acréé aye ti si na hunzingo ti Komandema ti Ngu Saki Oko ti Christ. A yeke lani mbeni ye so apika bê mingi na ngoi ni so. Gbu li ti mo kete. Wungo ti azo so abâ ni na ngu 1914 ahon wungo ti awafango tënë ti Royaume na yâ ti dunia kue laso. Mbeni tondo afa so na États-Unis, na ngu 1916, azo 809 393 aga lani na abungbi, na ngu 1918, wungo ni ague na li ni asi 949 444. A-Wamandango Bible so afa tënë lani mingi.

8. Tongana nyen la aita so ayeke mû li ni akpengba lani aWamandango Bible na ngoi ti kozo bira so amû sese kue?

⁸ Na ngoi ti kozo bira so amû sese kue, aita so amû li ni asara kue ti ngbâ ti mû kobe ti yingo na aWamandango Bible so yâ ti ala akangbi nga ti wa ala. Aye so amû ngangu na aita ti ngbâ ti fa tënë. Ita Richard Barber, so angbâ ti fa tënë na ngoi ni so, atene: “E wara lege ti sara si mbeni kete wungo ti asurveillant so ague na ando nde nde angbâ ti sara  kua ti ala nga ti sara si azo angbâ ti wara a-Tour ti Ba Ndo na ti tokua ni na Canada, ndo so a kanga lege na ni dä. Mbi yeke lani na pasa ti tokua buku Le mystère accompli so a kiri na konongo ni kete na ambeni ita so a mû ti ala buku ni na maboko ti ala awe. Ita Rutherford ahunda ti tene e leke ti sara akota bungbi na yâ ti agbata mingi na do ti États-Unis nga ti tokua awamungo diskur ti sara kue ti kpengba aita.”

9. (a) Ngbanga ti nyen la awakua ti Nzapa ayeke lani na bezoin ti tene a kiri na ala na nzoni lege nga a se ala ti londo na ngu 1914 ti si na ngu 1919? (b) Atâa so a hunda ti tene a kiri na ala na nzoni lege, a ye ti tene nyen pëpe?

⁹ Aye kue so aWamandango Bible asara ti londo na ngu 1914 ti si na ngu 1919 la ague oko na amama-ndia ti Bible pëpe. Atâa so ala sara lani ye na bê ti ala kue, aita ni ahinga lani nzoni pëpe nda ti tënë so atene ti mä yanga ti azo ti komande (aRom. 13:1). Ni la, tongana mbeni groupe, ala duti lakue nde pëpe na ngoi ti bira. Na tapande, na ngoi so président ti États-Unis alu ndia ti tene na lango 30 ti mai, ngu 1918 azo kue asambela ndali ti siriri, na yâ ti Tour ti Ba Ndo, a wa aWamandango Bible ti sara nga tongaso. Ambeni ita amû nginza ti mû maboko na bira ni, nga mbeni kete wungo ti ala amû ngombe ague na bira ni. Ye oko, a yeke na lege ni pëpe ti tene so a gue na aWamandango Bible na ngbâa na Babylone, Ngangu gbata ndali ti so ala bezoin ti tene a kiri na ala na nzoni lege nga a se ala. Biani, ala hinga lani so ala doit ti duti nde na abungbi ti vorongo nzapa ti wataka. Na ngoi ti Kozo Bira so Amû Sese Kue, abungbi ti vorongo nzapa ti wataka ayeke na ngangu mingi na ndo ti ala encore ape.​—Diko Luc 12:47, 48.

10. Tongana nyen la aWamandango Bible afa so ala ne fini?

¹⁰ Atâa so aWamandango Bible ahinga lani ye kue pëpe na ndo ti tënë ti dutingo nde ti aChrétien tongana ti so e hinga ni laso, mbeni ye ayeke dä so ala hinga ni nzoni: Bible ake ti tene zo afâ mba ti lo. Tongaso, même kete wungo ti aita so amû ngombe na ague na bira na ngoi ti Kozo Bira so Amû Sese Kue ake ti fâ zo. Ambeni so ake ti fâ zo, a zia ala na lê ti bira tongaso si a fâ ala.

11. Akota zo ti kodoro asara ye tongana nyen tongana aWamandango Bible ake ti sara bira?

¹¹ Ngonzo agbu Satan ndali ti so aita aduti be-ta-zo na Nzapa. Ni la lo sara si azo “alu ndia ti kirikiri ti sara sioni”. (Ps. 94:20). Na yâ ti mbeni lisoro, turugu ti kota kamba ti États-Unis, James Franklin Bell atene na Ita Rutherford nga na Ita Van Amburgh so ndokua ti gbenyon gbia ti fango ngbanga ti kodoro ti États-Unis agi ti tene a zia na sese mbeni ndia so ayeke mû lege ti dë ngbanga ti kuâ na li ti azo so ake ti mû ngombe ti gue na bira ni. Lo ye mbilimbili ti sara tënë ti aWamandango Bible. Na ngonzo, Bell, turugu ti kota kamba so, atene: “A sigigi lani na ndia so pëpe ndali ti so Wilson [président ti États-Unis] akanga lege na ni, me e hinga tongana nyen ti wara ala na e yeke wara ala ande.”

