1, 2. Dje oboresorọ eta rẹ ọbọngan vwọ ghanre mamọ.

“ỌSẸ vẹ oni mẹ fobọ jiri uvwe kakaka-a. Ọkieje ayen vwọ hanrhe ovwẹ. Eta rayen da ohwo mamọ,” ọtiọyen Cristina rọhẹ ẹgbukpe 18 tare. ^[1] “Ayen vuẹ vwẹ nẹ ọhọ rẹ omotete ji kpokpo uvwe, nẹ mẹvwẹ ẹkpa djidji, nẹ me rho nọ. Ọtiọyena, ọkieje kọyen me vwọ viẹ, me rha guọnọ ta ota kẹ aye-en. Mi no nẹ mi fiemu vuọvo-o.” Akpọ ghini se nẹ ohwo ọhọ siẹrẹ ohwo vuọvo rha ta eta rẹ ọbọngan kẹ avwanre-e!

² Vwọrẹ uyota, eta rẹ ọbọngan hwarhiẹ erhuvwu cha. Rubén tare nẹ, “Mi no nẹ mi fiemu-u, mi nene ẹwẹn nana muabọ ikpe buebun. Ẹkẹvuọvo, o vwo ẹdẹ ọvo me vẹ ọkpako ọvo vwọ yan vwẹ iruo aghwoghwo na, o de noso nẹ mi muomaphiyọ. Ọ nabọ kerhọ kẹ vwẹ vẹ arodọnvwẹ, ọke me vwọ ta ẹwẹn mẹ kẹ. Ọ da karophiyọ ovwẹ nẹ o vwo ẹdia sansan mi de ruẹ yovwẹn. Ọ je karophiyọ ovwẹ nẹ Jesu tare nẹ avwanre ohwo vuọvo ghanre nẹ igue buebun. Ọkieje yen me vwọ karophiyọ ẹkpo rẹ Baibol yena, o ji te vwe ẹwẹn rhi te nonẹna. Eta rẹ ọkpako na bọn vwẹ gan mamọ.”—Mat. 10:31.

3. (a) Die yen ọyinkọn Pọl ta kpahen uduephiophiyawọ? (b) Die yen a cha fuẹrẹn vwẹ uyono nana?

 ³ E jẹ o gbe avwanre unu-u nẹ Baibol na kanrunumu ọghanrovwẹ rẹ ọbọngan rẹ ọkieje. Ọyinkọn Pọl de si rhe Inenikristi rehẹ Hibru: “Wa jomaotọ, imoni, rere udu rẹ Idẹbono vwo jẹ ovwan e rhe, udu ro jẹ esegbuyota evwo, ro de si ovwan she nẹ idjerhe rẹ Ọghẹnẹ ro jeghwo na. Ẹkẹvuọvo ovwan bru ohwohwo uche kẹdẹ kẹdẹ, . . . rere ophiẹvwe rẹ umwemwu vwo jẹ udu rẹ ovwan eruo gan.” (Hib. 3:12, 13) Wọ cha riẹn ọghanrovwẹ rẹ uchebro ọ da dianẹ o vwo ọke ọvo a vwọ kẹ wẹ uchebro rọ nẹrhẹ oma vwerhen ovwẹ. E gbe jẹ a fuẹrẹn enọ nana: Diesorọ a vwọ guọnọ eta rẹ ọbọngan? Die yen avwanre se yono nẹ idjerhe rẹ Jihova, Jesu, vẹ Pọl bọn ihwo efa gan? Mavọ yen avwanre sa vwọ ta eta rẹ ọbọngan ọ da kẹ ihwo erere?

