AMAZWI yaa yaali akucincizya nupya akukomelezya akuti: “Yakakosoola ya Wene umu Britain—Zyukini!!” (Informant, * December 1937, London edition) Akamutwe kanono akaakulenga ya kakosoola ukwelenganyapo sana katangi: “Imyaka Ikumi Ukwaula Ukulunduluka.” Lipoti wa mulimo uwali api fwa lya kutandikilako uwalanganga iciputulwa ca myaka ikumi ukufuma umu 1928 ukufika umu 1937 wasininkizye ukuti kutaali ukulunduluka.

Uzye icani icalenzile ukuti umulimo wa kusimikila umu Britain utaombwa sana? Ivilongano vitasenukanga umu miombele, vyatwalilile ukulondela ivyeo vya mpiti. Cuze i cakuti, iofesi lya musambo lyapingwile ukuti ivilongano vyonsi vyatungilila sile ya painiya 200, aombelanga umu vifulo vya kutali ukuluta ukuomba ni vilongano. Iofesi lyanenyile yaayo alondanga ukwizaya ya painiya uku nkoleelo ukuti yace yakaombeleko uku mpanga zyuze izya ku Ulaya pano umu Britain mutaali ukwa kusimikila. Ya painiya yamwi yatandike ukufuma umu Britain nu kuya uku mpanga zyuze wakwe uku France, nanti icakuti yatamanyile ululimi lwa ku mpanga zizyo.

Umu 1937, Umulimo witu uwa Wene (Informant) walanzile pa uyo wa mu 1938 uwa kuomba amaawala 1 milyoni! Uyo uu wali nu kufikiliziwa ndi cakuti yakakosoola yakuomba amaawala 15 cila muntu pa mwezi alino ya painiya nayo 110 cila muntu pa mwezi. Kwali ukupanda mano ukwakuti kuye ukukwata amaumba ya mulimo aakuti yaomba amaawala 5 pa wanda nu kusumba amano uku kuswilila kuli yano ya kakosoola yasimikiile, umukasi ka mulungu amanguzi.

Cii calenzile ukuti ya kasimikila yatemwe sana. Nkazi Hilda Padgett walanzile ati: “Kuu kwali u kukomelezya ukufuma uku cisinte, kuno swe ingi twalondesyanga nupya kwalenzile ukuti kuye ukuombesya.” * Nkazi E. F. Wallis walanzile ati: “Ukupanda mano ukwa kuomba amaawala 5 pa wanda kwali ningo sana! I cani cuze icali nu kuletela umwi uluzango ukuluta ukuomba uwanda onsi umu mulimo wa Mwene pa nsita kwene iiya? . . . Ningati limwi twawelanga ala itutonta, nomba twayanga sana nu luzango!” Umwina uwacance Stephen Miller waweni ukuti kwalondekwanga ya kaomba nupya waipeelisye. Walondanga ukuombesya lino wakweti isyuko lya kucita vivyo! Akaiusya ukuti aina umu maumba ya mulimo yasendanga injinga umu kusimikila uwanda onsi upuma, nupya insita ya cisanya amanguzi yuvwanga uku malyasi akopelwe limwi. Yaasendanga ivimbamba vya kuomvya pa kusimikila na ya magazini ala yakusimikila umu miseo.

Umulimo Witu Uwa Wene (Informant) nupya walanzile api lyasi na lyuze ilyakuti: “Tukulonda ya painiya 1,000.” Amapekanyo apya yaali akuti ya painiya lyene yaombela pamwi ni vilongano, nu kwazwa aina  na ya nkazi umu vilongano. Nkazi Joyce Ellis (née Barber) walanzile ukuti: “Nanti icakuti nali ni myaka 13 pa nsita iiya nalondanga ukuombako upainiya.” Wafikilizye uyo wakwe umu Julai 1940, ala ali ni myaka 15. Umwina Peter uwizile aya iya wakwe nkazi Joyce uvwile ulwamo lwakuti “Zyukini” nupya “watandike ukwelenganya pa kuombako upainiya.” Umu Juni 1940 ala ali ni myaka 17, wacovile injinga amakilomita 105 ukuya uku Scarborough ukuyatandika upainiya.

Ya Cyril na ya Kitty Johnson yaali aapainiya apya aipeelisye sana. Yapingwilepo ukukazya ing’anda yao ni vintu vyuze vino yakweti pakuti yaomvye impiya muli upainiya wao. Ya Cyril yatile incito, nupya papisile sile umwezi onga iyatandika na upainiya. Yalanzile yati: “Twaitemiilwe ukuomba upainiya nupya twali sana nu luzango.”

Lino impendwa yakwe ya painiya yakulilangako, ya eluda yezizye na maka ukwazwa ya painiya. Ya Jim Carr, aombanga umulimo wa kutandalila ivilongano umu 1938, yatandike ukuombela pa mapekanyo ya kulonda amang’anda yakwe ya painiya umu misumba ipusane pusane. Amaumba yakwe ya painiya yakomeleziwe ukuti yaikala pamwi nu kuombela pamwi, pakuti impiya zya kuomvya zicepeko. Umu musumba wa Sheffield, yasonkelanga ing’anda ikulu ala ya eluda yakwangalila ing’anda iyo. Icilongano ca ku cifulo kwene ciici i casangwilile impiya ni vya kuomvya umu ng’anda. Ya Jim yalanzile ukuti: “Cila muntu wezyanga na maka pakuti umulimo uwombwe.” Umu ng’anda kwene iyo mwikalanga ya painiya 10 aombesyanga. “Yalanzyanyanga ilembelo lya wanda cila wanda pa cakulya ca katondo,” nupya “ya painiya yayanga uku vifulo vya kuombelako ivipusane pusane umu musumba.”

Ya kakosoola na ya painiya yonsi yazumiile ulwamo, nupya yafikilizye uyo wa maawala 1 milyoni umu 1938. Kwaya ivikalangilila ukuti konsi sile kuno ya kakosoola yaombanga umulimo wa kusimikila, kwali ukulunduluka. Pa myaka 5 sile, icipendo cakwe ya kakosoola umu Britain cakuzile amaila yatatu. Ukuombesya umu mulimo wa Wene kwakomizye antu yakwe Yeova ukuipekanyizizya uku nkondo iyali nu kwizapona uku nkoleelo.

Ndakai, ya painiya umu Britain nupya kwene yakuvulilako, lino inkondo yakwe Leza yakwe Alamagedoni ikupalamila. Yapainiya yavula sana pa myaka 10 iyapitapo, yaafisile 13,224 umu Okotoba 2015. Ya painiya yamanya ukuti umulimo wa nsita yonsi ali mulimo usuma sana umu umi wao.