Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Ŵakafwatuka ku Chisopa Chautesi

Ŵakafwatuka ku Chisopa Chautesi

“Fumanimo mwa iyo, mwaŵanthu ŵane.”—CHIVU. 18:4.

SUMU: 101, 93

1. Chifukwa wuli Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakagomezganga kuti ŵangafwatuka ku wuzga wa Babuloni Mukuru? Kasi tidumbiskanenge mafumbo wuli?

MU NKHANI iyo yajumpha, tikasambira vinthu ivyo vikawovwira Ŵakhristu ŵakugomezgeka kumanya kuti ŵali mu wuzga wa Babuloni Mukuru. Kweni chakukondweska ntchakuti Ŵakhristu aŵa ŵakeneranga kuŵa mu wuzga uwu kwamuyirayira yayi. Chiuta wakapeleka dango lakuti: “Fumanimo mwa iyo, mwaŵanthu ŵane.” Ŵakhristu aŵa ŵakhalilirenge mu wuzga wa Babuloni Mukuru kwamuyirayira mphanyi Dango ili likaŵavya ntchito. (Ŵerengani Chivumbuzi 18:4.) Ntheura ndise ŵakunweka chomene kumanya nyengo iyo Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakafwatukirathu ku wuzga wa Babuloni Mukuru. Kweni chakwamba, tiyeni tidumbiskane mafumbo agha: Kasi Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakasankha kuchita vichi na Babuloni Mukuru pambere chaka cha 1914 chindafike? Kasi ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakalongora wuli kuti mbakujipeleka pa ntchito yakupharazga mu nyengo ya Nkhondo Yakwamba ya Charu Chose? Kasi fundo yakuti Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakeneranga kupokera ulongozgi yikukolerana na chifukwa icho ŵakaŵira mu wuzga wa Babuloni Mukuru?

“BABULONI MUKURU WAWA”

2. Kasi Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakachita wuli ŵati ŵamanya kuti visopa vikasambizganga utesi?

2 Pambere Nkhondo Yakwamba ya Charu Chose yindambe, Mubali Charles Taze Russell na ŵanyake ŵakamanya kuti visopa vyose vikusambizga unenesko wa mu Baibolo yayi. Ntheura ŵakasankha kuleka kuchita chilichose na visopa ivi. Kukwambilira kwa Novembala, 1879, magazini ya Zion’s Watch Tower yikayowoya mwambura kubisa ivyo Baibolo likuyowoya pa nkhani ya visopa vyautesi. Magazini iyi yikati: “Tchalitchi lililose ilo likujichema kuti ni mwali mutuŵa wa Khristu, kweni likukolerana na chikoko panji kuchikhozgera, tikwenera kuliwona nga umo malemba ghakuyowoyera kuti tchalitchi lanthena likuchita uzaghali.”Ŵerengani Chivumbuzi 17:1, 2.

3. Kasi Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakachita wuli kulongora kuti ŵakapulikiska fundo yakuti ŵakwenera kufumamo mu chisopa chautesi? (Wonani chithuzi chakwamba.)

3 Ŵanthu awo ŵakawopanga Chiuta ŵakamanya ivyo ŵakwenera kuchita. Iwo ŵakamanya kuti Chiuta wangaŵatumbika yayi usange ŵangalutilira kukolerana na chisopa chautesi. Ntheura Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakalembera makalata visopa ivyo ŵakasopangamo ghakulongosora kuti ŵafumamo. Nyengo zinyake, ŵakaŵazganga pakweru makalata agha pa maungano gha matchalitchi ghawo. Ŵanyake ŵakatumanga makalata agha kwa membara waliyose wa tchalitchi ilo ŵakasopangamo usange ŵaŵakanizga kuŵazga pakweru. Ŵakakhumbanga yayi kukoleranaso na chisopa chautesi. Kweni nyengo yinyake kumasinda, usange munthu wakana kukolerana na chisopa, wakasuzgikanga uheni chomene. Kweni chakuumaliro kwa  1800, mu vyaru vinandi maboma ghakawovwiranga chomene yayi ŵavisopa. Ivi vikapangiska kuti ŵanthu ŵanandi ŵambe kudumbiskana nkhani zakukhwaskana na chisopa mwakufwatuka ndipo ŵakasuskanga pakweru ivyo matchalitchi ghakasambizganga.

