1. 1) ¿Kʼu yuʼun jchʼunojtik lek ti chkolik onoʼox ta skʼob Mukʼta Babilonia li slumal Diose? 2) ¿Kʼusi ta jkʼelbetik batel skʼoplal?

LI TA xchanobil echʼe, laj kalbetik smelolal ti ochik ta skʼob mukʼta Babilonia li yajtsʼaklomtak Kristo ti tukʼ yakʼoj sbaike. Vaʼun chaʼa, ¿Mi ta onoʼox xkolik lokʼel junuk kʼakʼal? Tana, yuʼun li ta Vivliae xi onoʼox chalbe steklumal li Diose: «Jteklumal, lokʼanik tal te» (kʼelo Apokalipsis 18:4). Li kʼusi chal liʼe, jaʼ chakʼ ta ilel ti ta onoʼox xkolik lokʼel ta jecheʼ relijion li yajtsʼaklomtak Kristoe. Pe ¿bakʼin? Sventa jnaʼtike, jtakʼtik baʼyel li sjakʼobiltak liʼe: kʼalal skʼan toʼox li sjabilal 1914, ¿kʼusi jpʼel-o ta yoʼontonik spasel ta stojolal Mukʼta Babilonia li Jchanolajeletik ta Vivliae? ¿Mi ta sjunul yoʼonton la xcholik mantal kʼalal jaʼo yakal li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile? Ti ochik ta skʼob Mukʼta Babilonia li vaʼ kʼakʼale, ¿mi yuʼun van jaʼ ta skoj ti skʼanik tukʼibtasele?

2. ¿Kʼusi kʼot ta nopel yuʼunik li Jchanolajeletik ta Vivliae kʼalal skʼan toʼox xlik li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile?

² Li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile kʼot ta pasel ta 1914 kʼalal ta 1918. Ep xa onoʼox tal jabiletike, li Charles Taze Russell xchiʼuk li yan Jchanolajeletik ta Vivliae laj yakʼik venta  ti muʼyuk lek chchanubtasvanik ta sventa kʼusi melel ta Vivlia li relijionetike. Jaʼ yuʼun kʼot ta nopel yuʼunik ti chiktaik ta jyalel li jecheʼ relijione. Li revista Li Jkʼel osil ta toyole, lik xa onoʼox yal tal ta 1879 ta ingles ti skotol li relijionetik ti chalik ti jaʼ slekom Kristo ti tukʼ yakʼoj sbaike, pe ti tskoltaik li ajvaliletik xtoke, te xa kapal skʼoplal li ta Mukʼta Babiloniae, li ta Vivliae jchonbail ants chalbe skʼoplal (kʼelo Apokalipsis 17:1, 2).

3. ¿Kʼusi la spasik Jchanolajeletik ta Vivlia sventa xakʼik ta ilel ti muʼyuk xa te kapalik li ta jecheʼ relijione? (Kʼelo li lokʼol ta slikebale).

³ Li tukʼil yajtsʼaklomtak Kristo li vaʼ kʼakʼal taje snaʼojik ti muʼyuk chichʼik akʼbel bendision yuʼun Dios mi tskoltaik-o li jecheʼ relijione. Jaʼ yuʼun, ep buchʼutik la stakik batel karta sventa chalik ti chlokʼik li ta srelijionike. Jlome te skʼeloj skotolik kʼalal la skʼel skartaik li ta chʼulnae. Li yajtsʼaklomtak Kristo ta yantik lum ti muʼyuk jech akʼbat spasike, la stakbeik batel jujun karta li xchiʼiltakik ta relijione. Li Jchanolajeletik ta Vivliae jaʼ jech laj yakʼik ta ilel ti mu xa kʼusi skʼanik jsetʼuk ta sventa li jecheʼ relijione. Pe leʼtik talel ta sjayibaluk jabile, xuʼ van laj yichʼik-o milel ti jechuke. Pe mu jechuk kʼot pasel, yuʼun muʼyuk xa ox bu koltabilik yuʼun ajvalil ta epal lumetik li jecheʼ relijion li ta sjabilaltik 1870. Jech oxal, xuʼ xa jamal xalbeik skʼoplal li Vivliae xchiʼuk ti xalik ta jamal ti muʼyuk lek chaʼiik li kʼusi chchanubtasvan li srelijionike.

