1. Hi swi tivisa ku yini leswaku vanhu va Xikwembu a va ta ntshunxiwa eka Babilona Lonkulu naswona hi ta kambisisa swivutiso swihi?

EXIHLOKWENI lexi hundzeke, hi dyondze hi ndlela leyi Vakreste vo tshembeka va veke mahlonga ya Babilona ha yona. Lexi tsakisaka hi leswaku, a va nga ta tshama va ri mahlonga. Xileriso xa Xikwembu lexi nge, “Humani eka yena, vanhu va mina” a xi nga ta vula nchumu loko a ku nga ri na vanhu lava a va fanele va huma eka vukhongeri bya mavunwa. (Hlaya Nhlavutelo 18:4.) Hi swi langutele hi mahlongati ku dyondza hi leswaku vanhu va Xikwembu va hume rini hi ku helele evuhlongeni bya Babilona Lonkulu! Kambe xo sungula, hi fanele hi hlamula swivutiso leswi landzelaka: Swichudeni swa Bibele a swi tiyimisele ku endla yini leswaku swi tihambanisa na Babilona Lonkulu emahlweni ka 1914? Vamakwerhu a va wu hisekela ku fikela kwihi ntirho wo chumayela hi nkarhi wa Nyimpi yo Sungula ya Misava? Xana malandza ya Xikwembu ma ve mahlonga ya Babilona hi nkarhi wolowo hikwalaho ka leswi a ma fanele ma lulamisiwa?

2. Swichudeni swa Bibele swi teke goza rihi hi vukhongeri bya mavunwa hi ku ya hi ndlela leyi a swi ma twisisa ha yona Matsalwa?

² Loko ka ha sale malembe yo tala Nyimpi yo Sungula ya Misava  yi nga si sungula, Charles Taze Russell ni vanghana vakwe va xiye leswaku vukhongeri a byi nga dyondzisi ntiyiso. Va endle xiboho xo ka va nga tihlanganisi ni vukhongeri bya mavunwa hi ku ya hi ndlela leyi a va ma twisisa ha yona Matsalwa. Hi November 1879, Zion’s Watch Tower yi swi veke erivaleni leswi Matsalwa ma swi vulaka loko yi ku: “Kereke yin’wana ni yin’wana leyi tivulaka mutekiwa wo tshembeka wa Kreste, kambe entiyisweni yi seketela mifumo ya misava (ku nga xivandzana) i nghwavava,” hilaha Bibele yi vitanaka Babilona Lonkulu hakona.—Hlaya Nhlavutelo 17:1, 2.

3. Swichudeni swa Bibele swi endle yini ku kombisa leswaku a swi swi twisisa leswaku swi fanele swi tihambanisa ni vukhongeri bya mavunwa? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko lexi.)

³ Vanhu va Xikwembu a va swi tiva leswi a va fanele va swi endla. A va nga ta langutela leswaku Xikwembu xi va katekisa loko va ya emahlweni va seketela vukhongeri bya mavunwa. Hikwalaho ka sweswo, Swichudeni swo tala swa Bibele swi tsale mapapila swi tshika tikereke ta swona. Minkarhi yin’wana, a swi hlaya mapapila wolawo etikerekeni. Loko swi nga ha pfumeleriwi ku hlaya mapapila lawa ekerekeni, swi ma rhumele swirho hinkwaswo swa kereke. A swi nga ha lavi ku twa nchumu hi vukhongeri bya mavunwa! Loko a ku ri khale a swi ta va swi dlayiwile hikwalaho ka sweswo. Kambe, eku heleni ka va-1800 vukhongeri se a byi nga ha seketeriwi hi Mfumo ematikweni yo tala. Ematikweni lawa, vanhu a va ntshunxekile ku vula mavonelo ya vona ni ku ala tidyondzo ta tikereke handle ko chava ku xupuriwa.

