KABUKU ka Informant * ka Dicemba 1937 koigĩte ũũ: “Ahunjia a Ũthamaki Bũrũri-inĩ wa Ngeretha—Arahũkai!!” Kĩongo kĩmwe kĩnini thĩinĩ wako, kĩoigĩte ũũ: “Gũtirĩ Wongerereku Mũnene Wonekete Ihinda-inĩ rĩa Mĩaka Ikũmi.” Karatathi ka mbere kaarĩ na riboti ya ũtungata wa ihinda rĩa mĩaka ikũmi kuuma 1928 nginya 1937 ĩrĩa yonanagia ũũma wa ũhoro ũcio.

Nĩ kĩĩ gĩatũmĩte ũtungata ũcoke thĩ bũrũri-inĩ wa Ngeretha? Ciũngano nĩ cianyihĩtie kĩyo ũtungata-inĩ na handũ ha kwĩrutanĩria ciaiganagĩra na ũndũ ũrĩa mũnini ciahingagia. Makĩria ma ũguo wabici ya rũhonge yatuĩte atĩ kwabataranagia mapainia ta 200 tu arĩa maaheagwo icigo iria itaakoragwo na ahunjia a Ũthamaki handũ ha kũnyitanĩra na ciũngano kũhunjia. Kwoguo wabici ya rũhonge ĩkĩra ahunjia arĩa meendaga gũtuĩka mapainia atĩ acio maarĩ kũu nĩ aiganu na nĩ ũndũ ũcio ĩkĩmekĩra ngoro mathiĩ magatungate mabũrũri-inĩ mangĩ ma Rũraya. Nĩ ũndũ ũcio, ahunjia aingĩ makiuma Ngeretha magĩthiĩ mabũrũri ta Faranja gũtungata marĩ mapainia, o na gũtuĩka amwe matioĩ rũthiomi rwa kũu maathamagĩra na angĩ moĩ o hanini tu.

Thĩinĩ wa Informant ĩyo ya 1937 haarĩ na gĩcunjĩ gĩekĩraga ngoro ahunjia maige muoroto wa kũhunjia mathaa milioni ĩmwe mwaka-inĩ wa 1938. Ahunjia mangĩahunjirie mathaa 15 o mweri nao mapainia mahunjie mathaa 110, nĩ mangĩahingirie muoroto ũcio. Maũndũ mamwe marĩa meerĩtwo mangĩka nĩguo mahingie mathaa macio, nĩ kũbanga kũhunjagia mathaa matano mũthenya ũrĩa mathiĩ ũtungata na mekĩre kĩyo harĩ gũcokera andũ makĩria mathaa ma hwaĩ-inĩ mĩthenya ya gatagatĩ ga kiumia.

Ũndũ ũcio nĩ wakenirie andũ aingĩ mũno. Hilda Padgett * oigire ũũ: “Twekĩrirũo ngoro twarahũke, ũndũ ũrĩa aingĩ aitũ twabataraga mũno na thutha wa ihinda ũgĩkorũo na moimĩrĩro mega mũno.” Mwarĩ wa Ithe witũ E. F. Wallis oigire ũũ: “Ũhoro wĩgiĩ kũhunjia mathaa matano mũthenya ũrĩa wathiĩ ũtungata warĩ mwega mũno. Gũtirĩ gĩkeno kĩngĩaringithanirio na kũhũthĩra mahinda maingĩ ũtungata-inĩ wa Mwathani. . . . O na gũtuĩka nĩ twanogaga twakoragwo na gĩkeno mũno.” Mwanake wetagwo Stephen Miller nĩ aaiyũkirie rĩĩtana rĩu rĩa kuongerera kĩyo ũtungata-inĩ. Eendaga gwĩka ũguo hĩndĩ ĩo aarĩ na mweke. Oigire ũrĩa aririkanaga ikundi cia ahunjia marĩ na mĩithikiri marĩ ũtungata-inĩ mũthenya mũgima na hwaĩ-inĩ magathakĩra andũ mĩario na kĩnanda. Maahunjagia na kĩyo makĩhũthĩra ibandĩko na makahũthĩra ngathĩti kũhunjia barabara-inĩ.