4. ¿Kʼu yelan laj yil sbaik li Jchanolajeletik ta Vivlia xchiʼuk li mukʼta Babiloniae?

⁴ Li Jchanolajeletik ta Vivliae laj yakʼik venta ti mu baluk noʼox ti xalbeik yutsʼ yalalik, yamigoik xchiʼuk li buchʼutik jmoj srelijion xchiʼukik ti mu xa kʼusi skʼanik ta sventa li jecheʼ relijione. Moʼoj, yuʼun tskʼan chalbeik skotol krixchanoetik ti xkoʼolaj kʼuchaʼal jun jchonbail ants li Mukʼta Babiloniae. Jaʼ yuʼun, li ta disiembre ta 1917 xchiʼuk li ta slikebaltik 1918, li uni jaymil jchanolajeletik ta Vivliae xmuyubajik la spukik batel 10 miyon ta lik tratado ti xi sbie: «La caída de Babilonia». Li tratado taje, jaʼ te jamal laj yalik li jecheʼ chanubtasel chakʼik ta chʼulnaetike. Li jbabeetik ta relijione ilinik tajek. Pe muʼyuk xmakatik-o li Jchanolajeletik ta Vivlia sventa xcholik-o batel li mantale, yuʼun jpʼel-o yoʼontonik ti jaʼ chchʼunbeik «smantal kʼuchaʼal ajvalil li Diose, maʼuk li krixchanoetike» (Ech. 5:29). Skotol li kʼusitik laj kaltik taje, chakʼ kiltik ti muʼyuk x-ochik ta skʼob mukʼta Babilonia li yajtsʼaklomtak Kristo li ta Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile. Ta melel, yakal xa chkolik lokʼel li ta jecheʼ relijione xchiʼuk yakal tskoltaik yantik sventa jech spasik ek.

5. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti ta sjunul yoʼonton la xcholik mantal ermanoetik kʼalal jaʼo yakal li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile?

⁵ Li kʼusi kalojtik toʼox ta voʼnee jaʼ ti muʼyuk xa lek x-ilatik yuʼun Dios li yajtuneltake, taje jaʼ ta skoj ti mu xa junuk yoʼonton la xcholik mantal li ta Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile. Jaʼ yuʼun, jchʼunojtik toʼox ti jaʼ ta skoj laj yakʼ Jeova ti x-ochik kʼuk sjalil ta skʼob li Mukʼta Babiloniae. Pe li ermanoetik xchiʼuk ermanaetik ti tukʼ yakʼoj sbaik ta stojolal Dios li ta 1914 xchiʼuk ta 1918, laj yalik ti laj yakʼik persa xcholel mantal ti bu kʼalal xuʼ yuʼunike. Kʼalal chkaʼibetik smelolal li kʼusitik kʼot ta pasel ta stojolalik li Jchanolajeletik ta Vivlia li vaʼ kʼakʼale, jaʼ me jech mas xkaʼibetik smelolal jlom li kʼusitik chal Vivliae.

6, 7. 1) ¿Kʼusitik vokolil la snuptanik li Jchanolajeletik ta Vivlia kʼalal jaʼo yakal li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile? 2) ¿Kʼuxi chakʼ ta ilel ti oy tajek ta yoʼontonik tspukik batel mantal li Jchanolajeletik ta Vivliae?