4. Amono yen guọnọ eta rẹ ọbọngan, kẹ diesorọ a rha mrẹ nonẹna-a?

⁴ Avwanre eje guọnọ ọbọngan. Ma rho, ọke ra vwọ ghwanra cha obọ. Oyono ọvo re se Timothy Evans djere fiotọ nẹ, “Emọ . . . guọnọ eta rẹ ọbọngan kirobo rẹ ekankọn guọnọ ame. Ọnana nẹrhẹ ọmọ na mrẹ nẹ ọyen fiemu, ihwo ji vwo ọdavwẹ rọyen.” Jẹ, ọke ọgangan yen e de yerẹn na. Ihwo ruẹ ojevwe romobọ rayen ọvo, a rha mrẹ eta rẹ ọbọngan vẹ omaeririo-o. (2 Tim. 3:1-5) Emiọvwọn evo jiri emọ raye-en kidie esẹ vẹ ini rayen ji jiri ayen vwẹ ọkiemọ raye-en. E jirẹ ihwo buebun re wiowian vwẹ asan rẹ ayen de ruiruo-o, kọ nẹrhẹ ayen brenu kpahen ẹdia nana.

5. Die yen eta rẹ ọbọngan churobọ si?

⁵ Eta rẹ ọbọngan churobọ si re vwo jiri ohwo vwọ kẹ orọnvwọn rọ riẹn ru. Ẹkẹvuọvo, avwanre sa je bọn ihwo gan siẹrẹ a da vuẹ ayen kpahen omamọ iruemu rẹ ayen vwori yẹrẹ a da vwẹ uchebro kẹ “otu rẹ oma rhọ.” (1 Tẹsa. 5:14) Ubiota rẹ Grik ra fan kpo “ọbọngan” na, mudiaphiyọ e vwo “se ohwo te oma.” Avwanre vẹ iniọvo na vwọ ga kuẹgbe na, avwanre vwo uphẹn ra vwọ ta ota rẹ ọbọngan kẹ ayen. (Se Aghwoghwo 4:9, 10.) Avwanre vwẹ kuphẹn kuphẹn ro rhiephiyọ vwọ vuẹ iniọvo na oboresorọ avwanre vwo vwo ẹguọnọ kugbe ọdavwẹ rayen? A ke kpahenphiyọ onọ yena, e jẹ e roro kpahen isẹ nana: “Ubiota rọ shamu mavọ oyovwi te!”—Isẹ 15:23.

6. Diesorọ Idẹbono vwọ guọnọ nẹ ẹwẹn avwanre kuọrọn? Djudje rọyen.

⁶ Eshu guọnọre nẹ ẹwẹn avwanre kuọrọn kidie ọ riẹnre nẹ ẹwẹn avwanre da kuọrọn ọ sa nẹrhẹ avwanre vwiẹrẹ vwọrẹ ẹwẹn vẹ idjerhe efa. Ọbe rẹ Isẹ 24:10, tare nẹ, “Oma de bruro owẹ vwẹ ọke rẹ ukpokpogho, yẹ ogangan wẹn ọhahavwe.” Eshu reyọ ukpokpogho vẹ efian vwọ davwen Job ni sẹ ẹwẹn rọyen cha kuọrọn, ẹkẹvuọvo, ẹgbaẹdavwọn rọyen na shefia. (Job 2:3; 22:3; 27:5) Avwanre sa họnre vwọso iruo rẹ Idẹbono siẹrẹ a da vwẹ ọbọngan vwọ kẹ ihwo rẹ orua avwanre vẹ iniọvo rehẹ ukoko na. Ọnana cha nẹrhẹ orua avwanre vẹ Ọguan Ruvie na dia asan rẹ omavwerhovwẹn vẹ ofuvwegbe.

7, 8. (a) Udje rẹ ihwo vọ vwẹ Baibol na yen djerephia nẹ Jihova ni eta rẹ ọbọngan ghanghanre? (b) Mavọ yen emiọvwọn sa vwọ vwẹrokere Jihova? (Ni uhoho rẹsosuọ na.)