4. A ku endleka yini exikarhi ka vanhu va Xikwembu na Babilona Lonkulu hi nkarhi wa Nyimpi yo Sungula ya Misava?

⁴ Swichudeni swa Bibele swi vone swi nga ringananga ku tivisa maxaka, vanghana ni swirho swa kereke leswaku swi tshika vukhongeri bya mavunwa. Misava hinkwayo a yi fanele yi swi tiva leswaku Babilona Lonkulu i nghwavava ya vukhongeri! Kutani, ku sukela hi December 1917 ku fika eku sunguleni ka lembe ra 1918, Swichudeni swa Bibele swa magidi swi hangalase tikopi ta 10 000 000 ta xiphephana lexi a xi ri ni nhlokomhaka leyi nge, “Ku Wa Ka Babilona” lexi paluxeke vukhongeri bya mavunwa. Swi le rivaleni leswaku vafundhisi va hlundzuke ngopfu, kambe sweswo a swi swi chavisanga Swichudeni swa Bibele, swi ye emahlweni swi endla ntirho lowu wa nkoka. A swi tiyimisele ku yingisa “Xikwembu tanihi mufumi ku tlula vanhu.” (Mint. 5:29) Xana leswi swi kombisa yini? Swi kombisa leswaku Vakreste lava a va nga ha lawuriwi hi Babilona hi nkarhi wa nyimpi, kambe a va ri eku humeni eka Babilona Lonkulu naswona a va ri eku pfuneni ka van’wana ku endla tano.

5. Hi byihi vumbhoni lebyi nga kona lebyi kombisaka leswaku vamakwerhu a va hiseka entirhweni wo chumayela hi nkarhi wa Nyimpi yo Sungula ya Misava?

⁵ Enkarhini lowu hundzeke, hi vule leswaku Yehovha a nga ha va tsakeli vanhu vakwe hileswi a va nga ha hiseki entirhweni wo chumayela hi nkarhi wa Nyimpi yo Sungula ya Misava. Hikwalaho ka xivangelo lexi, hi vule leswaku Yehovha u pfumelele vanhu vakwe leswaku va khotsiwa hi Babilona Lonkulu swa xinkarhana. Hambiswiritano, vamakwerhu lava vo tshembeka lava tirheleke Xikwembu ku sukela hi 1914 ni ku ya endzhaku ka 1918 va swi veke erivaleni leswaku vanhu va Xikwembu va endle hinkwaswo leswi va nga swi kotaka leswaku ntirho wo chumayela wu ya emahlweni. Ku ni vumbhoni lebyi tiyisekisaka mhaka leyi. Loko hi swi twisisa kahle leswi humeleleke Swichudeni swa Bibele hi nkarhi wolowo swi ta hi pfuna leswaku hi twisisa swiendlakalo swo karhi leswi nga eBibeleni.

6, 7. (a) Hi swihi swiphiqo leswi Swichudeni swa Bibele a swi langutane na swona hi nkarhi wa Nyimpi yo Sungula ya Misava? (b) Nyika swikombiso swa ndlela leyi Swichudeni swa Bibele a swi hiseka ha yona.

 ⁶ Entiyisweni, Swichudeni swa Bibele swi chumayele hi ku hiseka hi nkarhi wa Nyimpi yo Sungula ya Misava (1914-1918). A swi nga swi oloveli ku endla tano hikwalaho ka swivangelo swo hlayanyana. Kambe hi ta kambisisa swimbirhi ntsena. Xo sungula, ntirho lowukulu lowu endliweke hi nkarhi wolowo a wu katsa ku hangalasiwa ka minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni. Loko buku leyi nge The Finished Mystery yi yirisiwile hi valawuri eku sunguleni ka va-1918, se a swi swi tikela ku chumayela. A swi nga si dyondza ku chumayela swi tirhisa Bibele ntsena naswona a swi titshege hi buku leyi leswaku yi “swi vulavulela.” Xivangelo xa vumbirhi hileswaku hi lembe rero ku ve ni ntungu wa chachalaza ya le Spain. Tanihi leswi ntungu lowu wa mukhuhlwana a wu tlulela, Swichudeni swa Bibele a swi swi tikela ku famba swi chumayela. Kambe ku nga khathariseki swiphiqo leswi ni swin’wana, Swichudeni swa Bibele swi endle leswi swi nga swi kotaka leswaku swi yisa ntirho wo chumayela emahlweni.

⁷ Hi 1914 ntsena, ntlawa lowutsongo wa Swichudeni swa Bibele wu kombe vanhu vo tlula 9 000 000, “Photo-Drama of Creation.” Drama leyi a yi komba tisilayidi ni swifaniso leswi nga ni mpfumawulo naswona a yi kombisa ndlela leyi matimu ya vanhu ma sunguleke ha yona ku ya fikela enkarhini wa ku Fuma ka Kreste. Naswona a ku ri nchumu lowu hlamarisaka hi nkarhi wolowo. Anakanya hi mhaka leyi, nhlayo ya vanhu lava va voneke drama yoleyo hi 1914 ntsena yi tlula nhlayo ya vahuweleri lava nga kona namuntlha emisaveni hinkwayo! Swiviko swin’wana swi kombisa leswaku hi 1916, ku ve ni vanhu va 809 393 eminhlanganweni eUnited States naswona hi 1918 va engeteleke va va 949 444. Swichudeni leswi swa Bibele a swi hiseka!