Ningĩ Informant yoigĩte ũũ: “Tũrabatara mapainia 1,000.” Ngũrani na hau mbere mapainia matingĩacokire kũhunjia marĩ oiki no mangĩanyitanagĩra na ciũngano nĩguo maciteithĩrĩrie na maciĩkĩre hinya. Joyce Ellis oigire ũũ: “Aarĩ na ariũ a Ithe  witũ aingĩ nĩ maambĩrĩirie kuona atĩ nĩ magĩrĩire gũtuĩka mapainia. O na gũtuĩka ndaarĩ na mĩaka 13 hĩndĩ ĩyo, o na niĩ nĩ ndeendaga gũtuĩka painia.” Aahingirie muoroto wake Julaĩ 1940 arĩ na mĩaka 15. Peter, ũrĩa wacokire kũhikia Joyce nĩ aaiguire rĩĩtana rĩu, na ũndũ ũcio ũgĩtũma aambĩrĩrie gwĩciria ũhoro wa gũtuĩka painia. Kũrĩ Juni 1940, arĩ na mĩaka 17 aathire na mũithikiri rũgendo rwa kilomita 105 nginya Scarborough nĩguo agatungate arĩ painia.

Cyril na Kitty Johnson maarĩ mapainia meerutagĩra mũno. Maatuire itua rĩa kwendia nyũmba na indo ciao nĩguo mone mbeca cia kũmateithia ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe. Cyril nĩ aatigire wĩra na ihinda-inĩ rĩa mweri ũmwe nĩ meeharĩirie kwambĩrĩria ũpainia. Oigire ũũ: “Twarĩ na ma biũ atĩ nĩ tũkũhota kũpainia. Twekire ũguo na kwĩyendera tũrĩ na gĩkeno.”

O ũrĩa mapainia maathiaga makĩingĩhaga, ariũ a Ithe witũ arĩa maatongoragia nĩ meethire ũrĩa mangĩateithĩrĩirie mapainia acio. Mwaka wa 1938, Jim Carr ũrĩa watungataga arĩ ta mũrori wa mũthiũrũrũko mahinda macio, nĩ atigĩrĩire mapainia nĩ magĩa na nyũmba cia gũikara mataũni-inĩ. Mapainia meekĩrirũo ngoro maikarage na mahunjagie hamwe nĩguo manyihanyihie mahũthĩro. Thĩinĩ wa Sheffield, maakomborire nyũmba nene ĩrĩa yarũgamagĩrĩrũo nĩ mũrũ wa Ithe witũ ũmwe. Kĩũngano gĩa kũu nĩ kĩarutire indo cia nyũmba na mbeca. Jim oigire ũũ: “O mũndũ nĩ eerutanagĩria nĩguo mũbango ũcio ũgacĩre.” Mapainia ikũmi nĩo maaikaraga nyũmba-inĩ ĩyo na maarĩ na kĩyo mũno o hamwe na mũtaratara mwega wa maũndũ ma kĩĩroho. “O kĩroko makĩnyua cai nĩ maaragĩrĩria rĩandĩko rĩa o mũthenya, magacoka magathiĩ icigo-inĩ cia kũhunjia taũni-inĩ ĩyo.”

Ahunjia hamwe na mapainia nĩ mongereire ũtungata, ũndũ ũrĩa watũmire makinyĩre muoroto wa kũhunjia mathaa milioni ĩmwe mwaka-inĩ wa 1938. Riboti cionanagia atĩ kwarĩ na wongerereku mũnene ũhoro-inĩ wĩgiĩ ũtungata. Ihinda-inĩ rĩa mĩaka ĩtano, ahunjia mongererekire hakuhĩ maita matatũ bũrũri-inĩ ũcio wa Ngeretha. Ndungata cia Jehova nĩ ciateithĩkire mũno nĩ ũndũ wa kuongerera kĩyo ũtungata-inĩ tondũ nĩ ciagĩire na hinya wa kũhiũrania na moritũ marĩa maacokire kũrehwo nĩ mbaara.

Mahinda-inĩ maya, o ũrĩa mbaara ya Hari–Magedoni ĩrakuhĩrĩria, noguo mapainia marongerereka bũrũri-inĩ wa Ngeretha. Ihinda-inĩ rĩa mĩaka ikũmi mĩhĩtũku, mapainia no marongerereka bũrũri-inĩ ũcio, na Oktomba 2015 maarĩ 13,224. Mapainia acio nĩ monete wega biũ atĩ njĩra ĩmwe njega biũ ya kũhũthĩra ũtũũro wao nĩ gũkorũo ũtungata-inĩ wa hĩndĩ ciothe.