 ⁶ Li Jchanolajeletik ta Vivliae la xcholik mantal ti bu kʼalal xuʼ yuʼunik kʼalal jaʼo yakal li paskʼope. Pe oy kʼusi makatik-o, jkʼeltik chaʼtosuk: Li baʼyele, jaʼ ti mu snaʼik kʼu yelan tstunesik Vivlia li ta cholmantale. Jaʼ noʼox nopem xaʼiik spukel vunetik sventa jaʼ xalbe batel smelolal li kʼusi melel ta Vivliae. Jun li vun taje jaʼ li livro, The Finished Mystery (Li kʼusi muʼyuk nabil ti lajem xae). Jaʼ yuʼun epal ermanoetike vokol laj yaʼiik xcholel mantal kʼalal laj yal ajvalil ta slikebaltik 1918, ti mu xa stunesik ta cholmantal li livro taje. Li xchibal kʼusi makatik-oe, jaʼ ti jaʼo lik li chamel ti gripe española sbie. Li ermanoetike toj vokol laj yaʼiik ti xanavik batel sventa xbat xcholik mantale, yuʼun li chamel taje toj chopol, xuʼ xkuch yan krixchanoetik. Akʼo mi jech, li Jchanolajeletik ta Vivliae la xcholik mantal ti bu kʼalal xuʼ yuʼunike.

⁷ Li juteb ermanoetik ta 1914 laj yakʼik ta ilel li pelikula ti «Foto-Drama de la Creación» sbie, yichʼoj lokʼoletik, xkaʼitik li yechʼomal yeike xchiʼuk chkiltik ti chnik o chbakʼ li krixchanoetike. Labal sba ta kʼelel li vaʼ kʼakʼale, yuʼun muʼyuk toʼox jech chlokʼ. Li pelikula taje, jaʼ chalbe skʼoplal ti kʼuxi lik xkuxlejal li krixchanoetike kʼalal to ta slajeb li Ajvalilal ta Jmil Jabil tspas Jesukristoe. Li sba jabil laj yichʼ akʼel ta ilele, mas ta baluneb miyon krixchanoetik la skʼelik. Li kʼu yepal la stsob sbaike, jaʼ xkom to yepal li stestigotak Jeova ta spʼejel Balumil avie. Jech xtok li ta 1916 mas ta 809,000 krixchanoetik ayik ta tsobajeletik li ta Estados Unidose. Li ta 1918, mas ta 950,000 la stsob sbaik. Ta melel, li Jchanolajeletik ta Vivliae oy tajek ta yoʼontonik ti spukik batel li mantale.

8. ¿Kʼuxi laj yichʼ tsatsubtasbel yoʼontonik li ermanoetik ta Baʼyel Mukʼta Paskʼope?

⁸ Li ta Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, li ermanoetik ti jaʼ jbabeetik ta xcholel li mantale, laj yakʼbeik yipal ta yakʼbel vunetik xchiʼuk ta spatbel yoʼontonik skotol li Jchanolajeletik ta Vivliae. Koliyal ti kʼanbil laj yaʼi sbaike xchiʼuk ti laj yichʼik koltaele, jaʼ koltaatik-o sventa xakʼbeik-o yipal ta xcholel li mantale. Li  ermano Richard Barbere jaʼ jun jcholmantal echʼ ti oy tajek ta yoʼonton tspuk batel li lekil aʼyej li vaʼ kʼakʼal taje. Xi laj yale: «La jkoltakutik jlom jkʼelvanejetik ta sirkuito sventa mu xiktaik li kʼusi sbainojike xchiʼuk ti jechuk-o xichʼ pukel batel li revista The Watch Tower sbie, maʼuk noʼox, yuʼun la jtakutik batel kʼalal to ta Canadá, akʼo mi mu xakʼik». Xi to laj yal xtoke: «Jaʼ jun matanal laj kaʼi ti laj jtakbeik batel ermanoetik ta koreo li uni bikʼtal livro ti The Finished Mystery sbie. Yuʼun pojbat li slivroik taje. Li Rutherforde la skʼanbunkutik ti akʼo jchapankutik asambleaetik ta epal mukʼta lumetik ta s-oesteal Estados Unidose xchiʼuk ti jtakutik batel j-almantaletik sventa spatbeik yoʼonton li ermanoetike».

9. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼanik koltael li yajtuneltak Dios ta 1914 kʼalal ta 1919? 2) Akʼo mi skʼan toʼox xichʼik tukʼibtasel li yajtuneltak Diose, ¿kʼusi skʼan mu jnoptik?