8. Ku endliwe yini leswaku vamakwerhu va tshama va ri ni vuxaka lebyinene na Yehovha hi nkarhi wa nyimpi yo sungula ya misava?

⁸ Hi nkarhi wa nyimpi yo sungula ya misava, vamakwerhu lava a va rhangela va endle leswi va nga swi kotaka leswaku Swichudeni swa Bibele swi kuma minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni ni ku khutazeka. Malunghiselelo lama ma endle leswaku vamakwerhu va ya  emahlweni ni ntirho wo chumayela. Richard H. Barber, loyi a hiseka hi nkarhi wolowo, u ri: “Hi swi kotile ku pfuna valanguteri va muganga leswaku va ya emahlweni va yisa minkandziyiso ya Xihondzo xo Rindza emavandlheni hambi ku ri ku yi yisa eCanada laha a yi yirisiwile. Ndzi ve ni lunghelo ro rhumela tikopi ta buku leyi nge, The Finished Mystery eka vamakwerhu vo hlayanyana lava a va tekeriwe tona. Makwerhu Rutherford u hi kombele leswaku hi lunghiselela tinhlengeletano emadorobeni yo hlayanyana evupeladyambu bya United States ni ku rhumela swivulavuri leswaku swi ya khutaza vamakwerhu.”

9. (a) Ha yini Swichudeni swa Bibele a swi fanele swi lulamisiwa exikarhi ka 1914 na 1919? (b) Ha yini swi hoxile ku anakanya leswaku swi ve mahlonga ya Babilona Lonkulu hikwalaho ka leswi a swi nga swi twisisi kahle swilo swo karhi?

⁹ A ku ni ri swilo swin’wana leswi Swichudeni swa Bibele a swi swi endla exikarhi ka 1914 na 1919 leswi a swi nga fambisani ni Matsalwa. Hambileswi a swi tshembekile eka Xikwembu, a swi nga ri na langutelo leri a ri fambisana ni Matsalwa malunghana ni ku xixima mifumo ya misava. (Rhom. 13:1) Kutani, minkarhi yin’wana a swi seketela tinyimpi. Hi xikombiso, loko presidente wa United States a vule leswaku siku ra May 30, 1918, ku ta va siku leri va nga ta khongelela ku rhula, Xihondzo xo Rindza xi vule leswaku Swichudeni swa Bibele swi fanele swi endla hilaha ku fanaka. Swichudeni swin’wana swi humese mali leswaku swi seketela nyimpi naswona swin’wana swi ye ni le nyimpini. Hambiswiritano, a hi fanelanga hi anakanya leswaku Swichudeni swa Bibele a swi ri evuhlongeni bya Babilona Lonkulu hikwalaho ka leswi a swi fanele swi lulamisiwa eka ndlela leyi a swi twisisa Matsalwa ha yona. Ku ri na sweswo, a swi swi twisisa leswaku a swi fanele swi tihambanisa ni vukhongeri bya mavunwa naswona hi nkarhi wa Nyimpi yo Sungula ya Misava, se a swi ri ekusuhi ni ku huma hi ku helela eka Babilona Lonkulu.—Hlaya Luka 12:47, 48.

10. I yini leswi Swichudeni swa Bibele swi swi endleke ku kombisa leswaku swi xixima vutomi?

¹⁰ Hambileswi a swi nga swi twisisi hi ku helela leswi vulaka swona ku va Mukreste a nga katseki enyimpini ku fana na hina, Swichudeni swa Bibele a swi swi tiva leswaku ku dlaya i xidyoho. Hambi ku ri Swichudeni leswi katsekeke eNyimpini yo Sungula ya Misava, swi arile ku dlaya vanhu van’wana. Swin’wana leswi aleke ku dlaya swi yisiwe laha nyimpi yi hisaka kona leswaku swi ta dlayiwa.

11. Valawuri va endle yini loko Swichudeni swa Bibele swi ala ku dlaya?

¹¹ Swi le rivaleni leswaku Diyavulosi a hlundzukile hi leswi vamakwerhu va aleke ku dlaya. Hikwalaho ka sweswo, u kunguhate “khombo hi xileriso xa nawu.” (Ps. 94:20) Ndhunankulu ya Masocha James Franklin Bell wa le United States u byele Makwerhu J. F. Rutherford na Makwerhu W. E. Van Amburgh leswaku Ndzawulo ya Vululami ya le United States yi ringete ku endla nawu lowu a wu ta endla leswaku loko munhu a ala ku dlaya enyimpini a gweveriwa rifu. Kahlekahle a vula Swichudeni swa Bibele. Hi ku hlundzuka, Ndhunankulu ya Masocha Bell u byele Makwerhu Rutherford a ku: “Nawu lowu a wu pasisiwanga hikuva [Presidente ya le U.S.] Wilson u arile; kambe ha swi tiva leswaku hi ta mi kuma njhani, naswona hi ta mi kuma!”

