1. Maganu manni Bayira Baabiloone qafadonni fulleemmo yee hexxanno gede assinori maati? Hiikkuri xaˈmuwara dawaro afiˈneemmo?

SAI BIRXICHIRA ammanamino Kiristaana Bayira Baabiloone qafaddino gara ronsoommo. Ikkollana, insa kaphu ammaˈno giddonni fultanno; tini hagiirsiissannote. Hatto ikka hoogoommero Maganu, “Mannaˈya . . . Baabilooninni fulle” yee hajajasi mullare ikkitanno. (Yohaannis Ajuuja 18:4 nabbawi.) Maganu manni Bayira Baabiloonenni woˈmunni woˈma fulinohu mamarootiro afate lowo geeshsha quqquxammeemmo. Kayinni balanxe aante noo xaˈmuwa dawaro laˈno: Qullaawu Maxaafi Rosaano 1914 albaanni Bayira Baabiloonenni fulate maa assitino? Umihu Alamete Oli yannara roduuwinke diinaggaabbe soqqantino? Insara mite lao biddi assiˈranna seejjo hasiissinonsa daafira, hatte yannara Bayira Baabiloone qafadde noonsa yaateni?

2. Qullaawu Maxaafi Rosaano noonsa egenno shiima ikkiturono kaphu ammaˈno giddonni fulate murcidhe kaˈinota leellishshinohu hiittoonniiti?

² Umihu Alamete Oli kaˈˈara albaanni noote boode dirranni hanaffe Charlesi Teezi Raasilinna miillasi, Suˈmu Kiristinni Qullaawu Maxaafi halaale rosiisanni nookkita buuxxino. Konni daafira, insa kaphu ammaˈno lase mara hasiissannonsakkita huwattino. Tenne hajo  daafira Bocaasa 1879nniti Tsiyooni Agarooshshu Shae, Qullaawu Maxaafi Rosaanora noonsata Qullaawa Borro ledo sumuu yitanno lao togo yite kultanno: “Kiristoosi galtenna seemo ikkitinohu gede assite coyidhannoha ikkirono, alamete gashshooti (moyichu) ledo xaadonna irko afidhino beetekiristaane baala qullaawa borro giddo yinoonni garinni fotaancho beetekiristaaneeti yineemmo.”—Yohaannis Ajuuja 17:1, 2 nabbawi.

3. Qullaawu Maxaafi Rosaano kaphu ammaˈno miilla ikkitinokkita leellishate maa assitino? (Hanafote noo misile lai.)

³ Magano waajjannohu kuni meentinna labballi assa hasiissannonsare huwatino. Insa kaphu ammaˈno irkisanni heedhe Maganu maassiˈrannonke yee heda didandaanno. Konnira batinye Qullaawu Maxaafi Rosaano alba eˈanno beetekiristaanera borrote sokka borreessite fultinota kultu. Insa giddo mitu borrote sokkansa beetekiristaanete gamba yiino manni albaanni nabbabbino. Tenne assitannokki gede hoollinsawa kayinni, borrote sokka mittu mittunku beetekiristaanete miilira sokkino. Insa kaphu ammaˈno ledo horo xaada dihasidhino! Albi yanna ikkitoommero, insa waajjitukkinni tenne assansa shinanninsa gede assitannote. Tonaa settikki sani goofa rahi balla, lowo gobbara Gashshootu beetekiristaanete kaaˈlanno kaaˈlo ajjanni daggu. Konnira, batinye gobbara heeˈranno manni Qullaawu Maxaafire hasaawanna lowo yanna albaanni xintantino beetekiristaane rosiissannori gara ikkinokkita faajjete coyiˈra hanafi.

4. Umihu Alamete Oli yannara Maganu manni Bayira Baabiloone hunda no? Xawisi.

⁴ Qullaawu Maxaafi Rosaano kaphu ammaˈnora noonsa lao fiixinsara, jaallansaranna alba eˈanno beetekiristaane miillara calla kulte diagurtino. Bayira Baabiloone Qullaawa Borro yitanno garinni fotaancho ikkitinota gobba gosa affanno gede assa hasiissino! Konnira, boode kume ikkitannoti Qullaawu Maxaafi Rosaano Suˈmu Kiristinni looso xawo fushshitannota, “Baabiloone Ubbu” yaanno gafa afidhino tiraakte Sadaasa 1917 kayise 1918 hanafo geeshsha 10,000,000 ikkitannota tuqissino. Tini qeesootu baasa giirantanno gede assitino; Qullaawu Maxaafi Rosaano kayinni insa waajjite sheke yaa agurte konne lowo geeshsha hasiisanno looso loossino. Insa ‘Mannaho hajajamantenni Maganoho hajajamate’ murcidhe kaˈino. (Soq. 5:29) Tini maa leellishshanno? Hatti olu yanna, kuri Kiristaana ikkino meentinna labballi Bayira Baabiloone giddo qafadame noota ikkitukkinni, hakkiinni fulanni nootenna wolootuno fultanno gede kaaˈlanni noo yannaati.