4. Pa nyengo ya Nkhondo Yakwamba, kasi ntchivichi icho chikachitika pakati pa ŵanthu ŵa Chiuta na Babuloni Mukuru?

4 Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakawona kuti ntchakukwana yayi kuphalira waka ŵabali na ŵabwezi ŵawo kweniso ŵanyawo awo ŵakasopanga nawo kale kuti sono ŵaleka kulondezga ivyo chisopa chikasambizganga. Iwo ŵakawona kuti charu chose chapasi chikwenera kumanya kuti Babuloni Mukuru panji kuti chisopa chautesi chikuchita uzaghali. Ntheura kwamba Disembala 1917 m’paka kukwambilira kwa 1918, Ŵasambiri ŵa Baibolo awo pa nyengo iyi ŵakaŵapo masauzandi ghachoko waka ŵakagaŵira makope 10,000,000 gha thirakiti la mutu wakuti “Babuloni Mukuru Wawa.” Uthenga wa mu thirakiti ili ukaŵajokora chomene ŵalongozgi ŵa visopa. Ntheura ŵakakwiya kwazanimuwone. Kweni Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakachita wofi yayi, m’malo mwake, ŵakalutilira kugaŵira thirakiti ili ku ŵanthu ŵanandi. Iwo ŵakaŵikapo mtima “kupulikira Chiuta nga muwusi m’malo mwa ŵanthu.” (Mil. 5:29) Kasi nkhani iyi yikutiphalirachi? Yikutiphalira kuti pa nyengo ya Nkhondo Yakwamba ya Charu Chose ndipo Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakanjiliranga mu wuzga wa Babuloni Mukuru yayi, kweni yikaŵa nyengo yakufumiramo mu wuzga uwu.

ŴASAMBIRI ŴA BAIBOLO ŴAKALIMBIKIRA KUPHARAZGA PA NYENGO YA NKHONDO YAKWAMBA

5. Ntchivichi icho Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakalutilira kuchita pa nyengo ya Nkhondo Yakwamba ya Charu Chose?

5 Kumanyuma uku, tikagomezganga kuti Yehova wakakwiyira ŵanthu ŵake chifukwa chakuti ŵakalimbikiranga yayi kupharazga pa nyengo ya Nkhondo Yakwamba ya Charu Chose. Lekani tikatenge Yehova wakazomerezga Ŵasambiri ŵa Baibolo kuti ŵaŵe ŵazga ŵa Babuloni Mukuru kwa kanyengo kachoko. Kweni ivyo ŵabali na ŵadumbu ŵakugomezgeka ŵakachita kufuma waka mu 1914-1918, vikalongora kuti iwo ŵakalutilira kulimbikira kupharazga. Nakuti pali ukaboni wakukwana wakuti ŵabali na ŵadumbu aŵa ŵakalutilira kupharazga. Tapulikiska makora vinthu vinyake ivyo Baibolo likuyowoya chifukwa chakuti tamanya makora mbiri ya gulu la Yehova.

6, 7. (a) Kasi Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakasangana na masuzgo wuli? (b) Zunurani viyelezgero ivyo vikulongora kuti Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakalimbikiranga nadi kupharazga.

6 Kuyowoya unenesko, Ŵasambiri ŵa Baibolo awo ŵakaŵapo pa nyengo ya Nkhondo Yakwamba ya Charu Chose (1914-1918) ŵakalimbikiranga chomene kupharazga. Chikaŵa chipusu yayi kulutilira kupharazga chifukwa pakaŵa vinthu vinandi vyakutimbanizga. Tiyeni tidumbiskaneko vinthu viŵiri. Chakwamba, ntchito yikuru pa nyengo iyi yikaŵa yakugaŵira ŵanthu mabuku ghakulongosora Baibolo. Kukwambilira kwa 1918, boma likakanizga Ŵasambiri ŵa Baibolo kuti ŵaleke kugaŵiraso ŵanthu buku la The Finished Mystery. Ntheura ntchito yakupharazga yikamba kuŵa yakusuzga ku ŵabali ŵanandi chifukwa ŵakaŵa kuti ŵandazgoŵere kupharazgira Baibolo pera. Iwo ŵakagomezganga kuti buku la The Finished Mystery ndilo liyowoyenge vinandi m’malo mwa iwo. Chachiŵiri, mu 1918 mukawuka nthenda yakofya ya Fuluwenza iyo yikambira ku Spain ndipo yikathandazgika pafupifupi charu chose. Chifukwa chakuti nthenda iyi yikaŵa yakofya chomene, ŵapharazgi ŵanandi ŵakatondekanga kwenda mwakufwatuka. Nangauli Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakasangananga na masuzgo agha, kweni ŵakalutilira kupharazga.

Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakalimbikiranga kupharazga (Wonani ndime 6, 7)

7 Mu chaka cha 1914 pera, gulu lichoko waka la Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakalongora “Sinema Yakulongora Chilengiwa” ku ŵanthu ŵakujumpha 9,000,000. Sinema iyi yikaŵa na vithuzi kweniso mazgu ndipo yikalongosoranga mbiri ya ŵanthu kufuma apo Yehova wakaŵalengera m’paka paumaliro wa Ufumu wa Khristu wa Vyaka 1,000. Sinema iyi yikawovwira ŵanthu ŵanandi chomene. Ghanaghanirani waka unandi wa ŵanthu awo ŵakawonera sinema iyi. Awo ŵakayiwonelera mu 1914 pera ŵakaŵa ŵanandi chomene kuluska unandi wa ŵapharazgi wose ŵa Ufumu pa charu chose mazuŵa ghano. Malipoti ghakulongora kuti mu 1916, ŵanthu ŵakukwana 809,393 ŵakasangika pa maungano gha Ŵasambiri ŵa Baibolo agho ghakachitikira ku United States pera. Ndipo mu 1918, chiŵerengero chikakwera kufika pa 949,444. Nadi, Ŵasambiri ŵa Baibolo aŵa ŵakalimbikira chomene kupharazga.

8. Kasi ŵabali na ŵadumbu ŵakasanganga wuli chakurya chauzimu mu nyengo ya Nkhondo Yakwamba?

8 Mu nyengo ya Nkhondo Yakwamba ya Charu Chose, awo ŵakalongozganga ntchito ya kupharazga ŵakalutilira kukhozga na kupeleka chakurya chauzimu ku Ŵasambiri ŵa Baibolo wose nangauli ŵakaŵa kuti ŵambininikira mu vigaŵa vyakupambanapambana. Ivi vikawovwira ŵabali na ŵadumbu kulutilira kuŵa na nkhongono zakupharazgira. Mubali Richard H. Barber, uyoso wakalimbikiranga chomene kupharazga pa nyengo iyi, wakati: “Tikawoneseska kuti tili na ŵalaŵiliri ŵakwendakwenda ŵachoko waka kuti ŵakhozgenge na kovwira ŵabali kusanga magazini gha Gongwe la Mulinda. Kweniso ŵakawoneseskanga kuti magazini iyi yikufikaso ku Canada nangauli yikaŵa yakukanizgika mu charu ichi. . . . Nkhaŵa na mwaŵi wakutumizganga tumabuku twa The Finished Mystery ku ŵabali awo ŵakaŵavya tumabuku utu chifukwa chakuti boma likaŵapoka. Mubali Rutherford wakati tinozge maungano gha chigaŵa mu misumba yinandi ya kumwera kwa charu cha United States. Kweniso kuti titume ŵabali ŵakuti ŵakadumbe nkhani na kukhozga ŵabali na ŵadumbu.”

KUNOZGA VINTHU VINYAKE

9. (a) Chifukwa wuli Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakakhumbikwiranga ulongozgi mu 1914 kufika 1919? (b) Chifukwa wuli mbunenesko yayi kuti Yehova wakazomerezga Babuloni Mukuru kukora wuzga Ŵasambiri ŵa Baibolo?

9 Vinthu vinyake ivyo Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakachitanga mu 1914 kufika 1919, vikakolerananga yayi na fundo za mu Malemba. Mwachiyelezgero, ŵabali ŵakapulikiska makora yayi fundo yakuti tikwenera kujilambika ku ŵamazaza. (Rom. 13:1) Ntheura ŵabali ŵanyake ŵakazomeranga kunjira usilikari na kuluta ku nkhondo. Apo pulezidenti wa United States wakayowoya kuti deti la Meyi 30, 1918, liŵenge zuŵa lakupemphelera charu kuti chiŵe pamtende, Gongwe la Mulinda likachiska Ŵasambiri ŵa Baibolo kuti nawo ŵakwenera kusangikapo pa mapemphero agha. Ŵabali ŵanyake ŵakafika na pakulayizga kuti ŵapelekenge ndalama kuti ziwovwire pa nkhondo. Ndipo ŵanyake ŵachoko waka ŵakanyamuranga futi kweniso vimayi na kuluta ku nkhondo. Kweni mbunenesko yayi kuti pakwamba Yehova wakazomerezga Babuloni Mukuru kukora wuzga Ŵasambiri ŵa Baibolo na chilato chakuŵachenya na kuŵapa ulongozgi. Tikuyowoya nthena chifukwa chakuti iwo ŵakamanyanga kale kuti ŵakwenera yayi kukolerana na chisopa chautesi. Nakuti pa nyengo ya Nkhondo Yakwamba ya Charu Chose, Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakaŵa kuti ŵakhala pachoko nkhanira kuti ŵalekerethu kukolerana na chisopa chautesi.—Ŵerengani Luka 12:47, 48.