12, 13. (a) I yini lexi endleke leswaku vamakwerhu lava rhangelaka va khotsiwa? (b) Hlamusela lexi endleke leswaku vamakwerhu va tshama va tshembekile eka Yehovha hambiloko va xanisiwa.

¹² Valawuri va swi kotile ku phasa Swichudeni  swa Bibele. Tanihi varhangeri va Watch Tower Society, Makwerhu Rutherford, Van Amburgh ni van’wana va tsevu va khomiwile. Loko va va gweva, muavanyisi u te: “Vukhongeri bya vavanuna lava byi ni khombo swinene ku tlula masocha ya Majarimani. . . U vule leswaku va dyohele mfumo, masocha ni tikereke hinkwato kutani va fanele va xupuriwa swinene.” (Vona buku leyi nge Faith on the March, ya A. H. Macmillan, tl. 99) Kutani swi xupuriwile. Swichudeni swa Bibele swa nhungu swi gweviwe ku ya tshama ekhotsweni ra le Atlanta, eGeorgia. Hambiswiritano, loko nyimpi yi hela swi ntshunxiwile naswona nandzu wa swona wu suriwile.

¹³ Hambiloko vavanuna lava va nhungu va ri ekhotsweni, va tshame va tshembekile hilaha a va ma twisisa hakona Matsalwa. Kutani va endle xikombelo xo ntshunxiwa eka presidente wa United States hi ku n’wi tsalela va ku: “Hilaha swi tsariweke hakona eMatsalweni, Xikwembu xi ri, ‘U nga tshuki u dlaya,’ kutani xirho xa Swichudeni swa Bibele emisaveni hinkwayo lexi tlulaka nawu lowu hi vomu a xi nge he amukeriwi hi Xikwembu naswona xi ta lovisiwa. Kutani Swichudeni swa Bibele a swi nge dlayi hi vomu.” Hakunene a swi ri ni xivindzi! Swi le rivaleni leswaku vamakwerhu lava a va tiyimisele ku tshama va tshembekile!

14. Hi ku ya hi Matsalwa hlamusela leswi endlekeke ku sukela hi 1914 ku ya eka 1919.

¹⁴ Malakiya 3:1-3 yi hlamusela nkarhi wa ku sukela hi 1914 ku ya eku sunguleni ka 1919, laha vatotiwa ku nga “vana va Levhi” a ku ta fika nkarhi wa leswaku va tengisiwa. (Yi hlaye.) Hi nkarhi wolowo, Yehovha Xikwembu, “Hosi ya ntiyiso” swin’we na Yesu Kreste, “murhumiwa wa ntwanano” va ye etempeleni ya moya leswaku va ya kambela lava tirhaka kwalaho. Endzhaku ko tengisiwa, vanhu va Yehovha se a va lunghekele ku endla swiavelo swin’wana swa vona. Hi 1919, “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha” ri hlawuriwile leswaku ri phamela vanhu va Xikwembu swakudya swa moya. (Mat. 24:45) Vanhu va Xikwembu se a va ntshunxeke hi ku helela eka Babilona Lonkulu. Ku sukela hi nkarhi wolowo, hikwalaho ka musa lowu nga faneriwiki wa Yehovha, vanhu vakwe va ye va twisisa leswi ku rhandza ka yena swi vulaka swona ni ku ya va n’wi rhandza swinene. Va ri tlangela swinene lunghelo leri! ^[1]

15. Hi fanele hi endla yini ku kombisa leswaku ha tlangela leswi hi ntshunxiweke eka Babilona Lonkulu?

¹⁵ Swa tsakisa swinene leswi hi ntshunxiweke eka Babilona Lonkulu! Sathana u tsandzekile ku herisa Vakreste va ntiyiso. Hambiswiritano, a hi fanelanga hi rivala leswaku ha yini Yehovha a hi ntshunxile. (2 Kor. 6:1) Vanhu vo tala va ha ri mahlonga ya vukhongeri bya mavunwa. Va lava ku humesiwa eka byona. Hi nga va pfuna. A hi endleni hinkwaswo leswi hi nga swi kotaka leswaku hi tekelela vamakwerhu va le nkarhini lowu hundzeke. A hi tikarhateleni ku pfuna van’wana leswaku va ntshunxeka evuhlongeni!