⁹ Li Jchanolajeletik ta Vivliae oy to kʼusi skʼan xaʼibeik smelolal. Yuʼun mu xaʼibeik lek smelolal kʼalal chal Vivlia ti skʼan jchʼunbetik smantal li ajvaliletike (Rom. 13:1). Jaʼ yuʼun oy onoʼox bu la skolta sbaik li ta paskʼope. Jech kʼuchaʼal liʼe, li ta 30 yuʼun mayo ta 1918, li ajvalil ta Estados Unidose laj yalbe mantal krixchanoetik ti akʼo spasik orasion sventa oyuk jun oʼontonale. Li revista ta ingles Li Jkʼel osil ta toyole, la stijbe yoʼonton Jchanolajeletik ta Vivlia sventa jechuk spasik ek. Jlom ermanoetik xtoke, laj yakʼik batel takʼin ta sventa li paskʼope xchiʼuk li yantike ochik ta soltaroetik sventa xbatik ta paskʼop. Kʼu chaʼal chkiltike, skʼan to xichʼik tukʼibtasel, pe mu jnoptik ti jaʼ ta skoj ochik ta skʼob li Mukʼta Babiloniae. Li kʼusi melele, jaʼ ti kʼalal jaʼo yakal li Baʼyel Mukʼta Paskʼop ta spʼejel Balumile, jutuk xa ox skʼan xkolik lokʼel li ta Jecheʼ relijione (kʼelo Lukas 12:47, 48).

10. ¿Kʼuxi laj yakʼik ta ilel Jchanolajeletik ta Vivlia ti chichʼik ta mukʼ li kuxlejale?

¹⁰ Melel onoʼox ti mu toʼox xaʼibeik lek smelolal Jchanolajeletik ta Vivlia ti mu stakʼ jtikʼ jbatik ta paskʼope. Pe xaʼibeik smelolal ti mu stakʼ xijmilvane. Jaʼ yuʼun, li jlom buchʼutik batik ta paskʼope muʼyuk la stunes stukʼik sventa xmilvanik. Ta skoj ti mu skʼan xmilvanike takatik batel ta jbabe sventa xlajik ta milel.

11. Kʼalal laj yalik ti muʼyuk chbatik ta paskʼop li Jchanolajeletik ta Vivliae, ¿kʼusi laj yal li ajvaliletike?

¹¹ Li Diabloe ilin tajek ti tukʼ laj yakʼ sbaik ta stojolal Dios li ermanoetike, jaʼ yuʼun la stunesbe smantaltak ajvaliletik sventa xilbajinan (Sal. 94:20). Jech kʼuchaʼal liʼe, li teniente jeneral yuʼun soltaroetik ta Estados Unidose laj yalbe li ermanoetik Rutherford xchiʼuk Van Amburgh ti tspas xa ox jun achʼ mantal li ajvalile, taje jaʼ sventa xichʼik milel li buchʼutik mu skʼan xbatik li ta paskʼope. Li jeneral taje, jaʼ chalbe skʼoplal li Jchanolajeletik ta Vivliae. Ch-ilin tajek laj yalbe ermano Rutherford ti muʼyuk laj yakʼ xichʼ pasel achʼ mantal li ajvalile. Pe xi to laj yale: «Pe jnaʼojkutik kʼu yelan xuʼ jtsakutik, ¡ta onoʼox jpaskutik!».

12, 13. 1) ¿Kʼu yuʼun jal laj yichʼik tikʼel ta xchukel li vaxakvoʼ ermanoetike? 2) ¿Mi muʼyuk xa van la xchʼunbeik smantal Jeova ta skoj taje? Albo smelolal.

¹² Li ajvaliletike la staik kʼu yelan xuʼ xakʼbeik kastigo li Jchanolajeletik ta Vivliae. Li ermano Rutherford, Van Amburgh xchiʼuk vakib ermanoetik ti jaʼ oy ta sbaik li Sociedad Watch Tower laj yichʼik tikʼel ta chukel. Li jchapanvaneje laj yal ti ermanoetik taje, mas la toj xibal  sbaik, jaʼ la xkom to li jtsop soltaroetik ta Alemaniae. La laj la xchopol kʼoptaik li ajvalile, li soltaroetike xchiʼuk skotol li relijionetike, jaʼ yuʼun sta-o la xichʼik akʼbel tsatsal kastigo. ^[1] Jech oxal laj yichʼik tikʼel ta chukel li vaxakvoʼ ermanoetike xchiʼuk laj yichʼik ikʼel batel ta chukel ta Atlanta (Georgia, Estados Unidos). Pe kʼalal tsuts li paskʼope, li ajvaliletike la slokʼesan ta chukel li ermanoetike.