5. Umihu Alamete Oli yannara roduuwinke diinaggaawe soqqaminota leellishannori maati?

⁵ Konni albaanni, Yihowa manni Umihu Alamete Oli yannara diinaggaawe sabbakinokkihunna tennera Isi hagiidhinokkihu gede assine hendanni keeshshinoommo. Konni daafira, Yihowa boode yanna geeshsha insa Bayira Baabiloone qafaddanno gede assino yine hendoommo. Ikkollana, 1914 kayise 1918 geeshsha noo yanna giddo Maganoho ammaname soqqamino labballinna meenti yannate gedensaanni coyiˈrinori, hatte yannara gaamote deerrinni Mootichu manni sabbakate looso loosate dandaaminsare baala assinota leellishshanno. Tenne leellishshannoti kaajja taje no. Tiokiraasete xaggenke seekkine buuxanke, Qullaawu Maxaafi giddo kulloonnita mite ikkito albinni roore huwanteemmo gede assitinonke.

6, 7. (a) Qullaawu Maxaafi Rosaano Umihu Alamete Oli yannara hiikkoye guficho ikkannonsa coye dandiite saˈˈa hasiissinonsa? (b) Qullaawu Maxaafi Rosaano hatte yannara diinaggaabbe soqqantinota leellishannori maati?

⁶ Umihu Alamete Oli (1914-1918) yannara nooti Qullaawu Maxaafi Rosaano dhagge ikkanno  garinni farcidhino. Ikkollana, insara sabbaka shota ikkitannokki gede assitino coyibba no. Hanni kuri giddo lame laˈno. Umihunni, hatte yannara roduuwinke sabbakkannoti qara doogo Qullaawu Maxaafi aana xintantino borro tuqisate. Xawo Fulinoha Dahaawino Coye yaanno maxaafa tuqinsannita gashshaano 1918 hanafi balla agabbu yannara, lowo roduuwira sabbaka qarra ikkitinonsa. Insa hatte yannara Qullaawa Maxaafa calla horoonsiˈne sabbaka dandiinanni gara dirossino; qoleno insara “afoo ikke” kaaˈlannonsahu Xawo Fulinoha Dahaawino Coye yaanno maxaafaati. Guficho ikkinonsahu layinki coyi, 1918 Furu Dhibbi daasiiti. Kuni taraawanno dhibbi Qullaawu Maxaafi Rosaano hasidhu gede basetenni base hadhe sabbakkannokki gede guficho ikkinonsa. Kuriuunna wole guficho ikkitinonsa coyibba nooha ikkirono, Qullaawu Maxaafi Rosaano gaamote deerrinni wongeelu looso loosate dandaaminsare baala assitino.

⁷ Qullaawu Maxaafi Rosaano kiironsa shiima ikkiturono 1914 calla, “Kalaqote Foto Diraama” 9,000,000 saˈˈanno mannira leellishshino. Kuni Diraami misillanna qoonqo nookki filme, qaddaˈnoonni qoonqo ledo xaadinse qixxeessinoonnihonna kalaqamunni kayise Kumu Diri jeefo geeshsha noota mannu ooso xagge leellishannoho. Kunni Diraami hatte yannara lowore asse saino. Hanni tenne hedde. Konne Diraama 1914 calla laino manni kiiro, yannankera alamete doyichora noota Yihowa Farciˈraasine kiiro roortanno! Wole rippoorte leellishshanno garinni 1916 xaphoomunni gambooshshuwate dayino manni kiiro 809,393te; konni manni kiiro 1918 lexxite 949,444 ikkitino. Ee, Qullaawu Maxaafi Rosaano diinaggaabbe soqqantannota leellishshino!

