MAN kaat ba bé sébél le l’informateur, nu a bi sôk yiba ni hop Pulasi le Le ministère du Royaume, a bi leñ unu nsébla nkeñi le: “A baañal miñañ minlam mi loñ Britania: Telbana!!” (ni hop Ngisi: Informant, December 1937). Man ño nkwel a bé kônde yigye jam li: “Nano a yé jôm li ñwii le bañga mahol i mbôña bé.” Lipep li bisu li bé ti ñañga u jôm li ñwii 1928-1937, inyu unda le jam ba nkal li yé mbale.

Kii i bi boñ le baañal ñañ nlam ba bana ha bé makénd i gwel nson ni ngui i loñ Britania? Lôk kéé ikété makoda i bi tééda bilem mi bet ba bi bôk bo i bisu. U héa hala, hikuu hi loñ hi bi kit le 200 basañal ndigi yon i kôli inyu nkoñ wap, ni le ba nlama sal haa ni bitison. Inyu hala nyen hikuu hi loñ hi bi kal ba ba bééna ngôñ i yila basañal le, pôla i ta ha bé mu i loñ Britania. Jon ba bi ti bo makénd le, ba ke i gwel nson mu biloñ bi Érôpa bipe. Jam lilam li bé le, ngandak basañal i bi nyodi i loñ Britania inyu ke i biloñ kiki bo Pulasi, to hala kiki ba bé yi hop ndék, tole ba bé yi bé hop hies.

I ñwii 1937, man kaat nu le l’informateur a bi ti ngim njômbi lôk kéé i bé lama yônôs i ñwii 1938: Ba bé lama ti hidun hi ngeñ yada! Hiki ntéé likalô a bé lama tégbaha 15 ngeñ i likalô hiki sôñ, yak basañal ba bé lama ti 110 ngeñ. Maéba ma bi tina inyu tjek makoda ma likalô, kayéle bilôk bikéé bi la tégbaha ngeñ itan hiki kel i likalô. Ba bé yigye nseñ i boñ mapeple téntén i mbus kosi, mu dilo di ñem sonde.

Mana makénd ma mondo ma bi kônha ngandak bôt maséé. Mankéé Hilda Padgett a nkal le: “Ngandak ikété yés i bé bem unu nsébla u hikuu hi loñ. Nsébla u, u bi lona ki bisai bi mbuma ñañ.” * Yak mankéé nu muda le E. F. Wallis a nkal le: “Lini jam le di bé lama boñ ngeñ itan i likalô hiki kel li bé loñge jam ngandak! Baa maséé mape ma nloo mana le mut a tégbaha kel yosô inyu gwel nson u Nwet? . . . Me nla kal le di bé nwaak ngéda di bé huu, ndi di bé maséé!” Mankéé Stephen Miller, nu a bé mañge wanda ha ngéda i, a bi nôgda le hala a yé jam li nlama pala bôña, a neebe nsébla. A bééna ngôñ i boñ hala ntel a bé a ngi gwé i pôla i! A ngi hoñlak bini bilôk bikéé bi bi bé tégbaha kel yosôna i likalô mu bibaskô gwap, a hoñlak ki lelaa i mbus kosi, i ngéda sép, ba bé boñ le bôt ba emble minkwel. Ba bé yoñ ngaba ni makénd mu maké ma minlegla, ba gwéélak mabam ma minlegla, ni mimbamble inyu téé likalô mu minloñ.

L’informateur a bi leñ ki unu nsébla u mondo: “Di gwé ngôñ ni ntôñ u 1 000 basañal.” Litehge li mondo li bé le basañal ba bé lama ha bé sal haa ni lôk kéé, ndi ba bé lama sal ntôñ ni bo, ba nidik bo, ba tinak ki bo makénd. Mankéé Joyce Éllis (nu jôl jé li ligwéé le Barber), a nkal le: “Ngandak bilôk bikéé i bé bôdôl tehe le yak bo ba nlama boñ biliya bi ngui  inyu yila basañal. To hala kii me bééna ndik 13 ñwii ha ngéda i, me bééna ngôñ i ba nsañal.” Jon a bi yônôs njômbi yé i sôñ njéba, i ñwii 1940, i ngéda a bééna 15 ñwii. Mankéé Pétrô, nu a bi sôk a yila nlôm mankéé Joyce, a bi nok nsébla le “Telbana.” Hala a tinde nye “i bôdôl bana mahoñol i yila nsañal.” I sôñ Hilônde, i ñwii 1940, i ngéda a bééna 17 ñwii, a bi luk baskô yé letee ni 105 km, inyu ke i tison le Scarborough, i het a bé lama bôdôl nson wé u mondo kiki nsañal.

Cyril bo Kitty Johnson ba bé loñge ndémbél i basañal ba mondo, ba ba bi ti bomede nkikip. Ba bi nuñul ndap yap, ni gwom gwap, inyu ba basañal ba ngéda yosôna. Cyril a bi tjôô bôlô yé, jon i mbus sôñ yada, ba bé bebee i bôdôl nson wap kiki basañal. A nkal le: “Di bé nkwoog nkaa le di yé i yoñ makidik malam. Di bé maséé i boñ hala ni ñem wés wonsô.”

Kiki nsoñgi u basañal u bé kônde bet, minhôôlak mi bilôk bikéé mi bi yoñ ngéda i tehe mambe manjel ba nla gwélél inyu nit unu ntôñ u basañal. Mankéé Jim Karr, (nu a bé sal kiki ngwélél makiiña) i ñwii 1938, a bi noñ maéba ba bi ti bo le ba toñ mandap mu bitison inyu basañal. Ba bi ti ntôñ u basañal makénd i niñ ni i sal lôñ, inyu boñ le hala a yidil bañ bo. I tison i Sheffield, ba bi lébna bo soso ndap, ba bii ki nhôôlak mankéé inyu ba ngwélél wap. Likoda li bi ti bo moni ni bijek. Mankéé Jim a nhoñol ngéda i, a nkal le: “Hiki mut a bé sal inyu boñ le mam momasôna ma ke loñge.” Jôm li basañal li li bé sal ni ngui bon ba bé yééne mu ndap, ba ban-ga ntjegeg ngéda inyu mam ma mbuu. Hiki kegla, ba bé kodba inyu tégbaha buk i kel, i homa ba bé je. I mbus, hiki nsañal a bé a ke i nkoñ wé u likalô mu tison.

I ñwii 1938, batéé likalô ni basañal ba bi neebe nsébla u, ba pam i yônôs njômbi i hidun hiada hi ngeñ. Nsoñgi u ngeñ, mapeple, bikaat ni mimbamble ba bi kap, u bi kônde bet. Ikété ñwii mintan ndigi, nsoñgi u batéé likalô i loñ Britania, u bi kôndba bebee le môga maa. Litehge li mondo ba bééna inyu nson u Ane, li bi lédés litén li Yéhôva, li ti ki bo makénd i nihbe ngéda i gwét i i bé lama lo.

I len ini, nsoñgi u basañal i loñ Britania u nkônde bet, mu kiki gwét bi Djob le Armagédôn bi gwé ni moo. Ñañga u basañal u nkônde bet, téntén munu 10 li ñwii lini li ntagbe. I sôñ biôôm, i ñwii 2015, ba bi pam nsoñgi u 13 224 basañal. Bana basañal ba nyi le bôlô yap i yé njel i nlôôha ba lam inyu bana bañga niñ kiyaga.