⁷ Jihova. Ọbuine na da so: “Ọrovwohwo na si kẹrẹ otu rẹ udu rayen vwirhiri, o mi sivwi ayen otu rẹ udu rayen ghwọre.” (Une 34:18) Ọke rẹ oshọ  vwo mu Jerimaya, ẹwẹn rọyen je vwọ kuọrọn, Jihova da bọn gan. (Jer. 1:6-10) Gba je vwẹ ẹro roro ọbọngan rẹ ọmraro Daniẹl mrẹre ọke rẹ Ọghẹnẹ vwo ji amakashe brora re phiuduphiyọ awọ. Amakashe na se Daniẹl “ohwo ra nabọ guọnọ”! (Dan. 10:8, 11, 18, 19) Wo se phiuduphiyawọ rẹ ighwoghwota, ekobaro, kugbe iniọvo eshare vẹ eya re kpakore rẹ oma rhọ?

⁸ Ọghẹnẹ jiri Ọmọ rọyen, Jesu, ọ da je bọn gan ọke rọ vwọ hẹ otọrakpọ na dede nẹ ọ vẹ ọyen wian kugbe vwẹ ikpe buebun jovwo re. Vwẹ ẹdia ivẹ Jihova ta ota nẹ odjuvwu rhe Jesu: “Ọnana hẹ ọmọ mẹ ro je vwe, rẹ evun rọye vwerhe ovwẹ.” (Mat. 3:17; 17:5) Ọghẹnẹ jiri Jesu, ọ da je kẹ imuẹro nẹ obo ro ruẹ na vwerhọn oma. Oma vwerhen Jesu ọke ro vwo nyo eta rẹ ọbọngan yena mie Jihova abọ ivẹ; ọtonphiyọ rẹ iruo aghwoghwo rọyen vẹ ukpe rọ koba rẹ akpeyeren rọyen. Jihova ji amakashe bru Jesu ra ra bọn gan ọke rọ vwọ hẹ ẹdia ọgangan vwẹ ason rọ koba o ki ghwu. (Luk 22:43) Kerẹ emiọvwọn, e jẹ a vwẹrokere udje rẹ Jihova vwọ bọn emọ avwanre gan ji jiri ayen siẹrẹ ayen de ru yovwin. Ofori nẹ e ji bicha ayen mamọ siẹrẹ ayen de hirharokuẹ edavwini vwẹ isikuru kẹdẹ kẹdẹ.

9. Die yen e se yono nẹ oborẹ Jesu nene iyinkọn rọyen yerin wan?

⁹ Jesu. Vwẹ ason rẹ Jesu vwọ reyọ orẹ rẹ Ẹkarophiyọ na vwo mu, o niroso nẹ iyinkọn rọyen vwo orharhe uruemu ọvo, ọyehẹ omaephuo. Vwọrẹ omaevwokpotọ, Jesu da hworhẹ awọ rayen, ẹkẹvuọvo ayen je phraphro kpahen ohwo rọ ma rho; Pita ji vwo ẹwẹn ra vwọ vwẹrosua omobọ. (Luk 22:24, 33, 34) Dedena, Jesu ji jiri iyinkọn na ayen vwo tinka muo vwẹ ọke rẹ edavwini rọyen. Ọ tarọ nẹ ayen che ruiruo rọ tobọ rho vrẹ ọ rọyen, ọ je kẹ ayen imuẹro nẹ Ọghẹnẹ vwo ẹguọnọ rayen. (Luk 22:28; Jọn 14:12; 16:27) A sa nọ oma avwanre, ‘O rhe fo nẹ me vwẹrokere Jesu vwo jiri emọ mẹ vẹ ihwo efa fikirẹ oborẹ ayen ru yovwin ukperẹ me vwọ tẹnrovi oruchọ rayen?’

10, 11. Mavọ yen Pọl vwo djephia nẹ ọ riẹn ọghanrovwẹ rẹ uduephiophiyawọ?