8. Umihu Alamete Oli yannara roduuwinkera ayyaanaamittete sagale shiqishate maa assinoonni?

⁸ Umihu Alamete Oli yannara addi addi bayicho farsha yite heedhannote Qullaawu Maxaafi Rosaanora ayyaanaamittete sagale shiqishatenna insa jawaachishate assinoonnikkiri dino yaa dandiinanni. Tini qixxaawo insa sabbakate looso loosa agurtannokki gede jawaachishshinonsa. Hatte yannara diinaggaawe soqqaminohu Richaardi H. Baarberi yinanni rodii, hakka warita qaage togo yiino: “Boode aliidi laˈˈaano songuwa towaata agurtannokki gede, hattono Agarooshshu Shae tuqinsanninna borronke agamboonnite Kanaadu gobba soyate assinoommori qiniino. Ani, Xawo Fulinoha Dahaawino Coye yaanno maxaafa  adhinoonninsa roduuwira kiisete wodha dandiinanni gede assine qixxeessinoonniha konne maxaafa poostu giddo wore soyate qoosso afiˈroommo. Roduu Raazerfordi Ameeriku gobba giddo galchimaanni noote haammata katammara jajjabba gambooshshuwa qineessineemmonna, lallawo shiqishshanno roduuwa sonke dandaami deerrinni hakko heedhannore jaallanke [ayyaanaamittete roduuwanke] jawaachishshanno gede assinammora kulinke.”

9. (a) Maganu manni 1914 kayise 1919 geeshsha noo yanna giddo mite lao biddi assiˈranna seejjo hasiissinonsahu mayiraati? (b) Seejjo hasiissinonsaha ikkirono, tini maa leellishshannota diˈˈikkitino?

⁹ Qullaawu Maxaafi Rosaano 1914 kayisse 1919 geeshsha noo yanna giddo assitinori baalunku Qullawa Borro giddo noohu xintu seeri ledo sumuu yaannoho yaa didandiinanni. Insa, Yihowa mannu gashshootira maahoyye yine gallanni gede uyino hajajo gudde dibuuxxino. (Rom. 13:1) Hakko daafira, insa gaamote deerrinni olaho karsantino yanna no. Lawishshaho, Ameeriku moote Onkoleessa 30, 1918 gobba salaame afidhanno gede huuccinanni barra asse muri yannara, Agarooshshu Shae Qullaawu Maxaafi Rosaanono tenne irkissanno gede jawaachishshino. Mitu roduuwi ola woxunni kaaˈlitino; kiiro shiima ikkitinori wolootu kayinni qawwenna saanja adhite olaho hadhino. Ikkirono, Qullaawu Maxaafi Rosaano umo Bayira Baabiloone qafaddinonsahu seejjo hasiissinonsahuraati yine hede soˈrote. Insa kaphu ammaˈno giddonni fula hasiissannonsata buuxxino; qoleno, insa Umihu Alamete Oli yannara, alame woˈmate noote kaphu ammaˈno giddonni gudisidhe fultinohu gedeeti yaa dandiinanni.—Luqaasi 12:47, 48 nabbawi.

10. Qullaawu Maxaafi Rosaano heeshsho qullaawa ikkitinota leellishshinohu hiittoonniiti?

¹⁰ Qullaawu Maxaafi Rosaano poletikaho karsama hoogate assa hasiissannore xaa yanna ninke anfoommohu gede gudde affinokkiha ikkirono, Qullaawu Maxaafi manna shinannikki gede hajajannota affino. Umihu Alamete Oli yannara massaara adhe ola haˈrinohu mitu roduuwi nafa manna shaa shagaggiˈre giwino. Konni daafira insa giddo mitu reyanno gede olu iibbe noowa massinoonni.

11. Qullaawu Maxaafi Rosaano Qullaawa Borro hajajanno garinni olaho karsama gibbinotera silxaane noonsari maa assitino?

¹¹ Roduuwu tenne hajo lainohunni hedonsa biddi assiˈra hasiissinonsaha ikkirono, olaho noonsa lao Daawuloosi hanqissino. Konni daafira, isi gashshaano Maganu manna gadadisate ‘uminsa seera’ qixxeessidhanno gede assino. (Far. 94:20) Ameerikunnihu olantote miili Mejeri Jeneraali Jeemisi Fraankiliini Beeli, Roduu Raazerfordinna Vaani Ambergira, Ameerikunniti Taashsho Laˈanno Gaamo miili, olaho karsama giwanno mannira reyote yoo yinanni gede assate hedo shiqishshinota coyiˈrino. Isi tenne yiinohu roorenka Qullaawu Maxaafi Rosaanora mixiˈreeti. Jeneraali Beeli hanqe Roduu Raazerfordira togo yiino: “[Ameeriku Moote] Wilseni sumuu yaa giwino daafira hatti hedo dihaarantino; ikkollana kiˈne assineemmota anfoommo, tenne assa hoolannonkehu dino!”

12, 13. (a) Albisa ikkitinori settu roduuwi seeda yanna usurantanno gede assinoonninsahu mayiraati? (b) Usuru roduuwanke Yihowara ammanante heedhannokki gede assinonsani? Xawisi.