12, 13. (a) Ngbanga ti nyen a dë lani ngbanga ti ngu mingi na li ti aita miombe so ayeke mû li ni? (b) Nyen la afa so kanga so aita asara lani asara pëpe si ala woko na ndo ti desizion ti ala ti mä yanga ti Jéhovah?

¹² Akota zo ti kodoro awara mbeni lege ti punir aWamandango Bible. A gbu Ita Rutherford, Van Amburgh nga na ambeni ita omene. Na yâ ti buku so Alexander Hugh Macmillan asû na Anglais, (Faith on the March, lembeti 99) lo tene peko ti tënë so juge so ayeke bâ lege ti ngbanga ni atene na  ngoi ti dengo ngbanga na li ti aita ni. Lo tene: “Sabango ti bungbi ti vorongo Nzapa so akoli so ayeke sara ayeke sioni mingi ahon mbeni bungbi ti aturugu ti Allemagne. Ala ke gi pëpe ndia so akota zo ti gouvernement nga na ti ndokua ti aturugu asigigi na ni me ala fâ ngbanga na li ti akota zo kue ti a-eglize. A lingbi a punir ala ngangu.” Na a sara ni lani. A dë ngbanga ti ngu mingi na li ti aita miombe so na a kanga ala na da ti kanga ti Atlanta, Géorgie. Ye oko, na ngoi so bira ni ahunzi, a zi ala na kanga na a zi atënë so a bi na li ti ala.

¹³ Même na ngoi so aita miombe so ayeke na kanga, ala ngbâ gi ti luti na ndo ti ye so Bible afa. Na yâ ti mbeni mbeti so ala tokua na président ti États-Unis ti sara nzoni bê na ala, ala tene: “Ye so bê ti Seigneur aye ayeke ye so Bible afa: ‘Mo fâ zo pëpe.’ Na tongaso, tongana mbeni membre ti Association [Internationale des Étudiants de la Bible] so amû tere ti lo na Seigneur me ake na bê ti lo wani ti sara ye alingbi na yanga so lo mû, Nzapa ayeke bâ lo na nzoni lê mbeni pëpe, lo lingbi même ti wara futingo. Ni la, na bê ti ala wani, amembre ni alingbi pëpe ti yôro tere ti ala na yâ ti kua ti fango zo.” Ala tene lani atënë so na mbeto pëpe. Biani, aita ni aleke lani na bê ti ala ti changé yanga pëpe.

14. Sara kua na aversê ti Bible ti fa ye so apassé ti londo na ngu 1914 ti si na ngu 1919.

¹⁴ Malachie 3:1-3 asara tënë ti mbeni ngoi so “amolenge ti mara ti Lévi” so a soro ala ti gue na yayu ayeke hon na yâ ni ti tene a leke ala, ngoi ni so alondo na ngu 1914 ti si na tongo nda ti ngu 1919. (Diko ni.) Na ngoi ni so, Jéhovah Nzapa, tâ “Seigneur,” nga na Jésus Christ, “Wakua ti mbele ni”, asi na temple ti yingo ti bâ azo so ayeke sara kua kâ. Na peko ti so Jéhovah akiri na awakua ti lo na nzoni lege nga lo sukula ala, ala yeke nduru ti wara mbeni fini kua. Na ngu 1919, a zia “ngbâa be-ta-zo so ayeke sara ye na ndara” ti fa lege nga ti fa ye na awakua ti Nzapa (Mat. 24:45). Fadeso, Babylone, Ngangu gbata ayeke na ngangu na ndo ti azo ti Nzapa mbeni pëpe. Ti londo na ngoi ni so ti ga na ni, na lege ti kota nzobe ti Jéhovah, hingango ye ti azo ti lo na ndo ti ye so lo ye ague gi na li ni nga ala kiri aye Babâ ti ala ti yayu mingi. Ala kiri singila mingi na lo ndali ti so lo iri tënë nzoni na ndo ti ala. ^[1]

15. Tongana nyen la e lingbi ti fa so e kiri singila ndali ti so a zi e na gbe ti ngbâa ti Babylone, Ngangu gbata?

¹⁵ A nzere na e mingi so a zi e na gbe ti ngbâa ti Babylone, Ngangu gbata. Ngangu so Satan asara ti tene tâ bungbi ti vorongo Nzapa aduti dä encore ape na ndo ti sese atï tâ na ngu. Ye oko, a lingbi e girisa pëpe ndani so Jéhovah amû na e liberté so (2 aCor. 6:1). Gbâ ti azo so aye ti hinga Nzapa angbâ na gbe ti ngbâa ti abungbi ti vorongo nzapa ti wataka. Ala yeke na bezoin ti tene a fa na ala lege ti sigigi. E lingbi ti fa lege na ala. Zia e sara kue ti sara ye tongana ti so aita ti e asara lani a sara ngu ngbangbo oko tongaso awe ti mû maboko na ala ti sigigi.