¹⁰ Ọyinkọn Pọl. Vwẹ ileta ro siri, Pọl nabọ jiri iniọvo na. Vwẹ ikpe buebun, evo nenire nẹ asan kpo asan ọ da nẹrhẹ ọ mrẹ ẹdia rẹ ayen de shekpotọ, dedena, ọ ta emamọ eta kpahen ayen. Kerẹ udje, Pọl vwo djisẹ rẹ Timoti, ọ da tanẹ ọyen “ọmọ mẹ rẹ ọghaghare ro vwo esegbuyota kpahe Ọrovwohwo,” rọ nabọ vwẹrote ọdavwẹ rẹ Inenikristi efa. (1 Kọr. 4:17; Fil. 2:19, 20) Ọyinkọn Pọl je ta eta rẹ ujiri kpahen Taitọs vwọ kẹ ukoko rẹ Kọrẹnt na, ro vwo se nẹ, “oko mẹ kugbe otu mẹ ri ruẹ iruo kẹ ovwan na.” (2 Kọr. 8:23) Oma cha nabọ vwerhen Timoti vẹ Taitọs siẹrẹ ayen de nyo oborẹ Pọl ta kpahen ayen!

¹¹ Pọl vẹ Banabas phi arhọ rayen phiyọ ẹdia rẹ imuoshọ ọke rẹ ayen vwo rhivwin kpo asan re de mukpahen ayen gangan jovwo. Kerẹ udje, dede nẹ ayen rhiẹromrẹ omukpahen ọgangan vwẹ Listra, ayen ji rhivwin kpo oboyin re phiuduphiyọ idibo kpokpọ na awọ rere ayen sa vwọ yọnregan. (Iruo 14:19-22) Vwẹ Ẹfesọs, otu buebun gbe ozighi vwọso Pọl. Iruo Rẹ Iyinkọn Na 20:1, 2 da ta: “Ozighi na vwo fue nu, Pọl de re se idibo na, ro vwo bru ayen uche nu, ọ da yan jẹ ayen vwo kpo Masidonia. Rọ vwọ wan abọ nana ejobi vrẹn nu, o de bru ayen uche gangan, o de rhi te Gris.” Re vwo phiuduphiyọ ihwo awọ pha ghanghanre kẹ Pọl mamọ.

12. Tivọ yen a da je mrẹ uphẹn ra vwọ bọn ohwohwo gan?

¹² Orọnvwọn ọvo rọ nẹrhẹ Ọsẹ avwanre rọhẹ odjuvwu tanẹ avwanre siomakoko vwọ kẹ uyono, ọyehẹ ra vwọ bọn ohwohwo gan. (Se Hibru 10:24, 25.) Kerẹ idibo rẹ Jesu rẹ ọke awanre, avwanre siomakoko re vwo yono je bọn ohwohwo gan. (1 Kọr. 14:31) Cristina, re djunute vwẹ ọtonphiyọ rẹ uyono na, da ta: “Obo ri me je vwe vwẹ uyono, ọyehẹ ẹguọnọ vẹ ọbọngan me mrẹ vwọ. Ọkiọvo ẹwẹn mẹ kuọrọn tavwen mi ki te Ọguan Ruvie na. Ẹkẹvuọvo, iniọvo eya na bru vwe cha, ayen me gbanọ ovwẹ, je tanẹ mi vwo erhuvwu. Ayen vuẹ vwẹ nẹ ayen vwo ẹguọnọ mẹ, oma je vwerhen ayen ayen vwọ mrẹ nẹ me yanphiaro vwọrẹ ẹwẹn. Eta rẹ ọbọngan rayen na nẹrhẹ ẹwẹn mẹ nabọ totọ dẹn!” Mavọ o yovwin te siẹrẹ avwanre ejobi de “ru esegbuyota rẹ ohwohwo gan”!—Rom 1:11, 12.