¹² Silxaane noonsari mixidhinonte gede heddinore assitino. Hakka waro Agarooshshu Shae Maamarira aliidi laˈˈaano ikkitino roduuwa yaano Raazerfordi, Vaani Amberginna wole lee roduuwa usuru minira eessinoonni. Daanyu yoo yii wote togo yee coyiˈrino: “Kuri mannooti gobba tuqissannohu ammaˈnote totai, mitte Jarmanete olanto gaamonni roore gawajjannoho. . . . Insa silxaane noonsa  mannanna olanto calla seyattinoha ikkikkinni, baalante beetekiristaanna soqqamaasine digaraho yitanno. Insa seekkine qorichisha hasiissanno.” (A. H. Maakimilaani qixxeessinoha Feezi Oni Ze Marchi, qool. 99) Yannate gedensaanni insa yitinore assitino. Aleenni qummi assiniri settu Qullaawu Maxaafi Rosaano Joorjiyaho Atilaanta yinanniwa usuru mine lowo yanna usurantanno gede assinoonni. Ikkollana olu uurrita usuru mininni tirroonninsa; hakkuyi gedensaanni insa tenne hajo kayise yekkeerinonsahu dino.

¹³ Settunku roduuwi usuru mine noo waro nafa, Qullaawa Borro huwattu deerrinni kaajjite heedhino. Insa Ameeriku moote yinoonninsa yoo ajishannonsa gede xaˈmidhu yannara togo yite borreessitino: “Qullawa Borro giddo kulloonni garinni Mootichu hedo manna shinannikki gedeeti; konni daafira, [Alamete Doyichohu Qullaawu Maxaafi Maamari] miila ikke umosi sayise uyinohu baalu, eino qaale afanni heeˈrenni diigannoha ikkiro, Maganu albaanni mishamanno; qoleno heeshshosi nafa huˈnara dandaanno. Konni daafira, tenne [ammaˈno] miila ikkinohu afanni heeˈrenni hattono tiiˈˈisi kulanni heeˈrennasinni manna shaate dikarsamanno.” Tini insa horo waajjitannokkire ikkitinota leellishshannote! Kuri roduuwi assitinoro insa Maganoho ammanante heeˈrate murcidhinota leellishannoho!

14. Qullaawa Borro horoonsidhe 1914 kayise 1919 geeshsha noo yanna giddo ikkinore xawisi.

¹⁴ Milkiyaasi 3:1-3 aana “Leewi sircho” yaano buuramino Kiristaana xalashshinanni yannare, yaano 1914 kayise 1919 hanafo geeshsha noo yanna giddo ikkannore kulloonni. (Qummeeshsha nabbawi.) Hatte yannara halaalaanchu “Mootichi” yaano Maganu Yihowa, ‘gondoorosi lallawanno’ soqqamaanchi yaano Yesuusi Kiristoosi ledo ayyaanaamittennihu Qullaawu minisi giddo soqqantannore xalashshara dayino. Konni garinni Isi hasiissanno seejjo uyinsahu gedensaanni xalalinohu Yihowa manni isira albinni roore soqqamate qixxaawi. Yihowa 1919 mannisira ayyaanaamittete sagale shiqishanno gede “ammanaminohanna wodanaamo borojjicho” shoomino. (Mat. 24:45, NW) Xaate Maganu manni Bayira Baabiloonenni woˈmunni woˈma fuli. Hatte yannanni kayise Yihowa eltosinni, mannisi fajjosi daafira noonsa egennonna iimi Anninsaha ikkinohu isira noonsa baxilli yannate kiiro lexxanno gede assino. Tennera Yihowa lowo geeshsha galanteemmosi! ^[1]

15. Bayira Baabiloonenni fulanke maa assineemmo gede kakkayissannonke?

¹⁵ Bayira Baabiloone qafadonni fulanke lowo geeshsha hagiirsiissannote! Sheexaanu addu Kiristaana uullate anninni raawe hunate sharramino sharro diqinaabbino. Ikkollana, Yihowa Bayira Baabiloonenni fushshinonkehu mayiraatiro dea dihasiissannonke. (2 Qor. 6:1) Kaphu ammaˈno suwashshu wodani noonsaha batinye manna xaa geeshsha qafadde no. Insa hakkiinni fulanno gede doogo leellishannohu hasiisanno. Ninke insa kaaˈla hasiissannonke. Konni daafira albi roduuwinke faale haˈne togoo manni kaphu ammaˈno giddonni fulanno gede kaaˈlate dandiineemmore baala assino.