¹³ Akʼo mi tikʼajtik ta chukel li vaxakvoʼ ermanoetik taje, snaʼojik lek ti jaʼ noʼox skʼan xchʼunbeik smantaltak li Diose. ¿Kʼuxi ta jnaʼtik? Yuʼun la stsʼibabeik batel jlik karta ti akʼo xlokʼesatik yuʼun li presidente ta Estados Unidose. Te laj yalbeik batel smelolal ti mu stakʼ xmilvanike xchiʼuk ti muʼyuk onoʼox jech tspasike yuʼun chal Vivlia ti mu stakʼ xijmilvane. Jech xtok, laj yalbeik smelolal ti mi oy jun krixchano ti yakʼoj xa sba ta stojolal Dios xchiʼuk ti yolbaj mu xchʼunbe smantale, muʼyuk xa lek ch-ilatik yuʼun li Diose xchiʼuk chichʼik lajesel. ¡Toj tsots xa noʼox yoʼontonik! Jamal xvinaj ti jpʼel ta yoʼonton chchʼunbeik-o smantal Jeova li kermanotaktike.

14. Albo smelolal ta Vivlia li kʼusi kʼot ta pasel ta 1914 kʼalal ta 1919.

¹⁴ Li Skʼop Diose laj yalbe smelolal li kʼusi kʼot ta pasel ta stojolal Jchanolajeletik ta Vivlia li ta 1914 kʼalal ta slikebaltik 1919 ta Malaquías 3:1-3 (kʼelo). Li ta versikuloetik taje, li «Mucʼul Dios ti tspas ta mantal [scotole]», jaʼ li Jeovae xchiʼuk «li bochʼo tacbil tal sventa chtal yal cʼusi [chapanbile]», jaʼ li Jesukristoe. Tal skʼelik kʼu yelanik li «smomnichʼnab Levie», ti jaʼ skʼoplalik li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele. Kʼalal laj xa ox xchanubtasan xchiʼuk laj xa ox sakubtasan Jeova li buchʼutik tʼujbil chbatik ta vinajele, chapalik xa sventa xichʼik akʼbel yan yabtelik. Li Jesuse la stʼuj «li tukʼil xchiʼuk pʼijil mosoil» sventa xalbe mantal xchiʼuk sbeiltas li steklumal Dios ta 1919 (Mat. 24:45). ¡Kolik xa lokʼel ta skʼob Mukʼta Babilonia li yajtuneltak Diose! Jaʼ te likik-o tal ta xchanel li kʼusi tskʼan yoʼonton Diose xchiʼuk mas xa chʼi yuʼunik li kʼanelal ta stojolal li Jeovae. ¡Chalbeik koliyal tajek Jeova ti ch-akʼbatik bendisione! ^[2]

15. ¿Kʼu yelan chkakʼtik ta ilel ti ta jtojtik ta vokol ti laj kichʼtik lokʼesel li ta Mukʼta Babiloniae?

¹⁵ Koliyal tajek chkalbetik Jeova ti la slokʼesutik li ta skʼob Mukʼta Babiloniae. Li Satanase muʼyuk bu pajem-o yuʼun li melel yichʼel ta mukʼ Diose. Pe skʼan me jvules ta joltik ti kʼu yuʼun la slokʼesutik ta jecheʼ relijion li Jeovae. Yuʼun tskʼan ti akʼo xkol skotol li krixchanoetike (2 Kor. 6:1). Pe oy to epal miyon krixchanoetik ti te oyik li ta jecheʼ relijione xchiʼuk ti tskʼanik koltaele. Jchanbetik me li tukʼil yajtuneltak Dios ta voʼne ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike xchiʼuk jkoltatik krixchanoetik sventa xlokʼik ta stojolal li jecheʼ relijione.