13. Diesorọ idibo rẹ Ọghẹnẹ re tobọ ga krẹre je vwọ guọnọ ọbọngan?

¹³ Idibo rẹ Ọghẹnẹ re tobọ ga krẹre je guọnọ ọbọngan. Roro kpahen Joshua. Ikpe buebun yen ọ ga Ọghẹnẹ re. Dedena, Jihova vuẹ Mosis nẹ o phiuduphiyọ awọ, ọ da ta: “Ji iji ki Joshua, phi udu phihọ awọ, wo ruoma gan; kidie ọye cha wan aro rẹ ihwo na vrẹn ọ me nẹrhẹ ayen riuku rẹ otọ wọ cha mrẹ na.” (Urhi 3:27, 28) Oghwa ọhọhọhọ yen Joshua che mu na, o che sun emọ rẹ Izrẹl re phi Otọ rẹ Uve na kparobọ. O che rhiẹromrẹ egbabọse, e ji che phiokparobọ abọ ọvo ọ da hanvwe. (Jos. 7:1-9) Kọyensorọ Joshua vwọ ghene guọnọ uduephiophiyawọ vẹ ọbọngan! Ọtiọyena, e jẹ avwanre ohwo vuọvo bọn ekpako na gan, tobọ ji te iniruo okinriariẹ, re wian gangan ayen vwọ vwẹrote uchuru rẹ Ọghẹnẹ. (Se 1 Tẹsalonaika 5:12, 13.) Oniruo okinriariẹ ọvo tare nẹ, “Ọkiọvo, iniọvo na kẹ avwanre ileta rẹ akpẹvwẹ, rẹ ayen vwọ vuẹ avwanre nẹ ayen riavwerhen rẹ udughwrẹn na. Avwanre sẹro rẹ ileta tiọyena, ji se ayen siẹrẹ ẹwẹn avwanre da kuọrọn. E ghene bọn avwanre gan dẹn.”

14. Die yen djerephia nẹ ujiri vẹ eta rẹ ọbọngan pha ghanghanre siẹrẹ a da vwẹ uchebro kẹ ohwo?

¹⁴ Ekpako vẹ emiọvwọn mrẹrẹ vughe nẹ a guọnọ ujiri vẹ eta rẹ ọbọngan a ke vwẹ uchebro kẹ ohwo vwo nẹ Baibol na rhe. Pọl vwo jiri Inenikristi rehẹ Kọrẹnt vwọ kẹ oborẹ ayen vwẹ uchebro rọyen vwo ruiruo wan, ọnana nẹrhẹ ayen vwo ẹwẹn ayen vwo ru yovwinphiyọ. (2 Kọr. 7:8-11) Andreas, ro vwo emọ ivẹ, tare nẹ, “Eta rẹ ọbọngan nẹrhẹ emọ rhuaphiyọ vwọrẹ ẹwẹn vẹ iroro. Ujiri nẹrhẹ  ọlọhọ a vwọ reyọ uchebro. Dede nẹ emọ avwanre riẹn obo ri yovwirin, eruo rọyen rhe dia ẹkuruemu rayen fikirẹ eta rẹ ọbọngan avwanre vwọ kẹ ayen ọkieje.”

15. Die yen idjerhe ọvo rẹ avwanre sa vwọ bọn ihwo efa gan?

¹⁵ Dje ọdavwaro phia vwọ kẹ ẹgbaẹdavwọn vẹ omamọ uruemu rẹ iniọvo na. (2 Ikun 16:9; Job 1:8) Jihova vẹ Jesu vwẹ ẹro ọghanghanre vwo nẹ erọnvwọn eje avwanre ruẹ fikirẹ ọdavwẹ rẹ Uvie na, ọ da tobọ dianẹ ẹgbaẹdavwọn vẹ itetoro avwanre ghwe bu-un fikirẹ ẹdia rẹ akpeyeren avwanre. (Se Luk 21:1-4; 2 Kọrẹnt 8:12.) Kerẹ udje, iniọvo avwanre evo re kpakore davwẹngba rayen eje ayen vwo kpo uyono ji vwobọ vwẹ iruo aghwoghwo na ọkieje. O rhe fo nẹ e jiri ayen, je bọn ayen gan?