10. Kasi Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakakananga kuchita vichi?

10 Nangauli Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakamanyanga vinandi yayi pa nkhani ya kunjira usilikari nga umo ise tikumanyira mwahuno, kweni pakaŵa fundo yimoza iyo ŵakayipulikiska makora. Iwo ŵakamanyanga fundo yakuti Baibolo likukana kukoma munthu. Ntheura nanga mbabali ŵachoko waka awo ŵakalutanga ku usilikari mu nyengo ya Nkhondo Yakwamba ya Charu Chose, ŵakakananga kukoma ŵanthu. Ŵanyake awo ŵakakananga kukoma ŵanyawo, ŵakaŵaŵikanga kunthazi kufupi na ŵalwani ŵawo na chilato chakuti ŵakomeke.

11. Pakuti Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakademelera ku fundo za mu Malemba, kasi ŵamazaza ŵanyake ŵakachita wuli?

11 Dyabulosi wakakwiyanga chifukwa chakuti ŵabali ŵakakananga mwachikanga kukoma ŵanthu ku nkhondo. Ntheura Satana wakapangiska kuti Ŵasambiri ŵasuzgike “mu zina la dango.” (Sal. 94:20) Apo mulara wa ŵasilikari ŵa charu cha United States, James Franklin Bell, wakadumbiskananga na Mubali J. F. Rutherford, kweniso Mubali W. E. Van Amburgh, wakavumbura kuti Dipatimenti Yakuwona vya Malango yayezga kuchiska Mphara ya Malango kuti yikhazikiske dango lakuti waliyose uyo wakukana kuluta ku nkhondo na kukoma ŵanthu, wakwenera kukomeka. Apa mulara wa ŵasilikari uyu wakayowoyanga za Ŵasambiri ŵa Baibolo. Uku maso ghali phyuuu, Bell wakaphalira Mubali Rutherford kuti: “Pulezidenti, Wilson, wakana kusayinira dango ili kuti likhazikiskike. Kweni tikumanya ivyo tichitenge, nakuti timukhawuliskaninge kwazanimuwone!”

12, 13. (a) Chifukwa wuli ŵabali 8 ŵakaphalirika kuti ŵakhale mu jele vyaka vinandi? (b) Kasi ŵabali ŵakaleka kupulikira Yehova chifukwa cha masuzgo agha? Longosorani.

12 Ŵamazaza ŵakaŵikapo mtima kuti ŵalange Ŵasambiri ŵa Baibolo. Ŵakakora na kujalira mu jele Mubali Rutherford, na Mubali Van Amburgh, kweniso ŵabali ŵanyake 6. Ŵabali aŵa ndiwo pa nyengo iyo ŵakimiranga gulu la Watch Tower Society. Pakugamura mulandu wa ŵabali aŵa, jaji wakati: “Chisopa ichi chikupuluska chomene ŵanthu ndipo mulandu ngukuru chomene kuluska uchigaluka wa ŵasilikari ŵa charu cha Germany. Chapangiska kuti ŵanthu ŵambe kukayikira awo ŵakuwona vya malango gha Boma kweniso awo ŵakuwonelera ntchito za ŵasilikari. Kweniso chapangiska kuti ŵalongozgi wose ŵa visopa ŵawoneke kuŵa ŵawakawaka. Ntheura ŵanthu aŵa ŵakwenera kulangika chomene.” Ŵabali aŵa ŵakalangika nadi. Wose 8, ŵakagamura kuti ŵakakhale vyaka vinandi mu jele la ŵanthu awo ŵapalamura milandu yikuru ku Atlanta, Georgia. Kweni nkhondo yikati yamara, Boma likaŵafumiska mu jele ndipo likati ŵalije mulandu.