16. Diesorọ avwanre vwọ bọn ihwo gan ọkieje?

¹⁶ Guọnọ uphẹn wọ vwọ bọn ihwo efa gan. A da mrẹ obo re guọnọ ujiri, kẹ diesorọ a vwọ dobọ rọyen ji? Roro kpahen obo re phiare ọke rẹ Pọl vẹ Banabas vwọ hẹ Antiọk rẹ Pisidia. Isun rẹ vwẹrote ọguan na da vuẹ ayen nẹ, “Imoni, ọ da dianẹ we vwo ota rẹ uchebro ru we bru ihwo na, wa ta.” Pọl da vwẹ uphẹn yena vwọ ta ota kẹ ayen. (Iruo 13:13-16, 42-44) Uphẹn de rhiephiyọ ra vwọ vwẹ ọbọngan kẹ ohwo, kẹ diesorọ e vwo siomauko? Avwanre cha mrẹvughe nẹ e de vwo uruemu ra vwọ bọn ihwo efa gan, ihwo je cha bọn avwanre gan.—Luk 6:38.

17. Mavọ yen eta rẹ ọbọngan sa vwọ nabọ te ohwo ẹwẹn?

¹⁷ Wọ vwẹ ujiri rẹ omeru phia-a, ji djunute ẹdia rẹ ohwo na de ru yovwin na. Eta rẹ ọbọngan ra vwọ phia je ghwe djunute ẹdia na-a ji yovwin, ẹkẹvuọvo, ovuẹ rẹ Jesu si rhe Inenikristi rehẹ Taetira djerephia nẹ e de djunute ẹdia re de jiri ohwo na kọyen me yovwin. (Se Ẹvwọphia 2:18, 19.) Kerẹ udje, avwanre da dia emiọvwọn, a sa vuẹ emọ avwanre ẹdia ayen da yanphiaro vwọrẹ ẹwẹn ro je avwanre. A sa vuẹ oni rẹ ọyen ọvo vwẹrote emọ rọyen obo re vwerhen avwanre oma kpahen obo rọ yọnrọn emọ rọyen wan dede nẹ ọlọhọre-e. Ujiri vẹ ọbọngan tiọyena sa ghene dia erere vwọ kẹ ohwo!

18, 19. Mavọ yen avwanre sa vwọ vwẹ eta rẹ ọbọngan kẹ ihwo re guọnerọ?

¹⁸ Jihova cha vuẹ avwanre nẹ a ra bọn ohwo ọvo gan kirobo rọ vuẹ Mosis nẹ o ru kẹ Joshua-a. Dedena, oma vwerhen Ọghẹnẹ siẹrẹ avwanre da ta eta rẹ ọbọngan vwọ kẹ iniọvo na vẹ ihwo efa. (Isẹ 19:17; Hib. 12:12) Kerẹ udje, a sa vuẹ ohwo rọ ta ota rotu kpahen erere avwanre mrẹ nẹ ota rọyen na rhe yẹrẹ obo rọ chọn avwanre uko vwo vwo ẹruọ rẹ ẹkpo rẹ Baibol ọvo. Oniọvo aye ọvo de si eta nana rhe ọtota ro nẹ ukoko ọfa rhe: “Dede nẹ ọke wọ vwọ ta ota na ghwe gro-on, ota wẹn na te ubiudu mẹ mamọ, wọ bọn vwẹ gan, wọ je kpare ẹwẹn mẹ. Me guọnọ nẹ wọ riẹn nẹ wọ da ta ota ri vworovworo tiọyena, owenẹ wọ hẹ umukpe yẹrẹ wọ vuẹ vwẹ komobọ, mi no kerẹ okẹ ro nẹ obọ rẹ Jihova rhe.”

¹⁹ Avwanre cha mrẹ nẹ idjerhe buebun herọ ra vwọ bọn ihwo gan vwọrẹ ẹwẹn siẹrẹ e de brorhiẹn re vwo nene uchebro rẹ Pọl nana: “Ovwan gbe bru ohwohwo uche rere ovwan kpọ ohwohwo vi, kirobo rẹ ovwan ruẹ na.” (1 Tẹsa. 5:11) Avwanre eje che ru ubiudu rẹ Jihova ghọghọ siẹrẹ e de “bru ohwohwo uche kẹdẹ kẹdẹ.”