13 Apo ŵabali 8 aŵa ŵakaŵa mu jele, ŵakalutilira kudemelera ku fundo izo ŵakasambira mu Malemba. Mu kalata yawo iyo ŵakalembera pulezidenti wa United States, ŵakumuŵeyelera kuti: “Chiuta wakutiphalira mu Malemba, ‘Ungakomanga chara.’ Ntheura waliyose wa mu Gulu la Ŵasambiri ŵa Baibolo uyo wali kujipeleka kwa Fumu kweni wakuswa dango lakuti ungakomanga yayi, wangaŵa yayi paubwezi na Chiuta, ndipo wangazakapona yayi. Pa chifukwa ichi, waliyose wa mu gulu ili njuŵi yake yikumuzomerezga yayi kukoma munthu.” Mazgu gha mu kalata iyi ghakulongora kuti ŵabali ŵithu ŵakaŵa na chikanga chomene ndipo ŵakakhumbanga yayi kuthera napachoko.

PAUMALIRO, ŴAKAŴASO ŴANANGWA

14. Mwakuyana na Malemba, longosorani ivyo vikachitika pakati pa 1914 na 1919.

14 Lemba la Malaki 3:1-3 (ŵerengani) likulongosora ivyo vikachitika pakati pa 1914 na 1919. Likuti pa nyengo iyi “ŵana ŵa Levi,” awo Mbakhristu ŵakuphakazgika ŵakeneranga kwengeka. Yehova uyo ni “Fumu yanadi” pamoza na Yesu Khristu uyo ni “thenga la phangano,” ŵakiza kuzakendera awo ŵakateŵeteranga pa tempile lauzimu. Yehova wakati wapeleka ulongozgi wakwenelera ku ŵanthu ŵake, ŵakaŵa ŵakunozgeka kulutilira kuchita vinandi pakumuteŵetera. Mu 1919, Yehova wakimika “muzga wakugomezgeka na wavinjeru” kuti ndiyo wapelekenge chakurya chauzimu ku ŵateŵeti ŵake ŵa pa nyumba. (Mat. 24:45) Pa nyengo iyi, ŵanthu ŵa Chiuta ŵakalekerathu kukolerana na Babuloni Mukuru. Kufuma waka mu 1919, Yehova walongora lusungu lwake lukuru ku ŵanthu ŵake, ndipo nawo ŵakalutilira kumanya makora khumbo lake na kumutemwa. Tikukondwa chomene kuti Yehova wakulutilira kutitumbika! [1]

15. Kasi tikujipulika wuli chifukwa chakufwatuka ku wuzga wa Babuloni Mukuru?

15 Ntchakukondweska chomene kuti tili kufwatuka ku wuzga wa Babuloni Mukuru. Satana watondeka mwachikhozga soni kusisitirathu Ŵakhristu ŵaunenesko pa charu chapasi. Kweni nyengo zose tikwenera kukumbuka chilato icho Yehova watipira wanangwa uwu. (2 Kor. 6:1) Ŵanthu ŵanandi ŵa mitima yiwemi ŵachali mu wuzga wa chisopa chautesi. Tikwenera kuŵaphalira nthowa yakuti ŵafumiremo mu wuzga uwu mwakuŵapharazgira unenesko wa mu Baibolo. Ntheura tikwenera kuŵikapo mtima kovwira ŵanthu aŵa kuti ŵafwatuke ku wuzga wa Babuloni Mukuru nga umo ŵakachitira ŵanyithu kumasinda.

^ [1] (ndime 14) Pali vinthu vinandi ivyo vikuyana pakati pa wuzga wa vyaka 70 wa Ŵayuda ku Babuloni na ivyo vikachitikira Ŵakhristu ŵakwambilira, ŵachigaluka ŵakati ŵanjira mu mpingo. Kweni wuzga wa Ŵayuda ukulongora kuti ukwimira chilichose yayi pa nkhani ya wuzga wa Ŵakhristu ŵakwambilira. Chifukwa chimoza icho tikuyowoyera nthena ntchakuti utali wa nyengo iyo Ŵayuda ŵakakhalira mu wuzga na iyo Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakachitangako tunthu tunyake twa Babuloni Mukuru yikupambana. Ntheura palije chifukwa chakuti tighanaghanirenge kuti pali kukolerana kwa ivyo vikachitikira Ŵayuda na ivyo vikachitikira Ŵakhristu ŵakwambilira pambere chaka cha 1919 chindafike.